Dr. Dorian Koçi/
Anastas Lakçe (1821–1905) është një nga figurat më të ndritura të Rilindjes Kombëtare, edhe pse shpeshherë i lënë në hije nga emrat e mëdhenj të letërsisë dhe arsimit shqiptar. I lindur në Korçë, ai emigroi që herët drejt Rumanisë, ku u vendos si tregtar dhe arriti të krijojë një pasuri të konsiderueshme. Por ajo që e bën të paharruar nuk është pasuria e tij, por mënyra se si ai vendosi ta vërë atë në shërbim të çështjes kombëtare.
Në një kohë kur arsimi shqip përndiqej dhe gjuha amtare nuk njihej zyrtarisht, Anastas Lakçe u bë financuesi kryesor i Mësonjëtores së Parë Shqipe në Korçë, e hapur më 7 mars 1887. Pa ndihmën e tij, kjo shkollë – simbol i dritës dhe i lirisë shpirtërore të shqiptarëve – do ta kishte pasur shumë më të vështirë të mbijetonte. Po ashtu, Lakçe financoi edhe botimin e veprës së Naim Frashërit, duke mundësuar që fjala e poetit të madh të arrinte te lexuesit shqiptarë dhe të bëhej frymëzim i një brezi të tërë.
Në koloninë shqiptare të Bukureshtit, ai ishte ndër përkrahësit më të flaktë të veprimtarisë patriotike, duke bashkëpunuar me rilindësit e njohur si Jani Vreto, Nikolla Naço dhe Asdreni. Përmes ndihmave financiare, Anastas Lakçe nuk kërkoi kurrë lavdi për veten, por dritë për kombin. Kjo e bën atë një figurë të rrallë: bamirës të heshtur, të cilët me veprën e tyre vendosin gurët themeltarë të një kulture dhe arsimi kombëtar.
Prandaj, pyetja “Çdo të ishte letërsia dhe arsimi shqip pa Anastas Lakçen?” ka një përgjigje të qartë: një rrugë shumë më e vështirë me të tatëpjeta, një udhë pa dritën e Mësonjëtores dhe pa librat e Naimit. Kujtimi i tij mbetet një thirrje për të nderuar jo vetëm poetët dhe mësuesit, por edhe ata që me sakrificën e tyre financiare dhe shpirtërore u bënë mbështetësit e padukshëm të Rilindjes sonë.