s p – Page 1490 – Dielli

#SiSot, më 30 gusht 1949, u nda nga jeta atdhetarja dhe nismëtarja e organizimit të arsimit shqip për femra, Sevasti Dako Qiriazi

August 30, 2023 by s p

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Ishte gruaja e parë shqiptare që ndoqi studimet e larta në auditorin e “Robert College” në Stamboll. Në vitin 1891, pas përfundimit të këtij angazhimi akademik, u kthye në Shqipëri dhe dha ndihmesë domethënëse në ngritjen e shkollës së vashave në Korçë. Së bashku me motrën e saj, veprimtaren gjithaq të përkushtuar për arsimimin e vajzave, Parashqevi Qiriazin, edukoi në këtë shkollë brezat e parë të të rejave.

Ka hartuar dhe redaktuar një sërë tekstesh shkollore bashkë me të shoqin, arsimtarin atdhetar Kristo Dako. Ka qenë pjesëmarrëse në të dy kongreset e rëndësishme që hodhën themelet e alfabetit dhe arsimit shqiptar, në Kongresin e Manastirit dhe atë të Elbasanit. Në drejtim të çështjeve kombëtare, ka bashkëpunuar me kryeministrin e Pavarësisë, Ismail Qemalin, si edhe me grupet patriotike shqiptare që gjendeshin jashtë vendit.

Në cilësinë e kryetares së Partisë Kombëtare Shqiptare në SHBA, trumbetoi për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në ligjëratat e mbajtura në shumë forume ndërkombëtare. Në këtë staturë, ka mbajtur më 19 nëntor 1919 fjalimin mbi të drejtat, shpresat dhe aspiratat e shqiptarëve, duke kërkuar krijimin e shtetit shqiptar (lexo dokumentin).

Përpjekjet e saj për zhvillimin e arsimit dhe emancipimin shoqëror të femrës shqiptare, vijuan edhe pas kthimit të saj në Shqipëri në vitin 1920, me hapjen e institutit femëror “Kyrias”. Bashkëngjitur, gjenden edhe të dhëna mbi origjinën dhe fëmijërinë e Sevasti Qiriazit.

Sot shënohet 535 vjetori i “Hora e Arbëreshëvet”

August 30, 2023 by s p

Bledar Kurti/

Prijës të Gjergj Kastriotit u shpërngulën në Itali përpara pushtimit otoman por pjesa më e madhe e tyre u shpërngul në Jug të Italisë pas vdekjes së Gjergj Kastriotit në vitin 1468, rënies së Krujës në vitin 1478 dhe Shkodrës 1479.

Për shkak të pushtimit nga osmanët, grupe të tjera shqiptarësh u larguan nga atdheu i tyre përmes detit Adriatik për në Itali duke themeluar më 30 gusht 1488 “Piana degli Albanesi” siç thuhet nga arbëreshët “Hora e Arbëreshëvet”.

Ruajtja e gjuhës, besimit, traditës, riteve, kostumeve, këngëve etj, i Arbëreshëve prej afro 6 shekujsh është rast unik jo vetëm në Evropë por në mbarë botën.

Prej 6 shekujsh Arbëreshët kanë ruajtur brez pas brezi identitetin e Arbërit, dhe sot mrekullohesh kur dëgjon fëmijë që flasin gjuhën e Gjergj Kastriotit dhe praktikojnë zakonet e kohës së Heroit tonë Kombëtar.

Për 4 shekuj, nën pushtimin otoman, figura e Gjergj Kastriotit u shua nga kujtesa kombëtare, dhe ishin Arbëreshët ata që e rikthyen figurën e tij në Shqipëri, si simboli i bashkimit konbëtar dhe frymëzuesi drejt rrugës për pavarësi.

Në mesim e shekullit të 19-të Shqipëria eci përpara në rrugëtimin e saj për pavarësi dhe shtet-formim, falë kontributit të çmuar të figurave patriotike arbëreshe.

Projekti i parë i Rilindjes Shqiptare, një projekt thellësisht evropian, u formulua nga figurat e komunitetit arbëresh si Jeronim De Rada, Gavril Dara, Zef Serembe, Antonio Gramshi, e shumë të tjerë, të cilët ndihmuan në finalizimin e atij projekti: zgjimi i një populli dhe pavarësia e një kombi.

Arbëreshët kanë ruajtur shumë elemente etnike të kulturës së saj shqiptare, veçantitë e saj kulturore, gjuhësore, fetare (gjuhën, ritin bizantin, veshjet tradicionale, zakonet, muzikën, folklorin).

Ekzistojnë rreth 800 veshje tradicionale vetëm në Horën e Arbëreshëvet.

Në ditë festash arbëreshët organizojnë parada dhe varin në ballokone qilima disa shekullor, të endur me tezgjah, të trashëguara brez pas brezi në çdo familje. Si motiv ato kanë shqiponjën dykrenare, por edhe lule të kuqe që simbolizojnë ngjyrën e flamurit, si në rastin e Kalabrisë, ku në qilima figuron lulja Geranium Imperial, e cila rritet masivisht në kodrinat e lëndinat e zonës.

Ushqimet tradicionale janë një karakteristikë e veçantë, si kulaçi dhe buka pa maja, mënyra e ngjyrosjes në vezëve të pashkës përmes zierjes në kazan të rrënjëve të kuqe, ndërsa kërcimet dhe këngët përçojnë emocione mallëngjyese për largimin nga atdheu dhe mallin për vendlindjen e tyre, si për shembull kënga për Morenë, vendin e tyre që tashmë e kishin lënë shumë larg.

“Mori e bukura More

Si të le e më së të pë!

Atje kam zotin tatë,

atje kam zonjën mëmë,

atje kam edhe tim vëlla:

Gjithë të mbuluar në dhe!”

Komunitetet Arbëreshe ndodhen jo vetëm në Itali, por edhe në Argjentinë, Gjermani, Francë, ShBA, Kanada, Greqi, Australi, etj, ku me krenari ata vazhdojnë të ruajnë prej shekujsh identitetin arbëresh.

Siç thuhet edhe në këtë këngë arbëreshe:

“O zë i ngrohtë i vendit tim.

O dritë e syve të mi.

Ne jemi bijtë e Kastriotit.

Ne u përkasim dheut të shenjtë.”

Sa e mrekullueshme është kjo!

Sa krenari për ne!

Gjak i shprishur, por një

Nënë Tereza: shenjtorja dhe kombi i saj – recensë nga Bonita Aleaz

August 29, 2023 by s p

RECENSË LIBRI

– Përktheu Arben Çokaj

Nënë Tereza: shenjtorja dhe kombi i saj, nga Gëzim Alpion, Oxford, Bloomsbury Academic, 2022, 296 f., 16$ (ppk), ISBN: 9789389165067

Trembëdhjetë vjet pas botimit të librit të tij të parë mbi Shenjtoren e Kalkutës, Nënë Tereza: Shenjtore apo e famshme? Gëzim Alpion sheh nevojën e këtij botimi të dytë madhor me të njëjtën temë, Nënë Tereza – Shenjtorja dhe Kombi i saj. Çfarë bëhet kaq bindëse për të rrëmbyer një sociolog gjithë jetën e tij, për t’i kushtuar pothuajse të gjithë karrierën e tij akademike përpjekjes për të bashkuar aspektet e ndryshme në jetën e shenjtores? Siç shpaloset pjesë-pjesë, kapitull pas kapitulli, përmes transformimit të vërtetë të autorit nga sociolog në etnograf, në historian, në pothuajse një kërkues, është dukshëm shumë më tepër sesa shtytja e deritanishme, një ‘thirrje shpirtërore’ që çoi në dhënien e një zakoni nga Agnes Gonxhe Bojaxhiu (para se të bëhej Nënë Tereza). Zbulimi i përpiktë i këtij mjedisi të dendur përbën temën e hulumtimit.

Janë 15 kapituj në librin në shqyrtim, të ndarë në tre pjesë. Autori shkon shumë në pjesën e parë të etiketuar shumë me vend “Cilët janë shqiptarët e Nënë Terezës?”, për të nxjerrë për herë të parë në plan të parë etnobiografinë e kombit të vogël shqiptar. Të vendosur në rajonin shumë të paqëndrueshëm të Ballkanit, politikat shumë të trazuara ekspansioniste të fuqive dominuese në rajon gjatë kohës ndikuan në stabilitetin politik, zhvillimin apo edhe shfaqjen homogjene të komuniteteve të ndryshme që banonin në Shqipëri. Shtypja ushqehej nga shovinizmi fetar, me qëllim të dukshëm për të copëtuar shqiptarët, pasi pretendohej se ata ishin një popullsi e pastër islame, në kontrast me krishterimin dominues në vendet ballkanike.

Si kundërvënie, pothuajse si në kundërshtim me historinë e saj të shtypur, e kaluara shumë e shquar e Shqipërisë gjurmohet me shumë mundim. Pakkush mund të dijë se Iliria e lashtë dhe Shqipëria moderne kanë rrënjë të përbashkëta. E besueshmre, si Aleksandri i Madh, madje edhe Napoleani Bonaparte kishin rrënjë ilire. Megjithatë Shqipëria pësoi valë agonie; Dominimi i gjatë osman la gjurmë të thella në identitetin e tij shpirtëror.

Megjithatë, edhe një herë ka prova të mjaftueshme dokumentare, madje edhe në Dhiatën e Re, për të treguar se rajoni ilir ishte ekspozuar ndaj apostujve gjatë kohës së rënies së parë të krishterimit në Evropë. Atributet kozmopolite të Ilirisë nuk paraqisnin ndonjë religjiozitet të strukturuar në hapësirën publike, por lejuan që të gjitha fetë të lulëzojnë njëkohësisht.

Megjithatë, siç tregon historia e regjistruar, pikërisht ky aspekt, përparimi i lirë i krishterimit ishte shkelur qëllimisht dhe u kërkua të errësohej nga Roma parakristiane.

Përpjekjet e Alpion për të shkuar në këto hapa, për të vendosur disa fakte historike të rajonit, janë fare qartë për të treguar mjedisin para-ekzistues të krishterë që ndikoi Agnesën në rritje. Ai dëshiron fuqimisht të vërtetojë se ai nuk ka qenë kurrë një rajon antikristian, siç ishte propaganduar nga Roma, perandoria osmane dhe më vonë, serbët dhe evropianët e tjerë. Ishte një komb kozmopolit i persekutuar ku, midis krahëve të ndryshëm të krishterimit, katolikët ishin më të persekutuarit.

Se si feja dhe politika u kombinuan për të hapur rrugën për një përzierje unike të nacionalizmit shqiptar, shtjellohet në Pjesën e Dytë. Ajo gjurmon vitet e Nënë Terezës në shtëpinë e saj në Shkup dhe marrëdhëniet e saj me familjen e saj. Kjo pjesë është me të vërtetë një histori e vërtetë e marrëdhënieve atërore dhe amënore të Nënë Terezës, sukseset, dështimet, martesat, lindjet dhe vdekjet e tyre. Gërshetimi i ndërlikuar i historisë politike të rajonit me përparimin e familjes së gjerë është paraqitur me shkathtësi. Babai i Nënës marrëdhëniet ishin me ndikim politik; babai i saj së bashku me lidhjet e tjera ishte nacionalist i vendosur.

Megjithatë, a e transformuan këto ndikime Nënë Terezën në një politikane të aftë, që mund të menaxhonte në mënyrë efektive si Vatikanin ashtu edhe marrëdhëniet e saj me Shqipërinë? Në mënyrë fare delikate, pyetja futet në pjesën e tretë, Marrëdhënia e Nënë Terezës me Selinë e Shenjtë dhe Kombin Shqiptar. Ky seksion është i dendur me fakte dhe ngjarje historike. Unë do të grumbulloja tre pikat e mëposhtme që dalin nga katër kapitujt në këtë seksion.

Së pari, Nënë Tereza ndoshta e ka nxjerrë mendjemprehtësinë dhe pragmatizmin e saj nga vetë kombi i saj; ai vend i mbushur me këto karakteristika nuk lejoi kurrë të shfaqej një fetishizëm mbi identitetet e tij fetare. Pra, edhe për Nënë Terezën, feja ishte sistemi i saj personal i besimit, jo një atribut publik për t’u përhapur.

Së dyti, Europa është e paplotë pa identitet ilir; pra nuk është vetëm Roma apo Athina, që duhet vlerësuar si shtyllat e përparimit evropian që në lashtësi, por edhe identiteti ilir.

Së treti, Nënë Tereza nuk pranoi kurrë ndonjë rol publik nga ana e saj si ndërmjetëse midis Vatikanit dhe qeverisë së Shqipërisë. Prandaj, roli i saj i saktë në rënien e komunizmit në atë komb mbetet mjaft i paqartë. Përkundrazi, ajo shihej si një ashensor i mundshëm i mundimeve të kombit të varfër.

Nuk mund të mos arrish në përfundimin, se ky është gjithashtu një libër që përpiqet të bashkojë shkopinjtë që hynë nën rrota, duke e çuar përpara udhëtimin e shenjtores, por është gjithashtu një nxjerrje e përpiktë e historisë së kombit të saj.

Gjatë leximit të librit, me siguri do të lindë pyetja, a është kjo një vepër me në qendër Nënë Terezën apo ka në qendër Shqipërinë? Nacionalizmi i kujt shkëlqen me forcë më të madhe? A nuk është aq shumë Nënë Tereza, e cila shfaqet si një nacionaliste e vendosur apo vetë autori? Vrapimi i veprës është një përpjekje e guximshme për të rifituar për Shqipërinë prejardhjen e saj të lashtë dhe kështu të zhbëjë një pjesë të madhe të propagandës së rreme, që nxiti mizori mbi kombin e vogël e të rrethuar.

Vepra ka një linjë historie magjepsëse, të mobiluar me fakte të grumbulluara përmes kërkimeve të mundimshme. Megjithatë, nuk është një punë e lehtë për t’u rishikuar, kryesisht për shkak të densitetit dhe kompleksitetit të materialit me të cilin merret.

Privati dhe publiku gërshetohen në momente të panumërta, jo vetëm në jetën e kombit, por edhe në atë të shenjtores. Është kjo ndërfaqe enigmatike që shoqëroi krijimin e Shenjtores, që Alpion mbase donte ta zbërthente nëpër sferat e historisë, përkatësisë etnike, gjeopolitikës dhe sociologjisë së fesë. Një lexim vërtetë i mirë.

Bonita Aleaz

Departamenti i Shkencave Politike, Universiteti i Kalkutës, Kalkuta, Bengali Perëndimor, Indi

https://fjala.info/nene-tereza-shenjtorja-dhe-kombi-i…/

Një pyetje qeverisë së Shqipërisë

August 29, 2023 by s p

Shaban Murati/

Si shpjegohet që skota e patriotëve të mumifikuar të presidiumeve qeveritare dhe të akademive pseudoshqiptare, të cilët janë në listën e dashurisë së kryeministrit, që i ka mbushur me tituj dhe tuje dhe nuk harron t’u pompojë lavdi çdo muaj ditëlindjeje me çarçafë mallëngjyes, nuk kanë folur kurrë dhe nuk e kanë mbrojtur asnjëherë çeshtjen shqiptare dhe Kosovën kundër presidentit serb Vuçiç, që ka 12 vjet në pushtet dhe i ka bërë njëmijë të zeza Kosovës, dhe as kundër kryeministrit grek Micotaqis, që ka 4 vjet në pushtet dhe i ka bërë njëmijë të zeza sovranitetit të Shqipërisë dhe çeshtjes çame?

Nuk kam guxim të pyes, (sepse mund të shkoj shumë thellë…) përse akademikët e patriotizmit qeveritar nuk kanë folur kurrë dhe nuk e kanë mbrojtur kurrë çeshtjen shqiptare kundër Rusisë gjatë 32 viteve, megjithëse Rusia është armiku më i madh i Shqipërisë, i Kosovës dhe i çeshtjes shqiptare në arenën ndërkombëtare?

Mos është ndonjë sekret i fshehtë midis jush ky lloj i panjohur qeveritar i patriotizmit memec akademik ndaj armiqve historikë të kombit shqiptar?

PORTRET PAK MË NDRYSHE PËR VASO PASHËN SI GOVERNATIR I LIBANIT: Ç’OFRON HISTORIANI LIBANEZ IBRAHIM AL-ASWAD PËR RILANDASIN TONË

August 29, 2023 by s p

Prof.Muhamed Mufaku/

Për rilindasin Vasa pashë Shkodranin kemi tanimë mjaft shkrime për jetën e veprimtarinë e tij patriotike e letrare, duke përfshirë periudhën e pasur sa ishte guvernator i Libanit (1882-1892) kur shkroi ato vepra të tij gjuhësore dhe letrare si “Gramatika e gjuhës shqipe” dhe romanin “Bardha e Temalit” e të tjera. Në këtë kontekst vlen të përmendet se shkrimet e Nehat Islamit, kur ishte korrespondent i “Rilindjes” në Bejrut në vitet ‘70 të shekullit XX zbuluan shumë risi për Vasa pashë Shkodranin, që u bënë bazë për iniciativën për transferimin e eshtrave të tij në Shkodër më 1978, si dhe për veprën e Vehbi Balës, “Pashko Vasa” (Tiranë 1979).
Megjithatë, kemi të bëjmë tani me një rrëfim origjinal të një historiani të njohur libanez që kishte punuar në administratën e Libanit autonom, në krye të të cilit ishte Vasa pasha, pra që e ka njohur atë prej së afërmi, ndaj në këtë rrëfim ai flet për ato shumë reforma dhe ndërtime që i ka bërë Vasa pasha gjatë mandatit të tij, duke zbuluar edhe ca risi.
Në këtë rrëfim, historiani libanez, Ibrahim al-Aswad, (1865-1940) paraqitet mjaft objektiv në portretin që ia rrëfen një studenti shqiptar në Universitetin Amerikan në Bejrut (Xhemal Farka) që shkoi atje me bursë nga rilindësi Sotir Kolea (1872-1945) për ta studiuar koloninë shqiptare në atë rajon, i cila këtë rrëfim në katër faqe të shkruar me dorën e tij ia dërgoi rilindësit Lef Nosi (1877-1946) në Tiranë.
Ky rrëfim autentik nga goja e historianit libanez Ibrahim al-Aswad shpëtoi dhe u zbulua vetëm vonë nga Xhafer Sadiku që e gjeti në dosjen e Lef Nosit në AQSH, pasi që ai dhe shkruesi i rrëfimit u arrestuan nga regjimi komunist më 1945 dhe u dënuan me vdekje më 1946 për të parin dhe më 1948 për të dytin.
Më fjalë të tjera për të arritur deri ky rrëfim kemi dy rilindës (Sotir Kolea dhe Lef Nosi) dhe dy viktima të regjimit monist që filloi sundimin me gjykime e pushkatime të intelektualëve të kohës.
Sotir Kolea ishte një prej figurave të njohura të kolonisë shqiptare të Egjiptit, që luftoi për Pavarësinë e Shqipërisë dhe për Shqipërinë si anëtar i delegacionit shqiptar në Konferencës e Paqes në Paris 1919-1920. Ai u vendos më vonë në Tiranë dhe u shqua për kontributin e tij në pasurimin e Bibliotekës Kombëtare si drejtor i saj gjatë 1928-1937. Siç duket në atë kohë u njoftua me shkrimtarin e ri, Xhelal Farka, i cili me bursën e ofruar nga ai shkoi në Bejrut për të studiuar historinë në Universitetin Amerikan (i themeluar më 1866), me qëllim që të merret me gjurmime për koloninë shqiptare në atë rajon.
Xhelal Farka (1913-1948) u lind në Tiranë dhe u paraqit në fillim të viteve ‘30 me shkrimet e tij satirike që i botonte në gazetën “Arbëria” me pseudonimin Sula i Fajes. Ai më vonë bëri emër kur kaloi me punë në Radio Bari dhe më vonë në Radion Zëri i Amerikës me seli në Aleksandri, në kohën kur ishte qendër kryesore e kolonisë shqiptare në Egjipt. Në saje të autoritetit që kishte, rilindasi Lef Nosi si historian që merret me dokumente të Rilindjes kombëtare Xhelal Farkës iu duk se do të ishte më se miri t’ia dërgoi këtë rrëfim origjinal për Vaso pashën. Në saje të lidhjes që kishte me Lef Nosin ai u arrestua dhe hetua siç tregojnë tani dokumentet e kohës, si dhe me Musine Kokalarin, më në fund u pushkatua më 1948.
Ky rrëfim për Vasa pashën u gjet në mesin e arkivit të Lefi Nosit kur u arrestua më 1945. Ndonëse ishte nga firmëtarët e Pavarësisë më 1912 dhe Ministri postë-Telegrafës në qeverinë e parë shqiptare (1912-1914), si dhe në shumë funksione deri në kryetar të Asamblesë Kombëtare më 1943 dhe anëtar i Regjencës gjatë 1943-1944, ai nuk shpëtoi prej dënimit me vdekje që u ekzekutua më 1946. Mirëpo, shpëtoi arkivi i tij i pasur, e në mesin e tij u gjet edhe ky rrëfim i historianit libanez, Ibrahim al-Aswad, për Vasa pashën.
“Wassa Pasha Shkodrani”
[Rrëfye nga zotëri Ibrahim Asswad Bey, plak nandëdhjetësh, ish-funksionar i naltë në kohë të qeverimit të Wassa Pashës dhe mâ vonë, shkronjës i “Historia dulike” dhe i kursa veprave të tjera, gazetar etj.]
Wassa leu në Shkodër më 1824. Përpara se t’emnohesh prej Sulltanit si guvernor i Libanit, ka qenë funksionar i naltë në Ministrinë e Jashtme në Stamboll dhe për disa kohë guvernor i Edirnes. Në të gjitha punët tregoi squetsi dhe zotni të rrallë.
Në vjetin 1883 u emnue Guvernor i Libanit, simbas ligjit për dhjetë vjet, por për fat të keq pas tetë vitesh e gjysmë ndërroi jetë. Kur erdhi në Beirut kishte për grua nji greke të quajtur Katerina, me të cilën kishte një vajzë të rritun, Rozën Kopelian, e martuar me armenin Kapelian. Dy vjet mbasi erdhi në Liban, i vdiq e shoqja, dhe, dy vjet mbas kësaj u martua prapë me frëngen Mlle Lauriche, të cilën e kishte pasë njoftë në Stamboll. Me Lauriche-n pati dy djem, Selimin dhe Lionin. Vdiq më 1892. Mbas vdekjes e shoqja dhe djemtë vajtën në Stamboll, dhe, kur mbas pesë vjetësh u kthye me Selimin për me vizitue varrin e Wassas, qeveria bâni një ceremoni përkujtimi ku u mbajtën fjalë të rastit.
Wassa Pasha dhe Rustem Pasha, kanë qenë guvernorët mâ të mirë dhe mâ të zotët që ka pasë Libani. Wassa u bâ shkak që të bâheshin shumë ndërtime dhe punë botore. Qe ai që ndreqi sarajet e qeverisë në Xhunieh, sarajet e Zahlës dhe ato të Baalbak. Gjatë qeverimit të tij u ndreqën edhe rrugët Beirut-Zahle dhe Beirut-Braumana, në nji kohë kur ishte pun’ e madhe të kishte të tilla rrugësh. Vetë Wassa inauguronte çdo ndërtim. Emni i Wassas nuk do të harrohet në Liban edhe për nji vepër kulturale me randësi: ai qe shkaktari i themelimit të së parës shtypshkronjë në Liban, dhe i botimit të së parës gazetë. Wassa ngarkoi Ibrahim Bey Aswad për këtë qëllim. Kështu ndodhi që qysh prej asaj dite edhe sot, zotnia e tij âsht pronar i gazetës “Libani”, e para gazetë e këtij vendi.
Wassa ishte shumë burrë i pashëm dhe i gjatë, gojë-ambël me të gjithë. Zotnonte shtatë gjuhë të huaja, ishte edhe poet. Vargëzonte shqip edhe italisht. Ka bâ nji gramatike shqipe. Zoti Aswad nuk e ka pá gramatikën, porse Wassa vetë i paska pasë thënë. Të huejët bëjshin kokën për Wassan. Kishte miqësi të madhe me konsujt e huaj e sidomos me konsullin frëng. Me këtë të fundit, sado që e kishte mik, i prish kur ky filloi me futë hundët në punët e brendshme të shtetit. Libani ka pasë n’atë kohë një asamble kombëtare. Kur po baheshin zgjedhjet, konsulli frëng bashkë me Patriarkun Maronit (Iddibis) sajuen nji mënyrë dhe zgjodhën nji njeri të tyre, i cili do t’i mbante pajë Francës. Wassa me të marrë vesht shkaktoi që ai njeri të hiqesh dhe në vend të tij të vihej nji tjetër, i cili do të shikonte të mirën e vendit. Konsulli frëng u zemrue dhe iku nga Libani. Frëngët, qysh në kohë të Napoleonit III kanë sajue ngatrresa në Liban me anën e Maronitëvet (të krishterë që njohin Papën). Por Wassa punonte me ndërgjegje dhe nuk duronte gjana të këtilla. Ai i ka sjellë shërbime të mëdha qeverisë osmane.
Wassa ishte shumë mikpritës dhe libanezët thojshin se Wassa âsht si arabët e vjetër sepse arabët e vjetër janë të famshëm për mikpritjen e tyre. Porta e Wassas ishte gjithmonë hapët. I madh e i vogël hanin tek ai. Shtëpia e tij ishte plot me musafirë.
Ka edhe njerëz q’e shajnë Wassa Pashën. Thonë se Wassa e donte paren pa mâsë. Asht e vërtetë, por Wassa nuk ishte dorë-shtrënguatë. Përkundra, ai ishte fort dorë-dhânë. Nji poet popullor i quejtur “Mallot” i cili rron edhe sot, e kishte inat Wassan dhe kur vdiq i bâni këtë vjershë arabisht:

Thonë se vdiq q’ai Wassa Pasha!
bâni që mbi varr të tij
të tringëllojnë do para t’trasha…
e tash ju ngjallet për bukuri!

Mirëpo, Ibrahim Aswad Beu thotë se Mallot-i ishte hajdut. Ai kishte vjedhë një regjistër në qeveri dhe Wassa e kishte futë në burg. Prandaj, për hakmarrje grinte këso dokrrash. Wassa ka punue për të mirë të Libanit, i deshi libanezët dhe ata që e kanë dashtë me gjithë zemër. Ata q’e shajnë janë njerëz të këqij. Shkurt, Wassa ka qenë njeri i madh.
Rroga e Wassës ka qenë dyqind (200) lira turku flori në muejt. Ndër deklaratat të shumta që i zbukurojshin krahnorin ishin këto:
Premiere Mekhidie Ottoman
Liakat Dor
Legire d’honour dhe të tjera nga shtete të huaja.
Në varrimin e Wassas mori pjesë i madh e i vogël sepse ishte i dashtun prej të gjithëvet.