s p – Page 144 – Dielli

30 shtatori – dita botërore e përkthimit

September 30, 2025 by s p

Bujar Leskaj/

“Pa përkthimin do të jetonim në troje që i kufizon heshtja”

Kjo shprehje lapidar i shkon më së miri për shtat, sot Ditës Botërore e Përkthimit, një ditë e cila na kujton aftësinë e jashtëzakonshme të gjuhës për të udhëtuar nga një kulturë në tjetrën, nga njëri vend në tjetrin, duke zhdukur kufijtë, duke na ushqyer shpirtërisht e duke përsosur njerëzimin.

Në këtë ditë kujtojmë me nderim gjithë atë plejadë përkthyesish të jashtëzakonshëm shqiptarë, të cilët sollën në shqip kryeveprat e letërsisë botërore, emancipuan e kulturuan popullin shqiptar, duke dëshmuar njëkohësisht për vlerat, muzikalitetin dhe pasurinë e jashtëzakonshme të gjuhës shqipe.

Kujtojmë me respekt e nderim përkthyesit: Fan Noli, Gjon Shllaku, Gjergj Fishta, Mitrush Kuteli, Vedat Kokona, Jorgo Bllaci, Robert Shvarc, Skënder Luarasi, Kudret Kokoshi ,Sotir Caci, Petro Zheji, Hamit Kokalari, Jusuf Vrioni, Nonda Varfi, Astrit Beqiraj, Afrim Koçi, Amik Kasoruho, Eshref Ymeri,e deri tek shqipëruesit e rinj, të cilët me përkushtim e dashuri sjellin në gjuhën shqipe vepra të rëndësishme të kulturës botërore.

Një nderim të veçantë për të gjithë ata përkthyes “anonimë”, që përkthyen në burgje e kampe përqendrimi, si Mirash Ivanaj, Beqir Ajazi, Kudret Kokoshi, Pjetër Arbnori, Petrit Velaj, Pashko Gjeçi, Guljelm Deda, Daut Gumeni, Ejëll Çoba e dhjetëra të tjerë të burgosur politikë, të cilëve emri asnjëherë nuk iu përmend nga diktatura komuniste, pasi përkthyen në burgje, por që gjurma e tyre në kulturën shqiptare është e pashlyeshme.

Këta intelektualë e të tjerë, të cilët ndjesë që mund t’i kem harruar, janë elita e kulturës së kombit tonë!

Finding Albania – The Dream and the Lie – Elena Dorfman’s Artistic Vision

September 30, 2025 by s p

Rafaela Prifti/

Her Albanian heritage may not be recognizable in the name Elena Dorfman, yet her camera unveils the artistic explorations of the maternal homeland at art exhibits in the West Coast and half way around the world. The photographer and filmmaker-based in Los Angeles since 1989 has gravitated towards the self-isolated land of her ancestors, first in her imagination as a child growing up in New England, and later on, as an artist that went further and deeper in decoding Albania’s past through the language, she is very well versed at, art and cinema.

Though the seventies Elena was raised outside of Boston, by an Albanian mother and a father of Austrian descent, who was fifth generation Bostonian. “My mother was Virginia Spiro, whose parents were born in Korce, and later immigrated from there to Taunton, Mass, around 1915. My siblings and I were raised in the Albanian diaspora of New England, with friends and relatives who lived throughout the region. Unfortunately, I never knew my grandparents who died relatively young. My mother, too, died young, at 52, in 1984. Her funeral was presided over by her dear friend, father Artur Liolin, remembering the passing of his death this month two years ago.”

Elena’s internal curiosity about Albania, which she first visited in 1993 and returned nearly every year since, was to take photographs. And she took thousands of them. In 2016, she found herself captivated by the Northern, mountainous region of Valbona. “From the images I made in the region, I created large-scale mixed media artworks that were included in a series called Transmutation. This series features photographs that were collaged and then gilded, using precious metals — 23 karat gold, palladium and silver — adhered to the surface of the picture, such as the Golden Dome, illustrated below. Also, based on my photographs a beautiful set of woven Jacquard tapestries were produced – these are decorative, heavy, woven textiles with intricate patterns that are woven directly into the fabric. These striking artworks were shown in galleries, such as Modernism, in San Francisco, CA, and Fredric Snitzer gallery, Miami, Florida; and reviewed in ArtForum,” says Elena.

Inclined to exploring images in a broader cultural context, the artist launched a project with the Albanian National Film Archive, in 2018, after meeting then-Director of the Archive, Iris Elizi. What Elena discovered was that nearly none of the films had been digitized in the years since the fall of communism. “In October of 2021, I hired and brought in a professional digitizer from Israel, and we worked together in the theater of the archive scanning as many of the films as we could over the course of the month. In total, we scanned about 80 films, both features and documentaries produced between 1947 – 1991 by Albania’s Kinostudio, and were kept in poor storage conditions. By 2018, the films have been in a climate controlled environment, properly stored.”

Elena did extensive research that involved “watching nearly all of the three hundred features and dozens of documentaries from the Era, but also traveling back to Tirana in 2022 to interview a

number of the actors, directors, technicians and archivists. I read everything available about Albania’ film history in order to both pay homage to this cultural artifact, and also help shape my own film.”

Hundreds of editing hours later, focused on selecting the right shots and cuts in her studio, in 2023 and 2024, Elena created her unconventional film, generally known as video art or installation THE DREAM & THE LIE. A unique reinterpretation of Cold War Albanian cinema, the production is comprised of approximately seventy remixed and reedited films from the New Albania Kinostudio. Intended to disrupt the propagandistic narratives of Hoxha-era films, the style is non-linear and experimental. Just as importantly, it is also an homage to the incredible artistry, creativity and dedication of the actors, technicians, writers and directors of the time.” I very much wanted to give back to the country of my maternal heritage. I felt that this project served two purposes: giving back, and also expanding my own artistic endeavors.”

“With little understanding of the Albanian language, I was drawn to films that were visually arresting, initially gravitating toward the directors who were formally trained in the Soviet Union and other Eastern Bloc countries. Films directed by great directors such as Dhimiter Anagnosti, Piro Milkani, Kristaq Dhamo and Viktor Gjika, among others, that were visually distinctive and identifiable by their signature styles.” With the recent passing of Anagnosti, her project feels like the highest form of tribute to these talented and pioneering artists. In THE DREAM & THE LIE, there are excerpts from popular films like Malet me blerim mbular, Furtuna, Në kufi të dy legjendave, Toka Jone, and many more.

Elena Dorfman’s film premiered in early June followed by a Q&A with the artist in Shkodra’s Festival Ekrani i Artit at the invitation of its founder, Albanian artist, Adrian Paci https://www.instagram.com/adrian_paci/?hl=en. Shkodra Festival caters to experimental and modern works presenting the perfect venue for contemporary artwork such as Elena’s.

“My film is comprised of both feature and documentary films produced by the New Albania Kinostudio, under Hoxha. It plays over three screens—a triptych—and although it loosely follows a narrative thread, it is primarily a non-linear format, offering viewers an impression of the types of films and storylines produced over nearly five decades, but with motifs that also refer to the brutality of life during communism, which I felt very compelled to include.” Albanians who grew up watching these movies, the millennials who are not familiar with them as well as non-Albanian audiences have reacted positively to this artifact – appreciating the artistic breakdown of the government narrative designed to perpetuate the power of the regime. To that point, she deliberately picked the title that echoes Picasso’s first overtly political work “The Dream and the Lie of Franco” that prefigures his iconic painting “Guernica”.

The film’s poster depicts a close shot of the renowned Albanian actor Tinka Kurti in her break out role in Tana (1958) the first full-length Albanian feature movie. Her portrait is overlaid with footage of 35mm film, that appear in the horizontal lines, indicating montages in THE DREAM & THE LIE. The triptych at the bottom of the poster represents the film layout.

Albania’s art and cinema of the previous era, depicted in Dorfman’s lens, invites the viewer to “decode” the underlying meaning or the subtext versus the overt representation, what is hidden or implied versus what is explicit and on the surface – it is the artistic vision of the Albanian American artist, Elena Dorfman!

https://www.instagram.com/dorfmanelena/?hl=en

https://www.modernisminc.com/artists/Elena_DORFMAN

SHKOLLA SHQIPE “MIGJENI” NË FANO, ITALI, GJUHË DHE IDENTITET KOMBËTAR TE SHQIPTARËT E ITALISË

September 29, 2025 by s p

Rovena Sinani, mësuese e Shkollës Shqipe “Migjeni” në Komunën e Fanos, Itali, rrëfen ekskluzivisht për gazetën ‟Dielli”, Organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, New York, historinë e krijimit të shkollës shqipe “Migjeni” në Komunën Fano, angazhimin dhe kontributin në shkollën shqipe si qendër atdhetare, kurrikulat mësimore, tekstet, bashkëpunimet dhe aktivitetet atdhetare e patriotiko-kulturore në dobi të ruajtjes së historisë e gjuhës shqipe si formë e identitetit kombëtar shqiptar në mërgatën shqiptare të Italisë. Me Rovena Sinanin bisedoi Editori i ‟Diellit” Sokol Paja.

HISTORIKU I SHKOLLËS SHQIPE MIGJENI, FANO, ITALI

Shkolla Migjeni u themelua në 18 Mars 2023 nga Shoqata Ilirianët në sallën Kubi, San Lazzaro 8, Fano, PU. Më lejo të përmend themeluesit e këtij projekti madhështor të quajtur “Migjeni” të cilët janë: Eva Cuni, Irma Arapi, Agim Vela, Rezart Vela, me mbështetjen dhe kontributin e dy palëve, si ato Italiane dhe ato Shqiptare: Massimo Seri ish kryebashkiaku i Fanos, Samuele Maskarin ish këshilltari për sherbimet arsimore dhe kulturore, Sara Cucchiaini zëvëndës kryetare aktuale në komunën e Fanos, dhe mbështetja e padiskutueshme e Luljeta Çobanaj oficere e Konsullatës Shqiptare në Milano, Arjana Kosova ish presidente e lidhjes së mësuesve Shqiptarë në Itali, Ambasada e Maqedonisë së Veriut përfaqësohej nga Ambasadori z.Vesel Memedi, Ambasada e Kosovës përfaqësohej nga diplomati z.Kushtrim Kokollari. Shkolla jonë drejtohet dhe organizohet nga këshilli pedagogjik dhe bashkëpunëtorët që janë pjestarët e shoqatës Ilirianët. Aktualisht jemi pesë mësuese: Rovena Sinani, Marsela Bitri, Arjeta Halluni Perdja, Valbona Marku, Elvira Tulla dhe sekretari i shkollës Rezart Vela i cili kujdeset për mbarëvajtjen teknologjike në të gjitha aspektet.

PËR ZHVILLIMIN DHE RRITJEN E PADISKUTUESHME TË KËTIJ PROJEKTI MADHËSHTOR KEMI VENDOSUR NË ZBATIM QËLLIMET KRYESORE:

Zhvillimi dhe ruajtjen e identitetit kombëtar përmes mësimit dhe gjuhës Shqipe, kulturës së prejardhjes,njohja e trojeve dhe e historis kombëtare! Edukimi dhe zhvillimi i interesit për njohjen dhe përdorimin e gjuhës e të letërsisë shqipe. Këtu dua të përmend projektin që kam ideuar dhe realizuar unë në bashkëpunim me Bibliotekën Marin Barletit të Shkodrës, projekti “Dhuro një libër, dhuro një copëz Shqipëri” na mundësoj të kemi një bibliotekë. I gjithë qyteti i Shkodrës iu bashkua këtij projekti duke dhuruar librat për realizimin e bibliotekës së shkollës Migjeni në Fano,Itali. Tashmë kjo ëndërr u bë realitet,dhe falë këtij projekti u realizua edhe biblioteka që numëron mbi 200 libra të cilët presin të shfletohen dhe lexohen këtë vit shkollor falë projektit “Libri miku im” i cili do të praktikohet çdo të shtunë në shkollë. Zhvillimi i qëndrimit pozitiv për historinë,traditat dhe kulturën e kombit Shqiptar me idealin: JAM KRENAR QË JAM SHQIPTAR!

KURRIKULA MËSIMORE

Metodologjia e mësimdhënies është e bazuar në: Metoda tradicionale, bashkohore, të drejtpërdrejtë, audio dhe metoda komunikuese. Përfshihen të gjitha lëndët dhe aktivitetet e konfirmuara nga “Ministria e Arsimit, sSortit dhe Rinisë së Shqipërisë” si dhe “Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe inovacionit të Kosovës”. Programi didaktik realizohet çdo vit nga mësueset e shkollës dhe realizohet në 36 javë nga dy orë çdo të shtunë. Programi mësimor çdo vit planifikohet duke u bazuar në kurrikulën e mësimit plotësues të gjuhës Shqipe dhe kulturës Shqiptare në diasporë dhe mërgatë. Dhe ne si staf pedagogjik pretendojmë të realizojmë qëllimet kryesore të programit shkollorë dhe këtë vit do ti dedikohemi përvetësimit të gjuhës shqipe, rritjen e aftësis në të shkruar, të lexuar, formuluar fjali, përcjelljes të traditave dhe kulturës shqiptare,si dhe njohja gjeografike e qyteteve të ndryshme të Shqipërisë dhe Kosovës.

SHKOLLA BASHKON SHQIPTARËT

Shkolla në rastin tonë nuk është vetëm vatër dije dhe kulture por edhe mundësia që afron dhe bashkon shqiptarët me njëri-tjetrin. Ne celebrojmë festat kombëtare si:
•Festa e pavarësisë së Shqipërisë në muajin nëntor
•Festat e fundvitit në muajin dhjetor
•Karnavalet
•Festat e 7 dhe 8 Marsit, mësueses dhe nënës
•1 Qershori i fëmijëve
Gjithashtu dua të përmend edhe projektet e shumta që realizojmë me Komunën e Fanos, ku komuniteti Shqiptar ka bashkëpunim dhe lidhje të vazhdueshme në çdo aktivitet të qytetit si : •Qyteti i lojrave që zhvillohet çdo vit në rrugët e qytetit
•Festa e popujve
•Festa e fund verës
•Dita e gjuhës nënë e cila organizohet nga Mediateka Montanari. Gjithashtu dhe në organizime dhe manifestime të ndryshme kulturore, politike ku roli i komunitetit tonë dhe i shkollës është i një rëndësie të veçantë në promovimin e shumë projekteve dhe iniciativave.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES E IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË ITALI

Itali tashmë është një ndër vendet që numëron një vazhdimësi të konsiderueshme të shkollave Shqipe. Për shkollën Migjeni shembulli më i mirë janë Arbëreshët, ruajta dhe përcjellja e Shqitaris në tërësinë e saj brez pas brezi është misioni ynë. Kemi hasur interes të vazhdueshëm nga një pjesë e mirë e komunitetit Italian, sidomos nga ato familje që njëri nga prindërit është shqiptar, por dua të përmend edhe një pjesë të atyre që për arsye përsonale apo pune janë afruar të mësojnë gjuhën tonë të bukur! Ndërsa nga organet shtetërore kemi mbështetjen totale,dua ttheksoj që salla ku zhvillohet mësimi është e disponuar me të gjitha shpenzimet falas nga Komuna e Fanos, pavarësisht nga drejtimi politik që udhëheq në çdo zgjedhje elektorale.

FREKUENTIMI I NXËNËSVE, SFIDË E VAZHDUESHME

Këto janë vitet e para të dygjuhësisë në diasporë, një ndër sfidat më të vështira për ne mësueset i kemi hasur në frekuentimin sistematik të nxënësve. Një objektiv tjetër që dëshirojmë të realizojmë me nxënësit tonë duke studiuar dhe mësuar gjuhën tonë është “Mendimi në Shqip si gjuhë e dytë”. Pak nga pak përpiqemi tu mësojmë fëmijëve të mendojnë në gjuhën tonë, gjë që arrihet me shumë praktikë dhe dialog me familjarët në çdo shtëpi gjithashtu edhe në shkollë me nxënësit dhe mësuesit. Në vitin shkollor 2025-26 projektet janë të shumtë.Shkolla hapi dyert me tringëllimën e ziles së parë në datën 20/09/2025 dhe vijon me një larmi projektesh: Libri miku im, çaste poetike, konkurs teatral në Kroaci, festa e abetares, festa e pavarësisë, projektet e bredhit të vitit të ri, maskat e karnavaleve, të gatuajmë për mamin në 8 Mars, përvjetori i shkollës Migjeni, eskursion në zonat e Fanos, ekspozitë fotografike nga fotografi Agim Vela që vijon me projektin “Me sytë e Shqiponjave”, qyteti i lojrave, festa e popujve, 1 Qershori dhe lojrat argëtuese me aktivitete të larmishme për ditën e fëmijëve dhe festa finale e mbylljes së shkollës dhe shpërndarja e certifikatës për çdo nxënës që ka frekuentuar vitin shkollor.

“KRENAR QË JAM SHQIPTAR”

Kjo është një çështje që ndiejmë në thellësinë tonë gjithësecili prej nesh “PATRIOTIZMI”. Kjo shkollë na nxit dhe motivon ti japim kuptim, vlerë, identitet asaj ç’ka ne jemi, idealit tonë me ken KRENAR QË JAM SHQIPTAR! Duke filluar nga emocioni i papërshkueshëm që më përshkoj trupin kur shfletova abetaren me të cilën jemi furnizuar rregullisht nga QBD qendra e botimit për diasporën, në zilen e parë që tringëlloj me 18 Mars 2023, në çdo përshëndetje në Shqip me nxënësit “Mirë se vini të dashur nxënës”. Në çdo falenderim me prindërit, gjyshërit dhe bashkëatdhetarët, kjo shkollë kontribon dhe bashkon më së miri komunitetit tonë i cili shënon një rritje të dukshme të veprimtarisë së edukimit kombëtarë Italo-Shqiptare, bashkëveprimin dhe njohjen me anëtarët e kombit tonë në Fano.

KUSH ËSHTË ROVENA SINANI?

Unë jam Rovena Sinani, lindur edhe rritur në Shkodër në 11/07/1981. E diplomuar në Shkodër në Universitetin Luigj Gurakuqin në vitin 2004, dega “Cikël i ulët mësuesi”. Kam ushtruar profesionin mësuese në Shkodër, dhe vazhdimësinë e profesionit e kam zhvilluar në Itali si mediatore interkulturale në shkolla të ndryshme në Fano, e ngarkuar në detyrë nga Komuna e Fanos. Që nga viti 2007 që jetoj në Itali, kam punuar në shkolla private duke ushtruar profesionin tim edhe në ciklin parashkollorë, pasi diploma ime njihet në Itali me anë të deklarimit të vlerave në Ambasadën Italiane në Tiranë që e mundëson. Në vazhdimësi formimi im profesional është pasuruar me kurse formative, seminare që shërbejnë për formimin profesional si në kontekstin Italian ashtu dhe në angazhimet me shkollen Shqiptare Migjeni. Unë jam nënë e dedikuar e katër fëmijëve: Istiron Sinani, Klea Sinani, Joena Sinani dhe Robin Sinani. Angazhimi me shkollën Migjeni është një mision fisnik që kryej me pasion e udhëzuar nga ndjenja e paepur dhe patriotike në mënyrë vullnetare. Faleminderit për interesimin që keni ndaj shkollave në Itali.

Flet Dr. Ardian Kraja: “Florida Shqiptare TV”-është “Zëri juaj, historia juaj”, në zemër të shtetit të Floridës

September 29, 2025 by s p

Në jug të Floridës gjendet qyteza portuale, Clearwater i cili mori këtë emër për burimet e tij të bollshme, të kristalta, dhe të freskëta përgjatë gjithë bregut. i krijuar nga kolonistët në mesin e viteve 1830, dhe nga një banor i shtetit të Xhorxhia, James Stevens, i cili mbërriti në Florida në vitin 1839, dhe njihet si themeluesi ose “Babai i Clearwater”, Dhe vetëm në vitet 1890-ë, Clearwater fitoi reputacionin si një destinacion dhe komunitet turistik, kolonët e hershëm e quanin Clear Water Harbor. Në Clearwater-in e hershëm dhe historik jeton e punon një komunitet i fuqishëm dhe i rëndësishëm shqiptaro-amerikan, i cili konkuron ndjeshëm mes forcës së krahëve dhe dijes, një komunitet punëtor dhe i besueshëm, që menaxhon biznese të vogla, të mesme e të mëdha, në sinkron me bisneset e kulturave të tjera, duke punësuar qindra bashkëatdhetarë shqiptarë, amerikanë dhe të kulturave të tjera, partnerë dinjitozë dhe të përkushtuar në rritjen e ekonomisë dhe mirëqënies, jo vetëm individuale por edhe asaj amerikane, respektues të rregullave e ligjeve të shtetit e qytetit ku ata jetojnë.

Me mbështetjen e fuqishme e të përgjegjëshme të familjes së tij, e komunitetit shqiptaro-amerikan, i motivuar me dashuri, pasion, mirësi, dhe i pajisur me individualitet profesional, mjeku shkodran, i specializuar në fushën e mjekësisë, shqiptaro-amerikani, Dr. Ardian Kraja sfidon mes të bukurës e së përditshmes njerëzore me mund e sakrifica, dhe arriti që brenda një viti të ngrejë “Florida Shqiptare TV”, -e cila u shëndrua në një Televizion modest që sa vjen e rritet, në zemër të shtetit të Floridës, respektivisht në qytetin portual, Clearwater.

Po kush është mjeku shqiptaro-amerikan, Dr. Ardian Kraja…
Dr. Ardian Kraja, është MD Specialist i Praktikës së Përgjithshme Mjekësore në New Port Richey, Clearwater, dhe Saint Petersburg

të shtetit të Floridës, dhe është diplomuar në Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Mjekësisë. Gjithashtu, Dr. Kraja është themeluesi i ALBANIAN HERITAGE FOUNDATION OF TAMPA BAY, dhe ka shërbyer si mjek, në luftën, e Irakut, në vitin 2003, me forcat ushtarake shqiptare, duke dhënë kontributin e tij të cmuar në “Tre Kontinente”, dhe citohet si –“Mjeku i Tre Kontinenteve”.

Flet dhe shkruan rrjedhshëm 5-ë gjuhë të huaja.

Në këtë intervistë Dr. Ardian Kraja na rrëfen për jetën, sakrificat, sfidat e rradhës, larmishmërinë e temave interesante social-kulturore –politike dhe forcën e progresit, integrimit dhe pjesëmarrjes në jetën social –ekonomike, kulturore-artistike dhe politike në shoqërinë demokratike amerikane, dhe të komunitetit shqiptaro-amerikan, por ajo c’ka është më e rëndësishme -integrimin dhe ruajtjen e vlerave kombëtare dhe identitetit shqiptar, duke prekur njerëzoren, qytetaren, inteligjencën dhe mundësitë e barabarta me diversitetin e pasur kulturor, kontributin e tyre aktiv, qytetar dhe intelektual, nëpërmjet forcës së krahëve e duarve, mendjes e dijes, mes gamës së gjerë të kulturave dhe komuniteteve të tjera në Florida. Krenar, i lumtur dhe i vetëdijshëm, për rolin dhe energjitë e tij pozitive, Dr. Ardian Kraja na rrëfen në këtë bisedë rrugën e e tij profesionale, atdhetare dhe aktivitetin e tij në dedikim të cështjes shqiptare dhe identitetit shqiptar.

Bisedoi: Raimonda MOISIU -SADE

–Dr. Kraja, keni gati një vit që keni hapur Florida Shqiptare Televizion, që aktualisht është shndërruar në një nga mediat televizive shqiptaro-amerikane më të spikatura të komunitetit, jo vetëm në Florida, por në gjithë SHBA. Cilat janë kontaktet tuaja të para me botën e medias televizive?

“Florida Shqiptare TV” është hapur pothuajse dy vite më parë. Është një televizion që i shërben komunitetit shqiptar në Florida, dhe kjo ka qenë një nga pasionet dhe aspiratat e mia që ditën e parë që kam ardhur në Amerikë. Nuk e di pse e kisha këtë ide, por me ishte fiksuar se duhej të isha në kontakt me median televizive, ishte një pasion që nga fëmijëria e heëshme. Kur erdha në Amerikë, fillimisht ëndrrat u lanë pezull, por pasi u bëra doktor, realiteti i televizionit filloi të marrë formë. Mund të them se ishte si një “ëndërr në sirtar”. Krijova një studio në shtëpi, fillova të investoja në pajisje, u lidha me platforma televizive në Neë York dhe Philadelphia, dhe kështu, hap pas hapi, “Florida Shqiptare TV” filloi të marrë jetë.

-Ç’mund të na thoni për mekanizmin që ju çoi në ngritjen e “Florida Shqiptare TV”, dhe si morën udhë projektet tuaja në këtë drejtim?

Florida Shqiptare u lind dhe u rrit si një studio që funksionon ende në shtëpinë time. Kam bërë një shtesë enkas për ta përshtatur për studion televizive. Aty zhvilloj intervista, dhe programi im më i preferuar është “Zëri juaj, historia juaj”, ku kam intervistuar shumë anëtarë të komunitetit shqiptar që kanë ndarë mendimet dhe sukseset e tyre. Kam intervistuar edhe shumë biznesmenë dhe biznese lokale, të cilat bëjnë reklamë përmes “Florida Shqiptare TV”. Këtë e kam ndërthurur edhe me faqen e Facebook-ut dhe You-tube, për të shpërndarë përmbajtjen tek ata që nuk arrijnë të ndjekin programet në orarin e transmetimit.

-Si e vlerësoni gjendjen kur e hapët për herë të parë dhe atë aktuale?

Fillimet ishin të vështira, por gradualisht infrastruktura është përmirësuar dhe stacioni tashmë transmeton 24 orë në ditë. Cilësia e kamerave për intervistat është rregulluar, dhe hap pas hapi gjithçka do të vijë duke u përmirësuar. Jemi ende në fillimet e një nisme që do të plotësohet me kalimin e viteve.

-A ka dallim mes medias së shkruar dhe asaj televizive?

Media televizive është më e drejtpërdrejtë dhe më e ndjeshme se ajo e shkruar. Njerëzit sot fokusohen shumë më tepër te televizioni sesa te librat apo romanet. Edhe ju si shkrimtare e keni vënë re se njerëzit lexojnë gjithnjë e më pak. Është e trishtë, por e vërtetë. Për projektet e mia, gjithçka nisi si pasion, por kërkonte edhe mbështetje ekonomike. Falë arritjes sime si mjek në Amerikë, ëndrra ime për median nisi të bëhej realitet.

-Falë kujt ka ardhur një ngritje cilësore, duke qenë se vini nga një fushë tjetër profesionale, mjekësia?

Sigurisht, unë vij nga fusha e mjekësisë, por një ndihmë të madhe më ka dhënë vajza ime, e cila e ka pasion median. Ajo është fotografe dhe realizon video me shumë profesionalizëm. Ka realizuar edhe dasma dhe ka një sy artistik të veçantë. Kur hapa televizionin, ajo ishte krahu im i djathtë. Edhe unë vetë e kam pasion elektronikën dhe përpiqem të qëndroj gjithmonë i përditësuar me risitë teknologjike.

-Mendoni se gjatë këtij viti të aktivitetit televiziv keni justifikuar jo vetëm përkushtimin, por edhe mesazhin tuaj?

Ka ende shumë punë për të bërë, por deri tani jam i kënaqur. Njerëzit e kanë mirëpritur dhe presin më shumë. Por edhe Roma nuk u ndërtua për një ditë…

-Cilat janë raportet me stafin tuaj?

Për momentin, stafi përbëhet nga familja ime – vajza, gruaja dhe ndonjëherë edhe vjehrra. Gjatë intervistave, gruaja ime, Tana, qëndron në pultin e komandimit dhe drejton regjinë. Ajo është edhe shikuesja dhe redaktorja e parë. Edhe vjehrra më ndihmon shumë, sidomos kur sistemi ka nevojë për rindezje. Jam mirënjohës për gjithë këtë mbështetje.

–Cili ka qenë reagimi i komunitetit shqiptaro-amerikan?

Si në çdo fushë, ka njerëz që mbështesin dhe të tjerë jo. Kam pasur përkrahje të vazhdueshme nga shumë persona, por edhe raste të xhelozisë. Gjithsesi, me kalimin e kohës, shoh që reagimet pozitive po shtohen dhe njerëzit po e kuptojnë më shumë këtë nismë.

-Përshkruani një ditë tipike në Florida Shqiptare TV.

Një ditë tipike përfshin programe të ndryshme. Përveç intervistave që realizoj vetë, transmetoj filma shqiptarë, koncerte dhe teatro të vjetër që koha i ka harruar. Përfshij gjithashtu edhe programe gatimi, që janë pasion personal. Ka dokumentarë, aktorë shqiptarë dhe filma të rinj. Synimi është që çdo shikues të gjejë diçka që ta mbajë të lidhur me ekranin, dhe me identiten tonë shqiptar.

-A keni pasur mysafirë të njohur?

Po, kam intervistuar intelektualë, biznesmenë, artistë, shkrimtarë dhe njerëz patriotë. Jam shumë i kënaqur me nivelin e personaliteteve që kanë qenë pjesë e programeve tona.

-A keni programe për fëmijë në shqip?

Po, kjo ishte një nga idetë e para. Ende nuk ka nisur, por jam në bisedime me një mësuese të gjuhës shqipe dhe shpresoj të fillojmë së shpejti. Fillimisht e lashë mënjanë për të shmangur konflikt interesin me shkollën “Vatra” në Clearëater, por synimi im është të sjell programe për fëmijët, për ruajtjen e gjuhës dhe traditës.

– Së fundmi keni hapur edhe radion…

Po, kam hapur Radio Shqiptare Florida, që transmeton 24 orë në ditë. Pa ndrojtje mund të them se radion e parë (marrëse) ose sic njihet ndryshe radio me galena e kam ndërtuar në vitin 1982, atë kohë isha vec 14 vjec, një model nga revista Horizonti e asaj kohe. Radioja tani është me bazë interneti dhe mund të akcesohet nga cdo vend i botës, mjafton të shkruash “radioshqip.live”. Ka programe të larmishme muzikore: këngë festivalesh, popullore, të reja dhe të vjetra. Playlist-at i përditësoj rregullisht dhe kam marrë shumë feedback pozitiv. Dëgjuesit janë të shumtë, e përdorin në udhëtime, në punë dhe në plazh. Shumë shpejt do të nisin edhe disa emisione të dedikuara.

–Si e shihni rolin e këtij institucioni në integrimin kulturor të shqiptarëve në Amerikë?

Deri tani nuk e kam parë këtë nismë si burim fitimi, por si nismë për të bashkuar dhe promovouar vlerat e shqiptarëve në Florida. Qoftë radio, televizioni apo rrjetet sociale, më japin mbi të gjitha kënaqësi shpirtërore. Është një mënyrë për të ruajtur kulturën dhe traditën shqiptare në Amerikë. është pasion personal. Megjithatë, siç thonë amerikanët, “never say never”!

–Çfarë përgatitjesh bëni për festat kombëtare?

Në festa kombëtare, ekrani zbukurohet me simbole kombëtare – flamurin e Shqipërisë dhe të Kosovës. Programet reflektojnë frymën e bashkimit dhe të krenarisë kombëtare.

-Cili është mesazhi juaj për audiencën?

Mesazhi im është dashuria dhe paqja mes shqiptarëve. Të ndihmojmë më shumë njëri-tjetrin dhe të jemi të bashkuar si komunitet. Le të duhemi më shumë, të ndihmojmë më shumë, të bashkëpunojmë më shumë. Çdo koment, ide dhe kontributi juaj e bën “Florida Shqiptare TV” zërin e përbashkët të komunitetit tonë.”

Ju Faleminderit!

Bisedoi: Raimonda MOISIU-SADE

Nga izolimi totalitar në dyert e BE-së: Shqipëria si model dhe udhërrëfyes për integrimin ndërkombëtar të Kosovës

September 29, 2025 by s p

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

1. Shqipëria – nga izolimi i hekurt drejt integrimeve euroatlantike

Historia e Shqipërisë është një shembull unik në Evropë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria u shndërrua në vendin më të izoluar të kontinentit. Regjimi totalitar komunist ngriti një mur më të fortë se ai i Berlinit, duke shkëputur vendin nga çdo kontakt i lirë me botën. Ky izolim solli pasoja të thella: stagnim ekonomik, shkelje masive të të drejtave të njeriut dhe mbyllje të çdo perspektive zhvillimi.

Por me shembjen e sistemit komunist në fillim të viteve ’90, Shqipëria nisi një rrugëtim të ri. Tranzicioni nuk ishte i lehtë – shoqëria u përball me kriza të thella ekonomike, politike dhe sociale. Megjithatë, përmes reformave graduale dhe mbështetjes së fuqishme ndërkombëtare, vendi arriti të bëjë hapa të rëndësishëm:

-Anëtarësimi në Këshillin e Evropës (1995);

-Nënshkrimi i Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit me BE-në (2006);

-Anëtarësimi në NATO (2009);

-Marrja e statusit kandidat për BE (2014);

-Hapja e negociatave të anëtarësimit në BE (2022).

Sot, Shqipëria po negocion kapitujt e fundit për anëtarësim të plotë në Bashkimin Evropian, duke dëshmuar se nga izolimi më i thellë mund të ngrihesh në standardet më të larta ndërkombëtare.

2. Kosova – shtet i ri në kërkim të konsolidimit ndërkombëtar

Kosova, e cila shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008, është shteti më i ri në Evropë. Ndryshe nga Shqipëria, ajo nuk trashëgoi një shtet të konsoliduar, por doli nga një luftë çlirimtare dhe një administrim ndërkombëtar nën UNMIK-un. Ky fakt e bën procesin e ndërtimit të shtetit të saj edhe më sfidues.

Kosova ka arritur shumë në 17 vitet e saj të pavarësisë: ka ndërtuar institucione demokratike, ka fituar njohje nga mbi 100 shtete, është anëtarësuar në organizata të rëndësishme si FMN, Banka Botërore, BERZH, ka fituar liberalizimin e vizave me BE (2024) dhe është përfshirë në partneritete strategjike me SHBA, NATO dhe BE.

Megjithatë, Kosova përballet ende me sfida të mëdha: mungesa e njohjes universale, mosanëtarësimi në OKB dhe organizata kyçe ndërkombëtare, sfidat e sundimit të ligjit dhe nevoja për reforma të thella ekonomike. Pikërisht këtu qëndron rëndësia e modelit të Shqipërisë.

3. Shqipëria si model për Kosovën

Rrugëtimi i Shqipërisë drejt integrimeve është një shembull që Kosova duhet ta shohë si udhërrëfyes:

-Reformat institucionale dhe sundimi i ligjit – Shqipëria, përmes reformës në drejtësi, ka treguar se pa një sistem gjyqësor të pavarur, rruga drejt BE-së është e pamundur. Kosova duhet të zbatojë një reformë të ngjashme për të fituar besimin ndërkombëtar.

-Orientimi euroatlantik – Shqipëria është bërë pjesë e NATO-s, duke garantuar sigurinë e saj kombëtare dhe duke forcuar pozitën ndërkombëtare. Kosova, edhe pse ende jashtë NATO-s, duhet të synojë me prioritet këtë integrim, duke shfrytëzuar përkrahjen e Shqipërisë dhe partnerëve strategjikë.

-Diplomacia aktive – Shqipëria ka përdorur çdo mekanizëm diplomatik për të përshpejtuar procesin e integrimit. Kosova shpeshherë ka treguar diplomaci pasive ose të vonuar. Një diplomaci e përbashkët Kosovë–Shqipëri do të kishte fuqi më të madhe lobuese.

4. Shembuj historikë dhe aktualë të bashkëpunimit Kosovë–Shqipëri

Historia e shqiptarëve ka treguar se vetëm në momentet e bashkimit, kombi ynë ka arritur suksese të mëdha:

-Konferenca e Londrës (1913) na ndau territorin kombëtar për mungesë uniteti dhe fuqie ndërkombëtare;

-Çlirimi i Kosovës (1999) u bë i mundur vetëm falë bashkimit të shqiptarëve dhe mbështetjes ndërkombëtare;

-Pavarësia e Kosovës (2008) u përshëndet e përkra nga Shqipëria si shteti i parë që e njohu.

Sot, kur Shqipëria po hyn në BE dhe Kosova po kërkon të bëhet pjesë e saj, është momenti historik që të dy shtetet të veprojnë në mënyrë të koordinuar, duke ndërtuar një strategji të përbashkët integrimi.

5. Perspektiva e përbashkët shqiptare në Evropë

Nëse Kosova ndjek rrugën e Shqipërisë dhe e përdor atë si model, atëherë procesi i saj i integrimit ndërkombëtar do të jetë më i shpejtë dhe më i sigurt. Shqipëria mund të shërbejë si avokat i fuqishëm i Kosovës në Bruksel, NATO dhe OKB, ndërsa Kosova mund të kontribuojë në forcimin e pozitës së përbashkët shqiptare në Ballkan.

Kombin shqiptar nuk e ndan më izolimi dhe kufijtë e imponuar, por e bashkon vizioni i përbashkët: të bëhet pjesë integrale e rendit të ri botëror euroatlantik.

Rruga e Shqipërisë nga izolimi totalitar në dyert e Bashkimit Evropian është një histori suksesi që duhet të shërbejë si model për Kosovën. Integrimi nuk është vetëm një proces teknik, por mbi të gjitha një projekt kombëtar dhe historik. Vetëm përmes unitetit, reformave dhe diplomacisë aktive, Shqipëria dhe Kosova do të sigurojnë vendin që u takon – në familjen e kombeve të barabarta të Evropës së Bashkuar.