Nga Aurenc Bebja*, Francë – 29 Janar 2017/Në librin e Alphonse De Beauchamp, me titullin « Jeta e Ali Pashës » – botuar në korrik të 1822 në Paris – gjejmë një përshkrim për nënën e Ali Pashë Tepelenës, Hankon, një grua e zgjuar dhe e guximshme, e cila pas vdekjes së burrit të saj, Veliut, u kujdes me devotshmëri për djalin e saj. Pikërisht, për këtë arsye, në faqen 32 të veprës, Pashai i ka rrëfyer konsullit francez, François Pouqueville, të gjithë admirimin që kishte për nënën e tij.
Përshkrimi i Hankos nga De Beauchamp :
« Aliu, ende shumë i ri për të mbrojtur ato prona të pakta të babait, të cilat armiqtë e tij nuk ia kishin marrë akoma, do t’i kishte humbur të gjitha në qoftë se nëna e tij nuk do të merrte nën kontroll administrimin e tyre.Deri në atë moment Hanko, vajza e Beut të Konicës dhe e veja e Veli – Beut, dukej një grua e zakonshme. Pak kohë pas vdekjes së Veli – Beut, ajo vuri në dukje aftësinë e saj të madhe dhe forcën e saj shpirtërore të jashtëzakonshme ; por me një karakter të fortë, me disa ngjashmëri me Olimpian, nënën e Aleksandrit, e lindur si ajo në Epir.Duke mos pasur qëllim tjetër përveçse sigurimin e trashëgimisë së burrit të saj për të birin, Aliun, të cilin e donte shumë, ajo, me kujdesin dhe të gjitha përpjekjet, mori në dorë fatin e familjes (shtëpisë).Aliu ishte asokohe 14 vjeç. Shpirti i tij i turbullt dhe gjallëria e skajshme u shfaqën herët tek ai. Babai (Veliu) nuk arriti të përqëndronte vëmendjen e tij për të studiuar ; Aliu largohej prej të atit dhe kujdestarit të tij, ikte nga shtëpia fshehurazi dhe shkonte e vraponte nëpër male, duke u endur mes borës dhe pyjeve. Pas vdekjes së babait, duke u mbështetur tërësisht tek nëna e tij e dashur, ai iu nënshtrua vullnetit të saj, mësoi të lexonte, dukej më i qetë, dhe ndoqi vetëm këshillat e Hankos. »
Rrëfimi i Ali Pashë Tepelenës me konsullin francez François Pouqueville :
« I detyrohem për gjithçka nënës time, sepse babai pas vdekjes me patë lënë vetëm një strehë dhe disa fusha (ara). Imagjinata ime, frymëzuar prej këshillave të asaj që më dha jetën dy herë, për faktin se ajo më bëri burrë dhe vizir, më tregoi sekretin (rrugën) e fatit tim (të ardhmes). Që nga ai moment, nuk shihja më në Tepelenë vetëm se vendlindjen nga e cila përgatitesha për të sulmuar gjahun që kisha në mendje. Ëndërroja vetëm për pushtet, thesare, pallate, ku me kohën i kam realizuar dhe do të vazhdoj ; sepse pika ku ndodhem, nuk është fundi i shpresave (ëndrrave) të mia. »
Këshilla e Hankos :
Faktikisht, Hanko, duke e rritur Aliun që të jetë mbështetësi dhe trashëgimtari i pasurisë së saj, i mbante atij maksima, të cilat në një farë mynyre ishte i detyruar t’i ndiqte :
« Biri im, ai që nuk mbron pasurinë e tij, e meriton që t’ia rrëmbejnë. Kujtohu se pasuria e të tjerëve u përket atyre vetëm se janë të fortë (të aftë) ; në qoftë se ti fiton mbi ta, atëherë pasuria do të përkasë ty. »( Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France….Publikohet me deshiren e autorit- Kortezi: Aurenc Bebja, Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania : https://www.darsiani.com)
Une si person ,nuk e admiroje Aliun per ato maskaralleqe qe ka bere gjate gjithe jetes se tij .Me te ndyrat jane —sulmi kunder karvaneve te tregetareve qe nuk kishin asnje lidhje me zemerimin e tij pervec lakmise per te vene pasuri ne menyren me te ulet .Vrasjen e gjithe burrave te fshatit te tij ,perdhunim e grave qe detyroi te tjerat te hidheshin nehumnere permes nje valleje ku hapi i te fundit prej tyre ,e detyronte valltaren e vdekjes te hidhej e te coptohej ne gremine .e treta dergoi djalin e tij ne lufte per te perdhunuar nusen e djalit –Frosinen ,te cilen pastaj e mbyti ne Liqenin e Janines sepse nuk ju dorezua -Urdheroi me vone te hidheshin these te tere me sheqer ne Liqen “Per te embelsuar ujin qe ta pinte Frosina .Madje ka edhe nje kenge greqisht per kete ngjarje .Sot akoma ne mes te atij liqeni ka nje ishull qe dikur sherbente si klub ku njerezit defreheshin –Ky ishull mbante atehere emrin Qira” Frosini –qe do te thote zonja Frosina –Kater –Thiri ne Janine per vizite vjehrrrit e tij (burre e grua–prinderit e te shoqes –Vasiliqise .Pasi hangri e piu me ta –i vrau ne gjume te dy duke rrembyer keshtu pashallekun e Beratit .Per kete e adhuroni Aliun ?Madje ne librin tim te trete kam nje poezi kunder tij ,sepse ai ishte nje hajdut rrugesh dhe kriminel i paskrupullt –Ashtu veprohet me nusen e djalit ? Qofshi ju qe e admironi ate maskara –une jo .