Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SI HIRI S’DO TRETET / NË AVAZE CULE DO MBETET

by

Midis dy treshave ( 1973-2023)-50 vjetë në festivalet e Gjirokastrës, Milto Gjiçali fyelltari orgjinal i avazeve të Pilurit dhe krejt jugut të Shqipërisë, si shpendi i shqipes ,fluturon mes tingujve të tij si kali i legjendës për ti dhënë kohës dhe dheut të tij motivet e jetës nga prehistoria në modernitetin e sotëm..

Me trupin e gjatë dhe flokët e zeza pa thinja ai në majat e erës së Gjonadhes, karshi detit, duket se i drejtohet pavdeksisë. Vetëm kur ulet pranë gotës së rakisë duket që është tokësor dhe konsumon sa ushaim dhe këngë.

Ishin vitet 70- të të shekullit të kaluar kur në vatrën e kulturës në Pilur pranë një fizarmoniçisti të” marrë” , djaloshi 23 vjeç po mundohej me turbullimin e avazit nën urdhërat “ luftarak” të Lefter Çipës të shoqëronte këngën” Gushë bardha moj mes hollë”.

Ishte karantinë e vërtetë për të por me sukses qiellor. Dhe bashkë me mjeshtrin e dyares Margarit Kongjinin dhe fyelltarin kaba Arqile Lapën shtruan tingujt ergjele në shekuj , në orkestrinën baritore orgjinale të Pilurit dhe do të shoqëronin dhjetra e dhjetra avaze kënge.

Një vit më vonë trioja e tyre do të “ korrte” suksesin e parë dhe të përjetshëm me këngën “ Tundu bejkë e bardhë tundu!”.

Sokakët e Gjirokastrës dhe krejt trojet e mëmëdheut do te merrnin këtë këngë e këto avaze për të ngrohur shpirtin dhe mjekuar plagët e kohës.

Në Janari i vitit 2023 unë thërras në telefon Milto Gjiçali për të pirë një kafe .

Pasi e shoqëruam atë edhe me “bisht“, unë i them Miltos:-Milto sa vjet u bënë që kur kënduat Bejkën e Bardhë në Gjirokastër?

Duke bërë llogarit përtypur si krerët e tufës kur i shton më thotë:- Pse ma bën këtë pyetje kur ti i ke bërë para meje llogarit apo ke ndonjë mendim të ri në mëndje?- Po!- i thashë. Në 50-të vjetorin e Bejkës do të këndojmë me fyell “ Konovakën”.

U mendua pak dhe më tha:

– Çfarë ta shpuri në mëndje Konovakën kur atë emër e kemi haruar dhe ne që shkojmë me bagëti?

– Koha dhe nevoja për ti rikthyer emrat simbolikë orgjinal që kemi patur ne si pilurjotë dhe krejt vëndi , se na denatyruan me këta emrat e rinj pa kuptim dhe pa simbolikë.

-Po , më thotë do të vij por kam pak merak buzën se më thahet shpesh.

Do te rregullojmë edhe buzën me Lenën e këngës i them por më parë të shtrojmë motivin. Dhe motivi u bë , Miltua e shoqëroi këngën më të re por jetëgjatë “KONOVAKA”.

Ndoshta mund të jetë rast unikal që Milto Gjiçalit pa tre gjëra nuk i rihet dhe nuk mund të jetojë pa to:

1-Kënga dhe fyelli në buzë

2- Rakia dhe miqësia në shtëpi dhe lokal

3- Bujaria dhe qerasia( bile kjo e fundit mund të futet në librin gines) Miltua s’ikën dot pa paguar.

Rrugës kur ktheheshim nga festuvali i Gjirokastrës në të gdhirë të datës 26 Qershor rreth orës 3-re të mëngjezit, pas asaj darke të mrekullueshme që djemtë e Lefter Çipës i shtruan grupit të Pilurit dhe prezencës së fjalëve të ngrohta të kryetarit të Bashkisë Gjirokastër , Flamur Golemit, në makinën time së bashku me Florika Thanasin ,Agron Krekun, Foto Lekën, Miltua na mbajti pa gjumë me këngët e tija dhe ligjërimin e Florikës,

Miltua është karakolli i kënglës pilurjote që do të thëras zërat e këngës në kohëra dhe do të flerë në shtratin e tingujve dhe legjendës.

Nga Kristo Çipa

Bashkëpunimi ekonomik Kosovë – Shqipëri

by

Dr. Msci.ecc. Vlora Obertinca/

Sa e bukur ishte parada e parakalimit të shqiptarëve në New York para disa ditëve. Shqiptarë nga Kosova, Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, gjithandej kah janë, të gjithë së bashku paraqesin me të vërtetë një diasporë për të qenë krenarë. Secili shqiptarë që dilte e fliste ishte më i suksesshëm se tjetri. Ata falë punës së tyre të palodhshme kanë arritur të krijojnë një jetë stabile financiare në perëndim deri në Amerikën e largët. Të gjithë këta shqiptarë do t’a bënin punën e njejtë në atëdhe po t’u ipej rasti, e rasti jipet atëherë kur shteti i krijon kushtet ekonomike duke i garantuar investimet e tyre.

Ne kemi dy shtete shqiptare në Ballkan me dy Kryeministra par excellence, karizmatik e të mençur sa të duash, te cilët po shkelqejnë dhe po na bëjnë krenarë me aftesitë e tyre në skenën politike kombëtare dhe ndërkombëtare. Si lum ne që i kemi dy koka gjeniale në krye të dy shteteve tona, të cilat po të bëheshin bashkë me mençurinë dhe kreativitetin e tyre do të krijonin parajsë jetese në Ballkanin Perëndimor.

Takimet në mes të dy qeverive shqiptare nuk po mungojnë ndonëse, do të ishte mirë sikur bashkëpunimet të thelloheshin edhe më tepër në sektorin ekonomik dhe financiar. E them këtë sepse, ekonomia e fortë e një shteti është alfa dhe omega për plasimin e atij shteti në ranglisten e shteteve të zhvilluara ekonomikisht në botë, gjë që nuk është e lehtë.

Investimet në portin e Durrësit dhe Vlorës tanimë kanë filluar dhe, do të ishte mirë sikur edhe Kosova të fillonte me investimet e saja në turizmin malor në Brezovicë deri te malet e Rugovës, në mënyrë që shtetet shqiptare të bëhen lidere në turizmin veror dhe atë dimëror në rajon. Në njërën anë kemi detë, e në anën tjetër kemi mal. Shqiptarët brenda ditës mund të shijojnë verë në dimër, skijim në mal dhe qëndrim në detë – e ku ka më mirë se kjo ?! Por athua, a mund të jemi më kreativ në ide për rritjen dhe intensifikimin e këtyre investimeve në nivele qeveritare ndërshqiptare ?

Sigurisht që po.

Tregu i kapitalit mungon në Shqipëri dhe Kosovë, jo pse nuk kemi resurse strategjike por pse nuk kemi iniciativa dhe ide konkrete për jetësimin e tyre. Zhvillimi i tregut të kapitalit është qenësor për ngritjen e rejtingut kreditor të të dy shteteve shqiptare.

Mendojë se, Shqipëria do të duhej t’i emetojë letrat me vlerë mbi projektet e saja kapitale në bregdet si ajo e Durrës Marina apo Vlora Marina. Këto letra me vlerë që i garanton shteti shqiptarë do te duhej që, pjesërisht të investojë në to edhe shteti i Kosovës dhe diaspora mbarë shqiptare. Nga ana tjetër do të duhej që, qeveria e Kosovës te intensifikojë projektin e turizmit dimëror në Brezovicë dhe të emetojë gjithashtu letra me vlerë mbi këtë projekt kapital dhe , qeveria e Shqipërisë të investojë gjithashtu në letrat me vlerë të Kosovës së bashku me diasporën shqiptare dhe pse jo edhe investorët e huaj. Kjo do të thotë se, shtetet shqiptaro- shqiptare bëhen pronar kryesor të ndersjelltë të kapitali të tyre , duke e mbështetur fuqishëm kapitalin e investuar me të gjithë mekanizmat ligjorë, garancat shtetërore, si dhe me risigurime ndërkombëtare nga kompanitë prominente botërore të specializuara në lëmin e risigurimeve.

Kështu paratë do sillen dhe mbesin në atëdhe, kapitali do të qarkullon në trojet shqiptare, do të rritet GDP-ja dhe mirëqenia e përgjithshme e popullit, si dhe do të shmanget ekzodi i të rinjëve shqiptarë në perëndim, sepse pagat do të rriten në nivel me ato të perëndimit dhe vendet e punës do të jenë të mjaftueshme. Madje, mund të hapet rruga edhe për rikthimin e të gjitha shqiptarëve të interesuar nga diaspora për të jetuar dhe prosperuar ekonomikisht në vendlindje.

Duke garantuar stabilitet financiar nëpërmjet të operimit të letrave me vlerë në tregun e hapur, Shqipëria dhe Kosova në te ardhmen e afërt mund të emetojnë edhe EURO – Bondin shqiptarë

në tregun financiar perëndimor dhe të konkurojnë si dy tregje financiare te përbashkëta nën ombrellën e një politike monetare të përbashkët dhe të suksesshme. Kështu promovohet Kosova dhe Shqipëria si shtete stabile ekonomikisht dhe financiarisht ku mbi të gjitha mbretëron ligji, dhe si të tilla do të jenë atraktive për tërheqjen e investorëve të huaj në sektorët strategjik të turizmit malor – detar, dhe jo vetëm.

Duke punuar në fuqizimin e tregut financiar nëpërmjet të emetimit të letrave me vlerë dhe operacionalizimit të tyre efikas, qeveritë shqiptare mund të stabilizojnë dhe te fiksojnë normat e interesit për tërë tregun financiar, të mbajnë nën kontroll inflacionin, si dhe të injektojnë buxhetin qeveritar sa herë që ka nevojë. E pas këtyre hapave është e lehtë të themelohet dhe menagjohet tregu i kapitalit dhe bursa e cila i mungon shteteve tona.

Keshtu lidhen, fuqizohen dhe faktorizohen më shumë shtete tona dhe populli ynë në rajon.

Të dashur Kryeminstra Rama dhe Kurti , ju lutem filloni me reforma ekonomike të përbashkëta, koherente dhe te sinkronizuara sepse, edhe ideja e amnestisë fiskale do të inkorporohet më lehtë kur, Banka Qendrore e Kosovës dhe Shqipërisë bëjnë bashkarisht politika monetare zhvillimore të avancuara meqë ju takon sepse, janë boshti i rrotullimeve financiare shtetërore dhe mbi të gjitha këshilltare financiare kyqe të qeverisë.

Bashkimi e bënë fuqinë dhe guri i rëndë peshon në vend të vet !

Dr. Msci.ecc. Vlora Obertinca

Eksperte e tregjeve financiare,

Doktor shkence në lidership

Mirë se vini zoti President! në Shqipëri

by

Nga Beqir SINA – New York/

Presidenti Clinton, presidenti që ka bërë më shumë udhëtime jashtë shtetit, vizitonë në ditën e pavarësisë së SHBA, edhe Tiranën.

NEW YORK-TIRANE : Vizita e Presidentit Clinton në Tiranë sot, me rastin e 4 Korrikut. Është, një vizitë në interesin tonë kombëtar, që t’i bëjmë një mirëseardhje të ngrohtë Bill Klintonit sot pikërisht më 4 korrik, ku ai ka zgjedhur të vizitojë Tiranën, kryeqytetin e vendit tonë. Me presidentin Clinton natyrisht që : “Ne kemi nevojë për të më shumë se ai ka për ne.”

Ai është president i shtetit më të pasur dhe më të fuqishëm në botë. Më shumë se pasuri dhe fuqi ushtarake, Shtetet e Bashkuara kanë fituar me të drejtë rolin e “policit” dhe “gjykatësit” botëror.

Shumica e kombeve, edhe nëse nuk e thonë hapur këtë, janë dakord se gjatë çdo mandatit të Presidentit, Amerika ka qenë e drejtë dhe e kujdeshme në marrëdhëniet e saj me vendet e tjera. Përfshirë, ne shqiptarve këtë e ka dëshmuar dy her me dy vendime historike : më 1920 Presidenti Willson frenoi copëtimin e Shqipërisë në Konferencën e paqes! Kur, nisi edhe kthesa e madhe, që erdhi pas notës amerikane në mars të 1920. Dhe , viti 1999, SHBA, ehe NATO-s, ndërhyn ushtarakisht që Kosova të fitonte lirinë.

Në krye të prezantimit të saj, në senatin amerikan, para miratimit të mandatet të saj në Shqipëri, Ambasadorja amerikane, Juri Kim,(dhjetor 2019) përmendi mbështetjen që Shtetet e Bashkuara i dhanë Shqipërisë, duke penguar ndarjen e territoreve të saj në përfundim të Luftës së Parë Botërore.

E përmendi, jo pa qëllim!

“E vërteta, që deri më sot nuk e kemi ditur apo nuk e kemi thënë, thotë se në vitet 1918-1920, Presidenti amerikan Udru Uillson (Woodrow Wilson) dhe Qeveria Amerikane, jo vetëm e kanë mbrojtur Shqipërinë nga copëtimi i territoreve, por kanë pasur në planet e tyre edhe përcaktimin përfundimtar të saktë të kufijëve, me qëllim që të bashkojnë, aq sa është e mundur, të gjithë shqiptarët, të shtrirë kudo, rreth trungut kryesor, me qëllim final realizimin e një shteti të unifikuar.”

Ish-presidenti amerikan, Bill Clinton, ka thënë në Prishtinë, gjatë vizitës së tij( 12 qershor 2019) se ndjehej i nderuar që ka qëndruar me popullin e Kosovës “kundër spastrimit etnik dhe për lirinë e tij”. Deri sa ai u prit si hero në qendër të Prishtinës në manifestimin me rastin e 20 vjetorit të hyrjes së trupave të NATO-s, që Kosova e kremton si ditë të lirisë 12 qershorin.

Clinton: “Kam një fotografi në zyrën time në New York dhe është një fotografi në Prishtinë pas fundit të konfliktit, ku janë sekretarja Albright, gjenerali Clark, Tony Blair dhe unë. Çdo ditë që qëndroj në atë zyrë e shikoj atë fotografi për t’ia kujtuar vetes se çka ka qenë qëllimi kryesor që ka arsyetuar përdorimin e forcës. Më kujtohen fytyrat e qytetarëve kur i takova këtu para 20 vitesh, në një shkollë në Ferizaj, atë dite thash diçka që dëshiroj ta them edhe sot, 78 ditë të sulmeve ajrore nga NATO-ja mund ta kenë fituar këtë luftë por vetëm qytetaret qe ishin ne gjimnaz atë ditë dhe qytetarët tjerë të Kosovës mund ta fitojnë paqen. Njëzet vite më vonë mendoj se keni bërë një punë të mrekullueshme të arritjes së paqes dhe e di se në kohët e paqes më e rëndësishmja është të shihet se çka do të bëhet më tutje”, tha presidenti Clinton.

Clinton tha se “gjithmonë do të jetë nderi më i madh në jetë të qëndroj në Kosovë, të lirë”.

Aq qartë e saktë janë hedhur në letër këto analiza dhe raporte, dne këto dy ngjarje historike, saqë edhe sot, në kohët moderne, ato e kanë ruajtur vlerën. Madje formulime e fjali të tëra, të përdorura 100 vite më parë, vazhdojnë të përdoren nga politikanët amerikanë si qendrime konstante, serioze, të politikës së tyre sa u përket raporteve mes Shqipërisë dhe vendeve fqinje të saj.

Po si ndodhi që krerët shtetit më të madh të Botës të investoheshin kaq shumë për një popullsi prej më pak se 7/8 milion shqiptarësh, në Ballkan, historia e të cilëve, me përjashtim të kohërave të Skënderbeut, nuk i kishte kapërcyer ndonjëherë kufijtë ballkanikë?

Përgjigjen e saj do ta mësojmë në atë se çfarë gjurmësh janë lënë pas në dokumentacionin historik, për të shpjeguar këtë afeksion të habitshëm për Shqipërinë dhe shqiptarët.

Do ta e gjejmë në 1919 me Presidentin Uillson, dhe e shikojmë edhe në ndërhyrjen e SHBA me Naton, në 1999, dy vizitat e Presidentit Clinton, në Kosovë. Si dhe sot në Tiranë, – 4 korrik ! Dita e Pavarësisë së. Ditën që Amerika do të festojë ditëlindjen e saj të 247-të, pasi u arrit pavarësia nga Britania e Madhe pas Luftës Revolucionare. Etërit themelues e nënshkruan këtë deklaratë më 4 korrik 1776.

Por, edhe vizitën e gjashtëmbëdhjetë vjetve më parë. Vizitës historike të Presidenti i 43-të George W. Bush në Tiranë, vizitën e presidentit të parë në detyrë i Shteteve të Bashkuara që vizitoi Shqipërinë, pikërisht më 10 qershor të vitit 2007 me bashkëshorten e tij, Laura Bush.

Në “gjuhën” gazetareske, Presidenti Clinton, është presidenti që ka bërë më shumë udhëtime jashtë shtetit –

Lista e udhëtimeve presidenciale ndërkombëtare të bëra nga Bill Clinton:

Në Shtetet e Bashkuara ka një shprehje se “Zyra e Sekretarit të Shtetit, është në “bisht” të aeroplanit, duke ju referuar gjithmonë udhëtimeve jashtë Amerikës, (over sea) të çdo secretari shteti. Mirëpo, po t’i referohemi mbi 60 udhëtimeve të Presidenti Clinton, del se ai ka bërë më shumë se dy sekretarët e tij të shtetit, Warren Christopher dhe Medeline Albright.

Kjo është një listë e udhëtimeve presidenciale ndërkombëtare të bëra nga Bill Clinton, presidenti i 42-të i Shteteve të Bashkuara. E cila na treino se Bill Clinton bëri 59 udhëtime ndërkombëtare në 72 vende të ndryshme (përveç vizitës në Bregun Perëndimor dhe Gazën) gjatë presidencës së tij, e cila filloi më 20 janar 1993 dhe përfundoi më 20 janar 2001.

Ndërkohë që Ish presidenti amerikan Bill Clinton, po vizitonë Tiranën më 4 korrik. Është, ish Presidenti i 42-të i Shteteve të Bashkuara i cili shërbeu nga vitet 1993-2001 dhe mbërrin në Shqipëri pikërisht në Ditën e Pavarësisë së SHBA-së.

Bill Clintoni gjatë kohës së mandatit të tij si president i shtetit më të fortë në botë ndikoi në miratimin dhe realizimin e vendimeve të OKB-së për ndërhyrjen e NATO-së në Luftën e Kosovës në vitin 1999.

Clinton vizitoi gjashtë kontinente: Afrikë, Azi, Australi, Evropë, Amerikën e Veriut dhe Amerikën e Jugut. Ai mori një rol aktiv në Ballkan, ku punoi për të promovuar paqen dhe stabilitetin në dhe rreth ish-Jugosllavisë, dhe në procesin e paqes në Lindjen e Mesme, ku punoi për të promovuar paqen midis Izraelit dhe Palestinezëve, si dhe me qeveritë, të kombeve fqinje.

Numri i vizitave për çdo vend ku ka udhëtuar Presidenti Clinton janë:

Një vizitë në Argjentinë, Australi, Austri, Bangladesh, Barbados, Bjellorusi, Botsvana, Brazil, Brunei, Bullgari, Kili, Kinë (Hong Kong), Kolumbi, Kosta Rika, Kroaci, Republikën Çeke, Danimarkë, El Salvador, Finlandë, Gana, Greqia, Guatemala, Haiti, Hondurasi, Hungaria, India, Indonezia, Kuvajti, Letonia, Maqedonia, Maroku, Holanda, Zelanda e Re, Nikaragua, Nigeria, Norvegjia, Omani, Pakistani, Autoriteti Palestinez (Bregu Perëndimor dhe Gaza), Portugalia, Rumania, Ruanda, Arabia Saudite, Senegali, Sllovakia, Sllovenia, Afrika e Jugut, Siria, Tanzania, Tajlanda, Turqia, Uganda, Vatikani, Venezuela, Vietnami dhe në Kosovë(kampin Bondstil).

Vendet me më shumë se një vizitë:

Dy vizita në Belgjikë, Jordani, Meksikë, Filipine, Poloni dhe Spanjë, dhe Kosovë, një si president dhe një si ish president

Tri vizita në Bosnje dhe Hercegovinë, Irlandë, Korenë e Jugut dhe Ukrainë

Katër vizita në Egjipt dhe Izrael

Pesë vizita në Kanada, Francë, Japoni, Rusi dhe Zvicër

Gjashtë vizita në Gjermani

Shtatë vizita në Mbretërinë e Bashkuar

Tetë vizita në Itali