• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Mid’hat Abdyl Frashëri, 25 mars 1880 – 3 tetor 1949

October 3, 2025 by s p

Lindi në Janinë më 25 mars 1880. I ati, Abdyli, ishte në Prizren, në krye të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kur lindi Mid’hati. Abdyli, Naimi dhe Samiu u morën direkt me edukimin e tij. Në vitin 1897 themeloi biblotekën “Lumo Skëndo” dhe mori pjesë aktive në botimin e “Kalendarit Kombtar” bashkë me Kristo Luarasin. Shkrimet e para me temë rilindëse i botoi qysh në moshën 16 vjeç, madje puna e parë ishte për Skënderbeun.Pas studimeve, punoi në admistratëm osmane në Stamboll dhe mandej në Selanik, ku themeloi Klubin shqiptar dhe gazetën “Lirija” (1908).

Mid’hati u zgjodh kryetar i Kongesit të Manastirit, (1908) që hartoi një program kombëtar prej 18 pikash dhe vendosi alfabetin krejtësisht latin të gjuhës shqipe.

Ai qe nismëtar i thirrjes së Kongresit arsimor të Elbasanit( 1909) për çeljen dhe administrimin e shkollave shqipe dhe të Normales për mësues.

Botues i revistës kulturore “Dituria”, një enciklopedi ejetës dhe monument i kulturës shqiptare(1897-1929).

Veprimtar i shquar i Pavarësisë. Pjesëmarrës në tubimin e Shkupit( tetor 1912) ku u vendos te shpallej Pavarësia e Shqpërisë.

Delegat i Pejës dhe Gjakovës, Plavës e Gucisë dhe mandej dhe i Elbasanit në Kuvendin e Vlorës (1912). Firmëtar i Pavarësisë Kombëtare dhe anëtar i qeverisë së Ismail Qemalit, ministër i Punëve të Përgjithshme.

Në vitin 1914 ministër në qeverinë e Princ Vidit.

Largohet nga Shqipëria, kur nis rebelimi haxhiqamilist, që i dogji edhe shtëpinë me gjithe dokumentet në Elbasan. Emigrant në Zvicër, Sofje, Bukuresht. Në Sofje boton veptat e para: “Letra nga një udhëtim në Zvicër”, “Hidhe shpuzë”, “Popullsia e Epirit”, “Pritmi i Shqipërisë”, si edhe gazetën në gjuhën frengjisht “L’indipendance Albanaise” ku propagandonte dhe mbronte çështjen shqiptare.

Gjatë Luftës së Parë Botërore u internua në Moldavi, në minierat e naftës dhe të vdekjes. Atje shkroi “Ditarin”, kujtimet nga Rumania.

Ministër pa protofol ne qeverinë e Turhan Pashës (1918). Delegat i qeverisë në Konferencën e Paqes në Paris (1919), njëherësh delegat i “Vatrës” SHBA në atë konferencë, i Komitetit “Mbrojtja e Kosovës” dhe i shqiptarëve te Turqisë.

Në Lozanë dhe Gjenevë, qendra të propagandës dhe botimeve të kombeve, Mid’hati botoi në vitin 1919-një sërë veprash të rëndësishme historike në gjuhën frëngjisht si “Rilindja shqiptare”, “Shqiptarë e sllavë”, “Shqiptarët në vend të tyre dhe jashtë atdheut”, “Rivendikimet shqiptare”, “Çështja e Epirit”, si edhe qindra artikuj, promemorie, letra, ese, memorandume drejtuar Konferencës së Paqes, qeverive të Fuqive të Mëdha dhe personaloiteteve politike e kulturore të Europës si edhe shkrime botuar ne gazetat dhe revistat më prestigjioze të Europës.

Gjithashtu, i dërgoi Presidentit Uilson të SHBA një mesazh për ta njohur me çështjen shqiptare dhe nje aneks-promemorie të shoqëruar me gjashtë harta etnografike, që ndikuan tek Presidenti Uilson për mbrojtjen e çështjes së rrezikuar shqiptare, në prag të coptimit.

Kryetari delegacionit shqiptar në Konferemncën e Paqes në Paris (1920-1922) dhe në Lidhjen e kombeve, ku mbrojti si askush tjetër çështjen shqipare.

Në vitin 1923 emërohet Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Greqi, ku u shqua për regullimin e marëdhenieve shtetërore me Greqinë, mbylljen e Sillogjeve antishqiptare dhe mbrojtjen e çëshjes çame, ndalimin e shkëmbimit të shqiptarëve si turq në Turqi(1923-1925) dhe kundërshtimin e kolonizomit të Çamërisë me kolonë grekë.

Dha dorëheqjen si ambasador në vitin 1925, kur politika e shtetit shqiptar nuk përputhej më me parimet e tij, pikërisht kur Shën Naumi dhe Vermoshi iu dhanë Jugosllavisë nga Zogu, me protestën “Asgjë të japim nga trupi i mëmëdheut tonë”.

Në vitet 1925-1939 u mor me punë kulturore dhe studimore, themeloi librarinë “Lumo Skendo në Tiranë” dhe botoi një sërë veprash të rëndësishme si “Plagët tona”, “Gruaja”, “Udhëtarët e huajnë Shqipëri”, “Liga e Prizrenit”, “Përshtypjet e udhëtimit””, “Bibliografitë” etj

Më 8 prill 1939 hodhi themelet e organizatës nacionaliste “Balli Kombëtar” si një alternativë antifashiste me program “Nacionalizma shqiptare, 1939. Në vitin 1942 publikoi progamin e Ballit Kombëtar “Dekalogu”, një program nacionalist për një Shqipëri etnike dhe demokratike dhe socialdemokrat nga pikpamja sociale.

Gjatë Luftës së Parë Botërore udhëhoqi luften e nacionalisteve kunder pushtuesve nazifashistë dhe paqen ndermjet shqiptarëve. Ishte organizatori kryesor i Kuvendit të Mukjes (3-4 gusht 1943) dhe i Marrëveshjes së Mukjes per një luftë të përbashkët kundër okupatorëve, në krah të Aleatëve të mëdhej Antifashistë. Pas prishjes së Marrëveshjes së Mukjes nga komunistët dhe emisarët jugosllavë, ai u përpoq të ndalte Luften civile (1943-1945) dhe u përball me terrorizmin komunist.

Emigroi nga Shqipëria pas pushtimit komunist te saj (nëntor 1944) për ta vazhduar luftën kundër regjimit komunist me mjete demoktatike me ndihmen e vendeve Perëndimore. Në emigracion organizoi qëndresën, por edhe edukimin e shkollimin emigrantëve politikë shqiptarë (në kampet Gramo, Santa Fara, Regio Emilia, etj) me konferencat, kurset, shkollën “Besnik Çano”, mësimin e gjuhëve të huaja dhe botimin e revistës”Flamuri”).

Ne vitin 1949 Mid’hat Frashëri në bashkepunim me Aleatët aglo-amerikanë themeloi ne Francë më 26 gusht 1949 Komitetin “Shqipëria e Lirë”, qeveria shqiptare ne emigracion. Qëllimi i Komitetit “Shqipëria e Lirë” ishte lirimi i Shqipërisënga diktarura komuniste dhe vendosja atje e një sistemi demokratiksipas modeleve më të përparuara perëndimore. Mid’hat Frashëri u zgjodh kryetar i komitetit dhe nga BBC në Londër shpalli programin e Komitetit, 6.09.1949. Komiteti Shqipëria e Lire” u vendos me seli në Nju York, ku nisi veprimtarinë.

Për fat të keq, vdiq paprirur më 3 tetor 1949. Vdekja e tij mbetet e dyshimtë, ndonëse u njoftua një atak kardiak. Mendohet se vdekja e M.Frasherit u shkaktua nga një ndërhyrje e Sigurimit Rus, nëpërmjet agjentit Kim Filbi, sipas vendit te qeverisë shqiptare për ta zhdukur Mid’hat Frashëtin (dok. arkivi i Ministrisë së Brendshme).

Vdekja e Mid’hat Frasherit ishte një humbje e madhe per Shqipërinë dhe kombin shqiptar, por edhe më gjerë. Ai ishte figura më e madhe e Kombit tonë, njëherësh edhe nje nga personalitetet më të shquar të Europës në atë kohë.

Instituti “Lumo Skendo”

Filed Under: Histori

Fan S. Noli – Themelues i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare në SHBA dhe bekim i Zotit për kombin shqiptar

October 3, 2025 by s p

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

Figura e Fan Stylian Nolit (1882–1965) është ndër më të ndritshmet e historisë shqiptare, sepse në personalitetin e tij u bashkuan tri shtylla që rrallë takohen te një njeri i vetëm: besimi fetar, përkushtimi kombëtar dhe vizioni kulturor-politik.

Në rrafshin shpirtëror, ai është themeluesi i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare në SHBA; në rrafshin kombëtar, ai është apostulli i gjuhës dhe i lirisë; ndërsa në rrafshin ndërkombëtar, ai është dëshmia e gjallë se shqiptarët, edhe në mërgim, ruajnë identitetin e tyre dhe e ngritin atë në lartësi universale.

Noli nuk themeloi thjesht një kishë – ai themeloi një institucion shpirtëror e kombëtar që u dha shqiptarëve besimin se Zoti flet shqip dhe se liria e kombit është bekim hyjnor.

1. Gjendja e shqiptarëve në fillim të shekullit XX

Shqiptarët e Amerikës, të ardhur kryesisht nga Korça, Kolonja, Vlora, Dibra dhe nga trevat shqiptare të Maqedonisë e Kosovës, kishin nevojë për një kishë në gjuhën amtare.

-Problemi kryesor: Kishat greke i konsideronin shqiptarët “grekë ortodoksë” dhe nuk lejonin liturgji në shqip. Ky ishte një proces i heshtur asimilimi, që rrezikonte të shuante gjuhën e shenjtë në diasporë.

-Shembull konkret: Në Boston, në vitin 1906, shqiptarët kërkuan disa herë që mesha të mbahej shqip. Kisha greke jo vetëm që refuzoi, por disa prej klerikëve e shpallën idenë “blasfemi”.

Ky refuzim i bëri shqiptarët të kuptojnë se pa kishën e tyre nuk mund të kishin komb të lirë.

2. Themelimi i Kishës Shqiptare – një kthesë historike

Fan Noli, i arsimuar dhe i pajisur me dije të thella teologjike, themeloi më 1908 në Boston Kishën e Shën Gjergjit, ku mbajti meshën e parë në gjuhën shqipe.

Ky çast u përjetua si ditë e shenjtë për shqiptarët e Amerikës. Një i moshuar nga Kolonja, sipas kujtimeve, shpërtheu në lot duke thënë:

“Tani Zoti na flet shqip. Tani e di se feja është edhe e jona.”

Ky ishte akti i parë i vetëvendosjes shpirtërore shqiptare në diasporë.

3. Kisha si qendër kombëtare dhe politike

Pas themelimit, Kisha e Bostonit u bë vatër kombëtare:

-Aty diskutoheshin çështjet e pavarësisë së Shqipërisë, organizoheshin tubime dhe mblidheshin fonde për atdheun.

-Rast konkret: Në vitin 1912, në prag të shpalljes së Pavarësisë, Kisha e Bostonit mblodhi ndihma financiare për Ismail Qemalin dhe qeverinë e Vlorës.

Edhe gazeta “Dielli”, e themeluar më 1909 nga Noli dhe Faik Konica, lindi në këtë frymë kishtare-kombëtare, duke pasur si strehë të parë pikërisht Kishën.

Pra, liturgjia dhe politika kombëtare u shkrinë në një, duke u bërë dy anë të së njëjtës medalje.

4. Autoqefalia në Shqipëri – vazhdim i rrugës së Amerikës

Puna e Nolit në Amerikë u bë model për Shqipërinë.

Në vitin 1922, Kongresi i Beratit shpalli Autoqefalinë e Kishës Ortodokse të Shqipërisë, duke e shkëputur nga ndikimet e huaja dhe duke u dhënë shqiptarëve të drejtën e plotë të qeverisjes së Kishës së tyre.

Fan Noli ishte figurë kyçe në këtë proces, duke dëshmuar se një komb i lirë duhet të ketë edhe një kishë të lirë, që flet gjuhën e vet.

Ky akt kishte rëndësi të madhe juridiko-kanonike, sepse i garantonte Kishës Shqiptare vetëqeverisjen dhe mbrojtjen e identitetit shpirtëror e kombëtar.

5. Roli kulturor dhe shpirtëror i Nolit

Fan Noli nuk ishte vetëm themelues i Kishës, por edhe:

-Përkthyes i madh: përktheu liturgjinë, Ungjillin, Psalmet dhe shërbesat e shenjta në shqip.

-Shkrimtar dhe poet: poezia “Anës lumenjve” është testament i shpirtit të popullit në mërgim.

-Muzikolog: përshtati muzikën liturgjike në shqip, duke ruajtur shpirtin bizantin dhe duke i dhënë asaj tingullin shqiptar.

Rast domethënës: kur përktheu Shërbesën e Pashkës, Noli i shkroi Faik Konicës:

“Për herë të parë Krishti ringjallet në gjuhën tonë, dhe shqiptarët e Amerikës e kuptojnë se Zoti është i tyre.”

6. Bekimi i Zotit për kombin shqiptar

Që nga viti 1908 e deri sot, shqiptarët e kanë ndjerë Kishën Autoqefale të Nolit si një bekim hyjnor:

-Me të, shqiptarët fituan një fe që nuk i mohonte, por i përqafonte.

-Me të, shqiptarët fituan një identitet shpirtëror të mbrojtur nga asimilimi

-Me të, shqiptarët fituan një unitet të fuqishëm ndërmjet diasporës dhe atdheut.

Noli nuk ishte vetëm një prift apo politikan – ai ishte apostull kombëtar, një urë e shenjtë ndërmjet qiellit dhe tokës shqiptare.

Fan S. Noli mbetet një figurë e përjetshme e historisë sonë, sepse dëshmoi se një popull i vogël mund të bëjë gjëra të mëdha kur udhëhiqet nga besimi dhe dashuria për kombin.

Në emër të Zotit dhe të Kombit, ai i dha shqiptarëve një kishë të lirë, një liturgji shqipe dhe një identitet shpirtëror që nuk shuhet nga asnjë pushtet.

Me Fan Nolin, Zoti i bekoj shqiptarët me një kishë shqipe, një fe kombëtare dhe një udhëheqës shpirtëror, që do të mbetet përjetësisht dritë dhe udhërrëfyes për kombin tonë.

Filed Under: Opinion

Albanian School “Shqiponjat”

October 3, 2025 by s p

We are pleased to announce that registration for the Albanian School “Shqiponjat” is now open!

📅 Registration Date: Sunday, October 12, 2025

⏰ Time: 11:00 AM – 12:00 PM

📍 Location: 38 Raymond St., Waterbury, CT

📚 First Day of School: Sunday, October 19, 2025 at 9:00 AM

📍 Maloney Elementary School – 233 S Elm St., Waterbury, CT

👧👦 Starting Age: 5 years old

💲 Tuition Fees:

• $300 per year (per student)

$250 for two ore more siblings

To complete registration and submit payment, please click the link below:

https://docs.google.com/…/1FAIpQLSdvqD4y21n…/viewform…

We kindly ask all parents to register their children in advance to ensure a smooth start to the school year.

For more information, you may contact us at:

📞 (203) 465-3824

📞 (203) 518-2076

Thank you for your continued support. We look forward to another successful year together!

Sincerely,

AAMC

Filed Under: Komunitet

Vatra i uron kryetarit të degës Vatra North Jersey z.Eduart Aranitasi shërim të shpejtë pas një operacioni të vështirë

October 3, 2025 by s p

Në emër të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra, në emrin tim personal dhe të të gjithë vatranëve, i urojmë kryetarit të degës Vatra North Jersey z.Eduart Aranitasi shërim të shpejtë pas një operacioni të vështirë. Z.Aranitasi është ndër vatranët kontributorë dhe aktiv i viteve të fundit në Federatën Vatra. Z. Aranitasi drejton një degë të re dhe me kontribute në rritje në mbështetje të axhendës patriotike të Federatës Vatra. I jemi pranë dhe lutemi për shëndetin dhe rikuperimin e tij të plotë e të shëndetshëm dhe mezi e presim në mesin tonë për ti shërbyer kauzës kombëtare dhe komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Me respekt

Kryetari i Vatrës

Dr. Elmi Berisha

Filed Under: Opinion

𝐅𝐄𝐒𝐓𝐈𝐕𝐀𝐋𝐈 𝐗𝐗𝐗𝐈𝐈𝐈 𝐒𝐇𝐐𝐈𝐏𝐓𝐀𝐑

October 3, 2025 by s p

📅Data: 25 Tetor 2025

🕔 Ora: 17:00

📍Vendi: SUNY PURCHASE PERFORMING

ARTS CENTER

𝖯ë𝗋 𝖡𝗂𝗅𝖾𝗍𝖺 𝖪𝗈𝗇𝗍𝖺𝗄𝗍𝗈𝗇𝗂:

𝖭𝖽𝗋𝖾𝗄𝖾 𝖳𝗈𝗇𝖺𝗃 – (646) 261-3536,

𝖬𝖺𝗋𝗄 𝖡𝖾𝗋𝗂𝗌𝗁𝖺𝗃 – (914) 557-5010,

𝖫𝗎𝗆𝗂 𝖱𝗎𝖽𝖺𝗃 – (914) 830-1019,

𝖯𝖾𝗍𝗋𝗂𝗍 𝖦𝗋𝗂𝗌𝗁𝖺𝗃 – (347) 736-7099,

𝖦𝗃𝖾𝗋𝗀𝗃 𝖯𝖺𝗅𝗈𝗄𝖺 – (646) 226-1457,

𝖳𝗈𝗇𝗒 𝖡𝗈𝗀𝖺 – (917) 807-0290

Filed Under: ESSE

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 135
  • 136
  • 137
  • 138
  • 139
  • …
  • 2778
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NDAA i SHBA-së dhe pozicioni i Kosovës në arkitekturën e sigurisë
  • Alis Kallaçi do të çojë zërin dhe dhimbjen e “Nân”-s shqiptare në Eurovision Song
  • Garë për pushtet…
  • Njëqind vjet vetmi!
  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT