dgreca – Page 4846 – Dielli

POLITIKA GREKE NË BALLKAN

February 20, 2014 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Këtë javë, zëvendës Kryeministri dhe Ministri i jashtëm i Greqisë, Zoti Evangelos Venizelos po bën një turne në kryeqytetet e vendeve të Ballkanit Perëndimor, në kapacitetin e tij si President i Këshillit të Ministrave të Jashtëm të Bashkimit Europian. Zoti Venizelos, sipas Ministrisë së jashtme greke, vizitoi të hënën Beogradin ku u takua me udhëheqsit më të lartë të Serbisë, dhe një ditë më vonë ai qëndroi në Podgoricë për takime me udhëheqsit malazezë. Ai gjithashtu vajti në Sarajevë dhe u ndalua edhe në Prishtinë për një vizitë të shkurtër ku u takua me Kryeministrin, Zotin Hashim Thaçi dhe me Ministrin e Jashtëm, Zotin Enver Hoxhaj. Nga Prishtina, zyrtari i lartë grek shkoi në Shkup ku zhvilloi takime me udhëheqsit e atij vendi, përfshirë edhe kryetarin e Bashkimit Demokratik për Integrim, Zotin Ali Ahmeti. Nga Shkupi ai udhëtoi për në Tiranë ku, sipas Ministrisë së Jashtme greke, ai do të takohet të premten me udhëheqsit më të lartë të shtetit dhe të qeverisë shqiptare, përfshirë Kryeminstrin Edi Rama, “vetëm për vetëm”, ose “kokë më kokë”, sipas njoftimit të Ministrisë së jashtme greke, e që do të pasohet me takime të tjera përfshirë Ministren për Integrimin Europian, Klajda Gjosha, presidentin, Zotin Bujar Nishani, kryeparlamentarin, Zotin Ilir Meta dhe Kryetarin e Partisë Demorkatike në opozitë, Zotin Lulëzim Basha. Në njoftimin e Ministrisë greke të Punëve të Jashtme theksohet gjithashtu fakti se në agjendën e zyrtarit të lartë grek në Kryeqytetin shqiptar është edhe darka ku “do të marrë pjesë Kryepeshkopi Anastasios i Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë”, thekson njoftimi i Ministrisë greke.

Duhet pritur për të parë se cilat janë përfundimet e vizitës së Zotit Venizelos në Tiranë, por nga ato që janë njoftuar deri tani nga vizitat e kësaj jave në kryeqytete të tjera të Ballkanit, politika e jashtme greke karshi këtyre vendeve, sidomos karshi Serbisë dhe shqiptarëve, është e njëjta si gjithmonë, kryesisht në favor të Serbisë dhe jo në favor të shqiptarëve. Në Prishtinë, ai u deklarua se është në favor të integrimit të Kosovës, por dihet se Greqia është njëra prej pesë vendeve të Bashkimit Europian (BE) që nuk e njehpavarësinë e Kosovës, por ai njëkohësisht tha se vendi i tij nuk do e pengojë Kosovën në rrugën e saj drejtë integrimeve euro-atlantike, ndërsa ai nuk u prononcua se si presidente e BE-së për gjashtë muajt e ardhëshëm, Greqia nuk do e ndihmojë Prishtinën drejtë integrimit europian. As nuk e pengon as nuk e ndihmon!

Ndërsa në Beograd, aty ku edhe e filloi turneun e tij, sipas medias vendase, Zoti Venizelos në takimet e tija me udhëheqsit serbë, tha se Athina do të bëjë çdo gjë të mundur për të ndihmuar Serbinë drejtë integrimit europian, megjithëse, Zoti Venizelos, si president i Këshillit të Ministrave të jashtëm të BE-së, e di se një prej kërkesave themelore të BE-së për pranimin e Serbisë është pikërisht normalizimi i marrëdhënjeve të saj me Kosovën. Në të vërtetë për sa kam mundur të shoh në shtyp, nuk kam parë se në bisedimet e tija në Beograd te jetë përmendur kund fjala ”Kosovë”, megjithëse ka mundësi të jetë censuruar nga vet media. Gjatë vizitës së tij në Beograd, Zoti Venizelos ra dakord me udhëheqsit e serbë, se Serbia nuk ka mik më të madh se Greqinë në Bashkimin Europian dhe njëkohsisht ata theksuan investimet e mëdha që Greqia ka derdhur në Serbi gjatë viteve. Ata njëherazi njoftuan marrveshjen për një mbledhje të përbashkët të dy qeverive, gjatë këtij viti.

Ndërkaq, revista e njohur britanike, The Economist njofton sot se akuzat për zbulim korrupsioni në sektorin publik grek vazhdojnë duke thënë se kësaj radhe akuzat i drejtohen Ministrisë së Jashtme të Greqisë, e cila sipas The Economist, ka keqpërdorur fondet e dhëna grupeve jo qeveritare greke që veprojnë jashtë vendit, kryesisht në rajonin e Ballkanit. Sipas revistës britanike shumica e këtyre enteve jo qeveritare nën umbrellën e organizatës “Ndihma Helene”, u themeluan me aprovimin e ish kryeministrit Xhorxh Papandreu, nga viti 2000 deri më 2008. Revista Economist thotë se dyshohet se disa prej këtyre fondeve mund të kenë shkruar drejtë mbrojtjes dhe strehimit të kriminelit të luftës serbo-boshnjakut Radovan Karaxhiq, kur ai ndiqej nga forcat e NATO-s për tu arrestuar për krime lufte. Revista britanike shkruan, për atë që ishte e qartë gjatë luftërave në ish- Jugosllavi se, “aktivistë të Pasokut (Partia e Papandreut) ishin mbështetës të fortë të serbëve gjatë shpërbërjes së Jugollavisë.”, ndërsa shton revista se, “gjatë kohës që Andreas Papandreu (I ati i Xhorxh Papandreut) ishte kryeministër i Greqisë, partia Pasok furnizoi regjimin e Slobodan Millosheviqit me ndihma financiare dhe teknike, dhe se deri në arrestimin e tij, Karaxhiqi pritej me krah hapur nga zyrtarët grekë në Athinë. Revista The Economist thotë se Xhorxh Papandreu përgnjeshtron të ketë bërë ndonjë gjë kundër ligjore.

Duke u bazuar në historinë e re dhe të vjetër të Ballkanit, politika e jashtme greke ka nevojë për një ushtrim vullneti më të mirë dhe për një transparencë më të madhe në marrëdhënjet me vendet Ballkanit Perëndimor, por sidomos ndaj Shqipërisë dhe Kosovës, nëqoftse me të vërtetë Athina dëshiron që — siç tha edhe vet Zoti Venizelos — të çojë përpara përspektivat europiane dhe euroatlantike për rajonin. Atëherë kjo duhet të bëhet për të gjitha vendet e rajonit pa përjashtim, si një hap i rëndësishëm që e kërkon koha tashmë, për stabilitetin dhe paqën në rajon dhe në kon tinetin europian.

“Gruaja që sfidoi fatin”

February 20, 2014 by dgreca

– Një ekspoze e shkurtër për autorin Pjetër Meta dhe monografinë e tij të fundit “Gruaja që sfidoi fatin” /
Nga KUJTIM DASHI/
Me autorin Pjetër Meta, më kanë njohur dy miq të përbashkët, gazetari e publicisti në zë, i ndjeri Marash Hajati dhe Mëhill Ndrepepaj, shoku e kolegu im me të cilin punonim vite më parë në ShB “Erik”. Pjetri në atë kohë donte t’i jepte fund kalvarit të një romani historik me titull homonim “Fundi i kalvarit”, të shkruar rreth tridhjetë më parë e të mbajtur kaq gjatë ndër duar, dhe më “gjeti” mua për redaktor.
Romani u botua dhe është mirëpritur nga opinioni, nga lexuesit e atyre trevave, veçanërisht nga njohësit e periudhës që pasqyron. Libri është frymëzuar dhe u bën jehonë qëndresës së rrallë të malësorëve të Nikaj-Merturit e të Dukagjinit, kundër ekspeditës ndëshkuese të Shefqet Turgut Pashës, në korrik të vitit 1910, i cili synonte të shtronte këto treva e deri në Shkodër. Romani u botua në korrik 2010 me rastin e 100-vjetorit të kësaj ngjarje.
Sipas gjykimit tim, romani ka vlera të mirëfillta letraro-artistike e historike dhe do të jetë një referencë për një periudhë të gjatë kohore. Dominancat politike e letrare të këtyre viteve, mbase dhe ndonjë paragjykim që shfaqet aty-këtu për këto autorë që vijnë në letërsi nga fusha të tjera e disi vonë, nuk i kanë dhënë ende vendin që meritonte kjo vepër.
Ndërkohë që përgatitej romani për botim, Pjetri më fliste dhe për një libër tjetër, që po shkruante për një shok e mik të ngushtë të tij dhe mjaft popullor në atë trevë, i cili ishte ndarë afro dhjetë vjet më parë nga jeta e që quhej Pal Kokrri. Ka patur një humor të shkëlqyer, të pakrahasueshëm, therës. Ende edhe sot e kësaj dite kujtohet me admirim jo vetëm në Tropojë, por dhe përtej saj, në tërë Verilindjen e Kosovë. Shumë thënie të tij janë kthyer si sentenca humoristike, që e ruajnë edhe sot e kësaj dite vlerën e freskinë e tyre si në çastin e parë, kur janë thënë, ruajnë origjinalitetin, mençurinë e mendjemprehtësinë e njeriut që i artikuloi për herë të parë ato, të Palit, më tregonte miku im. “Tefa” i Tropojës, i pata thënë me të qeshur.
Fryt i këtij bashkëpunimi miqësor autor-redaktor ishte monografia me titull “Ka thënë Pal Kokrri (Neçaj)”, e cila u botua në 2011-ën.
Monografia është e veçantë, pasi aty është derdhur dashuria e pastër, nderimi i madh, dhimbja e thellë, obligimi për ta “zbuluar” dhe “rikthyer” njeriun e shtrenjtë te bashkëvendasit që e deshën, që e mbështeten, që ua mahitoi zemrat, por dhe që i ruajtën me fanatizëm deri më sot historitë gazmore, batutat e thëniet e tij inteligjente, origjinale, të guximshme, antikonformiste, stigmatizuese, plot kripë e humor, larg banalitetit e vulgaritetit. Kësisoj bibliotekës së botimeve “për Nikaj-Mertur” iu shtua një libër me vlerë me një lëndë të pasur e autoktone humori.
Në fakt, edhe mua si gazetar e shkrimtar, Pjetri më ka bërë një “nder” jo të vogël, pasi, përveç bashkëstudentëve të mi e të njohurve të tjerë nga kjo zonë, më lidhi më mirë me këtë krahinë e njerëzit e saj, me historinë, traditat e kulturën e pasur të tyre.
Në këtë ekspoze të shkurtër, dua të vë në spikamë, se Pjetri jo vetëm se është një dashamirës dhe ndjekës i vëmendshëm e i pasionuar i letërsisë artistike e asaj dokumentare, por dhe një autor prodhimtar, serioz e këmbëngulës.
Pak a shumë kështu ngjau edhe me “Gruaja që sfidoi fatin”. Kjo është një monografi, e cila i ka bërë trysni të vazhdueshme Pjetrit për të dalë në jetë dhe, tashmë, atë fatmirësisht e kemi në dorë. Në të vërtetë, brenda një libri, janë dy të tillë, ku ndërthuren dy fate njerëzore, ai që i kushtohet Drane Jakes dhe tjetri Bardhe Prekës. Titulli është mjaft sinjifikativ, njëra grua që sfidoi diktaturën komuniste dhe tjetra fatin e hidhur e të rrallë njerëzor.
Po , kemi dhe një sfidë tjetër në letërsinë dokumentare. Atë e bën autori Pjetër Meta, i cili projektorin e tij nuk e drejton nga ish-nomenklaturat partiake e pushtetore, me të cilat çuditërisht dhe në mënyrë periodike sikur t’i sinkronizonte njeri, tash 22 vjet janë të mbushura faqet e medias së shkruar dhe as me libra grafomanësh që shkruajnë rëndomtësisht e pa hesap për fise e fshatrat e tyre pa ndonjë nevojë e vlerë publike, për puse, gardhe e plot fantazira, po e drejton projektorin te njerëzit e thjeshtë, te malësorët e bota e tyre dhe, sidomos te gratë heroina të kësaj treve, që hoqën picirin nga persekucioni i diktaturës, duke dhënë fakte e dëshmi tronditëse e, shpesh herë, të pabesueshme.
Rrallë herë, këto kohët e fundit, kam ndeshur në këtë zhanër kaq shumë dramacitet sa në këtë libër, sidomos në pjesën e parë të monografisë “Një grua më e fortë se fati”, kushtuar Drane Jakes, madje do të thosha që në këtë tipologji vështirë se mund t’i gjej dot shoqe. Nganjëherë të duket sikur po lexon fragmente sa nga epika legjendare dhe ajo historike, pikërisht nga po ato vende, ku thuhet se janë ngjizur. Ngjarjet, karakteret e jeta e përshkruar ta përforcojnë këtë hamendësim, aq sa shumë gjëra me të cilat njihesh të duken si zbulime, që s’t’i ka dhënë asnjë libër historie, gjeografie e ndonjë tjetër.
Me siguri, përveç banorëve të asaj treve e disa lexuesve që kanë patur rast të njihen me këtë vepër që ka dalë kohëve të fundit, shumëkush mund të mos jetë në dijeni të jetës së kësaj burrëreshe fisnike nga Fierza e martuar në Nikaj-Mertur. Po ka qenë mjeshtëria e Pjetër Metës që e ka nxjerrë nga anonimati, apo mjegullsia a e zakonshmja e jetës, e ka skalit portretin dhe jetën e Drandes, qëndresën e saj heroike në vendinternimet jo të pakta të saj nga njëri vend te tjetri, marrjen përsipër të barrës së mbajtjes së familjes, pas arratisjes së Vuksanit, të shoqit, kurajon, guximin, stoicizmin dhe sakrificat e panumërta e shpesh të pashëmbullta të saj, që e bëjnë të veçantë e të admirueshme këtë grua që po i afrohet shekullit. Dhe, në këtë rast, dua të nëpërmend një fakt unikal, besoj të padëgjuar as në leximet tona e as në libra dhe, për shumëkënd e pabesueshme.
Për Dranden e të afërmit e saj është një dhëmbje e madhe, e pakrahasueshme qoftë edhe përmendja e këtij fakti, pas 60 vjetësh, po lexuesi mendoj se duhet ta dijë: kjo grua ka bërë një akt të rrallë e të padëgjuar, që vetëm një Drande Jake mund ta bënte: ka çvarrosur djalin e saj që i vdiq në internim, në Turan të Tepelenës dhe e varrosi aty dhe, për rreth 80 ditë, e mbajti djalin e vdekur në palë të jorganit me të gjitha përkujdesjet e një nëne të madhe, në Turan fillimisht, e pastaj në rrugëtimin e gjatë derisa e solli në vendlindje, në Nikaj-Mertur, bashkë me dy vajzat Zojen e Lenën si dhe djalin Nikën, që për fat, i shpëtuan gjallë.
Historia e Drande Jakes, e përshkruar në këtë libër me një vërtetësi e realizëm tronditës, në njëfarë mënyre është në miniaturë vetë historia e Shqipërisë në pesë dekadat e fundit, sidomos e të persekutuarve politikë në vitet e para të pasinstalimit të pushtetit popullor. E mbijetimit, po dhe e triumfit. Dhe, nëse jeta e saj e, për rrjedhojë libri, ka një hapy-end (fund të lumtur) kjo i dedikohet parasëgjithash kësaj gruaje heroine të heshtur, që siç thuhet në veri zakonisht, dijti ta mbajë fort mirë timonin e jetës së saj e të familjes dhe t’ia dalë mbanë në tallazet e travajet e jetës, në sajë të geneve të origjinës së saj, po dhe njerëzve që pati për krah dhe e mbështetën në mënyra e kohë të ndryshme, ku Nikë Vuksanit (babai i këngëtarit të njohur Gëzim Nika), i biri, është dhe vetë një figurë po aq interesante dhe e goditur në libër.
Për mendimin tim autori Pjetër Meta me Drande Jaken jep një kontribut të çmueshëm duke e pasuruar galerinë e personazheve të botës shqiptare e të letërsisë së saj me një figurë madhore, nga më interesantet dhe pak ose rrallë herë të ndeshur në letrat shqipe.
Siç e kam biseduar edhe me autorin subjekti i “Gruaja që sfidoi fatin” preston shumë jo vetëm për film dokumentar, por edhe artistik dhe le të shpresojmë që kineastët tanë t’i qasen kësaj teme e personazhi, duke lënë mënjanë tema të vockla që riciklohen e që thithin fonde të mëdha.
Pak më sipër përmenda moshën e kësaj heroine, që po i afrohet shekullit, saktësisht është 98 vjeçe…Le të shpresojmë se ndokujt do t’i zgjohet interesi. Të paktën ta intervistojnë live, para se…
“Bardhe të fali zoti jetën/me tipare burri/Në çdo fatkeqësi/Më e fortë se guri”, shkruan autori në aperturë të pjesës së dytë të librit “Gruaja që sfidoi fatin”. Dhe këto vargje, pjesë të epitafit mbi varrin e Bardhe Prekes në Nikaj-Mertur, shprehin si të thuash thelbin apo kuitesencën e jetës së kësaj gruaje qëndrestare të rrallë në fatkeqësi të jetës, që shoqe mund të ketë veç veten. Fati e goditi rëndë, madje shumë rëndë, derisa iu shua e tërë familja, por brenda vetes gjeti forca për të mbijetuar, paçka se në kushte të tjera, krahasuar me Drande Jaken. Edhe Bardha pati mbështetjen e madhe të autorit të librit, Pjetër Meta.
Në mbyllje të këtyre shënimeve, desha të vë në dukje edhe gjestin fisnik, altruist e me mirënjohje të thellë të “djalit” të Bardhes, Aleks Përpalajt (djali i Pjetër e Age Metës), i cili bëri të mundur gjithçka, ngritjen e varreve atje në Nikaj-Mertur, botimin e këtij libri, që e tejkalon dukshëm historinë familjare. Nderim për këta bij që jo vetëm nuk i harrojnë prindërit e atdheun, po i nderojnë atje ku punojnë dhe kontribuojnë në mënyra të ndryshme për vendin.

Tiranë, shkurt 2014

FLAMUJT E MELANKOLISË

February 20, 2014 by dgreca

Një keqkuptim pansllav i lirisë/

NGA REXHEP KASUMAJ/ BERLIN/

Një grusht qytetarësh nga vënde të ish-hemisferës sovjetike demonstroi në udhët e stadiumet e tyre, në Bratisllavë, Pragë e Varshavë, kundër pavarësisë së Kosovës. Nuk pamë të ketë ndodhur kështu në sheshe metropolësh të tjerë në Holandë a Gjermani, Zvicër a Suedi dhe asnjëherë e askund në Europën e vjetër. Vlerësimi fillimtar i tyre, pasuar nga dy-tri fjalë shtjelluese, ishte: si dhe përse ringrihej kjo kulturë dhe ndjesi e përceptimit negativ të lirisë: të rezervuar për një palë dhe të papërkitshme për një palë popujsh të tjerë. Dhe, në fakt, ç’ishte sentimenti i çuditshëm pansllav, fragment i të cilit rezulton të jetë dhe ky afsh solidarësie me serbë? Sigurisht, ruajmë besimin se ato kjenë ca grupime margjinale, ose mëkëmbje e mbetje qarqesh revanshiste neokomuniste (si në vitet e britmave të vetmuara për Millosheviqin), apo dhe hjekësi agjenturash të ruso-serbëve të sprapsur e disfatuar. Po nëse, ndërkaq, pretendojnë shpërthimin autokton e të vetvetishëm, aherë manifestimet e tyre, do të sipërshfaqnin një marrëdhënie problematike të trefishtë: pra, me lirinë, pastaj me Europën dhe, së fundmi, me ata vetë.

Për zymtësinë e parë, ndoshta, ka një shpjegim. Dashni të zjarrtë mes kombesh, si mes njerëzish, nuk ka e nuk kishte ndonjëherë. Janë prore ineresat që i çojnë në afrimitet akut e kohëshkurtër apo natyral e të gjithmonshëm.

Mandej, keqkuptimi i dytë i këtij pejsazhi histerik të Lindjes është Europa mbarë. Ajo, padyshim, është asimetrike (Stefan Kornelius S.Z.) në kultin e punës a shkallën zhvillimore, përkushtimin idealist a shpirtësinë e trashëguar…Por e tillë nuk duhet të jetë me pasionet njeriut për t’ardhmen e përbashkuar të saj. Por këta, me sa duket, vuajnë pikërisht komlekset e anës së keqe të asimetrisë. E, për pasojë: kjo na qenkësh, Shtëpia e përbashkët që ata ëndërrojnë e konceptojnë? Kombe në renditje tabelare? Me aftësi shtetërore dhe pa të tillë, domethënë kombe më të poshtëm nënshtetërorë? Nuk është e papritshme, ndaj, që një intelektual i tyre, Henryk Brokeri mohimtar, përtall identitetin dhe greminos vetë idenë e Europës. Kurse një tjetër, po nga ky nënqiell, ish-Presidenti çek Klaus, ndihet i frikësuar nga një bashkësi e shtrënguar kontinentale dhe pledon për një aleancë voglanësh që do të mbroheshin prej saj! Po prej kujt? Shih paradoksin ironik: prej botës atllantike që i çliroi nga vargojtë e diktaturës dhe kolonializmi moskovit.

Dhe mosmarrëveshjen e tretë, më të zorshmen, ata e kanë me veten e tyre! Do të kujtojmë një thënje gati profetike që sikur hedh gjithnjë dritë mbi këtë kaos të ndërgjegjes nacionale, po dhe njerëzore përgjithësisht. Kur gjeneralë të Wehrmachtit kaluan tokën çeke, prefekti i atëbotshëm i Pragës do të thoshte, figurshëm bukur dhe pashlyeshëm saktë, fjalinë proverbiale: “Me gjermanët si invadorë humbim lirinë, kurse me rusët ne humbim shpirtin”! Apo mbase, ende më lektural vjen evokimi i Valesës së paharruar, që në intervistën për një gazetë perëndimore në mesvitet e 80-ta të stuhishme, jepte me humor të zi tabllonë e rrojtjes në mëshirën e “internacionalizmit proletar” të bllokut dhe traditën e grykësisë gllabëruese ruse ndanë të gjithëve në fqinjësinë e saj, e më tutje rrokullisë. Një traditë e shndërruar, tevona, në stil, mënyrë e kod të sjelljes imperiale të tyre. Dhe, i pyetur për bashkëpunimin me sovjetët, ai pohon me një elokuencë të hollë sarkastike: “Kemi bashkëpunim të shkëlqyer, siç i ka hije miqëve. Ne atyre u japim sheqer, kurse ata ne na marrin vaj”! Që këtej, më qartë në brutalitetin e saj cinik, nuk mund të pikturohej mneri i qizmes dhe revanit barbar të ariut të panginjur stepor. A nuk shprehte ai kësodore një përjetim kolektiv të bashkëkombësve të tij? Si transformohej, prandaj, urrejtja e ligjshme për gjakun e pushtimin, në admirim për to? A mund të luftoje okupimin dhe, madje, rrethimin gati të përjetshëm rus dhe, më pas, në një kohë e rast të dytë, të hymnizosh shtypjen, armët dhe etnocidin serbian mbi shqiptarët, që kanë poaq dhe mentorësinë ruse? Përse pra, ky sindrom, kjo psikologji e anëmbajtjes ndanë projektit dhe praktikës së krimit, që fundi i shekullit do ta identifikonte me Serbinë, sikurse dikur, mesi e vijimi i tij, shenjëzohej me ariozofinë e tmerrshme nacional-socialiste apo “sovranitetin e kufizuar” të protektorit vëllamadh, që do vrisnin, prenin e poshtëronin atdhetë e tyre? Aherë e atë kohë, që s’është fort moti, kur jo vetëm vdekja dhe kampet e saj bënin plojë, po dhe në rrafsh frymësie, teoritë e varietetit të racave si paravan i seleksionizmit mortor, do ti shpallnin sllavët inferiorë, pa zotësinë dhe të drejtën jetës egalitare.

Nga ky përvijim, rrjedhon të jetë konservuar dhe nënshtresa plasaritëse, tashmë, mbareuropiane. Sipas një silogjizmi të kulluar, rrjeshtimi proserbian, shpie tek portat e Kremlinit, për të mbyllur rrethin në një llogore të hapur kundër Europës! Gjallojnë, kësisoji, akoma ato tri Europat e moçme subidentitare – gjermanike, latine e sllave – në përpjekjet e tyre latente për dominancë, mbi të cilat, kjo e sotmja komunitare, s’është veçse një pelhurë që posa hekuroset sërish zhubroset, derisa një ditë të shohim me pikëllim pllakën përkujtimore në varrezën e saj?!

Perandoritë janë, mbase, të doemosshme. Këtë dilemë shtronte, disi në formë pyetjeje e sfide mendimore, Herfried Münkler (në librin e mrekullueshëm “ Imperien”), natyrisht, jo në kuptimin hegeljan se gjithçka reale është e arsyeshme, por në atë historik: si përskajuese të sigursë e paqes, anipse shpesh të padrejtë. Madje dhe Meternich, po nga ky kundrim, ishte dalzotës i sajesave të mëdha shtetërore në Rendin e atëbotshëm të tij. Tek mësoja për brohorimat e dishrimit të egër në bulevardet e provincializmit politik, ca pyetje të ngjashme do të shtroja dhe unë. Athua ishte aq e mirë e përthekuese Perandoria e kuqe për këta popuj? E tillë që tani të ketë lënë pas afektin e varësisë prej saj? Jo vetëm si binjakëri shpirtërash, po dhe nëvojë mëkimi e rehatimi politik? Dhe prirjen iracionale të vetëvuajtjes për të qenë lumturisht të sunduar? A ishte ajo, që këtej, një instancë drejtimi e frenimi, vitaliteti e sendërtimi për ata që, ja, nuk e përvetësojnë dot kurrësesi universalitetin e lirisë?

Mirëpo, megjithë ngucjet e pamira nga oborret e tyre, dhe disa supozime të sipërthëna që nuk janë të papërfillshme, nuk imitojmë kurrë marrëzinë humbamane. Dhe nuk e bëjmë aspak për bonafiditet formalist, por pse, njëmendësisht, është i huaj përçmimi biologjist i popujve, qoftë dhe i atyre natyrorë, si fillesë e ligë e darvinizmit etnik. Votrat e tyre kanë kaluar kalvar të vërtetë mbijetese me gjak e lot dhe janë farkues të mëdhenj të fateve e qytetnisë europiane. Ndaj behte e befta: si ishte i qasshëm ky relikt apo ribulëzim i skemave e sferave të arkivuara interesore me vëllazërinë e përflakur sllave në mes? E, rrjedhimisht, dhe i pashmangshmi elaborim i kontekstit socio-politik të tij.

“Humbja e shpirtit” që parandjente prefekti i atdhetar i Pragës, duhej të ushqente analogjinë e kundërt (tek çekët me Republikën e tyre, thuajse të paemër): jo thirrjen histerike për amnestinë e krimit të testamentuar, por bashkëndjesinë e humbjes së shpirtit shqiptar nga okupimi i lodhshëm serb. Pastaj, a nuk përgjason një copë udhe komuniste e lënguar paralelisht dhe, veçanërisht, fataliteti gjeopolitik (i polakëve, mes kudhrës gjermane e çekanit rus) me fatalitetin e njëjtë të vendshtrirjes së tokave arbnore midis serbëve e grekëve që kanë grabitur e rrudhur hapsinë e tyre? E pse jo, dhe madhësia a madhështia modeste (bie fjala e sllovakëve anonimë) do të duhej të përnxiste, njëlloj mirëkuptimi për aspiratën liridashëse të një nacioni, poashtu të vogël e të lashtë.

Mirëpo, me sa duket, smira e zezë dhe afeksioni i rindezur e i habitshëm sllavoman, kanë errësuar arsyen e zogorisë që deklamoi vullnet të panatyrshëm kundër lirisë, kësaj përmase të lindur njeriu dhe vlere të shejtnuar të Europës së re!

Porse, vetëjetesës sovrane e të lirë të shqiptarëve, nuk mund t’ia prejnë udhën flamujt e melankolisë gjithësllave. Atë e kanë në dorë vetë shqiptarët: për ta bërë ose për ta humbur!

Berlin, Shkurt 2104

SHOQATAT SHQIPTARE NË SHBA REAGOJNË NDAJ KËRCENIMEVE TË GJUKANOVIÇIT

February 20, 2014 by dgreca

Ne, shoqatat shqiptare me origjinë nga trojet tona etnike nën Mal të Zi, me veprimtari në SHBA reagojmë ashpër dhe denojmë kërcenimet e despotit malazias, Milo Gjukanoviç.

Tentimi për disiplinimin e subjekteve politike shqiptare në Ulqin për shkak të etjes personale të Gjukanoviçit për pushtet është provokim i rëndë për të gjithë shqiptarët në rajon.

Ne, Shqiptarëve, asnjëherë nuk kanë arritur të na disiplinojnë as perandoritë e okupuesit ngado që ishin ato, e lëre ma një trafikant ndërkombëtar cigaresh i llojit të Gjukanoviçit.

Ne, diaspora shqiptare në SHBA, ia bëjmë me dije shtetit malazias dhe pushtetarëve të kësaj krijese se edhe ne dijmë dhe kemi potenciale që kërcenimeve të tilla t’iu kundërpërgjigjemi qartë dhe fort.

Ne nuk do të ndalemi në kërkesat tona legjitime që Shqiptarët nën Mal të Zi të gëzojnë të gjitha të drejtat që u takojnë në bazë të konventave ndërkombëtare të botës demokratike.

Mali i Zi nuk duhet lejuar që të hyjë në Unionin Europian duke nëpërkëmbur dhe shkelur të drejtat e popullatës autoktone shqiptare nën Mal të Zi.

Disapora shqiptare në SHBA do të ngrejë fuqishëm zërin në mbrojtje të interesave nacionale të shqiptarëve nën Mal të Zi që në mënyrë sistematike po shkelen nga shteti malazias me në krye Milo Gjukanoviçin.

Shoqatat nënshkruese:

1. Shoqata “Ana e Malit” –New York

2. Shoqata “Ded Gjo’ Luli” – New York

3. Fondacioni “Dom Simon Filipaj” – New York

4. Fondacioni “Plavë-Guci” – New York

5. Fondi Humanitar “Malësia” – New York

6. Shoqata Atdhetare “Malësi e Madhe” – Detroit

7. Shoqata Atdhetare “Kraja” New York

SAMI FRASHËRI, I BIRI DHE MASHTRUESI ERMEN MIHRAN…

February 20, 2014 by dgreca

“Shqipëria ç`ka qenë,çèshtë,ç`do të bëhet”(-Për çdo format të enciklopedisë merte një çerek mexhite/

*Varri i gruas me mermer,djali kontribues në sportet turke/

NGA GËZIM LLOJDIA*/

1.Samiu me diturin “Shqipëria ç`ka qenë,çèshtë,ç`do të bëhet”( 1889). Po të shtroheshin vargjet e tij të kapej e të bëhej litar,të niste në gurin e parë kilometrik, ajo do tu binte dy tre herë rreth e rrotull,trojeve shqiptare.Stambolli si një nga qendrat e perandorisë otomane ,këtu janë vendosur ,kanë jetuar dhe janë shuar shumë jetë shqiptarësh. Një lagje e këtillë kryeqendra e perandorisë jetoi Naimi dhe shkencëtari Samiu. R Mitrovica i cili ka bërë edhe një vizitë,në varrezat publike përball xhamisë Sahrai, Gedite ku ishte shtrirë në arkë-morti trupi i shkencëtarit Sami Frashëri. Në një studim për shkencëtarin Frashëlli R.Mitrovica në vitin 1950 botuar tek Flamuri,faqe 45 shprehet se për të gjithë këto shuma e të hollave që ai mori nuk i kalonte të 100 lira turke ar. Aty thuhet se ishte një ermen nga Kajseria me emrin Mihran që e shfrytëzonte. Ky paskësh qenë një spekulant, që ai vetë Samiu e kishte nxjerr befasisht në dritë, në fillim si nëpunës me pagesë dhe më vonë radhues dhe kryeradhës në fletoren e vet “Sabah”. Ky njeri djallëzor në thelb dhe në shpirt gjen një mënyrë që të blejë të drejtën e fletores nga greku Papadopulos dhe te bëhet pronar duke e paguar tashmë vetë sa të dëshironte ai shkencëtarin e varfër të dërmuar nga sulltani dhe të sëmurë.

Të dhënat që i ka bërë publike në vitin 1950 Mitrovica thuhet se për çdo format të enciklopedisë,njeriu me shpirtin djallëzor Mihrani i jepte një çerek mexhideje. Një lirë turke mbante 4 mexhide. Madje është thënë se të hollat e fundit për një vëllim të enciklopedisë nuk ia kishte paguar .Shikoni se cfarë shpirti ,afritë dritësim i jepte Sami Frashëri punës së enciklopedisë sa që të mos mbetej mangët vepra e tij,pjesën e fundit e ka dhënë pa para Për këtë vepër kolosale shprehet Mitrovica ai prishi 12 vjet të jetës nga 1888-1889,kurse pagesa për 12 vjet mundim ka shkuar tek 300 lira. Kështu ky shkencëtar I shquar që ka lënë këtë trashëgimi ka bërë një jetë modeste. Më 4 maj 1884 martohet me me të bijën e Kadi Asqer Sadedinit Efendiut dhe kështu shkon të jetoj në shtëpinë e vjehrrit të vetë në Kandilli,për një periudhë kohe që zgjat nga 8-10 vjet. Ndërkohë nga klima ai bëhet shiatik dhe kërkon ndërrimin e shtëpisë dhe shkon në Eren Koy ku me shumë halle dhe borxhe kishte ngritur një kioskë. Kjo shtëpi e bukur zbukuruar sipas planit të vet Saimut ishte e hipotekuar në arkën e sigurimit. Mbas vdekjes së shkencëtarit ajo nuk kishte ndonjë vlerë të madhe dhe u shit nga arka e sigurimit me një çmim të hollë tek ministri i oborrit Ragip Pashai.

Nga kujtimet që ka lënë Zaim Brahimi (ditari i Zaim Brahimit- libri im, G.Llojdia)thuhet se vdekja e dy vëllezërve të fundit frashëllinjë ndodhi në 4 vjet të njeri-tjetrit. Në 18 qershor,ditën e shtune te vitit 1904 Samiut me moshë 54 vjeç ju këput shpirti dhe varri ishte në varrezat publike kundrejt Xhamisë Sara Guditë në Stamboll. Pranë varrit të tij që ishte vetëm dhe pa gurë ishte varri i Emnesë me mermer.

Duke paranderë largimin nga jeta,ngase ditët e numëruara,po i fironin, pak përpara se të vdiste Halid Frashëri ka shkuar dhe i ka kërkuar klerikut Alush Frashëri të birit të Dalib Frasherit, fëmijët ti edukonte. Frashëllinjte ishin shquar për inteligjencë, pra arsimi i tyre duhej plotësuar. Nga arka e teqesë dolën të hollat për të shkolluar Abdylin dhe më pas të tjerët. Në vitin 1862, Emine Myteveli, gruaja,që u dha jetë fëmijëve mbartës të mbiemrit Frashëri,bie në gjumin e amshuar,në moshën 48 vjeçare.

Pronat e Frashëllinjëve ju shitën kaninjotëve.Mbledhësi vlonjatë i historisë F. Shaska,përmend një ligjërim folklorik lab,që ai vet e ka dëgjuar nga i ati XH.Shaska,që këndohej në ziafete dhe dasma labërishte. Lebërit e ruanin zakonin e hershëm për ti vendosur në këngë,ngjarjet ,që në një farë mënyre kështu të përjetësoheshin,në kohëra.

Përmbajtja e kësaj kënge shfaqet kështu:Avdul ç’mënde pate?/Shite çifligje e irate/Shite Kallmin në Myzeqe/Mustafa Begës ja dhe/Qysh e dhe o derëzi/Për një karroqe flori/E dhashë për Shqipëri/Që të mos e marrë njeri/As grek,sërb e Mal i Zi/Avdul Frashëri,Avdul Be/Po Zvrënecin kujt ja dhe /E bleu Dalan Kanina/Për dy karroqe stërlina…

Kështu pronat e frashëllinjëve të krijuara brez pas brezi shkuan për çështjen e madhe shqiptare. Trashëgimia e tyre pasurore shkoi për zgjedhjen e çështjes së kombit të tyre.

Enciklopedia britanike ka shkruar këto radhojë për Sami Frashrin.

Shamsuddin Sami Frasheri , i quajtur edhe Shamsuddin Sami Fraser ose Sami Frashëri , i (i lindur më 1 qershor 1850 , në Fraser , Shqipëria , Perandoria Osmane – vdiq më 18 qershor 1904 , Stamboll ) , autor dhe lexikograph -së i cili ishte një figurë udhëheqëse të shekullit të 19 .I lindur në një familje myslimane shqiptare , u arsimua në shkollën greke të Janinës i dhe ju dha edhe mësime në gjuhën turke , persiane dhe arabe nga tutorët privat . Pas lëvizi në Stamboll , ai filloi një karrierë në gazetari dhe ishte gazeta mëngjes ( ” mëngjesit ” ) në vitin 1875 . Ai gjithashtu i lidhur , por shkrimtarëve turke BEC . Ai përktheu vepra nga frëngjisht dhe shkroi disa romane dhe drama , sidomos Taaşuk -i Talat dhe fitnet ( 1872 ), një roman që dënon zakonet e martesës turq , dhe tre luan , Besën , Sidi Yahya . Shfaqja e fundit , e cila ishte konsideruar shumë i hapur , çoi në një mërgim dy- vjeçare në Afrikën e Veriut .Pas kthimit të tij , Frasheri duke punuar në atë që janë konsideruar kontributet e tij më e madhe , lexicographical tij punon Kamus – i Fransev është , një frëngjisht – anglisht , anglisht – frëngjisht dictionary , Kamus – i- Alam ( ” Fjalori Universal ” ) , një punë enciklopedike në gjashtë vëllime dhe Kamus – i Turki ( ” Dictionary Turkish ” ) , ne dy volume . Puna e fundit është veçanërisht interesante si një përpjekje për të pastruar gjuhën turke. Shumë projekte të tjera shkencore kanë mbetur të papërfunduara nga vdekja e tij .

Djali iu shkencëtarit nga Frashëri.Ali Sami Yen(1886-1951).Jeta e djalit të Samiut.

I lindur në Kandillit , Stamboll, Turqi më 20 mars, 1886, Ali Sami Yen është më i njohur si themelues i Galatasaray Sports Club . Emri i tij fillestar ishte Ali Sami dhe ai ishte i biri i Semseddin Sami Frashëri , një nga shkrimtarët më të famshëm osmane – shqiptare , filozofët dhe dramaturgët . Pas hyrjes në fuqi të ligjit për emrat e familjes në vitin 1934, Ali Sami Yen mori mbiemrin , e cila fjalë për fjalë do të thotë ” mundi ! ” .Ali Sami ishte student në prestigjioze Galatasaray Lycée në Stamboll . Në tetor 1905 ai vendosi me disa nga shokët e tij studentë për të krijuar një klub të futbollit . Në fillim ,qëllimi i deklaruar ishte: ” Për të luajtur së bashku si anglezët , që të ketë një ngjyrë dhe një emër , dhe të mundë ekipe të tjera jo turke ” . Yen ishte presidenti i parë i klubit ( për 13 vjet ) në mes të 1905 dhe 1918, dhe përsëri për një magji të shkurtër në 1925 .Përveç themelues i Galatasaray SK , Ali ka bërë kontribute të shumta të tjera për sportet turke . Ai ishte president i Komitetit Olimpik Kombëtar turk në mes tëviteve 1926 dhe 1931. Ai ka trajnuar ekipin kombëtar turk në ndeshjen e saj të parë ndërkombëtar në vitin 1923 kundër Rumanisë .Ali Sami Yen vdiq në vitin 1951 .Si themelues dhe president i parë i Galatasaray SK , Ali Sami Yen i dha emrin e tij në stadium Galatasaray -së . Me një kapacitet prej 25.000 vendesh ,”Stadiumi “ Sami Yen është i vendosur në qendër të Stambollit , në Mecidiyekoy .

Krijimtaria e Sami Frashrit ,njw pjesw e saj:Novels

Ta’aşşûk-ı Tal’at ve Fitnât (Albanian: Dashuria e Talatit me Fitneten –English: The Love Betëeen Talat and Fitnat, 1873)

Drama[edit]Besâ yâhut Âhde Vefâ (Albanian: “Besa ose Mbajtja e Fjalës” – English: Besa or The Given Ëord of Trust, 1874).

Is a melodrama aiming Besa as a subject, but in a very tragic situation; the father kills his son to keep the given ëord.

· Seydi Yahya (1875)

· Gâve (1876)

· Mezalim-i Endülûs (Never printed)

· Vicdân (Never printed)

Dictionaries and Encyclopedical Works[edit]

· Kamûs-ı Fransevî (1882–1905, French-Turkish dictionary)

· Kamûs-ı Fransevî (1885, French-Turkish dictionary)

· Küçük Kamûs-ı Fransevî (1886, French-Turkish dictionary)

· Kamûs-ül Â’lâm (6 volumes, 1889–1898, Encyclopedia of General Science, knoën to be the first Encyclopedia printed in Turkish)

· Kamûs-ı ‘Arabî (1898, Arabic-Turkish dictionary, unfinished)

Kamus-ı Türki (2 volumes, dictionary of the Classical Ottoman Turkish language, still ëidely used as a reference as of today, 1899–1900, reprints and facsimiles in 1978 and 1998)

Scientific Ëritings[edit]

Şemseddin Sami also did a series of scientific ëritings in Albanian such as Qielli (Sky), Toka (Earth), Njeriu (Human Being), Gjuha (Language), and many more.

Educational Ëritings in Albanian[edit]

· Allfabetarja e Stambollit (Alphabet of Istanbul, 1879),

· Abetarja e Shkronjëtoreja (Grammatical Ëork, 1886).

Other[edit]

In Turkish in his “Pocket Library” collection, he published small scientific booklets on subjects as Astronomy, Geology, Anthropology, History of Islam and the Islamic civilization, Ëomen,Mythology and Linguistics. He also published a small compilation of Humor named Letâ’if in tëo volumes, a compilation of Proverbs and Quotes named Emsâl in four volumes, and a series of reading-oriented educational books for schoolchildren.

Sami Frashëri together ëith Jani Vreto supported the idea that the Albanian alphabet should be based on the Greek alphabet, since according to them, Albanians and Greeks have the same ancestors, the Pelasgians.^[6]

Linguistics[edit]

· Usûl-ü Tenkîd ve Tertîb (1886, Orthography of Turkish)

· Nev’usûl Sarf-ı Türkî (1891, Modern Turkish Grammar)

· Yeñi Usûl-ü Elifbâ-yı Türkî (1898, Neë Turkish Alphabetical System))

· Usûl-ü Cedîd-i Kavâ’id-i ‘Arabiyye (1910, Neë Method for Learning Arabic)

· Tatbîkât-ı ‘Arabiyye (1911, Exercises in Arabic)

Political Work

· Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e çdo të bëhetë (Albania – ëhat it ëas, ëhat it is and ëhat it ëill be, 1889).

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane te Arteve