Dy fjalë për Kongresin e Manastirit

November 18, 2023 by s p

Dr. Dorian Koçi/

Janë të rralla momentet në historinë e popujve ballkanikë kur procesi i caktimit të një alfabeti të përcaktojë brenda së njëjtës kohë identitetin kombëtar, orientimin politik të popullatës dhe të shërbejë si provë madhore për pavarësinë. Kongresi i Manastirit 14-22 nëntor 1908, kongresi ku u përcaktua se ç’alfabet do të kishte gjuha shqipe, është pa dyshim një nga ngjarjet që kanë shënjuar historinë dhe kulturën e afërt të shqiptarëve. Në Maqedoninë shumetnike të fillimit të shekullit XX dhe në qytetin shumëkulturor të Manastirit, shqiptarët hodhën themelet e shkrimit të identitetit të tyre të veçantë linguistik, duke u dhënë jetë përpjekjeve disashekullore për të pasur një alfabet, një popullatë, një komb. Kësisoj historia dhe kultura e afërt e shqiptarëve nuk mund të kuptohen pa rëndësinë e një trekëndëshi gjeografik e kulturor Prizren-Manastir-Vlorë, si vende ku u themeluan dhe morën jetë idetë kombëtare të shqiptarëve. Në Prizren morën jetë për herë të parë dëshirat për autonomi të shqiptarëve, në Manastir u arrit bashkimi kulturor i tyre dhe në Vlorë u shpall pavarësia.

Përzgjedhja e alfabetit latin për të shkruar gjuhën shqipe, më tepër se një veprim politik përqasës drejt Europës siç është komentuar shumë herë, ishte vazhdimësi e një orientimi dhe vetëpërcaktimit të shqiptarëve si një popull europian. Shkrimi dhe lëvrimi i një gjuhe askund tjetër nuk ka marrë një rëndësi të veçantë sesa te shqiptarët që, ndodhur mes Lindjes dhe Perëndimit, pa asnjë institucion të rëndësishëm kombëtar që do të mund t’u mbronte identitetin, te gjuha dhe kultura e tyre kishin gjetur një nga forcat lëvizëse për të themeluar kombin e tyre. Vështirë të gjesh një numër kaq të madh poetësh dhe mendimtarësh në kulturat e tjera ballkanike që t’i kenë kënduar apo thurur himne gjuhës së tyre kombëtare sa në letërsinë shqiptare të shekullit XIX-XX. “Gjuhë perëndie” e quan Naim Frashëri, ai që nuk flet shqip sipas Fishtës, “duket i ulët…Krejt i turpëruar? Si ai që…. nuk di se kush është babai i tij”. Rëndësinë e gjuhës dhe lëvrimit të saj e jep Kristoforidhi kur shprehet se “nëse gjuha shqipe nuk do të shkruhet, atëherë brenda një kohe të shkurtër nuk do të ketë më Shqipëri në faqe të dheut dhe as do lexohet më emri shqiptar në hartën e botës”.

Në kuadërin e Summit të III të Diasporës, annullohet pjesëmarrja masive e arbëreshëve!

November 18, 2023 by s p

Summiti i III i Diasporës Tirana mikpret shqiptarët nga mbarë bota, dhe në “Ditën Arbëreshe” e cila do të mbahet më 22 Nëntor 2023 studjuesve, kërkuesit shkencorë, aktivistë të botës arbëreshe iu annullohet pjesëmarrja masive!

Me pak fjalë.

Në programin e Summitit të tretë kushtuar “Ditës së arbëreshëve”, një masë e gjerë e arbëreshësh ishte mobilizuar për pjesmarrjen e tyre, thirrja e të cilëve iu ishte bërë kohë më parë nga Qëndra e Studimeve dhe e Publikimeve në Tiranë, i vetmi istitucion i arbëreshëve në Shqipëri.

Në Summitin e mëparshëm të organizuar në 2022 nga Qëndra e Studimeve dhe Publikimeve, pjesmarrja e arbëreshëve ishte masive (kriteri bazë që duhet të mbahej në atë Summit). Falë atij takimi lindën edhe raporte që u zyrtarizuan midis Qëndrës e Studimeve dhe e Publikimeve me drejtoreshë Z, Diana Kastrati dhe organikave të komunave vendore në disa ngulimet arbërshe. Pas atij summiti filloi diçka të lëviste në botën arbéreshe dhe u krijuan ura, e mbi të gjitha kjo lëvizje nuk i la arbëreshët“invisibile”! (A e dini iu që deri në vitin 2018 arbëreshi i San Costandino Albanese as që e dinte që egzistone arbëreshi në Contessa Entellina?! Kjo s’ka nevojë për koment për të kuptuar se në çafare situate ishte bota arbëreshe !!!)

Pak ditë më parë çuditërisht lajmi për pjesëmarrjen masive të botës intelektuale arbëreshe u anullua. Shumë prej atyre arbërshëve kishin prerë biletat e udhëtimit drejt Shqipërisë dhe kjo situatë e krijuar nuk ishte për faji të Qëndrës, por për shkak të vendimarrjes së një organi tjetër, flitet për Akademinë e Shkencave në Tiranë.

Lind pyetja; Nëse Samiti do të kishte si qëllim që t’iu shërbejë arbëreshëve si pikëtakimi për t’i dhënë vëmendjen që meriton në vlera dhe pasuri, atëherë, pse iu annulla pjesëmarrja masive pikërisht këtyre arbëreshëve, aq më keq dukë ditur që bota arbëreshe po shkon në fill te perit për problematikat që ka?!!

Ky veprim ngelet jo vetëm një akt shumë i turpshëm por mbi të gjitha e bënë më sakate sa ç’është botën arbëreshe si dhe rrit përçarjen! Lindin një sërë pytje:

Si mund të lësh jasht këtij Summit kërkues, autor tekstesh, studiues, hulumtues shumë nga ata individë që kanë dhënë vërtetë një kontributë kolosal mbi botën arbëreshe aq sa shpesh ia tejkalon edhe asaj istitucionale!

Si mund të flasësh për dhe mbi gjuhën e tyre e të lësh jashtë Summitit sportellet linguistike,të botës arbëreshe?!

Si mund të lësh jashtë summiti shumë associazione, organizata, shoqëri që janë zemra, pulsi i jetës arbërore, të cilët mbledhin në gjirin e tyre botën reale arbëreshe?!

Si mund të lëshë jashtë këtij summiti, publicistë, historianë, gazetare, poetë, shkrimtarë, intelektualë, të ndershëm të botës arbëreshe?!

Si mund të lëshë jashtë këtij summiti grupet artistike arbërshe, të cilët ruajnë folklorin, mbajnë gjallë etnografinë, gjuhën nëpërmjet rapasodive?!

Si mund të lini jashtë botës arbëreshe arkitekt,(me sa di unë asnjëherë nuk ka patur ndonjë projekt universitar mbi arkitekturën arbëreshe)!

Si mund të lini jasht përfaqësues të bibliotekave të cilët janë monumente të botës arbëreshe!

Si mund të lini jashtë arbëreshë qytetarë të thjeshtë por aktivist të dalluar të cilët mbështesin çështjen e ruajttjes së identitetit duke ditur vështirësit që hasin çdo ditë këta arbërshë në asimilim ashtu edhe për shkak të politikave gjeopolitike të shpopullimit?

Lind pyetja :

Cfarë mund të diskutohet në këtë Summit kur mungon lënda e parë ”Arbëreshi” ?

Ndoshta në këtë Summit do të vazhdojnë e të rrefejnë se cilën gjuhë standarte do zgjedhin midis Arbërishtes, e cila kërkohet me insistim nga pjesa dërrmuese e arbërshëve, dhe gjuhës standart shqipe?(bathë bathë po një kokërr! Siç e shohim bota akademike ka ngelur akoma tek alfa!)

Ndoshta atë ditë do të na japin ndonjë farë lajmi të mirë se kanë përpiluar tekst të morfologjisë, sintaksës, fonetikës, fjalor të përgjithshëm mbi varjantin e arbërishtes, për të cilën bota akademike nuk ka arritur të bëjë asgjë nga këto deri më sot!

Bota arbëreshe sot për sot është një çështje delikate, problematike, ku duhet folur pa dorashka, pa zbukuruar e pompozuar fjalët, pa frikë, se bota arbëreshe nuk është një botë e limituar. Ajo nuk eklipsohet në një grusht akademikësh,(që në fund të fundit janë rrogëtarë dhe automatikisht investojnë mbi karrjerën e tyre)! Fati i Arbëreshëve nuk duhet të jetë në fatin e një grup personash e në kthetrat e akademizmit, sepse Arbëria nuk është monopol i askujt dhe se Arbëria është i Arbëreshëve!!!

Bashkohem me atë pjesën e indinjuar arbërshe ku: Mjaft abuzuat me botën arbëreshe! Mjaft u tallët me këtë popull! Keni më tepër se 30 vjet e braktisët, e “tradhëtuat”, dhe më e keqja është së po i hiqni edhe të drejtën për tu ndjerë arbëresh.

Mos harroni se Arbërshi nuk është as naif as pasiv! Arbërshi në “ring”kur është gjetur për tokë është edhe përpëlitur, por kur dëgjon arbitrin që numëron 7, 8, edhe pse i dërrmuar i përgjakur, ngrihet dalëngadalë në këmbë dhe kur ai arrin tek numri nëntë,mobilizon forcat e shpirtit dhe godet, sespe bota e Arbëreshëve është bota e një populli, që akoma beson, që ende shpreson, dhe lufton për të ruajtur identitetin e të parëve të tyre. Le të kujtojmë përsësri se janë nipërit e; De Radës, Serembes, Santorit, Torrellit, por edhe e shkencëtarëve si Giura, Baffa, e qindra të tjerë, emrat e të cilëve u rradhitën në analet e historisë botërore e mbajtën lart emrin arbërorë në rruzull!

Konkluzion: Fatkeqësia qëndron se edhe atëhere kur të jepet mundësia për ringjalljen e Arbëreshëve, si në rastin e Summitit të tretë, ”Dialli vesh Prada”, dhe ushtron trysni duke mbytur këtë krijesë sa antike por edhe aq foshnje!

Është për të dëshiruar fakti se në Akademinë e Shekncave në Tiranë ka plot profesorë që nuk dinë asgjë mbi botën arbëreshe! Ka plot politikan injorantë ndaj botës arbëreshe! Me sa duket në qarqe e larta paska nga ata që kanë mungesë sensibilitet të atdhedashurisë dhe të patriotizmit, sepse si primarrje ndoshta për ta janë lavdia dhe interesat vetjake!

Shpresojmë që ajo “dorëz”që komandon në këtë Summit të reduktuar të kujtohet për çështjen më urgjente të botës arbëreshe, ku gjuhën e saj UNESCO e ka shapallur si gjuhë në rrezik zhdukje.

Summit të trajtojë si pikëtakimi me vlerë dhe projekte në fushën e kulturës arbëreshe midis dy vendeve Shqipërisë dhe Italisë. Bota shqiptare akoma nuk njeh kulturën arbëreshe, gamën e saj, ku në të përfshihen figura të ndritura që kanë dhënë kontributë në shkencë, në arkitekturë, në histori, në art por që është për të ardhur keq se nuk promovohen!

Bota akademike pa pjesmarrjen masive të studiuesve, kërkuesve, autorëve arbëresh, që punojnë me mish e me shpirt mund të themi pa frikë se ka dështuar, ashtu siç kanë dështuar deri më sot në konferencat, pleniumet, kongreset që nuk kanë shërbyer për asgjë as popullit dhe as botës arbëreshe! Do bënte mirë që akademikët të dilni nga “furriqet” e tyre e ulin flatrat e delirit e madhështisë, të përfshihen në popull. (Imperatorët e Romës dhe pse gjakatarë, askush nuk u bë mbret nëse nuk hyri në zemrën e popullit)

Punime të mbara Summiti i tretë, por mbi të gjitha të dashur arbëresh Mirë se të vini në Shqipëri. Ju vëllezër arbëresh, pavarësishtë Akademisë dhe akademillarëve që iu mohuan pjesëmarrjen, pavarësisht këtij deluzioni mos harroni se ne shqiptarët me gjak shqiptari iu duam, iu admirojmë dhe jeni pa dushim vëllezërit më të mirë e fisnik të tanët!

Rrofshi dhe qofshi të përjetshëm gjaku ynë i shprishur, sepse nuk ka Arbëri pa arbëreshë.

Nëse një ditë arbëreshët do zhduken ,

humbasim një popull dhe jo një etni

kjo s’duhet të ndodh kurrë!

Ornela Radovicka Qëndra mbi gjuhën dhe kulturën arbërshe themeluar nga A. Bellusci 1980.

Dom Nikollë Kaçorri, kleriku i shenjtë që luftoi me pushkë e penë për Pavarësinë, figura e dytë pas Ismail Qemalit

November 18, 2023 by s p

Shkruan: Eneida Jaçaj/

Pavarësia dhe bashkimi i të gjitha tokave shqiptare, si pasojë e kryengritjeve në vitet 1910-1912, kundër pushtimit osman 5 shekullor, ishte një nga ngjarjet më të jashtëzakonshme dhe më tronditëse për okupatorin, që do ta bënte të njohur çështjen shqiptare edhe në arenën ndërkombëtare. Përpjekjet e ideologëve të periudhës së Rilindjes Kombëtare, për të bashkuar 4 vilajetet shqiptare dhe për të ndriçuar rrugën e kombit drejt një të ardhme të paqtë e të sigurt, ishte një hap gjigand për t’i dëshmuar Fuqive të Mëdha aftësinë dhe zgjuarsinë e popullit shqiptar për t’u vetëqeverisur, në çdo aspekt të jetës politiko-sociale-ekonomike. Ishin pikërisht kryengritjet e viteve 1910-1912, që me mobilizimin, organizimin dhe platformën e tyre politike tronditën sundimin osman në Ballkan dhe në Europë. Shumë trima shqiptarë rrëmbyen armët duke i dhënë jehonë të madhe kryengritjeve, të cilat u shtrinë në të gjitha viset, ndërsa nga ana tjetër, ishte diaspora dhe shtypi që dhanë një ndihmë të madhe për çështjen shqiptare, në të gjitha kancelaritë më të rëndësishme të asaj kohe.

Ideologët e kohës kanë zhvilluar Lëvizjen Kulturore Mbarëkombëtare, e cila kishte për qëllim pikërisht çlirimin e vendit dhe zhvillimin politik, ekonomik dhe social të tij. Kjo lëvizje u zhvillua me kontribut të personaliteteve të shquara dhe luftës së popullit shqiptar. Duhet theksuar se përpjekjet për pavarësi ishin një proces emancipimi i të gjitha lëvizjeve që ndodhën në Europë dhe në Ballkan, kundër pushtuesve osmanë. Në vitin 1887, territoret shqiptare njiheshin si terrritore turke, ndërsa ishte Lidhja Kombëtare Shqiptare e Prizrenit që bëri të kuptojnë shtetet e huaja, se këto janë territore shqiptare, duke i hapur rrugë Pavarësisë së Shqipërisë. Ismail Qemali, babai i kombit, politikan dhe diplomat me eksperiencë, në shtator të 1912, nisi përpjekjet me Portën e Lartë, në Stamboll, duke kërkuar autonominë, për t’u mbrojtur nga fqinjët. Më pas, ai hyri në bisediime me përfaqësues të Vjenës, Italisë, Gjermanisë, duke siguruar mbështetje ndërkombëtare. Austro-Hungaria dhe Italia e kanë mbështetur të parat pavarësinë.

Ismail Qemali nuk ishte i vetëm në arritjen e pavarësisë; kjo ishte një rrugë tepër e vështirë që kërkonte mbështetje, organizim dhe bashkim të të gjithë shqiptarëve për një qëllim të përbashkët. Një ndër figurat atdhetare dhe nga më të ndriturat të kombit, i cili ka dhënë një kontribut shumë të vyer për çështjen shqiptare edhe në arenën ndërkombëtare, ishte Dom Nikollë Kaçori, figura e dytë pas Ismail Qemalit. Kleriku i shenjtë nuk përmendet shumë në përpjekjet për arritjen e pavarësisë, edhe pse ai ka qenë një nga firmëtarët e Deklaratës së Pavarësisë, ka luftuar me pushkë dhe me misionin e tij të shenjtë fetar për një Shqipëri të lirë, dhe gjithashtu e ka bërë të njohur çështjen shqiptare edhe në botë. Është një figurë shumë e rëndësishme që duhet t’i japim nderin dhe vendin që i takon për të gjitha përpjekjet mobilizuese, organizative, si personalitet mjaft i shquar dhe me peshë pas Ismail Qemalit.

Nikollë Kaçori ishte një meshtar që përpos shërbimit shpirtëror, krehu dhe shërbimin e shenjtë atdhetar. Imzot Kaçorri ishte politikan, klerik i njohur, dhe zëvëndës Kryeministër i parë i Shqipërisë në kabinetin e Ismail Qemalit. Ai lindi në fshatin Krejë, Lurë në vitin 1862. Arkipeshkvi i Durrësit në atë kohë, imzot Ambrozio, e bëri meshtar, pasi pa te ai një fëmijë të zgjuar dhe shumë energjik. Kështu, për kontributin e madh fetar, Papa i asaj kohe e nderoi me “Kryqin e artë”, “Për Kishë dhe Papë”. Ai u angazhua në organizimin e shoqërive patriotike “Vllaznia”, “Bashkimi” Durrës (1907 -1909), dhe mori pjesë në përpjekjet për pavarësi, duke udhëhequr me pushkë e penë kryengritjen mbarëkombëtare. Nikollë Kaçori propagandoi që në mesha duhet të predikohet gjuha shqipe, dhe jo ajo arabe e turke nga klerikët muslimanë dhe greke, nga klerikët ortodoksë. Ishte Imzot Kaçorri ai që priti delegacionin e mërgatës, që arriti nga Trieste me datë 22 Nëntor 1912. Durrësi ishte parashikuar nga atdhetarët si qyteti ku do të bëhej Shpallja e Pavarësisë, por për shkak të trazirave që vinin nga fqinjët, u zgjodh Vlora.

Më pas, imzot Nikollëë Kaçorri emigroi në Austri, ku qëndroi tri vjet në Vjenë derisa vdiq me 29 maj 1917, nga një sëmundje e pashërueshme e mushkërive. Pas disa muajve, vdiq në sanatoriumin Würth, më 29 maj 1917. Ai kërkoi mbështetje te perandori austriak për çështjen shqiptare. Varrimi i tij u bë më 1 qershor 1917, në Zentralfriedhof. Në varrim morën pjesë disa personalitete si komandanti i krahinës së Tiranës, Feldmarschall Braun, kryekonsulli i Shkodrës, Rappaport, Kviatorsski, Vinter si dhe e veja e konsullit austro-hungarez në Durrës, baronesha Lovontal-Linau, si dhe shumë diplomatë të tjerë. Më 2 qershor u mbajt një meshë nderimi për të në kishën Maria Treu në Vjenë. Varri i Dom Nikollë Kaçorrit gjendet në “Central Cementery”, nuk ka asnjë shenjë guri, apo pllake, për shkak se në të gjendet aktualisht një pemë shumëvjeçare. Me dekret të 28 janarit 1916, Franc Jozefi – perandori i Austro-Hungarisë dekoroi me Kryqin e Konturës (Kommtur Kreuz) të Urdhërit të Franc Jozefit. Nikollë Kaçori mbetet një nga figurat dhe personazhet më të vyera të aktit të pavarësisë, një nga simbolet e lirisë dhe atdhetarisë.

THANAS FLOQI – FIRMËTARI I PAVARËSISË NË KRAH TË ISMAIL QEMALIT

November 17, 2023 by s p

Nga Rafael Floqi

Opinioni mbi Kushtet e shpalljes së pavarësisë në Vlorë mund të ndryshojë në varësi të pikëpamjes dhe kontekstit të personit. Disa njerëz mund ta shohin këtë ngjarje si një moment historik dhe triumfal për popullin shqiptar, ndërsa të tjerë mund të kenë qasje më skeptike ose të ndryshme në lidhje me këtë periudhë. Nëse e shohim nga pikëpamja e atyre që e konsiderojnë një moment triumfal, mund të theksojmë se shpallja e pavarësisë në Vlorë në vitin 1912 ka qenë një akt i guximshëm i shqiptarëve për të rrëzuar sundimin otoman dhe për të themeluar një shtet të pavarur. Ky ngjarje ka pasuar një periudhë të gjatë kolonializmi dhe sundimit otoman, dhe shpallja e pavarësisë simbolizon dëshirën e popullit për liri dhe autonomi. Nga ana tjetër sfidat dhe vështirësitë që mund të kenë pasuar shpalljes së pavarësisë. Për shembull, pasi u shpall pavarësia, Shqipëria përballet me shumë sfida, duke përfshirë periudhën e Luftës Ballkanike dhe atë të Luftës së Parë Botërore. Për të formuar një opinion mbi Kushtet e shpalljes së pavarësisë në Vlorë, është e rëndësishme të kuptohet konteksti historik dhe politik i atyre kohërave, duke marrë në konsideratë të gjitha këndvështrimet dhe pasojat e një ngjarjeje kaq të rëndësishme për historinë e Shqipërisë.

Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë ka një rendësi të jashtëzakonshme, jo vetëm për popullin shqiptar, por edhe për historinë e Ballkanit dhe më gjerë. Kjo ngjarje ka ndikuar thellësisht në zhvillimet e mëvonshme politike, shoqërore dhe kulturore të Shqipërisë. Disa nga pikat kyçe të rendësisë së shpalljes së pavarësisë janë:

1. Liria dhe Pavarësia: Shpallja e pavarësisë shënon një moment thelbësor në historinë e Shqipërisë, duke i dhënë popullit shqiptar lirinë dhe autonominë për të vendosur për të ardhmen e tyre. Pas një periudhe të gjatë të sundimit otoman, shpallja e pavarësisë simbolizon shpresën dhe dëshirën për një shoqëri të pavarur.

2. Identiteti Kombëtar: Ky akt ka kontribuar në ndërtimin e identitetit kombëtar shqiptar. Shqiptarët janë bashkuar për të luftuar kundër sundimit otoman dhe për të krijuar një shtet të pavarur, duke ndezur ndjenjën e njësisë kombëtare dhe solidaritetit.

3. Inspirimi për Liri dhe Pavarësi në Rajon: Shpallja e pavarësisë në Vlorë ka shërbyer si burim inspirate për vende të tjera në rajon që kërkonin të përfitonin nga liria dhe pavarësia. Kjo ka ndikuar në ngjarje të tjera historike në Ballkan dhe ka shpërfaqur një frymë lufte për autonomi.

4. Themelimi i Shtetit Shqiptar: Pas shpalljes së pavarësisë, u themelua shteti shqiptar modern. Ky moment ka sjellë sfida dhe mundësi të reja për të ndërtuar një shoqëri dhe një shtet që bazohet në principtë e vlera demokratike.

5. Ndikimi Ndërkombëtar: Shpallja e pavarësisë ka çuar në njohjen ndërkombëtare të Shqipërisë si një shtet i pavarur. Ky fakt ka hapur rrugën për lidhje diplomatike, bashkëpunim ekonomik dhe ndihmë nga komuniteti ndërkombëtar.

Në përgjithësi, shpallja e pavarësisë në Vlorë ka qenë një ngjarje e rëndësishme për historinë dhe zhvillimin e Shqipërisë, duke lënë një ndikim thelbësor në identitetin kombëtar dhe rrugën drejt zhvillimit të shoqërisë së lirë dhe demokratike.

Sot në këtë ditë të shënuar, të 111-vjetorit e shpalljes së Pavarësisë në Vlorë, përkujtohet me mirënjohje e respekt dhe patrioti Thanas Floqi, një nga firmëtarët e shpalljes së Pavarësisë. Ai ishte një nga intelektualët e njohur të kohës, krijues, e mbi të gjitha atdhetar i spikatur. Ai do të respektohet si i tillë ndër breza, pasi ka lënë gjurmë në historinë e vendit, veçanërisht në Cakran, ku punoi me përkushtim. Në stendat e Muzeumit Kombëtar në Tiranë kur sheh me vëmëndje firmëtarët e aktit historik të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Midis firmave të I. Qemalit, L. Gurakuqit e të tjerëve, më tërheq si magnet firma e Thanas Floqit, vëllait të Kristo. Floqit. Të them të drejtën diçka ndjej një ndjenjë krenarie për këtë paraardhës timin të trungut tim familiar, që atëherë, atë ditë të 28 Nëntorit historik të 1912-tes, ishte vetëm 28 vjeç dhe qëndronte pranë plakut mjekërbardhë Ismail Qemali.

KUSH ËSHTË THANASH FLOQI

Thanas Floqi, në jetëshkrimin e tij shkruan: “Jam lindur në Korçë më 14(28) kallnor të vitit 1884. Kur isha dy vjeç, familja ime është shpërngulur nga Korça në qytetin Karvasara të Greqisë, pasi atje babai zhvillonte aktivitetin e tij tregtar: Mësimet fillore e mesatare i kreu në Mesolongji dhe universitetin për drejtësi në Athinë. Kur mbaroi juridikun, familja e tij jetonte në Korçë. Më pas shkon në Amerikë.. Atje njihet e bashkëpunon me Sotir Peçin, Fan Nolin, Kristaq Dakon, etj.. Në vitin 1908, Thanasi e kuptoi momentin historik ku ndodhej populli shqiptar, prandaj u hodh në luftë për çlirimin kombëtar… Më 1908, vjen në Vlorë, ku vetmohet puna që bëri me themelimin drejtimin e orkestrës “Labëria”… e asaj kohe është dhe kwnga patriotike e kohës se robërisë turke, me titull “O trima luftëtarë”, kompozuar dhe me tekst te vet patriotit Thanas Floqi.

Po këtë vit takohet me Ismail Qemalin në Vlorë dhe e mbështet atë për deputet… Në vitin 1909, organizon e drejton hapjen e shkollave shqipe me 5 klasë në Korçë… këtu, vë për herë të parë në skenë dramën “Besa”… Ndërsa puna për ngritjen e shkollës në Cakran, është një ndërmarrje me shumë vlerë e Thanas Floqit…

Thanasi i kreu të gjitha nivelet e arsimit, nga fillorja deri tek ajo e lartë, në Greqi, ku edhe u diplomua për drejtësi. Këtë mundësi e ka dhënë i ati, Vasili, i cili në atë kohë merrej me tregti. Në moshën 21-vjeçare u kthye në Shqipëri dhe më pas shkoi në Amerikë, ndërsa familja e tij ishte kthyer në Korçë. Në SHBA takoi shqiptarë të tjerë dhe mori pjesë në themelimin e shoqërisë patriotike “Mall i Mëmëdheut”, e cila më pas u shkri në shoqërinë “Vatra”. Aty u njoh me Sotir Pecin, Fan Nolin dhe Kristo Dakon. Pas tre vjetësh qëndrimi në Amerikë, Thanasi u kthye në atdhe, fillimisht në Vlorë (1908) dhe një vit më vonë, shkoi në Korçë, ku u emërua drejtor i një shkolle shqipe me pesë klasë. Në qytetin e Korçës botoi më 1909 veprën “Gramatika e gjuhës shqipe”.

Edhe pse xhonturqit zbatuan reforma dhe u dhanë liri shkollave dhe mësimdhënies në gjuhën amtare në territoret e Perandorisë Osmane, ata këmbëngulën në përdorimin e shkrimit turko-arab. Lufta politike u intensifikua, sidomos në vitin 1910. Në këto rrethana sfiduese, Thanasi punoi me këmbëngulje. Ashtu si patriotët e tjerë, ai mbrojti përdorimin e alfabetit latin, siç vendosi Kongresi i Manastirit. Edhe para Kongresit të Manastirit në mars 1879, Komiteti i Stambollit kishte miratuar Projektin e alfabetit kombëtar për gjuhën shqipe me alfabetin latin. Në këtë komitet bënin pjesë patriotë si Sami Frashëri, Jani Vreto dhe Pashko Vasa.

Më tej, në vitin 1887 u krijua shkolla e parë shqipe në Korçë me fizionomi shqiptare, në mbështetje të aspiratave për liri dhe pavarësi. Ishte një shkollë laike ku lëndët kryesore jepeshin në gjuhën shqipe, ku merrnin pjesë nxënës të besimit ortodoks dhe mysliman, të pasur dhe të varfër. Si mund ta pranonte Thanasi përdorimin e shkrimit turko-arab? Ishte e pamundur, prandaj ai kërkoi një punësim ku nuk do t’i pengohej veprimtaria e tij arsimore. Ai zgjodhi Cakranin e Mallakastrës, e cila në atë kohë konsiderohej një krahinë e pavarur, aq sa patriotët e quanin “Republika e Cakranit”. Me ndihmën e vendasve hapi një shkollë shqipe në katin e sipërm të një hani atje.

Kristo Floqi në vitin 1009 ishte avokat në Vlorë. Është koha kur ai e ka afirmuar veten në radhën e nacionalistëve që kërkojnë një Shqipëri më vete. Ishte ky shkaku i një përleshje mes një grupi nacionalistësh shqiptarë, ku kryesor ishte Kristo Floqi dhe një grupi turkoshakësh, që bënin pjesë në Shoqërinë nacionaliste Turke me emrin ”Itihat Ve Tereki”, që propagandonte një Turqi të re. Dy grupimet u përleshën paq, dhe autoritetet e pushtetit lokal “ua suallën shpirtin majë fytit”, siç kujton Kristo Floqi në shënimet historike të botuara më 1937 në Revistën “Leka”. Në këto rrethana grupimi i nacionalistëve shqiptarë menduan se kishte mbërritur rasti t’u tregonin vendin turkoshakëve dhe si hap të parë ndërmorën sulmin mbi zyrën e Post-Telegrafës së Vlorës. Aso kohe, Ismail Qemali ndodhej në Selanik. Grupi i nacionalistëve hyri në kontakt me Ismail Bej Qemalin dhe me të gjithë ata që ishin për iniciativën Kombëtare, brenda dhe jashtë Shqipërisë, dhe u prezantuan situatën ku ndodhej Vlora dhe veprimet e tyre. Duke qenë zotër të postë-telegrafës, nisën shifër-këmbimin, duke përcjellë situatën e acaruar dhe ç’mund të bënin në atë situatë. I ndalën të gjitha telegrafet që zyrtarët lokal përpiqeshin të nisnin drejt eprorëve. Autoritet ushtarake u zemëruan së tepërmi dhe rrethuan Postën, duke kërkuar dorëzimin e Postës, por nacionalistët shqiptarë kundërshtuan dhe nuk ua dorëzuan as shifrën. Situata u përkeqësua dhe forcat ushtarake u shtuan. Në këto rrethana rebeluesit shqiptarë e lanë Postën dhe një pjesë kapërcyen detin dhe u hodhën matanë Adriatikut, ndërsa një pjesë tjetër u ngjitën maleve. Kristo shkoi në Cakran të Fierit nën kujdesin e Bektash Cakranit. Mirëpo edhe aty ishte vështitrë të qëndronin gjatë pa rënë në sy. Vendosën që ta linin Shqipërinë dhe të kalonin në Brindizi e që aty morën anijen drejt SHBA-ve.

NË SHPALLJEN E PAVARËSISË

…Më 25 nëntor Elbasani shpalli i pari Pavarësinë. Të nesërmen atë e shpallën Durrësi e Tirana dhe më 27 nëntor Kavaja, Peqini e Lushnja. Për shkak të përparimit të pa ndalur të ushtrive serbe, gjendja në Shqipëri po bëhej gjithnjë më kritike. Kjo ishte arsyeja që në mbrëmjen e 27 nëntorit delegatët që ndodheshin në Vlorë, ndonëse nuk kishin arritur ende përfaqësuesit e disa krahinave, vendosën të mblidhnin të nesërmen kuvendin kombëtar. Më 28 Nëntor 1912, në orën 14, u hap në Vlorë Kuvendi Kombëtar. Në mbledhjen e parë të Kuvendit morën pjesë 37 delegatë, të cilët u shtuan gjatë ditëve që pasuan duke arritur në 63 veta, që përfaqësonin të gjitha viset shqiptare. Pjesa më e madhe e tyre ishin udhëheqës e veprimtarë të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Përveç Ismail Qemalit merrnin pjesë Luigj Gurakuqi, Isa Boletini, Sali Gjuka, Bedri Pejani, Rexhep Bej Mitrovica, Vehbi Agolli, Nikollë Kaçorri, Jani Minga, Abdi Bej Toptani, Thans Floqi, Pandeli Cale, Dudë Karbunara, Lef Nosi, Mifhat Frashëri, Mehmet Pashë Derralla, Hasan Hysen Budakova, Ajdin Draga, Sherif efendi Dibra, Dhimitër Mborja, Dhimitër Zografi, Shefqet Bej Daiu, Rexhep Ademi, Dhimitër Berati, Kristo Meksi, Xhelal Bej Koprencka, Spiro Ilo, Ilias Bej Vrioni, Sami Bej Vrioni, Hajredin Cakrani, Shefqet Bej Vërlaci etj.. Isa Boletini mbërriti me 400 luftëtarë kosovarë më 29 nëntor, i pritur me gëzim të madh nga popullsia dhe nga delegatët e Kuvendit.

Pas Cakranit, Thanas Floqi shkoi në Vlorë. Në ditët e para të nëntorit të vitit 1912, ai së bashku me Marigo Pozion dhe Petro Fotografin përgatitën gdhendjen në dru të flamurit, që më vonë u përdor si shtampë për qindra flamuj të tjerë. Boceta e shqiponjës prej druri lyhej me bojë të zezë dhe stampohej në qylafët e bardhë të lebërve. Pas dy-tre vjetëve të vdekjes së Marigo Pozios, u hodh në dyshim nëse ishte vërtet Marigoja a ndonjë tjetër qëndistare e flamurit që u ngrit nga Ismail Qemali në Vlorë më 1912.

Marigoja ishte një atdhetare e famshme, e njohur për veprimtarinë e saj gjatë natës së shpalljes së pavarësisë. Edhe pse ishte një grua hollake me fytyrë të ëmbël, ishte një figurë e rëndësishme për kohën. Në artikullin e Jakov Milajt në janar 1938, mësohet se Marigo Pozio kishte vdekur në Tiranë në gusht të vitit 1932 nga tuberkulozi, duke iu përkujdesur i kunati, Kristo Floqi.

Kristo Floqi, kunati i Marigos, mbrojti trashëgiminë e saj në momente kur filluan të shfaqen dyshime rreth autorërisë së qëndisjes së flamurit shqiptar. Ai pohoi se Marigoja ishte qëndistareja e flamurit kombëtar shqiptar, dhe shumë dëshmitarë të tjerë e konfirmuan këtë. Në fletoren “Arbëria,” K. Floqi shkroi në vitin 1936 se flamuri kombëtar u hartua për herë të parë nga zonja Marigo, duke përdorur modelin e shqipes që kishte vizatuar Dom Mark Vasa me Petro Fotografin.

Marigoja ishte origjinare nga Korça, por u martua në Hoçisht me Jovan Pozion. Për shkak të persekutimit nga osmanllinjtë, ata ishin larguar nga Korça në vitin 1904 dhe kishin vendosur në Vlorë, ku shtëpia e tyre bëhej qendër për personalitete të njohura si Çerçiz Topulli, Mihal Ramanuja, dhe të tjerë.

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë edhe pse, siç do të provohej me vendimet e padrejta të Konferencës së Ambasadorëve të Gjashtë Fuqive të Mëdha të Londrës (1913), nuk arriti të bashkonte në një shtet të vetëm gjithë territoret e popullsinë shqiptare, duke krijuar pas pesë shekujsh robërie Shtetin e Pavarur Shqiptar përbën ngjarjen më të madhe, unikale, në historinë e kombit shqiptar gjatë shek. XX. Kthesa historike e 28 Nëntorit 1912 ishte premisa politike themelore për organizimin mbi baza më të përparuara të jetës shtetërore të pavarur të shqiptarëve dhe për zhvillimin më të shpejtë ekonomik, shoqëror e kulturor të vendit. Duke formuar Shtetin e Pavarur Shqiptar ajo objektivisht krijoi gjithashtu premisat dhe atë bazë shtetërore e politike, aq të nevojshme për ta mbajtur të gjallë çështjen e çlirimit dhe të bashkimit të të gjitha trevave shqiptare dhe për zgjidhjen përfundimtare të problemit shqiptar në Ballkan. Pasi u zgjodh kabineti qeveritar, i kryesuar nga Ismail Qemali, Thanas Floqi largohet nga Cakrani. Thanasi u mësua me atë popull punëtor, patriot e arsimdashës, i cili qe i gatshëm dhe rrëmbeu armët kundër ushtrisë otomane. Cakrani u bë qendra e kryengritjes së jugut anti-osmane në Toskëri. Thanas Floqi ka qenë i pranishëm në Kuvendin e Drashovicës, në mbledhjen e Qishbardhës dhe në Kuvendin e Cakranit.

Për personalitetin e Thanas Floqit kanë shkruar shumë studiues e historianë. Profesor Dr Bardhosh Gaçe:”Në ditët e ngritjes së Flamurit Kombëtar kompozoi këngën ‘O Flamur i Shqypnisë’ që thuri Murat Toptani. Ismail Qemali e Luigj Gurakuqi e ngarkuan me detyrën e përkthyesit para Komisionit Ndërkombëtar të Shkodrës”. Profesor Dr. Stilian Adhami:”…Një ndër atdhetarët e krijuesit prodhimtarë të së kaluarës është juristi e shkrimtari i anatemuar dhe i lënë në harresë , Prof. Floqi”. Fiqiri Shahinllari:”…Ishte poliglot i admirueshëm. Dinte greqishten e vjetër dhe të re, komunikonte në latinisht e italisht, njihte frëngjishten, anglishten e turqishten…”… Pas shpalljes së Pavarësisë, vazhdon të merret me aktivitete në shërbim të çështjes Shqiptare, si jurist për administratën, si përkthyes për Komisioni Ndërkombëtar të Kontrollit dhe si kryesekretar në Ministrinë e Drejtësisë. Në 1913 vendoset në Elbasan ku bashkëpunon me Aqif Pashë Elbasanin dhe jep mësim në Normalen e këtij qyteti. Aty shquhet, veç të tjerash, edhe për organizimin e aktiviteteve muzikore të qytetit.[2]

Të kthehemi tani te Thanas Floqi, një personalitet i shquar i kohës së tij. Pas periudhës në Cakran dhe kontributit të tij në gdhendjen e flamurit kombëtar, Thanas Floqi vazhdoi udhën e tij në rrugën e patriotizmit dhe kontributit të vazhdueshëm për atdhenë. Ai ka pasur një rol të rëndësishëm në krijimin e këngës “O Flamur i Shqipërisë”. Thanas Floqi shkroi muzikën e këngës, ndërsa tekstin e krijoi Murat Toptani, i cili kishte lidhje familjare me Naim Frashërin.

Pas kësaj periudhe, Thanasi Floqi ndoqi një rrugë të ngjitshme në jetën publike. Ai shkoi në Elbasan, ku u emërua gjyqtar. Në vitin 1913, me urdhër të Ismail Qemalit, ai shkoi në Shkodër për të punuar si përkthyes nga anglishtja në shqip pranë “Komisionit Ndërkombëtar”. Pas grushtit të shtetit të organizuar nga Esat Pasha Toptani, Floqi u rikthye në Vlorë dhe më pas shkoi në Shkodër sërish, duke ndjekur ngjarjet dhe zhvillimet e kohës.

U thirr në Vlorë para shpalljes së pavarësisë. Ishte personi që bashkë me dy të tjerë, përgatiti të gdhendur në gurë boçen e flamurit kombëtar dhe kompozoi muzikë për vjershën “O Flamur i Shqypnisë”. Pas Shpalljes së Pavarësisë shërbeu si jurist në administratën shqiptare dhe më 1913 ishte përkthyes pranë Komisionit Ndërkombëtar. Më pas erdhi të punojë në Elbasan, pranë Aqif Pashë Biçakçiut, prefektit të asaj kohe. Në vitin 1914 emërohet kryesekretar në Ministrinë e Drejtësisë. Botoi shqip ligjin “Mbi gjyqin e Paqit”.

Pas grushtit të shtetit të Esat Pashë Toptanit u vendos përfundimisht në Elbasan, ku zhvilloi një veprimtari të gjerë patriotike, duke bashkëpunuar ngushtësisht edhe me atdhetarë të tjerë elbasanas, veçanërisht me Lef Nosin. Për disa kohë ishte mësues në shkollën e gocave, kurse në vitin 1920 punon si mësues në shkollën Normale.

Njihte mirë disa gjuhë të huaja si: greqisht, turqisht, anglisht, frengjisht, italisht e latinisht, njohuri të cilat e kanë bërë atë përkthyes të disa veprave nga frengjishtja e italishtja. Kishte njohuri jo vetëm në jurisprudencë, por edhe në gjuhësi, muzikë, teatër, gazetari e publicistë. Ka botuar: “Kujtimet për kryengritjet e 1914 -tës”, “Fytyra e vërtetë e Haxhi Qamilit” : kujtime për vitet e mbrapshta 1914-1915

“Gramatikë e Gjuhës Shqipe për shkollat e mesme dhe të larta””, ishte pjesë e fjalorit “Fjalor italisht – shqip”, etj. Ka qënë një nga themeluesit e Shoqatës Teatrale të vitit 1918 në Elbasan, të cilën e drejtoi si udhëheqës artistik në teatër e muzikë. Në vazhdim, ai punoi në Elbasan si bashkëpunëtor i Aleksandër Xhuvanit. Për disa kohë ka qenë edhe drejtues i bandës “Afërdita”. Thanas Floqi ka lënë pas një trashëgimi të vyer atdhetare. Ai do të jetë gjithmonë në kujtesën qytetare, patrioti, intelektuali dhe veprimtari i kulturës e shtetit.

Thanas Floqi vdiq në vitin 1945 në Elbasan. Ai pati një rol të rëndësishëm edhe në fushën e publicistikës. Në periudhën e emigracionit, ai shkroi për gazetën “Kombi”, ndërsa pas kthimit në atdhe, vijoi të bashkëpunojë me shtypin e kohës, veçanërisht me gazetat e Korçës.

Thanas Floqi ishte një poliglot i admiruar. Ai njihet për dijen e gjerë të gjuhëve, duke përfshirë greqishten e vjetër dhe të re, latinishten, italishten, frëngjishten, anglishten, dhe turqishten. Ai ishte përkthyes i njohur, hartues i fjalorit italisht-shqip, mësues i gjuhës shqipe, dhe jurist i diplomuar. Kontributi i tij në fusha të ndryshme e bën Thanas Floqin një figurë të nderuar, jo vetëm për fshatin e tij, por edhe për gjithë krahinën dhe kombin shqiptar. Në vitin 1939, Thanas Floqi themeloi dhe drejtoi një revistë jetëshkurtër me emrin “Donika – Sabadua”. Kjo revistë doli vetëm në tre numra, ku i pari u botua më 20 mars 1939 dhe i dyti më 30 prill 1939. Gjatë periudhës së Luftës së Dytë Botërore, Floqi vazhdoi angazhimin e tij për lirinë dhe pavarësinë e Atdheut. Më 1943, ai ishte pjesë e një përpjekje për të sulmuar një autokolonë italiane në Qarr, bashkë me shokët e tij, duke treguar një angazhim të pandërprerë për lirinë e popullit shqiptar. Vdiq në vitin 1945. Ndërsa vëllai i tij Kristo Floqi me gjithë kontributet në fusha të ndryshme, si në aspektin jurdik, ashtu edhe politik e letrar, pat një fund tragjik. Vdekja e tij ishte tepër tragjike dhe e dhimbshme. Vdiq një vit pas daljes nga burgu (1951), në një gjendje plotësisht të mjeruar, i braktisur e i harruar. Askund nuk u fol për vdekjen e tij, madje as në gazetën që kishte drejtuar vetë.

Literatura

https://www.zemrashqiptare.net/news/29454/fiqri-shahinllari-thanas-floqi-nje-nga-firmetaret.html

ADE, “Thanas Floqi (1884 – 1945)”, ADE, Elbasani, accessed 15 nëntor 2023, https://adsh.al/s/elbasani/item/14133

KRISTO FLOQI- GAZETARI, POLITIKANI, SHKRIMTARI, JURISTI

https://www.google.com/search?q=thanas+floqi&sca_esv=582779246&sxsrf=AM9HkKlE7wes3ep0LUA0m6yBsqFO3l1ozA%253A1700086169912&ei=mUFVZb2iN5CnptQP

ARRITJA E PAVARSISË SHQIPTARE, NJË MREKULLI

November 17, 2023 by s p

Prof. Saimir Lolja/

Në vjeshtën e vitit 1912, trojet shqiptare qenë shesh lufte dhe njëkohësisht të pushtuara nga forca Lindore (sllave, greke e turke). Ministria e Jashtme e Austro-Hungarisë, dhe veçanërisht Konti Leopold von Berchtold si Ministër i Jashtëm, këshillonte disa politikanë shqiptarë që të mos vonoheshin në shpalljen e një shteti shqiptar më vete. Firmosja për një shtet shqiptar të pavarur nga përfaqësues shqiptarë u bë i mundur vetëm në qytetin e Vlonës më 28 Nëndor 1912.

Bisedimet perandorake në Londër midis Lidhjes Entente (Britani, France, Rusi) dhe Boshtit Europian (Austro-Hungari, Gjermani, Itali) për të krijuar apo jo një shtet shqiptar u mbajtën më Dhjetor 1912 – Gusht 1913. Shtetet perandorake u përfaqësuan aty nga ambasadorë.

Nëse Lidhja Entente do kishte patur dorë të lirë nuk do ishte pranuar ndonjë copë shteti shqiptar. Mrekullia ndodhi kur krijimi i një Principate Shqiptare u firmos në Londër më 11 Gusht 1913. Lidhja Entente Britani-Francë-Rusi dhe dy pjellat e tyre Servi e Greqi nuk ia falën vetes krijimin e një Shqipërize. Që atëhere dhe pa ndërprerje, edhe tani, ata e sulmojnë Shqipërinë e trojet shqiptare me të gjitha mjetet, mënyrat, fuqitë, hapur e fshehtas.

Konti Leopold von Berchtold ministër i jashtëm i Austro-Hungarisë në vitet 1912-1915 ka një meritë të pazëvendësueshme. Sepse, pa këmbënguljen e tij gjatë bisedimeve në Londër për një shtet shqiptar europian perëndimor nuk do ishte krijuar shtet shqiptar, domethënë as kjo Shqipëri e sotme e krasitur deri në rrëzë. Konti Leopold von Berchtold meriton një shtatore më të madhe se sa e Presidentit amerikan Woodroë Wilson në një shesh ose kryqzim rrugësh në Tiranë.

Konferenca e Paqes në Paris u mbajt më 18 Janar 1919 – 21 Janar 1920. Aty, nëse Presidenti Woodrow Wilson do kishte pranuar çfar kishte gatuar Lidhja Entente me Italinë në Traktatin e Fshehtë të Londrës më 26 Prill 1915 duke përdorur kameleonin Esat Pashë Toptani, Shqipëriza që do lindte do ishte mish për hienat përqark për t’u ngrënë brenda vitit.

Për të vështruar pak gatimet politike gjatë Konferencës së Ambasadorëve në Londër Dhjetor 1912 – Gusht 1913, më poshtë jepen përkthime nga Doktorata “Shqipëria Jugore, 1912-1923” e mbrojtur në Universitetin Stanford, ShBA, më 1926 nga Edith Pierpont Stickney. Ajo më pas u botua si libër me titullin: Southern Albania 1912 – 1923, Stanford University Press, 1926.

Në libër shkruhet edhe për të ashtuquajturën “Republikë Autonome e Epirit Verior” e cila ishte [dhe është] e pavlefshme ligjërisht e praktikisht sepse edhe sikur ata që e deshën të kenë qenë të krishterë ortodoksë (i quajnë “grekër”?!) vendas ata ishin më pak se 5% të popullsisë në jug të Shqipërisë.

Faqe 19 – Çështja shqiptare qe shkaku kryesor i Luftës I Ballkanike. … Kur më 1912 Shqipëria nëpërmjet një traktati me Turqinë u përkufizua si tokë që përmbante katër vilajetet e Shkodrës, Joninës, Manastirit e Kosovës, shtetet fqinjë vendosën ta kundërshtonin krijimin e një Shqipërie të madhe e cila shkelte mbi lakmitë e tyre. …. Për të kundërshtuar përpjekjen serbe të daljes në Detin Adriatik dhe për ta shpëtuar veten për të mos qenë plaçkë lufte, shqiptarët shpallën pavarësinë më 28 Nëndor 1912 në Valonë.

Faqe 20-21 – Fuqitë Europiane bënë të mundur armëpushimin midis Bullgarisë, Serbisë, Malit të Zi e Turqisë më 3 Dhjetor 1912. Greqia nuk e nënshkroi sepse furinë e ushtrisë e derdhi kundër kështjellës së Joninës. …. Takimi i parë i Konferencës së Ambasadorëve nën drejtimin e ministrit të jashtëm britanik Edward Grey mbajt në Londër më 18 Dhjetor 1912, ndërkohë që bisedimet paraprake i kishin dalluar animet politike të pjesëmarrësve.

Austro-Hungaria dhe Italia përkrahnin Shqipërinë dhe nuk qëndronin pa lëvizur. Më 5 Nëndor 1912, ambasadori austro-hungarez në Londër njoftonte ministrin e jashtëm të tij Kontin Berchtold: “Sot ministri Edward Grey tha se Shqipëria duhet të jetë autonome dhe mbetet të vendoset sa i madh do jetë ay territor”. Ambasadori italian në Cetinje i tha mbretit të Malit të Zi se formimi dhe autonomia e Shqipërisë përbëjnë themelin e politikës italiane.

Faqe 23 – Ministri i jashtëm italian San Gugliano pohoi se Italia dhe Austro-Hungaria zyrtarisht ia bënë më dije Greqisë se ato e kanë të pamundur të lejojnë që ajo të marrë Valonën dhe Sazanin….Në kërkesat e tyre kundrejt Greqisë për Valonën dhe Sazanin, Roma dhe Vjena morën mbështetjen e Berlinit.

Faqe 24 – Në kundërshtim me Aleancën e Trefishtë [Gjermani, Austro-Hungari, Itali], kryeministri francez dëshironte t’i shihte kufijtë e Shqipërisë mundësisht sa më të rrudhur. Pak para mbajtjes së takimit të parë të Konferencës së Ambasadorëve, të gjithë ishin në ujdi për autonominë dhe asnjanësinë e Shqipërisë.

Faqe 25 – Më 21 Dhjetor 1912 kryeministri francez Poincare u shpreh në Senatin francez se “…përcaktimi i regjimit dhe kufijve të Shqipërisë duhet të marrë parasysh dëshirat e grekërve, bullgarëve, serbëve dhe malazezve”.

Faqe 27-29 – Gjatë Janarit e Shkurtit 1913, vëmendja e Fuqive Europiane u përqendrua tek çështja e kufirit verior të Shqipërisë. … Konti Berchtold i pohoi ambasadorit italian në Vjenë Dukës së Avarnës se “qeveritë e Vjenës dhe Romës nuk mund ta pranojnë kufirin e vijëzuar nga qeveria greke sepse ajo dëshiron të shkëpusë nga Shqipëria toka që qeveritë tona i gjykojnë thelbësore për jetën e shtetit shqiptar”.

Në 6 Mars 1913 vëmendja u kthye tek çështja e kufijve jugorë dhe juglindorë për shkak të kapjes së kështjellës së Joninës nga ushtria greke. … Meqenëse Shqipëria dhe Maqedonia ishin plaçka e luftës e dëbimit të Turqisë nga zotërimet e saja në Europë, shtetet ballkanike këmbëngulën ta ndanin atë plaçkë lufte duke biseduar me Fuqitë e Mëdha për çështjen e përcaktimit të kufijve.

Faqe 30 – Më 30 Maj 1913 Bullgaria, Greqia, Mali i Zi, Servia dhe Turqia nënshkruan Traktatin e Londrës cili i jepte fund Luftës I Ballkanike. Neni 3 i atij Traktati shënonte se aleatët ballkanike dhe Turqia ia kalonin Fuqive të Mëdha “detyrën për të rregulluar kufijtë e Shqipërisë dhe çështjeve të tjera që lidheshin me Shqipërinë”. Meqenëse Maqedonia mbeti si një plaçkë për t’u grabitur, Lufta e II Ballkanike plasi pas një muaji e vazhdoi deri në dorëzimin e Bullgarisë me 31 Korrik 1913.

Faqe 31 – Ambasadori francez në Londër Paul Cambon këshilloi se ishuj në Detin Egje mund t’i kaloheshin Greqisë nëse asaj nuk i jepeshin rajonet e Korçës apo Gjinokastrës. Ministri britanik Edward Grey shprehej se nisur nga Kepi i Shtyllës (Stillos) një komision ndërkombtar të përcaktonte kufirin drejt Korçës.

Faqe 32 – Ministri i jashtëm francez Stephen Pichon kërkoi që fati i ishujve të Egjeut të mbyllej i pari dhe përsëriti se Korça t’i lihej Greqisë. Por Austro-Hungaria qëndroi e palëkundur në politikën e saj për një Shqipëri të madhe. … Prandaj më 3 Korrik 1913, Stephen Pichon i parashtroi ministrit të jashtëm italian Tommaso Tittoni se Austro-Hungaria dhe Italia duhej me kujdes ta pranonin idenë e ministrit britanik Edwaud Grey për një komision që do përcaktonte kufirin jugor duke e lënë Korçën dhe Gjinokastrën brenda Shqipërisë.

Faqe 33-34 – Më 11 Gusht 1913, Konferenca e Ambasadorëve dha udhëzimet për komisionin e kufirit jugor, i cili parashikohej të kryente punën më 1 Shtator – 30 Nëndor 1913. Për shembull: (1) Rajoni bregdetar deri në Ftelia, ishulli i Sazanit, rajoni i Korçës, bregu perëndimor dhe jugor i Liqenit të Ohrid t’i mbeteshin Shqipërisë. (2) Vija kufitare do caktohej mbi themele etnike (gjuha e popullatës) dhe gjeografike; komisioni nuk do llogariste zgjedhje apo shfaqe politike të krijuara. (2) Trupat greke të pushtimit duhej të largoheshin nga Shqipëria më e shumta një muaj pas përfundimit të punës së komisionit.

Më 12 Gusht, ministri Edwaud Grey u shpreh në Dhomën e Ulët të Kuvendit britanik se “nëse marrëveshja për Shqipërinë siguroi mirëkuptimin midis Fuqive të Mëdha domethënë se ajo ka qenë më thelbësorja për ruajtjen e paqes në Europë”.

Faqe 36 – Komisioni u mblodh në Manastir më 4 Tetor 1913 dhe nuk pranoi të shoqërohej nga zyrtarë civilë apo ushtarakë grekë e shqiptarë.

Faqe 38 – Komisioni filloi punën më 14 Tetor 1913 dhe ngeci 22 ditë në Ersekë. Sepse anëtaret e Aleancës së Trefishtë Gjermani-Austro-Hungari-Itali pohonin të vërtetën se ishte vend shqiptar, kurse anëtaret e Lidhjes Entente Britani-Francë-Rusi përdridheshin duke thënë se “ndonëse të vjetrit flasin Shqip, të rinjtë në shkolla, punë e ndjenja janë grekër”.

Faqe 40-41 – Më 17 Dhjetor 1913 Komisioni firmosi Protokollin në Firence në përfundim të punës së tij për kufirin greko-shqiptar; [siç është tani.] …. Pas dy muajsh gjashtë Fuqitë e Mëdha ia bënë me dije qeverisë greke se pothuaj tërë ishujt e Egjeut do i kalonin Greqisë me kusht nëse ushtria greke largohej nga tokat shqiptare të përcaktuara nga Protokolli i Firences dhe ajo të zotohej se nuk do kundërshtonte apo të nxiste kundërshti të çfardolloji për gjërat e vendosura nga Fuqitë e Mëdha në Shqipërinë jugore. Largimi i trupave greke duhej të fillonte më 1 Mars 1914 nga rajoni i Korçës e të përfundonte brenda 31 Marsit 1914 nga rajoni i Delvinës..

Faqe 43-45 – Shqipëria qeverisej nga Komisioni Ndërkombtar i Kontrollit me seli në Durrës. Më 2 Mars 1914, një “qeveri e përkohshme e Epirit autonom” e kryesuar nga Zografo e Karapano të ardhur nga Athena u duk në Gjinokastër. …. Më 9 Mars 1914, anijet greke hynë në Gjirin e Sarandës ku ishin kryengritësit. …. Kolonel Duli i ushtrisë greke mori komandën e kryengritësve …. Më 30 Mars 1914, trupat greke ishin akoma të pranishme në jug të Shqipërisë.

Faqe 46 – Letra e gjashtë fuqive Europiane drejtuar qeverisë greke më 24 Prill 1914 nxiti largimin e trupave greke nga Shqipëria brenda katër ditësh, domethënë pesë muaj më vonë seç qe vendosur fillimisht.

Faqe 47 – Në Prill 1914, “ushtria epirote” thuhej se kishte 5000 burra shumica e të cilëve patën qenë ushtarë të ushtrisë greke.

Faqe 49-50 – Bisedimet midis kryengritësve epirotë dhe Komisionit Ndërkombtar të Kontrollit i cili përfaqësonte Shqipërinë përfunduan me firmosjen e një marrëveshjeje në Korfuz më 17 Maj 1914. ….Nëse nuk arrihej marrëveshje, Austro-Hungaria dhe Italia kërcënuan të pushtonin Shqipërinë e jugut. ….Fuqitë e Mëdha e njohën atë marrëveshje më 18 Qershor dhe qeveria shqiptare më 23 Qershor 1914. Marrëveshja mirënjihte të drejtat e pakicës greke. Por para se ajo të fillonte të zbatohej, plasi Lufta I Botërore pas një muaji.