Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Xhek London dhe “ëndrra e pamundur”

by

NGA NELO DRIZARI/Ish editor i Diellit* nga maj 1937- Dhjetor 1939/
Nelo Drizari, i njohur dhe i çmuar si gjuhëtar, publicist, studiues, shkrimtar dhe piktor që e zhvilloi gjithë aktivitetin e tij krijues në Amerikë, i kaloi njëzet vitet e fundit të jetës së tij në Kaliforni, në vendlindjen e Xhek Londonit. Për të, Xhek Londoni ishte një idhull. Ai ishte i dashuruar pas jetës dhe veprës së tij. Si Xhek Londoni, ashtu edhe ai e kishte nisur jetën nga zero. Nga një djalë i varfër fshati në Shqipërinë e mjeruar të fëmijërisë së tij, ai arriti të shtrojë udhët e jetës me sukses pas emigrimit në Amerikë. Duke shkelur në gjurmët e jetës së shkrimtarit të madh amerikan, në nder dhe si një homazh për të, Nelo Drizari shkroi këtë ese, të cilën ia botoi një vit para vdekjes së tij revista prestigjioze amerikane “Pacific Historian”. Milosao e sjell këtë shkrim sipas përkthimit të Zaho Sulajt, i cili ka një meritë të veçantë në zbulimin dhe publikimin e veprës së këtij shkrimtari në rrethin e gjerë të lexuesit shqiptar. Prej vitesh, Zaho Sulaj është vënë në gjurmë të jetës dhe veprave të Nelo Drizarit dhe po kërkon veç veprave të plota të botuara edhe gjithë shkrimet e tij jo vetëm në mediat e atjeshme në gjuhën shqipe, por edhe në anglisht. Në këto shkrime dallohen ato të botuarat në “New York Times”, ku Nelo Drizari botonte shpesh si bashkëpunëtor në kohën kur ishte kryeredaktor i “Diellit”.
Xhek London dhe “ëndrra e pamundur”
I njohur si një prej shkrimtarëve më të suksesshëm dhe idealist të Amerikës, Xhek Londoni ishte një ëndërrimtar i flaktë dhe i vendosur. Ai gjithashtu besonte fort tek dhuntitë e veta. Kurrë nuk hoqi dorë nga dëshira e zjarrtë për të kalëruar fuqishëm mbi Pegasin, perëndinë e pakapshme të letërsisë. Dhe sikur t’i kujtonte përherë vetes qëllimin që kishte, i pëlqente shumë ta quante veten “Ujk”. Ishte ky një imazh i fëmijërisë, që do të thoshte një ujk i pamposhtur mes mbinjerëzve.
Për Frederik Bamfordin, shokun e tij më të madh në moshë dhe mentorin e pazakontë, e ardhmja e nxënësit të ri po përvijohej si një poemë e veçantë… “një poemë e fuqishme”. Shoqëria e tyre e ngushtë ishte ndoshta më kuptimplote se një marrëdhënie thjesht sokratiane midis mësuesit dhe studentit. Në fakt, shpejt u vërtetua se djaloshi Xhek London ishte fatlum që gëzonte besimin dhe miqësinë e tij… Gjithçka filloi më 1895.
Kur u takuan për herë të parë, Frederik Bamfordi sapo ishte emëruar bibliotekar dhe kishte në ngarkim Departamentin e sapo krijuar të Huazimeve në sallën e Bibliotekës Publike të Oaklandit. Para kësaj, kishte qenë profesor i gjuhës dhe letërsisë angleze në Kolegjin Hesparian.
Atë vit, djaloshi Xhek London ishte bërë mjaft i vetëdijshëm për mungesën e së paku, arsimit të mesëm. Për këtë shkak, ai shpeshherë kishte marrë rrugë të gabuar. Një vit më parë, për shembull, pa u menduar mirë, ishte bashkuar me “ushtrinë” e të papunëve që ishin nisur nga Kalifornia drejt Washington DC. Mes tyre gjithashtu kishte shumë endacakë që nuk kishin asnjë qëllim në jetë. Rendja pas këtyre burrave tekefundit do të bëhej një aventurë e ankthshme.
Për të kaluar kontinentin amerikan nga Kalifornia me 2000 burra të këtillë, iu desh të lypte derë më derë bukë, rroba dhe qindarka të çmuara, për të mbajtur frymën gjallë. Pastaj, pasi dezertoi më në fund ushtrinë e të papunëve në pjesën qendrore të Amerikës, ai mbërriti në një qytezë të vogël në afërsi të Bufalosë në New York. Atje, papritmas i ra qielli mbi kokë.
Atë ditë, sapo zbardhi agimi, e arrestoi policia. Akuza ishte e çuditshme: nuk kishte mjete të dukshme financiare për të mbajtur veten. Pasi doli përpara gjykatësit të zonës, u gjykua pa praninë e jurisë dhe u gjend fajtor. Në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, pasi iu mohua e drejta kushtetuese e gjyqit me juri, u burgos për tridhjetë ditë me punë të rëndë.
Kur u lirua, i zhgënjyer mori rrugën drejt shtëpisë, andej nga kishte ardhur. Në Çikago, ngaqë nuk gjeti një punë për të qenë, sërish përjetoi një ndjesi të hidhtë trishtimi. Në thertore, punëtorët punonin për rroga aq të ulëta, saqë ishte për të ardhur keq. Orët e punës ishin tejet të gjata dhe të padurueshme. Kushtet higjienike ishin akoma më të këqija.
Kur u kthye në shtëpi, pas aventurës dështake e katastrofale, ai filloi me vrull Shkollën e Mesme të Oaklandit. Ndërkaq, pas mësimit, shpesh do të turrej me vrap drejt Bibliotekës Publike të Oaklandit. Atje, sakaq, Frederik Bramfordi sapo kishte arritur të organizonte departamentin e tij duke vendosur rregull në sistemin e huazimit të librave.
Djaloshi Xhek London përnjëherësh i pranoi mangësitë që kishte në fushën e arsimit. Në moshën nëntëmbëdhjetë vjeçare, ishte e domosdoshme që të fillonte menjëherë shkollën e mesme.
Me qëllim që të fitonte pak të holla, ndërsa vazhdonte shkollën e mesme, ai do të punonte atje si roje. Familja e tij ishte e varfër, do të rrëfente djaloshi. Njerku i tij, Xhon London, i shtyrë në moshë, kishte nevojë të madhe për ndihmë që të mbante familjen. Për më tepër, ai kishte nevojë të ngutshme për të blerë libra për shkollimin e tij “me nxitim”.
I prekur thellë nga nevojat e tij, të cilat ai ia kish rrëfyer gjithë sinqeritet, Bramfordi e siguroi menjëherë se do bënte çmos që ta ndihmonte. Dhe ky ishte fillimi i një miqësie të mrekullueshme, një miqësie të çmuar mes një studenti me ambicie të madhe, por që po haste vështirësi dhe një mësuesi të dashur e të përkushtuar.
Ndërkaq, Bramfordi kishte tërhequr vëmendjen e të rinjve dhe të rejave të tjerë me ambicie, që vinin tek ai grupe – grupe për këshilla. Mes tyre ishe dhe një vajzë e re. Quhej Xhorxhia Emeri Loring, e bija e Marie Emeri nga Maine dhe Uillinston Loring nga Kentaki. Teksa e pa për herë të parë Bramfordin pas tryezës së madhe në bibliotekë, ai përnjëherësh i la mbresa “me mënyrën e pazakontë se si vendoste, çdo ditë, një vazo të bukur me lule mbi tryezën e tij të punës”. Shtëpia e familjes Loring ndodhej pesë minuta larg prej aty, në rrugën Kastro.
Tashmë studente në Institutin modern të Arteve “Mark Hopkins” në San Françisko, zonjusha Loring e kalonte gjirin e San Françiskos me traget. Ajo do të nxitonte për t’u konsultuar me “këtë burrë, që e kishte njohur rishtazi dhe kishte kaq shumë shije artistike” rreth librave që i duheshin asaj. Një prej tyre ishte dhe një tekst shkollor i frëngjishtes që ajo do ta përdorte për njëfarë kursi shtesë “passhkollor” të cilin po e kryente në Shkollën e Mesme të Oaklandit, ku ishte diplomuar tre vjet më parë.
Atje, gjatë orës së frëngjishtes, zonjusha Loring shpejt do të takonte djaloshin Xhek London. Kur e pa për herë të parë, e vështroi me kërshëri dhe përnjëherësh përjetoi një ndjesi ngazëllimi. Ndërsa hyri i fundit në klasë dhe me nxitim u ul disa rreshta pas saj, ajo vuri re se ai “spikaste mbi djemtë e tjerë të klasës… me kaq shumë pjekuri rinore në fytyrën e pashme dhe me tipare që tregonin një njeri të vendosur”.
Shpejt e njohu nga afër dhe zbuloi se ai kishte ndjekur Shkollën Cole në perëndim të Oaklandit. Në të njëjtën shkollë kishte shkuar dhe ajo. Pak kohë para kësaj, ai i kishte shpërndarë gazetat “Oakland tribune” dhe “San Francisko examiner” familjes Loring në rrugën Kastro.
Por, pasi përfundoi kursi i frëngjishtes, ajo nuk e pa Xhek Londonin deri në fillim të vitit tjetër shkollor. Në përfundim të semestrit të pranverës në Shkollën e Mesme të Oaklandit, më 1896, papritmas ai vendosi të vihej në kërkim të horizonteve të reja. Në gji i vlonte dëshira e flaktë për t’u shkolluar në universitet. Kishte ëndërr Universitetin e Kalifornisë, në Berkeli.
Pikërisht në atë kohë, ai iu lut Bramfordit që ta drejtonte në atë që mësuesit i dukej si një ëndërr e parealizueshme, ngaqë djaloshi kishte më pak se një vit arsim të mesëm. Prapëseprapë, mentori me ngurrim ia dha lejen, por e paralajmëroi nxënësin e tij tepër ambicioz se do të ishte një detyrë rraskapitëse.
Atë verë, nën drejtimin e Bamfordit, i cili kishte një eksperiencë mjaft të pasur, djaloshi Xhek London u përkushtua me mish e me shpirt për të realizuar këtë ëndërr, që dukej e pamundur. Për më pak se tre muaj, duke ndjekur me përpikmërinë më të madhe udhëzimet e vështira të mentorit, ai e realizoi me sukses çka dukej një sfidë pothuajse e paarritshme.
Kur u zhvilluan provimet e pranimit në universitet, në Shtator 1896, ai doli me rezultate të shkëlqyera dhe kësisoj fitoi të drejtën e studimit. Mirëpo, për arritur deri aty, ai pothuajse u rrëzua përtokë për shkak të lodhjes mendore, ashtu siç e kishte paralajmëruar shoku më i madh.
Një ditë, në kompleksin universitar të Berkelit, zonjusha Loring pati sërish një surprizë të këndshme, kur takoi Xhekun. Teksa iu afruar plot gjallëri me një dëng të madh librash nën sqetull, me fytyrën që i ndrinte, ai i tha asaj i përndezur:
“Kam marr vepra – por kryesisht anglisht dhe sa më shumë anglisht.” Tashmë ishte më i vendosur se kurrë të bëhej shkrimtar.
Ajo do ta takonte përsëri, pas disa vitesh…. tashmë ishte bërë bashkëshortja e zotit Frederik Bamford. Ndërkohë, i riu Xhek London kishte përjetuar një mori
përvojash si të hidhura, ashtu dhe shumë të suksesshme. Me kujdesin më të madh, ajo kishte krijuar një album të përvitshëm me gazetat që pasqyronin arritjet e tij të jashtëzakonshme si shkrimtar.
Ndërkaq, duke pasur përherë një ambicie të madhe, ai do të kërkonte të kapte me penën e tij ylbere të tjera të pakapshme. Ndërsa gjithë kjo i kishte dhënë përkohësisht kënaqësi të vërtetë si student, shpejt do ta linte të pakënaqur me vetveten. Kishte qenë student vetëm për një semestër.
Kështu, kur përfundoi sezoni i dimrit në kompleksin universitar të Berklit, nisi të mendonte për diçka tjetër, që sipas tij ishte më shpërblyese. Tashmë kishte një ëndërr të çuditshme të bëhej materialisht i pasur dhe madje sa më shpjet. Dhe përnjëherësh gjeti dhe pretekstin: zbulimi i arit në Klondike të Alaskës ishte objektivi i tij.
Përpara se të linte Universitetin e Kalifornisë, në pranverë të vitit 1897, e kaploi një ide tjetër. Ngaqë përherë dëshironte, ashtu si në ëndërr, të bëhej shkrimtar….madje më i madh se Horatio Algeri… tani donte patjetër të fillonte punë si korrespodent gazete. Besonte se do të mbulonte me sukses historinë e jashtëzakonshme të etheve të arit të Alaskës.
Por editorët, që nga koha e “News Letter-it” të Bostonit gjithmonë parapëlqenin korrespodentët me përvojë për detyra kaq të rëndësishme. Madje dhe editorët e “San Francisco Chronicles” dhe “Call” nuk e shihnin atë si kandidat të përshtatshëm. Vetëm editori i “San Francisco Examiner” i sugjeroi fort se mund të pranonte disa artikuj, por jo punë të përhershme.
Duke marrë zemër nga kjo fije shprese, i ngazëllyer, ia dha lajmin Eliza Londonit, motrës së tij të dashur. Ai iu lut me gjithë shpirt që ajo ta ndihmonte me të holla për aventurën e Klondike. Duke shpjeguar me pasion, atij i duheshin para për bukë, rroba leshi dhe pajime për ekspeditën e arit. Sapo të kthehej, premtoi ai tërë sinqeritet, do ta bënte motrën të pasur me arin e Alaskës. Megjithë kundërshtimin e fortë të Florës, nënës së tij që nuk i mbushej mendja lehtë, Eliza London Shepard (martuar në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçare me kolonelin Shepard të Ushtrisë së SHBA), ia dha me dëshirë paratë që i nevojiteshin.
Por kur mbërriti në Territorin e Jukonit, bora e madhe dhe moti i acartë e kishte bërë pothuajse të pamundur kalimin për në Dawson City, vendi më i afërt me fushat armbajtëse të Klondike. Pikërisht në këtë kohë iu desh të përballej me Qafën e rrezikshme Chilkoot. Në moshën njëzetë e një vjeçare, i fortë si një dem i egër dhe më se i vendosur për t’ia dalë mbanë atje ku arkërkuesit e tjerët kishin dështuar, ai do të sfidonte sërish perënditë e mistershme.
Duke ecur kujdesshëm mbi shpatin e ngrirë të Qafës Chilkoot me borën deri në gju, duke u kthyer mbrapsht disa herë në ditë me peshë të rëndë mbi supe, më në fund ai do t’ua kalonte dhe indianëve të rreptë, të punësuar si hamej, që bartnin pesha të rënda mbi shpinë. Ata u mahnitën nga qëndresa dhe këmbëngulja e pabesueshme e këtij djaloshi të bardhë.
Në Dawn City, karshi fushave të arit, ai ngriti kampin për të kaluar dimrin e ashpër të 1897-98. Pastaj, vendosi piketat në dy ngastrat e ngrira të regjistruara në emrin e tij. Ndërkohë, ngaqë sezoni i kërkimeve kishte përfunduar për atë vit, asnjë arkërkues, përveç djaloshit Xhek London, s’mund të bënte gjë derisa të vinte pranvera.
Ndërsa dembelët harxhonin arin e çmuar në lokalet e kumarit dhe baret e shthurura, ai pa humbur kohë, zuri të grumbullonte një material tjetër, që kishte mundësi të shndërrohej në ar të çmuar. Nga gojët e grave dhe burrave të pashpresë, ai vijoi të qëmtonte me pasion rrëfenja tepër interesante, të cilat një ditë, kur të kthehej në shtëpi, shpresonte t’i kthente në tregime fitimprurës.
Në fillim të pranverës, kur bora kishte shkrirë mbi fushat e ngrira të Klondike, ai i kishte ngjeshur xhepat e fryrë me çka do të thureshin më vonë romane, artikuj dhe tregime realiste të suksesshme.
Papritmas, i trishtuar u detyrua ta përjashtonte mundësinë e gërmimit për ar në dy ngastrat e tij. Arsyeja kryesore, siç kishin urdhëruar tashmë në mënyrë të pamëshirshme, perënditë e Jukonit, ishte sëmundja e skurbutit, e cila për pak sa nuk i mori jetën. Mungesa e frutave të freskëta dhe ushqimeve të tjera të shëndetshme në një klimë të ashpër e kishin dobësuar shumë.
I sëmurë aq rëndë për të qëndruar atje dhe ndoshta të vdiste siç kishin vdekur shumë të tjerë, më në fund vendosi të kthehej në shtëpi. Edhe pse pa të holla dhe akoma më i dobët se sa kur hipi në avullore, ai filloi punë pranë motorëve të vaporit, ku i hidhte qymyr zjarrit, me qëllim që të paguante biletën e kthimit në Kaliforni.
Kur u kthye në shtëpi, në Oakland, e ëma e priti me fjalë të ashpra. Ai kishte harxhuar kot një vit të tërë dhe kishte prishur paratë e Elizës, do ta qortonte ajo tërë zemëratë. Më keq akoma, Xhon Londoni, njerku i tij, nga i cili priste një fjalë të mirë, kishte vdekur nga pleqëria.
Madje dhe e dashura e tij angleze, Mabel Applegarth, të cilën e kishte lënë pas dore dhe nuk i kishte shkruar rregullisht letra nga Territori i Jukonit, nuk do të kishte të bënte me të, në qoftë se ai nuk gjente një punë të mirë, siç ishte postier me postën e SHBA-së. Frederik Bamfordi e kishte rekomanduar atë fuqimisht për këtë vend pune. Dhe e pranuan.
Por, kur i kërkoi drejtorit të postës të Oaklandit që të fillonte punë pas një viti, me qëllim që t’ia kushtonte gjithë kohën të shkruarit, zyrtari i postës e refuzoi menjëherë.
Po ashtu dhe Mabel Applegarth-i. Kishte pritur njëfarë mirëkuptimi prej saj, rreth pasionit të tij për shkrimet fitimprurëse. Në fakt, ajo e kishte quajtur diçka utopike. Një vrundull dëshpërimi dhe pezmi e mbuluan. Në moshën 24 vjeçare, i frikësuar se mos qëndronte përherë pezull, i varur nga trazimi i herëpashershëm emocional, Xhek Londoni rrekej të gjente ndonjë mrekulli të pakapshme që ta shpëtonte nga rrokullisja drejt greminës, në buzë të së cilës qëndronte.
Për këtë, mëndja i vajti menjëherë te Frederik Bamfordi. Mentori i vjetër me bujarinë e tij e kishte ndihmuar të zgjidhte probleme që dukeshin të pamundura. Por tani përjetoi një ndjesi faji që e mundonte shumë. Në radhë të parë, e kishte zhgënjyer mikun e ditur, kur papritur la Universitetin e Kalifornisë pa i thënë atij as një mirupafshim, para se të nisej për Alaskë. Kjo i rrihte fort në ndërgjegjen e trazuar.
Në vend të Bramfordit vendosi që të takonte fillimisht Xhoni Heiholdin, shokun e fëmijërisë. Heinholdi ishte ende pronar i barit “First and last chance saloon” në fund të shëtitores së Oaklandit. Kur ishte i vogël, Xhek Londoni shpërndante atje gazetat lokale pas mësimit. Për më tepër, në atë çast, kishte nevojë të domosdoshme për ilaçin e zakonshëm. Ishte një fjalë përkëdhelëse që përdorte për pijen e fortë.
Xhoni Heinholdi e priti me përzemërsi. Se kishin parë njëri tjetrin qysh një vit më parë, kur filozofi i barit të Oaklandit mbushi dorën me para nga kasa dhe ia kishte dhënë hua. Ai ishte kthyer në shtëpi duarbosh, do të rrëfente djaloshi që kishte dëshirë të bëhej shkrimtar. Dhe nuk kishte para për të larë borxhin. Madje s’kishte as për pije. Por kishte sjellë një tufë të madhe rrëfenjash te çmuara për të cilat ishte i sigurt se do t’i rikrijonte dhe do të thurte shkrime realiste.
Pasi i rrahu shpatullat shokut më të vogël në moshë, duke buzëqeshur, Heinholdi e siguroi atë se tanimë ai e kishte harruar fare borxhin e vogël. Dhe pijet i kishte nga i zoti i barit. Ajo që donte tani, në të ardhmen e afërt, ishte vetëm një kopje, me nënshkrimin e autorit, të librit të tij të parë.
Shumë më shpejt se ç’kishte shpresuar, Xhoni Heidholdi e mori kopjen me nënshkrimin e autorit, ditën e martesës së Xhek Londonit me Besi Maddern. Ajo ishte kushërira e Mini Madern Fisk, aktores së mirënjohur amerikane. Dhe data e martesës: 7 Prill 1900. Atë ditë, Hauton Miflin me mirësjellje botoi librin e tij të parë, “Ujku i detit”, si dhuratë martese.
Në kapërcellin e shekullit, me ndihmën e përzemërt të Besi Madern-it, vajzës shtëpiake që i mungonte bukuria e brishtë e Mabel Applegarth-it, Xhek Londoni e kishte kaluar me sukses Rubikonin e tij letrar, që i ngjallte frikë dhe ankth. Në fund të 1900, emri i tij si shkrimtar i ri i prozës së fuqishme ishte bërë legjendë në gjithë Amerikën.
Vetëm në Janar të atij viti, muaji i tij i lindjes, tregimet e tij magjepsës ishin botuar në tre revista të mëdha. Rrëfenjat që kishte sjellë nga fushat e arit të Klondike – siç i kishte siguruar shokët me entuziazëm – tashmë ishin kthyer në ar të vërtetë. Revista “Atlantic monthly”, një gjigand letrar në Amerikën Lindore, do të botonte “Tregimet e veriut”. “The review of the reviews” kishte në faqet e saj tregimin “Ekonomia në Klondike”. Dhe “Youth’s companion” përmbante “Guxim dhe këmbëngulje”.
Ndërkaq, në fund të 1900, njëmbëdhjetë revista të tjera atë vit e rritën numrin mesatar të tregimeve dhe artikujve të tij të botuar deri në tre në muaj. Një botim tjetër i shquar i San Françiskos, “Overland monthly”, të cilën e kishte themeluar Bret Harte afërsisht gjysmë shekulli më parë, i kishte dhënë atij nxitjen më të madh që mund të ëndërronte një shkrimtar i ri; kishte botuar të gjitha tregimet e Klondike që ai u kish dorëzuar.
Dhe Nineta Imes, shkrimtarja e mirënjohur e revistës, në një intervistë të saj, çuditërisht kishte parashikuar se një ditë Xhek Londoni do të bëhej shkrimtari kryesor i Amerikës. Neta ishte bashkëshortja e Roskoe Imes, menaxherit që drejtonte biznesin e “Overland monthly”. Sharmian Kiterixh, e cila disa vite më vonë u bë bashkëshortja e dytë e Xhek Londonit, ishte mbesa e saj.
Me mënyrën e guximshme të Don Kishotit, tashmë, më në fund ai e kishte kaluar Rubikonin e shumëfrikshëm dhe i lumtur, po fluturonte mbi atë, që më herët dukej një Pegas krejt i pakapshëm. Në gjashtëmbëdhjetë vjet që i kishin falur kënaqësi të paparë, duke punuar në shtëpinë e tij në Glen Ellen me një shpejtësi marramendëse, shpeshherë dhjetë orë në ditë dhe shtatë ditë në javë, ai do të shkruante dyzetë e katër libra. Ishin libra realist, të pakompromis, të ndjeshëm…krejt ndryshe nga librat “mjaltë të ëmbël” të Horatio Algerit, të cilit ia kishte kaluar me sukses si krijuesi i prozës realiste.
Le të marrim, për shembull “Ujkun e detit” dhe “Thundrën e hekurt”. I pari përmban një karakter shumë të fortë, i cili sundon mizorisht të tjerët, ata që do t’i përulen ngaqë janë të dobët. Dhe i dyti pasqyron vdekjen e lirisë individuale, dhe paralajmërimin e jashtëzakonshëm të asaj që ndodhi për fat të keq, disa vite më vonë, në Gjermaninë naziste të Hitlerit. Librat e ndjeshëm, të cilët dëshmojnë qartazi njohjen e thellë të botës së kafshëve si dhe dashurinë e tij për kafshët e egra dhe ato shtëpiake, janë “Dhembi i bardhë” dhe “Majkëlli, vëllai i Xherrit”, si dhe “Kushtrimi i të parëve.”
Ndërkaq, në 1907, ai ndërtoi një jaht modern, me të cilin lundroi me Sharmian në Paqësorin e pafund deri në Havai, Tahiti e më tej. Ai gjithashtu kishte blerë në Glen Ellen të Qarkut Sonoma një fermë 350 hektarëshe. Në vitin 1916, honoraret nga puna krijuese dhe të ardhurat nga ferma kishin kapur shifrën e nëntëdhjetë mijë dollarëve në vit. Librat dhe tregimet e kishin bërë të famshëm në gjithë botën e civilizuar, duke përfshirë dhe Rusinë cariste. Në vendin e tij, kishte fituar dashurinë e lexuesve, (si dhe anatemën e atyre që nuk pajtoheshin me disa nga idetë e tij kryengritëse). Edhe jashtë vendit, librat e tij ishin përkthyer në gjermanisht, frëngjisht, rusisht, danisht, suedisht dhe në shumë gjuhë të tjera.
Ëndërr e pamundur? Kurrsesi. Ai kishte realizuar potencialin e mendjes së tij idealiste. Përpjekjet e pareshtura. Planifikimin e shkëlqyer. Qëndresën e paepur.
Por ashtu sikurse Akili mitik, i cili kishte tersin vdekjeprurës në thembër, Xhek Londoni fatkeqësisht kishte një ves që do të shkaktonte një krisje shkatërrimtare për veten e tij: pijen kronike. Ky aspekt i tij është pasqyruar plotësisht në librin e tij autobiografik “Xhon Barlikorn”.
Në mënyrë të qartë dhe të çiltër, “Xhon Barlikorn” është historia e pabesueshme e luftës dhe brengës së Xhek Londonit për ta çliruar veten nga kthetrat e atij, që për njëzetë vjet dukej një përbindësh i kontrollueshëm. Dhe tani, kur përbindëshi e kishte kapur për fyti e se lëshonte më, ai e kishte hedhur gjithçka në librin e tij.
Tejet kureshtar të dinte se çfarë mendonte miku më i shtrenjtë dhe shoku i tij pijes, poeti i Kalifornisë, Xhorxh Sterlingu nga Karmeli, ai ia postoi menjëherë dorëshkrimin nga Glen Ellen. Kishin shkëmbyer shpeshherë dorëshkrime për kritikë. Kishin rënë dakord që të flisnin pa dorashka për punën krijuese të njëri-tjetrit. Bashkëngjiti dhe një shënim me nënshkrimin “Juaji, Ujku”.
Njiheshin prej kohësh, që kur ishin takuar në Piedmont dhe Oakland, përpara se Xhorxh Sterling të banonte në Karmel me bashkëshorten Carrie, pak kohë para se tërmeti i 1906 t’i jepte një goditje vdekjeprurëse San Françiskos. Të dy shkrimtarët ishin tejet të talentuar, të shkujdesur, si dhe pijanecë. Sterlingu e quante atë “Ujk” sepse shokut ia kishte ënda që ta thërrisnin me nofkën e fëmijërisë. Dhe Londoni e quante atë “Grek” për shkak të profilit klasik dhe qëndrimit të tij poetik.
Kur Shekulli botoi veprën “Xhon Barlikorn”, bota, më në fund, mori vesh se ç’kishte hequr Xhek Londoni. Si pijanec për njëzetë vjet, ai nuk kishte mbajtur asnjë të fshehtë në librin e tij. Madje dhe prohibicionistëve, që, tanimë, nuk kishin kurrfarë respekti për autorin e librit, u lanë mbresa të mëdha rrëfimet e tij të çakërdisura.
Ndërkaq, atë vit, të dy burrat shfaqën një interes të madh për organizimin e Klubit të Shkrimtarëve të Kalifornisë. Deri tani (1913), ata kishin qenë anëtarë të Klubit Xhon Ruskin, të cilin e kishte themeluar Frederik Bramfordi në Oakland, si një qendër letraro-artistike për artistët dhe dijetarët. Me ndihmën e pakursyer të Xhejms Mari Hoper-it, vetë një shkrimtar i shquar, si dhe shkrimtarëve të tjerë nga zona e Gjirit të San Françiskos, më në fund ata arritën të siguronin aktin themelues nga Sakramento.
Të tre burrat ishin gjithashtu të interesuar që të bëheshin anëtarë të Klubit Bohemian. Organizata shumë e vlerësuar e San Françiskos ishte magjepsur sidomos pas Xhek Londonit. Anëtarët e saj ishin midis kapitalistëve dhe profesionistëve më të dëgjuar të SHBA-së. Aktualisht si një shkrimtar i famshëm dhe kapitalist i pasur, edhe pse u josh më parë nga socializmi, me shumë dëshirë ai u bë anëtar i këtij klubi. Të dyve, atij dhe Sterlingut, u pëlqenin sidomos vizitat e përvitshme në Bohemian Grove, e dëgjuar për pemët gjigante sekuoja dhe tufat e kuajve, në Kaliforninë Veriore. Në 1916, Klubi Bohemian i kërkoi Londonit të shkruante një dramë për shfaqjen e tyre të përvitshme “High Jinks” në Bohemian Grove. Ai e shkroi mjeshtërisht.
Sa herë shkonin në Bohemian Grove së bashku, të dy ishin gjithashtu të dhënë pas lojërave zbavitëse me kuaj. Njëherë, për shembull, në mes të natës, befas trembën keqas disa anëtarë tepër hijerëndë të klubit.
Mbështjellë me çarçafë që valëviteshin në ajër, ata vërtiteshin si fantazma nga njëri kamp tek tjetri. Ndërkaq hëna e plotë kishte hedhur hijet e saj vezulluese e të frikshme përmes sekuojave që lartoheshin madhërishëm në qiell. Nga goja e anëtarëve të shquar, që përpiqeshin të flinin, zunë të dilnin mallkimet e tyre.
Kjo rini e përjetshme dhe miqësi e çiltër midis “Grekut” dhe “Ujkut” vijoi e lumtur deri një ditë tejet të trishtë kur “vrasësi” i pashmangshëm i dha Xhek Londonit goditjen fatale. Më 22 Nëntor 1916, ai vdiq papritur në moshën 40 vjeçare. Vdekja e tij e befasishme, përnjëherësh i dha shkas thashethemnajës së neveritshme se ai kishte vrarë veten.
Sharmian, e dërrmuar nga hidhërimi, me lot në sy e kundërshtoi shtypin. Burri i saj nuk kishte bërë vetëvrasje, ngulmoi ajo. Dhe dy vajzat e tij të rrituara, Xhoan dhe Bes, që banonin me Besin, nënën e tyre, menjëherë publikuan letrën që kishin marrë nga i ati një ditë para se të vdiste. Në letrën në fjalë, ai i ftonte ato të shkonin të lundronin me të, sikurse dilnin së bashku kur ato ishin ende fëmijë, në liqenin Merrit, në Oakland. Nëse qëllonte që atë ditë të bënte mot i keq, kishte sugjeruar ai, ato mund të shihnin ndonjë shfaqje sa për të kaluar kohën.
Ata javë, ai kishte rezervuar një vend në trenin transkontinental për të shkuar në New York. Kishte si qëllim t’u kërkonte botuesve një parapagesë të madhe nga honoraret e librave të tij “të ardhshëm”. Me ato para kishte planifikuar të ndërtonte një komunitet ideal brenda fermës së tij në Glen Ellen për punëtorët e fermës dhe familjet e tyre.
Një prej tre doktorëve që ishte përpjekur ta sillte në jetë atë ditë, i tha gazetës “Oakland tribune” se Xhek Londoni kishte vdekur nga helmimi uremik, me sa duket shkaktuar nga abuzimi me alkool dhe një dozë tabletash për të neutralizuar efektin.
Kur Frederik Bamfordi dhe Xhorxh Sterlingu morën vesh vdekjen e tij të papritur, u prekën thellë. Bamfordi, i cili zor se futi gjë në gojë për tre ditë, derdhi lot si fëmijë. Dhe Sterlingu, i trishtuar, i hipi menjëherë trenit “Del Monte Express” nga Monteri për të marrë pjesë në funeral në Glen Ellen.
Në sallën e funeralit, Sterlingu u ngrit nga vendi dhe me solemnitet bëri disa hapa përpara. Ndaloi mu atje, ku Flora – dukshëm me fytyrë të hequr dhe të lagur nga lotët që i kullonin rrëke – ishte ulur. Ajo ndodhej përbri “vogëlushit” të saj. Për një çast të nderë, Sterlingu heshti dhe në sallë ra një qetësi e thellë. Pastaj, si poetët e lashtë, ai ngriti krahët e gjatë dhe i zgjati përpara mbi trupin e pajetë të “Ujkut” të tij më të shtrenjtë. Atëherë, pa letër në dorë, mbajti një fjalim prekës: një elegji poetike që e kishte përfunduar atë ditë në bordin e “Del Monte Express”:

A ka pasur ndonjëherë fytyrë të pajetë
në të cilën, me vonesë, të gjallët s’kanë shquar
një thirrje të heshtur për dashurinë e fshehtë
një qortim të heshtur për fjalën e nxituar?

Dhe tani përkulemi para mikut të shtrenjtë
që lamtumirën e fundit nuk ia dhamë dot
i cili pa asnjë pëshpërimë apo shenjë
të kuptueshme, befas u nda nga kjo botë.

Oh larguar prej nesh, kush e di sa larg vallë?
iku rrufeshëm në përjetësinë e mugët
duke na lënë heshtjen ose fjalët që janë
për ngushëllimin, ashtu si për detin shkumët.

O zemër që s’ndien, qëndresa juaj e paepur!
O mendje e palodhur s’ju ndave të vërtetës!
Tani veç prehesh, o fisnik dhe trim, i vdekur
si luani i pamposhtur në kulmin e jetës.
Ndërsa ende e pushtuar nga dhimbja e thellë, Sharmian e pati të vështirë të zinte vendin e viganit të saj. Por pastaj, ajo do të nderonte me krenari veprën e tij. Ndërkaq, shpejt i ndërtoi një përmendore madhështore “të dashurit të çmendur”, siç e quante ajo në ditët e tyre të lumtura. Ishte njëfarë Taxh Mahali në kujtim të tij. I dha emrin “Shtëpia e mureve të lumtura”.
Madje dhe qyteti i Oaklandit, që, njëherë, e kishte arrestuar dhe dënuar me gjobë të riun Xhek London se kishte mbajtur një fjalim pa leje në rrugë, shpejt do të kushtonte me krenari dy memorialë për nder të tij. Përpara bashkisë së qytetit mbollën një fidan lisi, i cili shpjet do të rritej e bëhej një pemë madhështore. Dhe përgjatë kanalit të Oaklandit, atje ku kishte lundruar në 1907 me Sharmian në jahtin e tij Snark, këtij vendi tërheqës iu dha zyrtarisht emri, Sheshi Xhek London. Sapo vë këmbën në shesh, bust i tij në bronz, spikat për bukuri dhe të përshëndet.
Gjithashtu përgjatë gjirit, në San Françisko, dy shoqata të shquara një ditë do t’i bënin homazhet e tyre. “Djemtë e Perëndimit të Praruar” dhe “Vajzat e Perëndimit të Praruar” në mënyrë ceremoniale vendosën, së bashku, një pllakë në Third and Branman. Pllaka kishte datëlindjen dhe vendlindjen e tij. U lind atje më 12 Janar 1876. Xhek Londoni, me shkëlqimin e tij si meteor, ishte një amerikan shumë i shquar. (Shkrimtari shqiptar boton një ese për shkrimtarin amerikan në “Pacific Historian”)
Përktheu: Zaho Sula
Ky shkrim është botuar në revistën “The Pacific Historian”. Pranverë 1977, Nr. 1. dhe Dielli nentor 2011)

MEMORANDUMI I VATRËS DREJTUAR PRESIDENTIT WILSON DHE FUQIVE ALEATE PËR KTHIMIN E TROJEVE SHQIPTARE

by

*Rezoluta që miratoi Kuvendi i VATRËS kërkonte rivendosjen e independencës mbretërore të Shqipërisë dhe ndreqjen e kufive me një mënyrë që të hyjnë brënda krahinat shqipëtare të cilat u çkëputnë padrejtësisht prej Konferencës së Londrës me 1913; fjala vjen: Malësit’e Hotit, Grudës, Plavës, Gjakovës, Prizrenit, Mitrovicës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, Dibrës, Strugës, Ohrisë, Manastirit, Kosturit, dhe Krahinën e Çamërisë me qytetet e Prevezës dhe Janinës/*
– Publikohet me rastin e 103 vjetorit te themelimit te Federates Pan-Shqiptare te Amerikes VATRA- 28 Prill 1912-28 Prill 2015/
Duke parë se afroj ora më kritike për çështjen shqipëtare, javën e tretë të Nëntorit 1918 Vatra u-dërgoj nga një qarkëtore degëve të saj dhe i këshillonte të bëjin mbledhje të posaçme që të zgjithjin nga një delegat të zotin për në kuvënt të pazakontë që do të mblidhej në Boston për së shpejti. Me 11 t’atij muaji u-bë Armëpushimi dhe mori funt Lufta e Parë e Përbotëshme n’Evropë. Komisioni Qendral u-bëri një thirrje patriotike Shqipëtarëve t’Amerikës që të mblidheshin rreth Federatës Vatra, dhe me anën e saj të gjithë të bashkuar të nxirjin një zë të fortë në Konferencën e Paqës për të drejtat kombëtare të Shqipërisë.
Përveç dy degëve të riorganizuara, e Chicago-s dhe e Syracuse-it, në pakë dit’e sipër u-filluan dhe pesë degë të ra: në Portsmouth, N.H., Në Erie dhe Branddock, Pa., në Barberton dhe Niles-Youngstown, Ohio.
Duke parëshikuar se do t’i shtoheshin përgjigjësitë për çështjen e Shqipërisë dhe do të kish nevojë për fonde financiare më tepër, Vatra u-bëri thirrje gjithë Vatranëve që t’i jepjin edhe një sulm të ri Fushatës “Dita Tri Qershor” për Shpëtimin e Shqipërisë.
Vatra priste informata nga kryedelegati i saj në London Mehmed Konitza se si dukeshin punët e Shqipërisë pas pushimit të luftes, q’ashtu të dinte se ç’masa munt të mirte kuvëndi që pritej të bëhej për së shpejti. Dhe ay, Mehmed Konitza, kish shkuar në Shqipëri ato ditë që organizoj Kongresin e Durrësit dhe u-formua Guverna Provizore nënëe kryesin’ e Turhan Pashës. Me gjith’ato, koha nukë priste dhe u-vëndos mbajtja e kuvëndit.
Të Dielën me 29 Shën-Ëndre 1918 u-mbloth kuvëndi i Pazakontë në Winthrop Hall, Boston, dhe u-përfaqësuan 51 degë të regullshme të Federatës VATRA. Çairman i atij kuvëndi me rëndesi u-zgjoth Dennis J. Kambury, delegat’ i degës Nr. 69, Niles-Youngstown, Ohio, e cila s’kish pakë javë që ish themeluar. Sekretar i kuvëndit u-zgjoth Loni Kristua, delegat i degës Lynn, Mass., dhe raporter u-zgjoth Kostë Hotova, Delegat i degës Albany, N. Y.
Kuvëndi vazhdoj një javë, mbajti XV (15) sesione gjithësej, dhe mbaroj duke bërë miaft punë me rëndësi për të mirën e Shqipërisë. Në sesionin e 5-të u-leçit një Memorandum i bërë dhe i nënëshkruar prej klerit orthodhoks shqipëtar t’Amerikës, dhe u-prit me të trokitura duarsh të nxehta nga delegatët e kuvëndit. Memorandumi hidhtë poshte çpifjet dhe tëndencat e Grekëve edhe të grekomanëve të vëndit që thoshin se “Shqipëtarët e kërshtërë orthodhoksë duan bashkimin e tyre me Greqinë”! Kish shumë Epirotë që vërtet atë dëshirojin, të cilët ishin vërbuar nga propaganda e Grekëve fanatikë. Për atë shkak Shqipëtarët qenë goditur dhe gjakosur me Epirotët në mbledhjet e tyre në Boston.
Memorandumi u-bë sipas kërkimit dhe pëlqimit të Vatrës, dhe u-nënëshkrua nga këta klërikë orthodhoksë shqipëtarë: At Fan Noli, At Naum Cere, At Marko Kondili, At Damiani, At Pando Sinica dhe At Vangjel Çamçe. Pastaj ay Memorandum j’u dërgua Presidentit Woodrow Wilson në Washington, edhe Kryeministrive të Fuqive të Mbëdha n’Evropë.
Kuvëndi e gjeti të nevojshmë shtuarjën e delegatëve të Vatrës, dhe emëroj keta: Dr. Charles T. Erickson, Rasim Bej Dino, Anselmo Lorechia (drejtor i gazetës “Kombësia Shqipëtare” që diltë në Romë), dhe Faik Konitzën me Sotir Pecin si delegatë nderi. Faik Konitza ahere u-lëshua nga guverna Austriake passi u-munt nga Aliatet dhe e humbi luftën. Bashkë me Faik Konitzën ishin t’internuar në Vienë dhe Kolonel Zogu me Fazlli Frashërin, dhe kur u-lëshuan nga internimi ata të dy shkuan në Shqipëri dhe Faik Konitza vajti në Romë, i cili hyri prapë në shërbim të Vatrës si delegat i saj.
U-vëndos nga kuvëndi që Fan Noli të shkonte në Paris si delegat i Vatrës dhe të punonte me delegatët e tjerë atje. Për n’Amerikë, u-emërua Kostë Çekrezi delegat dhe editor i Revistës “Adriatik”. Dr. Ericksoni qëndroj një kohë të shkurtër në Paris, dhe, me këshillat e Mehmed Konitzës dhe të Dr. Turtullit, Vatra e thirri prapë Dr. Ericksonin dhe e emëroj delegat të saj në Washington bashkë më Çekrezin.
Ay kuvënt votoj me-një-zë sumën prej 120,000 dollarësh që të harxhohesh nga delegatët e Vatrës në Konferencën e Paqës në Paris edhe gjetkë për të fituar Independencën e Shqipërisë me kufit’e saj ethnografike.
Duke parë se vepërimet e Vatrës u-shtuan tepër dhe s’munt t’u bënte dot ballë Komisioni i Qendrës, kuvëndi e pa t’arësyshme zgjedhjen e një Këshille Kombëtare të përbërë prej 11 anëtarësh, njerës t’aftë për atë punë. Passi kjo çështje u-bisedua mirë prej delegatëve, u-vëndos zgjedhja e Këshilles Kombëtare dhe u-proponuan shumë njerës miaft të zottë, po me shumësin’e votave fituan këta:
Dennis J. Kambury, Paskal Aleksi, Shefki Aliko, Kristo Kirka, Kostë Hotova, Kosta Issak, Bahri Omari, Xhevat Harxhi, Anastas Pandele, Loni Kristo dhe Thimi Hondro.
Regullore e Këshillës: (1) Këshilla Kombëtare kish fuqin’ e një kuvëndi dhe jipte përfundime mi punët e Vatrës vetëm në çështjet politike. (2) Fuqia e Këshilles ish gjër në kuvëndin e regullshmë të Vatrës. (3) Anëtarët e Këshillës të zgjidheshin nga anëtarët e Vatrës me votim të kuvëndit. (4) Këeshilla Kombëtare thirrej në mbledhje kur ish nevoja nga kryetari i Vatrës, i cili e kryesonte gjër sa zgjidhej çairmani nga anëtaret e Këshillës. (5) Komisioni i Vatrës ish pjesëtar i Këshillës Kombëtare, sikundër dhe delegatët e saj n’Amerikë, po s’kishin të drejtë të votojin në bisedimet dhe vëndimet e Këshillës, natyrisht munt të pyeteshin për gjëra të Federatës që i dijin.
Kuvëndi vëndosi këtë thirrje patriotike për gjithë Shqipëtarët e Amerikës (po vetëm Vatranët përgjigjeshin!):
“Shqipëtarë t’Amerikes! Ardhi koha kritike në të cilën do të gjykohet fati i Shqipërisë. Armiqtë t’anë janë të pasur e të fortë dhe duhet t’u bëjmë ballë. Për të fituar të drejtat t’ona kombëtare duhet t’i lëftojmë këmba këmbës dhe që t’i lëftojmë me efekt na duhen para. Pjesë të çmuara t’Atdheut t’onë janë në rezik dhe tani ështe rasja t’i çkëputim nga duart e armikut. Ndihni pra më dorën plot dhe pa kursyer që t’a fitojmë Shqipërinë e madhe, plotërisht independente me Kosovën , Çamërinë dhe gjithë krahinat e tjera fjesht shqipëtare, dhe të rojmë të lirë, të lumur dhe kryelartë nënë hien e Flamurit të Skënderbeut. O burrani!”
Në sesionin e fundit, Kuvëndi i Pazakontë bëri dhe votoj me-një-zë nga gjithë delegatët Rezollutën që shënojmë ketu më poshtë, dhe u a dërgoj guvernave të Fuqive të Mbëdha: t’Amerikës, t’Inglisë, te Francës, t’Italisë dhe të Japonisë.

REZOLLUTA:

“Delegatët e Federatës Pan-Shqipëtare të Amerikës VATRA, të mbledhur në Kuvënt të Pazakontë në Winthrop Hall, Boston, vëndosnë me 4 Jenar (1919) t’u bëjnë një thirrje Guvernave t’Amerikës dhe të Fuqive Aliate për rivëndosjen e independencës mbretërore të Shqipërisë;
Për ndreqjen e kufive me një mënyrë që të hyjnë brënda krahinat fjesht e kryesht shqipëtare të cilat u çkëputnë padrejtësisht prej Konferencës së Londrës me 1913; fjala vjen: Malësit’e Hotit, Grudës, Plavës, Jakovës, Prizrenit, Mitrovicës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, Dibrës, Strugës, Ohrisë, Manastirit, Kosturit, dhe Krahinën e Çamërisë me qytetet e Prevezës dhe Janinës;
Për një Plebesitë në viset e përmëndura më sipër, i cili të bëhët pas zaptimit të këtyre vëndeve prej ushtrisë Amerikane që kështu të shigurohet çfaqja e lirë e dëshirave të ndenjësve; dhe
Për qasjen e delegatëve Shqipëtarë në Kongres të Paqës për të shtruar dëshirat dhe kërkimet e kombit Shqipëtar para se të vëndoset fati i Shqipërisë.”
Delegatet e atij kuvëndi me rëndesi, duke nisur nga Dega Nr. 1, Boston, Mass., dhe gjër të Dega Nr. 70, Barberton, Ohio, qenë këta:
Vasil Naso, Loni Kristo, Lazar Selenica, Kosta Issak, Ilo Pano, Pandi Vodica, Stathi Suli, Foqion Postoli, Paskal Aleksi, Arif Hiqmeti, Guri Filip, Muke Permeti, Vasil Bradvica, Mihal Kosmo, Kostaq Lepcishti, George Luarasi, Evan Elia, George Konda, Luka Trebicka, Xhevad Harxhi, Shaban Halil, Kosta Progri, Dhimitri Sido, Shefqet Frashëri, Thimi Hondro, Ligor Panajoti, Koço Grameno, Sulejman Hysen, Sotir Treska, Kost Hotova, Reis Asllan, Dr. Kondi, George Qafzezi, Ibrahim Bitincka, Kosta Pano, Qani Shehu, Luka Lasko, Hysen Leskoviku, Xhafer Starja, Isuf Maleshova, Anastas Pandeli, Nasi Aristidhi, Abas Kamenica, Sinan Lekdushi, Dennis J. Kambury dhe Isuf Vincani.
Çairmani u dha leje delegatëve të çfaqjin mendimet e tyre më parë se të mbyllte kuvendin. Me atë rast, shumë delegatë mbajtnë fjalë patriotike për independencen e plottë të Shqipërisë e cila ish e gjakosur, e djegur nga luftrat, e shtypur nga fqinjët, dhe me kufire të krasitura. Delegatet gjith’ashtu folën me emfaze për bashkimin e gjithë Shqipëtarëve t’Amerikës rreth Federatës VATRA, q’ashtu t’i bëhej ballë rezikut të Shqipërisë nga fqinjet e saj të cilet po i mprehjin thiket e tyre për t’i prerë kokën, se këmbet dhe krahet ja prenë duke i marë Kosovën dhe Çamërinë. Për fatin e zi të Shqipërisë, përçarja e Shqipëtarëve vazhdonte, dhe shpresa për bashkimin e tyre ish fare e pakët, sido që Shqipëria po jipte shpirt.
Për shëmbell, passi mori funt lufta e madhe n’Evropë dhe ish nevoja për punë kombëtare, Shqipëtarët e Shteteve Ohio, Michigan dhe Pennsylvania deshnë të bëjin një mbledhje dhe paradë të madhe n’Akron, Ohio. Po Kryekatundari (“the Mayor”) nuk u dha leje të paradojin në ruget e qytetit. Shkaku? Ay tha: “Juve e kini flamurin të kuq, dhe populli do t’a marë për flamur të Bolshevikëve dhe ashtu do të ndizet shamata në rugët e qytetit”! Po s’qe ay shkaku, e vërteta është se vanë Grekët që i thanë kryeplakut të qytetit t’a ndalonte mbledhjen e Shqipëtarëve, dhe ay i dëgjoj për interesin e votave se ata ishin me shumicë n’atë qytet.
Pas asaj ngjarjeje, Shqipëtarët vanë në Pittsburgh, Pa., që e bënë mbledhjen edhe paradën e madhe. Atje gjetnë përkrahje nga disa zyrtarë të qytetit, dhe nga policia. Komisioni që pregatiti atë mbledhje ftoj Vatrën dhe “Partinë Politike” që të dërgojin përfaqesonjësit e tyre. Vatra dërgoj Kostë Çekrezin, dhe “Partia Politike” dërgoj Kristo Dakon.
Pas paradës, u-bë mbledhja në një sallë të madhë të një binaje të lartë të qytetit. Ishin në mbledhjen jo më pak se 1,000 Shqipëtare t’ardhur nga kollonira të ndryshme të shteteve që shënuam më sipër. Mbledhja vëndosi bërjen e një Rezollute që t’u dërgohej Fuqive të Mbëdha për të drejtat kombëtare të popullit shqipëtar. Rezolluta u-bë dhe u-pëlqye nga mbledhja, po duhej nënëshkruar edhe nga përfaqësonjësit e Vatrës dhe të “Partisë Politike.”
Kristo Dakua refuzoj t’a nënëshkruante Rezollutën, ay thosh se “Vatra donte protektoratën e Italisë në Shqipëri”, dhe s’desh të bashkëpunonte me përfaqësonjësin e saj Kostë Çekrezin. Dakua e bazonte akuzimin e tij në vajtjen e kryetarit të Vatrës Kol Tromarës nj’a dy herë në Washington që bashkoj ambassadorin e Italisë, po akuzimi i tij nuk u-vërtetua.
Populli u-mërzit nga ajo sjellje, dhe kërkonte nënëshkrimin e Rezollutës nga përfaqësonjësit e të dy organizatave. Ahere u-ngrit një Vatran i qojtur Ali Kuçi nga Tomorica e Beratit, një burrë i math gjashtë këmbë e ca i gjatë, qe u-vajti pranë tyrë dhe u-tha: “Jemi mbledhur sot këtu për një qellim të shëntë, për të kërkuar të drejtat dhe lirinë kombëtare të Shqipërisë. Tani, nënëshkruajeni atë Rezollutë se për këtë Flamur ju hodha të dyve jashtë nga penxherja”! Dhe e zuri Flamurin më dorë qe e puthi. Më në funt, passi shikuan penxheren që ish katër patoma lart nga ruga, u-bintnë të dy “kundërshtarët” dhe e nënëshkruan Rezollutën.
Kuvëndi i Vatrës u-hap të Dielen me 29 Shën-Ëndre 1918, dhe Kongresi i Durresit u-mbloth me 25 te muajit, katër ditë më parë. Nje nga organizatorët kryesorë t’atij Kongresi që delegati i Vatrës Mehmed Konitza, i cili bashkë me Myfit Be Libohovën vanë nga Roma në Durrës, të dërguar për atë qellim nga ministri italian i punëve të jashtme Baroni Sonino.
Mehmed Konitza lajmëroj Vatrën me kabllogram për formuarjën e guvernës provizore të Durrësit nëne kryesin’ e Turhan Pashës. Me 25 Jenar 1919, Komisioni i Vatrës pati mbledhje. Mbledhja vazhdoj dy ditë, të parën u-kënduan disa telegrame të dërguar nga miq të huaj Filoshqipëtarë, dhe raportet e delegatëve të Vatrës n’Evropë dhe n’Amerikë. Gjith’ashtu u-këndua një kabllogram nga Turhan Pasha, kryetar’ i qeverisë provizore të Durrësit. Në përgjigjjën që i ktheu Vatra, i zotohej se do t’i jipte përkrahjen e plottë qeverisë së tij.
Nga ana tjatër, Vatra falënderoj Guvernën Italiane për përkrahjen që i dha Kongresit të Durresit, dhe i lutesh qe t’i jipte përkrahjën qeverisë shqipëtare në Konferencën e Paqës për të fituar independencën e plottë të Shqipërisë.
Është fakt që vërtet guverna italiane e përkrahu bërjen e Kongrësit të Durrësit, po me dy zemera nga frika se munt të gjënte kundërshtime nga fqinjët e Shqipërisë. Po gjith’ashtu fakti është se guverna italiane një mot më von u-përpoq t’a ndalonte Kongresin e Lushnjes, po nuke mundi dot. Do të flasim shkurtazi mi këtë pike kur të vemi atje.
Në mbledhjen e dytë, të nesërmen me 26 të muajit, Komisioni vëndosi t’i dërgoheshin 5,000 dollarë delegatit të Vatrës Mehmed Konitzës në Romë. Gjith’ashtu n’atë mbledhje u-emërua Kostë Hotova si konferencier i Vatrës që dolli nëpër kollonitë shqipëtare t’Amerikës, për t’u dhënë dritë Vatranëve mi veperimet e Vatrës për çështjen shqipëtare.
* Historia e Federatës VATRA prej Rafat Gurrazezit

KOSOVA E RREZIKUAR NGA DEMARKACIONI ME MALIN E ZI

by

DEMARKACIONI ME MALIN E ZI PO IU MERR SHQIPTARËVE TË KOSOVËS NJË SIPËRFAQE TRE HERË MË TË MADHE SE ISHULLI I SAZANIT APO MBI SHTATË HERË MË TË MADHE
SE PRINCIPATA E MONAKOS?!/
Shkruan: Ramiz LUSHAJ/
1. Sivjet kena hy’ në të pestin vit të bisedimeve ndërshtetërore për vijën kufitare (demarkacionin) e Malit të Zi me Kosovën e, në kit’ prill 2015, kur Hashim Thaçi – zv/kryeministër e ministër i Jashtëm i Kosovës, mori titullin “Qytetar Nderi i Ulqinit”, i premtoi aty dhe presidentit malazez, Vujanoviçi, se kjo punë ka me u krye punë javësh. Komisioni Shtetëror i Kosovës me kryeshef Murat Meha (i Agjençionit Kadastral të Kosovës) po i jep dorën e fundit Raportit (antishqiptar) të shenjimit të kufinit me Malin e Zi, të çilin ka me e dorëzue në Qeverinë me dy krena (e në krizë) të Kosovës. Tashti, pas kalandimit, prej diktatit ndërkombëtar, pas disa humbjeve të fituara në bisedime me malazezët, ka një rrezik të madh panshqiptar: të ndodhemi para një tradhtie të re kombëtare të pritshme, që klasa politike e Kosovës me përnguti ka me i dhanë “legjetimitet” ratifikimit të Marrëveshjes për vijën kufitare me votimin (medoemos me 2/3 e votave) në Kuvendin e Kosovës.
Gati kurrkujt sa ka ia ndie aq fort në këto qeveritë vargavijë të deri sodit në Kosovë, anipse kadastra e gjeodezia e shtetit multietnik e shoven të Malit të Zi a ka don me çkye padrejtësisht territore të mëdha shqiptare vrri e bjeshkë në anë të Pejës me rrethina: veçanarisht në hapësira gjeografike rreth vendkalimit kufitar e doganor të Kullës, në pjesën rugoviane të Çakorit (qafa e të çilës të çon drejt komunave Plavë e Guci), në fshatrat vrri e bjeshkë të Hajlës (qafa gjatë e gjanë e saj i lidh Rugovën me malësitë e saj si fshatrat Dacaj e Husaj e deri në përtej Rozhajë). Kurrkush, nga të mëdhajtë e Kosovës 2015: as Jahjaga, as Mustafa, as Thaçi, as kryeparlamentari Veseli, nuk janë kanë me kambë e sy në këto troje etnike shqiptare që don me na i rrëmbye shteti malazez, sepse asnjani prej tyne nuk ka ndonjë pronë të veten aty. Edhe kryetari i Komisionit, dr. Meha, deklaron dhe pas 15 takimeve zyrtare me banorët skej kufinit: “shqetësime natyrisht që kanë”, po ai vet personalisht i ka mbi 700 mijë Euro tokë trashëgimi (10 ha) e të tjera (ha e ari) të bleme vitet e fundit e çka po i duhet me luftue shtetnisht me sakrifica e sfida për ato troje në tri komunat kufitare të Kosovës me Malin e Zi.
Si po (keq)ecin punët e demarkacionit, kur Qeveria e Kosovës iu thotë vitpasviti banorëve të vijës kufitare: “të presin”, “të kenë durim”, etj. dhe nuk iu premtojnë zgjidhje të shpejtë e të drejtë, dhe nga ana tjetër, kur vet Bashkimi Europian kushtëzon Kosovën me negociata për Status e për Vizat me caktimin në terren të kufinit Kosovë-Mali i Zi, atëherë, patjetër, siç kumton para disa ditësh dhe kryekomunari i Pejës, Ali Lajçi e të tjerë. do të kemi dhe protesta deri në ekstreme…
2.Kurrkujt mbi tokë mos t’i duket e tepërt ajo çka lypin banorët e Kosovës skej kufinit, pasi iu mbesin tokat e tyne vrri-bjeshkë në anën e shtetit të Malit të Zi. E kanë një thanie japonezët: Tokë, më fal që të shkel me kambë (!) E, pra, qysh me pranue këta me i shkelë me kambë dy qeveritë: e Kosovës dhe e Malit të Zi?! A pak toka i ka marrë truallit tonë kombëtar principata e mbretnia e Malit të Zi në dy shekujt e kaluem: XVIII-XIX., nga Ostrogu (1853) e Grahova (1858) dhe deri në vitet 1913-1925. Saktësisht, sot, ky shtet republikan gjukanoviçian, i ka mbi dy të tretat e territorit të tij me toka shqiptare nga Rozhaja e Plavë-Gucia deri në Ulqin e Tivar, etj. E, prapë po duen me na marrë padrejtësisht e paturpnisht toka etnike shqiptare dhe në shek. XX?!!
Ky, Ali Lajçi, vëzhgues e këshilltar në Komisionin e Kosovës për Demarkacionin e kufirit me Malin e Zi, në prill 2015 pohon se vija kufitare malazeze hyn deri në 5-8 km në thellësi të Kosovës, në Kullë, Çakorr, Hajlë, tue zbrit deri tek Ura e Zhlebit në Kullë dhe Kuqishtë e Leqinat në Rugovë, tue marrë bjeshkë e vendbanime nga ma të mirat e të shfrytëzueshme nga banorët. Aq ma keq kur kemi të bëjmë me raste të tilla: forcat policore të Malit të Zi hyjnë deri në 6 km në thellësi të territorit të Kosovës tue i pengue edhe shqiptarët e Deçanit, Pejës e Istogut të shfrytëzojnë bjeshkët e tyre, të dalin në stanet e tyre, të zotërojnë kullotat e pyjet e tyre. Nga zona e Rugovës, banorët e Shtankajve e Bogajve pse kanë deshtë të shfrytëzojnë tokat e tyre kanë pasë 5-6 arrestime nga forcat policore kufitare malazeze.
Ish ministri i Brendshëm i Kosvës, Bajram Rexhepi, pat’ thanë në Pejë, para mediave, në shtator 2010: “Çështja e demarkacionit është problem që do të zgjidhet, kufiri mund të luhet 200 ose 300 metra”(!!!). Deklarata e tij mbetet alarmante atë ditë e sot. Atëherit, nëse bazohemi në të dhënat e tij zyratare kemi një përllogaritje të tillë: Vija kufitare me mbi 79 km, me u luejt me 200 m apo 300 m. i bie që mesatarja të jetë 15 km2 apo 24 km2.
Të mos harojmë diçka: në historinë botërore për 15-24 km2 sipërfaqe kufitare ka pasë raste të shpërthimit të një lufte lokale apo rajonale ndërmjet shteteve.
Përndryshe: nuk janë pak as mbi 15 km2 apo rreth 24 km2, pasi ishulli strategjik i Sazanit – ma i madhi i Shqipërisë Londineze është vetëm 5.5 km2 dhe dihet nga historia mesdhetare se sa lufta janë krye nëpër shekuj në mbrojtje të tij. Pra, shtetit të ri të Kosovës i merren nga shteti i Malit të Zi, në secilin nga dy rastet e masipërme, rreth tre apo katër Sazanë(!) Nuk janë pak sikur të ishte dhe “një Sazan” i tillë.

3.Shqiptarët e Shqipërisë Londineze, më 8 qershor 2011, përgjatë një kilometri gjatësi hynë e zhvendosën 50 m. kufirin në lumin Gërçar të Gucisë (mesi i rrjedhës së tij është kufi mes dy vende fqinjë), po të nesërmen jehuan fortas gazetat malazeze si “Novosti”, etj. Nga kjo ndërhyrje shqiptare pati një reagim të madh mediatik, publik e zyrtar malazez, disa herë ma i lartë, ma i shpejtë, ma i fortë se sa bëhet nga Kosova apo Shqipëria në të tilla raste.
Shteti i Kosvës vepron pak, lehtë e dobët edhe kur forcat policore të Malit të Zi hyjnë deri në 6 km në thellësi të territorit të Kosovës tue i pengue shqiptarët e Deçanit, Pejës e Istogut të shfrytëzojnë bjeshkët e tyre, të dalin në stanet e tyre, të zotërojnë kullotat e pyjet e tyre. Nga zona e Rugovës, banorët e Shtankajve e Bogajve etj. pse kanë deshtë të shfrytëzojnë tokat e tyre kanë pasë disa herë arrestime nga forcat policore kufitare malazeze.
Në kohën e Ish-Jugosllavisë të Titos, në vitin 1974, kufiri ndërmjet Republikës së Malit të Zi e Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës (KSAK) u vendos në dam të shqiptarëve të Pejës me rrethina edhe për faktin se kësokohe Pejën e drejtonte një malazez. Po tashti që tri komunat kufitare të Kosovës i kanë kryekomunarët shqiptarë sa po janë qëndrestarë me i ruejt pronat e veta për mos me ua marrë shteti i Malit të Zi?!
4.A thue a din’ ndokush prej nesh me i kallxue botës e vetvetes se sa kilometra katërore (km2) është sot sipërfaqja e shtetit të ri, të pavarur e sovran, të Kosovës dardane?!
Dhjetra km2 ia kanë marrë Patriakana e Pejës, Manastiri i Deçanit, etj. të cilët kanë status të veçantë? Manastiri i Deçanit, i ngritur mbi toka të shqiptarëve si Hasi Kuçit, mbi themele të Kishës së Gashit të Xërxës, me projekt arkitekturor të priftit shqiptar Vita i Kotorrit, etj. sot ka mbi dy (2.3) km2 territor të saj me status të veçantë e të mbrojtur dhe nga KFOR! Kjo nuk është sipërfaqe e pakët. Ma e madhe se Principata e Monakos. Apo jo?! Pothuaj sa gjysma e ishullit Sazan të Vlorës apo ma shumë se gjysma e ishullit Ada të Ulqinit. Tashti, ky manastir, nuk lejon me kalue shkurtaz nëpër extra-territorin e tij as auto-rruga ndërkombëtare Deçan-Plavë, po duhet me krahëmarr’ dikah tjetër (!)
Sivjet po donë me na i marrë dhe 15 km2 apo 24 km2 edhe me caktimin final të vijës kufitare Mali i Zi-Kosovë. Vështroni hartën e botës: Republika Nauru në Oqeani, shtet ishullor e antar i OKB-së, është vetëm 21 km2.
Kryeministri malazez Milo Gjukanoviç bën disa deklarata të tilla: “nuk ka kurrfarë probleme në kufizimin e Malit të Zi me Kosovën”, “Ekziston kontest i vjetër për përdorimin e kullosave nga njëra dhe ana tjetër e kufirit, por kjo nuk është problem i kufizimit”, “dikush dëshiron të krijojë disa probleme kufitare të Malit të Zi, në mënyrë që ta ngadalësojë integrimin e tij evropian”, etj.
Kosova, liderët e saj, i bajnë lëshime pa kushte Malit të Zi e Gjukanoviçit, si ngahera dhe në kit’ rast të demarkacionit të kufinit dhe mendësia e tyre në këto pesë vite pasqyrohet tek kjo thënie zyrtare: “Është një çështje që kërkohet edhe nga BE-ja për të treguar aftësitë dhe mundësitë e Kosovës për përkufizimin e shtetit sipas vijës e çila duhet të shënohet në terren”. Ndërkohë, ekspertë shqiptarë e ndërkombëtarë të kufirit, të cilët ishin edhe në “demarkacionin” tepër problematik e jo pak konfliktual Kosovë-Maqedoni, e përcaktojnë si ma të vështirë kufirin Kosovë-Mali i Zi.
Ndërkohë ekspertë ndërkombëtar të kufinit, që kanë punuar dhe për demarkacionin me Maqedoninë thonë se “vija kufitare me Malin e Zi është ma e vështirë”.
Predrag Bulatoviç, deputet i Partisë Popullore Socialiste, parti opozitare serbe, kërkoi nga foltore e Parlamentit Malazez, që, sipas tij,“duke pasur parasysh aspiratat shqiptaromadhe” të fqinjëve të lidhen me ta (Shqipërinë e Kosovën) të atilla marrëveshje që të garantojnë që çështja e kufirit me Malin e Zi të jetë zgjidhje e përjetshme. Ky sinjal (in)direkt duhet të jetë një tjetër paralajmërim për Tiranën e Prishtinën zyrtare që të jenë të kujdesshëm e të përgjegjshëm në marrëveshjet e tyre edhe me kufirin e kaltër e të gjelbër me Malin e Zi, me vijen kufitare shtetërore nga delta e Bunës në Ultinën e Epërme të Limit, nga Ulqini në Rozhajë. E, kur shovinistët malazez e lypin kësisoj, me përndjekje bulatoviçiane, duhet patjetër t’ua kallxojmë “kufirin tek dardha e thana”…

PRINDËR, RUANI FËMIJËT NGA PARADA E NGJARJEVE KRIMINALE NË TV E GAZETA DHE… NGA DEPUTETËT

by

Bisedë e supozuar në audiencë të hapur me të minorenët e të rinjtë…/
Shkruar nga Raimonda MOISIU-Hartford/
Duke pasur parasysh ngjarjet kriminale të kohëve të fundit në vendin tonë dhe në gjithë nahijen e shoqërisë shqiptare për ndryshim, vemë re se cdo ditë e më shumë “vërshojnë pa kandar”-ngjarje kriminale dhe fjalët drithëruese –tritol, vrasës me pagesë, hajdut, kallëzim të rremë, burg, atentat, vrasje, cështja Doshi & Frroku-fjalori bulevardesk në Kuvend, deputetë e kriminelë, politikë e krim, krim e ndëshkim, etj, janë kthyer tashmë cështje serioze në shoqërinë shqiptare. Pasqyrimi i tyre në median e shkruar e televizive shoqëruar me zhargonin dridhërues jo vetëm që nuk neglizhohet aspak, por është –Nonstop- dhe shumë nga ne prindërit e gjëjmë veten në krizë identiteti emocional, edukativ, qytetar dhe intelektual. Na duhet të vrasim mendjen se si t’jua adresojmë këto cështje fëmijëve tanë, duke u përballuar me mëdyshjen shpirtërore dhe psikologjike deri aty sa, edhe se si mund t’jua spjegojmë mizoritë, dhe burimin e vërtetë të këtyre krimeve dhe fjalorit negativ që përcakton ato.Është tejet e vështirë dhe e dhimbëeshme për prindërit për të spjeguar domethënien e këtyre ngjarjeve të pakuptimta dhe zhargonit negativ të pakufij e të pakuptimtë gjithashtu. Ne, prindërit e ndjejmë deri në palcë të shpirtit duke menduar se për të pasur një diskutim kuptimplotë me vetë fëmijët tanë mbi këtë çështje, mund të jetë sa e frikëshme, aq edhe e dëshpëruese.Së paridhe më e rëndësishmja, është sikundër ne prindërit dhe të rriturit duhet të përqëndrohemi tek fëmijët tanë dhe jetën e tyre, se cfarë mund të ndodhë, pasojat që lenë në edukimin dhe ndërgjegjen e tyre këto ngjarje të tmerrëshme, ky fjalor negativ në kufijtë ekstremë i ndikuar nga një sërë faktorësh kriminalë, që kanë ndikim absolut në formimin e tyre. Fjalët janë shpesh të nevojëshme, por ende të pamjaftueshme. Lindin pyetje të tilla se sa jemi ne në gjendje për t’jua spjeguar kuptimin e tyre? Cilat janë mënyrat dhe rrugët për të mos rrënjosur ankthin te fëmijët tanë, ndonëse ende vazhdojnë të jenë informuese? Si mundt’i mbrojmë fëmijët tanë që këto ngjarje tragjike të kuptohen prej fëmijëve pa u traumatizuar dhe pa u lënë pikëpyetje sekretive dhe pasoja në të ardhmen?T’ju flas për vuajtjen dhe dhimbjen time, që t’i njohësh e të ruash veten! Shumica e fëmijëve i shikojnë imazhet e ngjarjeve kriminale në televizion dhe nuk mungojnë pyetjet e menjëhershme nga ana e tyre. Dhe ata vazhdojnë të dëgjojnë për këto ngjarje në ditët e ardhshme. Kështu që është e rëndësishme të mbahen linjat e komunikimit të hapur me fëmijët duke i këshilluar nga imazhet nëpër media, duke kufizuar së pari vet-shikmin tonë për kohën kur fëmijët janë të pranishëm aty, krah nesh. Fëmijët mund të shfaqin disa ndryshime të sjelljes dhe emocionale, duke përfshirë edhe sjelljen jo të mirë, pagjumësi, ëndrra të këqija e të frikëshme, dhe ankth të përgjithshëm. Këto janë shenja që ne prindërit duhet me patjetër dhe domosdoshmërisht që të kujdesemi. Kjo është e nevojshme dhe tejet e rëndësishme sidomos për minorenët, të cilët e gjejnë të vështirë për të kuptuar këto tema e ngjarje të komplikuara, por edhe të frikëshme. Duhet të bëjmë kujdes edhe në mënyrën se si jua spjegojmë dhe tonin që përdorim në adresimin e situatave të tilla, me qëllim që fëmijët të gjejnë paqe me situatën. Duke qenë se edhe ne vetë prindërit kemi të njëjtën frikë dhe ankth se cfarë mund t’u themi fëmijëve, jo vetëm për t’u shprehuar atyre ndjenjën e sigurisë, por edhe të mos bëjmë të njëjtin gabim, të sigurohemi që nuk po përdorim të njëjtin ton si të imazheve të ngjarjeve që shfaqen në media, internet e lajme, sepse kjo do të jetë kundërproduktive dhe i dekurajojmë fëmijët nga komunikimi i hapur me ta. Duhet të krijojmë një marrëveshje për të gjetur mënyrën dhe gjuhën e përshtatëshme që këto ngjarje kriminale, vecmas për tritolin që ka shënjat e terrorizmit, të kuptohen prej fëmijëve pa i traumatizuar, pa u lënë pikëpyetje të pazgjidhura e pasoja në të ardhmen, neglizhimin në edukimin e fëmijëve, dhe të gjërave që krijojnë konfuzion ankthi nga të cilat fëmijët humbasin besimin ndaj prindërve dhe realitetit në të përditshmen njerëzore. Minorenët dhe adoleshentët gjithashtu përpiqen për të kuptuar imoralitetin e sulmeveme tritol. Te fëmijët do të ketë një sërë reagimesh dhe ata do të shfaqin një shumëllojshmëri të emocioneve, por ne prindërit dhe të rriturit duhet të jemi tolerantë e të durueshëm me ta dhe sjelljet e tyre.Kjo është një mundësi për prindërit e të rriturit, me qëllim për t’i ndihmuar fëmijët të kuptojnë praninë e të mirës dhe të keqes në shoqëri, për të diskutuar shqetësimet e fëmijëve në lidhje me një të ardhme morale, të paqtë dhe të sigurtë.
Ky lloj pasqyrimi i ngjarjeve kriminale, i tritolit, i fjalorit bulevardesk në Kuvend, në gazeta apo në televizione duhet të mbahen larg syrit e vëmendjes së fëmijëve. Të gjitha llojet e gazetave, masmedia, revistat kinemaja, videot dhe televizionet kanë ndikimin e tyre pozitiv në zhvillimin gjuhësor të fëmijëve, por kanë edhe pasojat negative. Roli kryesor e i drejtpërdrejtë i televizioneve dhe shoqërisë është të ndihmojnë sa më shumë në zbehjen e faktorëve negativë, të japin sa më shumë programe për fëmijët, që ndikojnë jo vetëm në sjelljen kulturore e sociale të tyre, por të plotësojnë nevojat më elementare të fëmijëve që janë; dashuria, paqja e harmonia shpirtërore dhe shkarkimin e emocioneve, të cilat janë edhe sfidë ndaj imazheve të këtyre ngjarjeve, që në një mënyrë ose tjetër ushtrojnë dhunë verbale, sociale dhe psikollogjike ndaj tyre. “Dhuna emocionale e psikologjike” ndaj fëmijëve minorenë dhe adoleshentë jepet nga portretizimi i medias së “sukseseve” policore., me zë e figurë! Shumë minorenë janë më pak të shqetësuar për detajet -, ata janë më të shqetësuar për sigurinë e familjes dhe prindërve të tyre, se sa për detajet. Ky është problem tejet i mprehtë që duhet pranuar nga prindërit për t’i qartësuar fëmijët e tyre se ka persona të pamoralshëm që janë përgjegjës për aktet e dhunës dhe të ngjarjeve kriminale, por në të njëjtën kohë duhet t’i sigurojnë ata se janë të sigurtë e të mbrojtur mirë nga individë të tillë. Është gjithashtu e nevojëshme dhe e domosdoshme për të kufizuar shikimin e televizionit, vecmas kur jepen lajmet e kronikës së zezë. Programet televizive nga media të ndryshme përsërisin të njëjtat segmente lajmi papushim, me pak shpjegim rreth kontekstit të lajmit. Kjo nuk është aspak e dobishëme për fëmijët dhe mund të shkaktojë ndjenjën e brengosjes, pështjellim emocional dhe madje edhe paranojën. Ne duhet të gjejmë një pikë të mesme mes mbiekspozimit të tepërt dhe shmangies nga këto lajme. Sepse në disa raste ne nuk arrijmë as vetë si prindër të kuptojmë se sa shumë informacion po thithin fëmijët tanë. Ne duhet thjeshtë e qartë t’u bëjmë të ditur fëmijëve tanë të jenë të vetëdijshëm,dhe kur ndihen të frikësuar nga individë e situata që ata mund të ndodhen. Nuk duhet në asnjë mënyrë t’ju futim ndjenjën e paranojës, ankthit apo shmangies,nëpër të dyja sferat me hije dhe me diell të jetës sonë. Por edhe për të siguruar njohuritë dhe ndërgjegjësimin se cfarë duhet të bëjnë për t’u përballuar me ngjarjetë tilla, është mirë që t’ju vemë në dukje se ngjarje të tilla janë të rralla, duke i trajtuar fëmijët tanë me dinjitet e respektin që ata meritojnë.Duke pasur parasysh gjendjen e nderë të situatës social -politike në Shqipëri-me tritolë e ngjarje të dhimbëshme kriminale, varfërinë etj, të cilat i kam përmendur që në hyrje të shkrimit ju bëj një apel kolegëve të mij në Shqipëri që drejtojnë emisione në median e shkruar e televizive, të organizojnë enkas një DEBAT –OPINION—ku në panel të jenë analistë, politikanë, shkrimtarë, mundësisht të jenë shkrimtarë për fëmijë, akademikë, studiuesë, prindër, psikologë e pedagogë , tu kërkohet mendimi për të gjetur mënyrën si dhe gjuhën e përshtatshme që ngjarjet kriminale të tritolit, burgu, vjedhja, vrasje, vrasësit me pagesë, etj, të kuptohen prej fëmijëve tanë pa u traumatizuar dhe me pasoja psikollogjike për të ardhmen. Unë e nisa “Debatin” me këtë “Bisedë e supozuar në audiencë të hapur me të minorenët e të rinjtë”. Fëmijët janë ardhmëria e një kombi, janë themeli i formimit njerëzor, në rast se prindërit dhe vetë ne shoqëria e të gjitha shtresave do të edukojmë fëmijë të mbarë edhe vetë familja dhe shoqëria do të jetë e fortë dhe e mirëqëndrueshme, përndryshe do të kemi një shoqëri të korruptuar dhe të degjeneruar. Ne jemi të gjithë të njëjtë, dhe ne jemi të gjithë të ndryshëm, pa marrë parasysh se çfarë ideje i pëkasim -, të majtë apo tëdjathtë , se cfare feje i falemi, dhe cfarë race i përkasim, kur vjen puna për fëmijët ne jemi të barabartë mes të barabartëve.Fëmijët janë pasqyra e shoqërisë dhe reflektimi i ardhmërisë. Janë shpresa e së ardhmes dhe kujdesi dhe edukimi i fëmijëve duhet të jetë përparësi e interesi kryesor i shoqërisë dhe i kombit. Zhvillimi i aftësive fizike, psikologjike dhe intelektuale te fëmijët, është garancia për të ardhmen e një familje e shoqërie të shëndetshme fizikisht, moralisht, psikollogjikisht, dhe qytetarë të devotshëm në një shoqëri të denjë. Shoqëria shqiptare, klasa politike dhe akademike, të gjithë ne së bashku, përfshi këtu edhe mjetet e informimit masiv e mediatik, njerëzit e letrave e të artit, duhet të bëjnë shumë përpjekje për të mbështetur kujdesin, ngrohtësinë, edukimin dhe dashurinë ndaj fëmijëve. Ky është shërbimi më dinjitoz, historik, kombëtar e njerëzor për brezat që vijnë.
Raimonda MOISIU
USA
Prill 2015

Dekriminalizimi ynë i rrezikuar

by

Nga Sulejman Gjana/*
Kryetar i PLL/
Aktorët dhe faktorët politikë që ndihen bartës të frymës kombëtariste dhe që në epiqendër të filozofisë së jetësimit të projektit të Rilindjes kombëtare kanë shtetin dhe jo pushtetin, janë dhe duhet të jenë më të interesuarit për dekriminalizimin e klasës politike, politikëbërjes, pushteteve dhe mbarë jetës së vendit.
Me dekriminalizim, ata kuptojnë pa dyshim largimin e të inkriminuarve me çdo lloj krimi, ordiner apo të organizuar, dhe shkëputjen e çdo lloj lidhjeje të tyre, të pushteteve e të administratës, me krimin dhe kriminelët.
Dekriminalizimi i politikës, parlamentit dhe i institucioneve në përgjithësi, sidomos i atyre kushtetuese në veçanti, nuk është thjesht përmbushje e kërkesave të partnerëve ndërkombëtarë pas anëtarësimit të Shqipërisë në NATO dhe marrjes së statusit të vendit kandidat për në BE, por është domosdoshmëri jetike për vendin, në shërbim parësor ndaj qytetarëve. Ky proces nënkupton dhe kërkon divorcin e menjëhershëm të institucioneve qëndrore e vendore me personat e inkriminuar, pavarësisht kostos dhe pasojave.
Aktualisht opozita shqiptare pretendon se në Kuvendin e Shqipërisë ndodhen 19 deputetë me rekorde kriminale dhe si të dënuar me vendime të formës së prerë për vepra penale të rënda, sikurse grabitje me dhunë, sekuestrime personi, pjesëmarrje në organizata kriminale të trafiqeve të drogës, prostitucionit apo të fëmijëve, etj.. Po kështu, opozita ka akuzuar se në nivele të ndryshme të pushtetit vendor dhe qëndror janë hierarkuar mbi 100 punonjës me rekorde të tilla, madje i ka denoncuar nominalisht këta persona.
Më parë krimi i organizuar synonte përzgjedhjen, apo korruptimin e deputetëve dhe zyrtarëve të lartë në tre pushtetet kryesore të vendit, për t’i patur ata si koperturë politike. Ndërsa në dekadën e fundit, në tre palë zgjedhjet parlamentare dhe dy palë zgjedhjet vendore të realizuara pas vitit 2005, krimi ka synuar të shfrytëzojë të gjitha hapësirat për të futur dhe emëruar drejtpërsëdrejti njerëzit e vet nëpër institucione. Personazhe këta që janë përçues direktë të interesave kriminale apo garantë për mbrojtjen dhe avancimin e interesave pasurore deri edhe në nivel vendor, ku pronat e krimit jo vetëm ruhen, por edhe zhvillohen më së miri. Kësisoj është realizuar simbioza midis politikë-pushtetit me krimin, duke kanalizuar interesat e përbashkëta dhe ardhmërinë drejt një perspektive të errët për shqiptarët.
Deri në vitin 2008, kur u bënë ndryshimet kushtetuese dhe ato të Kodit zgjedhor, krimi i organizuar dhe ai ordiner u infiltruan duke u bërë klientelë e preferuar e enturazhit apo vetë lidershipit të partive politike, që i përzgjidhte dhe i hierarkonte direkt të inkriminuarit apo përfaqësuesit e tyre. Por pas vitit 2008, të inkriminuarit u bënë klientelë direkte e kryetarëve të partive politike, duke u futur nëpër lista zgjedhore për parlamentin apo pushtetin vendor, ose duke u emëruar në poste të larta në administratën publike.
Nëpërmjet këtyre pozicionimeve të preferuara, përfaqësuesit e krimit përfituan financiarisht në procesin e përdorimit të fondeve buxhetore në investimet publike, jo vetëm thjesht për qëllime fitimi, por edhe për pastrim parash, realizuar kryesisht nëpërmjet favorizimit selektiv në tendera apo nëpërmjet sigurimit të tenderave me prokurim të drejtpërdrejtë, krahas koncesioneve të pafundme.
Pikërisht këto zhvillime negative shqetësuan edhe partnerët ndërkombëtarë, që janë iniciuesit e drejtpërdrejtë të nismës për Dekriminalizimin, krahas këmbënguljes së vazhdueshme për çrrënjosjen në Shqipëri të kulturës së pandëshkueshmërisë për korrupsionin dhe krimin e organizuar, me ngjyresë dhe mbrojtje politike.
Por fuqia, presioni i krimit, dhe sidomos shkalla e lartë e inkriminimit të politikës me krimin e organizuar dhe ordiner, po e shfaqin hapur efektin e tyre qysh në mosdakordimin e kampeve politike qoftë edhe në parim, me kërkesat, parimet, kriteret dhe shkallën e shtrirjes së qasjes së vërtetë ligjore për dekriminalizimin. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sa kohë që krimi financon politikën dhe fushatat zgjedhore me kosto marramendëse të partive, krahas sigurimit të votave, duke blerë me para mjerimin tonë.
Fatkeqësisht ligji ynë “Antimafia” është vlerësuar nga ekspertët si ligj me fushë të kufizuar veprimi, teksa vepron vetëm mbi personat me veprimtari të vërtetuar kriminale dhe vetëm në fushën e krimit të organizuar, dhe nuk vepron aspak mbi persona që kanë akumuluar pasuri të mëdha e që nuk kanë nevojë t’i justifikojnë pasi këtë nuk ua kërkon askush, sa kohë që nuk kanë rekorde kriminale në dosjet e agjensive zbatuese të ligjit.
Unë kam bindjen se procesi i dekriminalizimit dhe kuadri ligjor respektiv duhet të ketë si objekt edhe luftën kundër korrupsionit dhe nëpunësve të korruptuar të shtetit, sepse përvetësimi i parave dhe aseteve publike nuk është proces që kryhet pa praninë, konstatimin dhe përfshirjen e shumë personave, çka direkt merr trajtën e krimit të organizuar nëpërmjet nëpunësve që në bashkëpunimin për realizimin e akteve korruptive formojnë natyrshëm grupe të strukturuara kriminale.
Unë gjithashtu kam bindjen se vështirësitë për krijimin e lidhjeve dhe bashkëpunimit të ligjëruar me partnerët ndërkombëtarë, çka kërkon aftësi dhe kuadër ligjor special, krahas mungesës së vullnetit politik, në fundore do ta sabotojnë procesin e dekriminalizimit në të gjitha drejtimet e sipërcituara, duke e lënë atë thjesht në fazën fillestare të Rezolutës për Dekriminalizimin, të firmosur me konsensus politik dhjetorin e kaluar.
Zhvillimet shqetësuese të deritashme në komisionin parlamentar Ad Hoc për Dekriminalizimin, dëshmojnë vështirësitë e projektimit dhe zbatimit të këtij procesi.
Por dëshmia më e fortë në favor të këtij shqetësimi është fakti se ende edhe sot, pas afro dy vitesh në qeverisje, maxhoranca nuk e ka formuluar draftin e Platformës Antikorrupsion të qeverisë shqiptare.
Në fjalën e tij në Konferencën vjetore të Sigurisë, të mbajtur në Mynih vitin e kaluar, sekretari amerikan i Shtetit, Xhon Kerri, është ndalur tek fenomeni i korrupsioni në vendet e Ballkanit…, që sipas tij “është mjaft shqetësues”. Ai me këtë rast theksoi se “Shtetet e Ballkanit po e vuajnë barrën e rëndë të korrupsionit. Fakti është që po vërejmë një prirje shqetësuese, teksa aspiratat e qytetarëve të këtyre vendeve po shtypen nën barrën e korrupsionit, e interesave oligarkike dhe interesave që përdorin paranë për të shtypur kundërshtarët politikë, për të blerë politikanët, grupet mediatike dhe pavarësinë e gjyqësorit”.
Pas këtij përcaktimi, çdo koment është i tepërt…
*E dergoi vete autori. E falenderojme