Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Vatra, lutje e përshpirtshmëri për shqiptaro-amerikanët që humbën jetën gjatë sulmit terrorist më 11 shtator 2001

by

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “Vatra”, gazeta “Dielli” mbarë vatranët e shqiptaro-amerikanët përkujtojnë me lutje, nderim e respekt bashkatdhetarët tanë Simon Dedvukaj, Rrok Camaj dhe Mon Gjonbalaj që humbën jetën tragjikisht në sulmin terrorist të 11 shtatorit 2001. Në këtë ditë trishtimi e dhimbjeje, “Vatra” përkujton me përshpirtshmëri viktimat e familjet e tyre dhe lutet që shpirtrat e tyre të jetojnë përgjithmonë në mbretërinë e qiellit.

Vepra dhe sakrifica e tyre nuk do të harrohet kurrë dhe do të jetë një përkujtim i gjallë në jetën tonë. 24 vite më parë bota ndryshoi rrënjësisht. Terrori dhe e keqja sulmoi paqen, qytetërimin dhe lirinë. Çdo jetë e humbur përfaqësoi jo vetëm një shpirt, por një histori, një sakrificë, një ëndërr, një dëshirë, një liri, një dashuri.

E keqja do të mundet gjithmonë.

Amerika nuk do të gjunjëzohet kurrë.

Në lutje dhe pranë jush

Me respekt

Kryetari i Vatrës

Dr. Elmi Berisha

Rrëfimet…

by

Agim Baçi/

“Dy janë këshilltarët e Njeriut- Libri që flet dhe Vdekja që hesht”, thuhet në një nga shprehjet e shenjta. Të dy këto këshilltarë nuk mund të rrinin më fort pranë njëri-tjetrit se sa te përshkrimi i vitit të mbrapshtë, 1997, kur askush nuk ishte armiku deri sa në mënyrë të beftë ngjaje ti vetë me të…Odise Kote, Enkel Demi dhe Ahmet Prençi rrëfejnë të tre në një fill, për t’iu përgjigjur pyetjes- Çfarë na ruan dhe mban në një çmenduri ku befas bëhesh armik, i panjohur, kundërshtar me atë që ke fqinj, bashkëfshatar, apo edhe koleg?

Edhe pse të tre të ndryshëm në stilin e rrëfimit, në qasjen e asaj që e humbëm në marrëzi, të tre autorët hapin një dritare të fortë – edhe pse një dritare e zezë-, por që gjithsesi duhet ta shohim pa e fshehur se ishim ne në atë hapësirë, pjesa jonë më e madhe e shoqërisë, e politikës, e institucioneve, e qytetarëve, pa e fshehur që ishim ne autorë dhe konsumatorë të çmendurisë sonë.

Rrëfimi të “Agonia” e Odise Kotes nis me gjurmimin e një legjende, pa besuar se mbijetesa është një legjendë e përhershme në çdo kaos. Ashtu siç nevoja për zbulimin e një ushtari amerikan të humbur pranë Gramshit në Luftën e Dytë Botërore, me të cilën nis rrëfimi i romanit “I rënë nga qielli” i Tom Kukës sjell fuqinë e vdekjes edhe atëherë kur ajo duket më e thjeshta, më e afërta, si në ditët e çmendura të Marsit 1997, ku fshati apo qyteti përbri ishte më larg se çdo vend i botës.. Për të ardhur në rrëfimet e drejtëpërdrejta të Ahmet Premçit “në emër të gjakut”, rrëfime si në një sallë kirurgjie, madje pa asnjë “narkozë mes fjalësh”, por thjesht ashtu në asht, drejt e në thelbin e çmendurisë sonë.

“Robi e zotëron kafshën, por kurrë nuk mëson prej saj”, shkruan Tom Kuka që në fillim të rrëfimit, një rrëfim që ka një refren të vetëm “Vend i çuditshëm Shqipëria”, duke vënë gishtin në marrëzinë që krijojmë me duart tona, duke shembur gjithçka, a thua se është e “të huajit”, e atij që do të na vërë duart në fyt. Krijimi i rrëfimeve paralele, mes kaosit në rrugë dhe këmbënguljes për të gjetur të vdekurin e një kohe të shkuar, ngjan si një paradoks përballë vdekjes që ka pushtuar rrugët e rrugicat. E nëse një nga personazhet e romanit të Kukës është i pushtuar nga një ëndërr që vijon ta ketë frikë që nga koha e luftës, ku e shkuara vijon të jetë po aq e fortë sa e tashmja, për Poshin e Humbëtirës gjithçka është “veç një plumb më shumë” gjersa ata, më të pamenduarit, ja plotësojnë fjalëkryqin e ditëve me fjalën “vdekje”. Dhe paradoksi i vetëm mbetet vetëm një- kur harron fuqinë e vdekjes, është gati e pamundur të shijosh ngjyrat e jetës. Dhe trekëndëshi Zeka- Hetemi-Poshi janë trekëndëshi ku plotësohet ky fjalëkryq pikëpyetjesh mbi atë që nuk e humbim dot edhe kur na janë zënë sytë nga e tashmja e çmendur.

Ndërkohë që te “Agonia”, ajo që nis me Shkëmbin e Nuses dhe legjendën e ngrirjes së krushqve, përballet më pas me ngrirjen e logjikës dhe vërshimin e kaosit, ku fëmijë e të rritur kanë veçse një zbavitje- të gjuajnë me plumba pa llogaritur se jetën e kujt mbyllin ashtu, në kotësi. Në rrëfimin “Agonia”, Kote është futur nën lëkurën e ish gazetarit, personazhit Bojken Kostani, dhe rrëfen jo vetëm marrojsen shoqërore, por edhe kotësinë e institucioneve, të cilat bien si të jenë piramida prej letre që mund t’i marrë era më e lehtë që fryn. E megjithatë, në mes të çmendurisë, ajo që mbijeton është dashuria, ku gjermania Keti Braumfisher vjen në Shqipërinë e kaosit për Bojkenin, duke lënë një gisht e një unazë, si një peng i legjendës për të cilën nisën uhdëtimin e parë.

Ndërsa në tregimet dhe novelat e Ahmet Prençit, në përmbledhjen “Në emër të gjakut”, kemi të bëjmë më paralajmërmimin e vetë autorit, se do ndeshemi “me një ulërimë të shuar në letër”. Nuk e ka shkruar menjëherë pasi ka kaluar “marrëzia 1997”, por duket se nuk mund ta mbante përgjithmonë brenda vetes atë përballje të tijën me “me atë që vjen nga gjaku”. E mes gjithë zallamahisë, në “Pallatin presidencial që nuk ra”, është një pyetje e një 18-vjeçari, më i riu ndër ata që po qëndron, i cili i drejtohet komandantit, Vulllnetit- “Komandant… nëse vdesim… a do e marrë vesh njeri?”. Një pyetje që i thotë thuajse të gjitha, jo thjesht nga e pakuptueshmja që po ndodh, por nga fuqia për të ditur kuptimin e vdekjes, për të ditur “pse-të e marrëzisë”. Madje, edhe më drejtëpërdrejtë janë sytë e Lorit, qenit besnik që kish mbrojtur një fëmijë nga ujku, që pyesin në tregimin me të njëjtin titull “Pse më vrave?”…

…Ne ja ngulëm për disa kohë sytë humnerës, pa i besuar asaj që porosit Niçe, që nëse ndodh për një kohë të gjatë, edhe humnera na i ngul sytë ne. Të tre autorët kanë mundur të sjellin në mënyra të ndryshme një të përbashkët- sado e lehtë të duket vdekja, ajo ka peshën e fortë të të pakrahasueshmes, dhe flet përmes të tjerëve, duke qenë një peshë e papërballueshme. Dhe letërsia do jetë ajo që do e risjellë fuqinë e marrëzisë për të kuptuar.. Jetën.

“Pekin, parada e Liderëve dhe Armëve vrasëse të Paqes”

by

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Javën e kaluar (3 Shtator), kancelaritë, institucionet, institutet dhe ushtria mediatike në mbarë globin u dominuan nga Parada Ushtarake e Pekinit, që formalisht i dedikohet 80 vjetorit të kapitullimit, njëkohësisht datës zyrtare të fitores së Kinës ndaj Japonisë nazi-fashiste, por që praktikisht meriton të quhet/titullin: “Parada e Aleatëve dhe Armëve vrasëse të Paqes”!

I vetëdijshëm që jo vetëm titulli, do provokojë debate të forta, nga internacionalistët anti-amerikanë, politikanët e borderosë së Kuvendit, analistët e gjithëditur, përfshi strategjistët mëndjendryshkur, fatekeqesisht edhe në Tiranë, në vijim gjeni gjetje dhe mesazhe gjeopolitike nga kjo ngjarje:

Pikësëpari, për të mbetur i drejtpërdrejtë si dhe konsistent me 10-ra vlerësimet e publikuar rreth: “luftës gjakatare të Rusisë-Putiniste në Ukrainë, përballjen me terroristët në Lindjen e Mesme, zgjimin e oshilacioneve të Millosheviçit në Ballkan, si dhe demostrimin e fuqisë pakonkurueshme ushtarake të ShBA ndaj bazave bërthamore të Iranit, etj”, paradën e Pekinit e çmoj jo vetëm si gjetje “alla Kinezçe”, por dhe si sfidë për paqen, rendin global të sigurisë, statuquosë gjeopolitike, interesave euroatlantike , si dhe ndaj qasjes së fortë të Presidentit të ShBA Donald Trump.

Parada kishte qëllim projektimin e fuqisë ushtarake në botë si dhe frymës patriotike dhe kohezionit të kombit Kinez rreth Leadersh-it aktual. Por, në fjalën e Tij, Presidenti Xi, anashkaloi poshtërimin nga Japonia nazi-Fashiste (nga 1937) si dhe mirënjohjen ndaj ShBA për gjunjëzimin e Japonisë në 3 Shtator 1945, duke e cilësuar Luftën e 2- Botërore vetëm si kthesë në “ringjalljen e të pandalshme të kombit Kinez“. 

Megjithë problemet me të drejtat e njeriut dhe regjimin komunist, sigurisht Kina është superfuqi ekonomike, kulturore dhe gjeopolitike, duke mbajtur rol determinant për paqen, sigurinë dhe stabilitetin në kontinentin Aziatik, por edhe në rrafshin global. Për ta ilustruar, mjafton të përmendim që Kina është vendi i dytë nga popullsia (1.4 miliard);  i 2-të me GDP (nominale) 19 mbi trilion $ (mbas USA me 30 Trilion $), dhe po ashtu e dyta (por ende shumë mbrapa) për sistemet e teknologjisë së avancuar. Me këtë rast, kujtoj se për shkak të peshës gjeopolitike, Pekini u tolerua (si dhe vijon..) nga ShBA/Perëndimi për “shtypjen me tanke të studentëve në sheshin Tiananmen 36 vjet më parë” (Qershor 1989) !    

Së dyti, përtej kostumit të Mao Ce Dunit (!), fjalimit dogmatik para një turme me më shumë se 50,000 spektatorësh si: “Sot, njerëzimi përballet me zgjedhjen midis paqes ose luftës“, duke shtuar se populli kinez “qëndron në anën e duhur të historisë”, e cila kulmoi me lëshimin e 80,000 pëllumbave të paqes dhe tullumbaceve shumëngjyrëshe në Sheshin Tiananmen, praktikisht në Parade u demonstrua: “fuqia e armëve vrasëtare të Paqes, si raketa, avionë, tanke, teknologji & dronë të gjeneratës së fundit”!

Sigurisht edhe në planin ushtarak Kina nuk është as Koreja e Veriut, as Irani dhe as Rusia. Kjo pasi shpenzimet e mbrojtjes arrijnë në 250 Bilion $ në vit, pra e dyta në botë (4 herë më pak se SHBA), ka 58 baza me 600 armë nukleare (10 herë më pak Rusia dhe USA). E thënë më qartë, ka kapacitete dhe fuqi ushtarake për Luftën hibride, kibernetike dhe Inteligjencën Artificiale; raketat hipersonike (DF-61) të avancuara, armë elektromagnetike; radarë, raketa anti-satelit të gjeneratës së fundit, si dhe armët/viruse kimike dhe biologjike “të krijuar në laborator për të krijuar panik masiv”.

Përtej entuziazmit të pjesëmarrjes së pinjollit të KGB-së në këtë Parade, gjykoj se kanë dështuar me turp edhe llogaritë djallëzore të Putinit për të tërhequr Pekinin në hapjen e një fronti të ri lufte ndaj Tajvanit, dhe jo vetëm. Si edhe gjatë 43 muajve lufte në Ukrainë, Kina Popullore nuk i ka dhënë mbështetje me armatime ushtarake por e ka paralajmëruar Kremlinin për mos-vendosjen e armëve bërthamore në Bjellorusi. Nga ana tjetër, Pekini zyrtar ka konfirmuar se “kur vjen fjala për interesa gjeopolitike Kina nuk bën lojën e askujt dhe nuk mund të jetë aleate e natyrshme me Rusinë në luftën kundër USA dhe BE” !

Së treti, përveç Putinit, Kim Jong-ut, etj autokratë me “kullaro demokratike”, kjo Parade u refuzua nga Perëndimi. Kështu, Presidenti Trump e ka ironizuar qasjen e Pekinit si “Komplot kundër ShBA dhe ndalimit të gjakderdhjes në Ukrainë”. Ndërsa ashtu si për në 9 Maj, pra paradën e Moskës mbi Ditës Staliniste të Fitores mbi Fashizmin, Perëndimi (BE) ka paralajmëruar se: “Të festosh me Putinin, që vret përditë njerëz në Ukrainë, është në kundërshtim të plotë me vlerat evropiane dhe euroatlantike (BE & ShBA/NATO)”.

Refuzimi i pjesëmarrjes së Perëndimit lidhet me pjesëmarrjen e Putinit, ose siç e cilësoi Kancelari Gjerman Mercz “vrasësin më të madh të luftës së kohës tonë”, për shkak të përgjegjësive në luftën 3.5 vjeçare (1.6 milion të vrarë), ndaj integritetit territorial të Ukrainës, por edhe ndaj rendit global, vlerave, interesave dhe fuqinë ushtarake të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/BE).  

Së katërti, me përjashtim të Kryeministrit Sllovak Fico (i vetmi nga BE/NATO) dhe Presidentit Serb Vućič, braktisja e Paradës tregoi kohezionin e fortë të 31 vendeve të NATO-s, si dhe vendosmërinë për për t’u përballur bashkarisht me të gjitha kërcënimet e luftës së ardhshme: “IA, raketat, robotët, dronët, armatimet moderne dhe propagandën/dezinformimin bolshevike”. Kështu mos-pjesëmarrja ishte edhe mesazh i qartë ndaj diktatorëve gjakatarë si dhe të shkalluarve nga fuqia e të gjithë-Pushtetit (Putinit, Kim Jong, etj). 

Kryeministrin Sllovak një personazh kontravers që nuk e marrin seriozisht në NATO/BE. Ndërsa për rrokullimën drejt fundit pa lavdi dhe oshilacioneve të ish-ministrit të Millosheviçit nga “Shqipëria e Madhe”, meriton denigrimin që i bëri edhe aleati strategjik/Putini: “s’të duan më si leader të Serbisë” ! 

Në fakt jo shqiptarët por Beogradi Zyrtar duhet të përgjigjet (pikësëpari popullit Serb dhe USA/NATO) që ndërkohë që “nuk kërcënohet nga asnjë vend i rajonit (përfshi RSh/Kosova), pse (?!?) shpenzon (armatosjet deri në dhëmbë) mbi 2 Miliard € në vit, pa konsideruar marrëveshjen me 1.64 miliard për dronë dhe raketa nga Izraeli, rreth 3 Miliard kontrata me Francën për 12 avionë Rafale, si dhe 2 miliard € me Kinën, ose mbi 5 % të GDP-së vjetore të Serbisë, pra 8 herë më shumë se Shqipëria dhe Kosova së bashku ?!?

Së fundmi, ri-sjell në sulmin shkatërrimtar dhe  më të fuqishëm të historisë së njerëzimit nga ShBA (6 avionë B-2 me kosto 2-Bilion $; 37 orë fluturim; 12 bomba GBU-57 (nga 14 tonë); 10-ra raketa Tomahawk dhe mbi 125 avionë F-35) ndaj bazave bërthamore të Ajatollah-ut të Iranit, që kërcënonte: “me shfarosje nga faqja e dheut të kombeve, kulturave dhe shteteve sovrane”!

Para pak ditësh, në ceremoninë e ri-Emertimit “Ministria e Luftës”, Sekretari Pete Hegseth, i konfirmoi Presidentit Trump (CINC) se “fuqia ushtarake (përfshi në hapësirë) e SHBA është shumë dekada përpara se armiqtë potencialë”. Kjo, shërben edhe si mesazh i fuqisë së pakonkurueshme të ShBA ndaj diktatorëve gjakatarë si dhe të shkalluarve nga fuqia e të gjithë-Pushtetit (Putinit, Kim Jong, etj).  

Thënë këto mbetem besimplotë si dhe e përsëris se vetëm falë (super) fuqisë ushtarake të pathyeshme dhe vdekjeprurëse e ShBA si dhe leadership-it të fortë të Trump, jo vetëm interesat ShBA janë të garantuar por: “paqja, rendi global i sigurisë, vlerat e qytetërimit dhe demokracia do të triumfojnë mbi neo-nazistët, neo-stalinistët, neo-Macedunistët, neo-Millosheviçët si dhe ndaj shteteve dhe organizatave terroriste”!.” 

Rekomandime strategjike për Modernizimin e Sistemit të Sigurisë & Mbrojtjes mbarë-Kombëtare:

  1.  As nuk duhet ta mendojmë rikthimin te marrëzia e “mbrojtjes me forcat e veta”, por të mbështetemi fortë si dhe forcojmë edhe më tej bashkëpunimin strategjik me ShBA/NATO/BE.
  2. Duke duartrokitur “marrëveshjen mes Kroacisë, Kosovës dhe RSh në fushën e mbrojtjes si dhe përulur para përgjegjësive shtetërore”, të jetësojmë Platformën: “2-Shtete Sovrane, 1-Komb i Vetëm”, duke e konfirmuar në Washington, Bruksel etj, që: “kjo platform nuk kërcënon askënd (përfshi Serbinë), por do të kontribuojë si një balancë racionale për paqen afatgjatë si dhe integrimin euroatlantik të Rajonit.
  3. Rritja e shpenzimeve për mbrojtjen nga 2% në 5% deri në 2030 domosdoshmëri për të transformuar SS&MbK, në përputhje me Konceptin e Ri të Mbrojtjes Kolektive, duke modernizuar aftësitë operacionale të FA në përmbushje të misionit kushtetues: “mbrojtjen e integritetit territorial (neni 5); zhvillimin e interesave kombëtare, detyrimet në NATO dhe promovimin e vlerave euroatlantike” !
  4. Garanci në suksesin e reformave të sigurisë dhe mbrojtjes kombëtare, mbeten: “rikthimi i RSh në shinat e demokracisë funksionale dhe balancave kushtetuese; gjithëpërfshirje dhe konsensus; përgjegjshmëri e lartë ndaj interesave kombëtare dhe forcimi i partneritetit strategjik me ShBA/NATO/BE”. 

* Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare,

Ballkanit si dhe marrëdhëniet me USA/NATO,

Ish: zv/SHSHP, Këshilltar i Presidentit si dhe,

Themelues i Përfaqësise se RSh në SHAPE/NATO

9/11 and its meaning today: A geopolitical perspective

by

By Rafael Floqi/

On September 11, 2001, the world was shaken by terrorist attacks that struck the Twin Towers in New York and the Pentagon in Washington, killing nearly 3,000 people. These events marked a critical juncture in international relations, often compared to Pearl Harbor (1941) as an act that altered the course of American and global politics (Kissinger, 2014). Beyond the human tragedy, September 11 redefined global security, placing non-state actors at the center of the international agenda and reshaping geopolitics from the Middle East to Afghanistan and beyond.

From Unipolarity to Asymmetric Threats

After the end of the Cold War, the United States was perceived as the sole hegemonic power—what Charles Krauthammer (1990) called the “unipolar moment.” However, September 11 demonstrated that unipolarity did not guarantee absolute security. Al-Qaeda’s attacks, which turned civilian aircraft into weapons, revealed the asymmetric nature of modern threats: small, stateless actors could challenge a superpower.

As Brzezinski (2004) observed, these events marked the end of the illusion that technological and military dominance alone could secure the global order. Instead, September 11 shifted the focus from interstate rivalry to transnational networks of violence.

The War on Terror and a New Strategic Doctrine

In response, President George W. Bush declared a “War on Terror” and articulated the doctrine of pre-emptive strike in the National Security Strategy (2002). This represented a departure from the Cold War’s containment doctrine. For Bush, “Either you are with us, or you are with the terrorists” (Bush, 2001) became a dividing line that polarized international politics.

Iraq was invaded in 2003 under the pretext of weapons of mass destruction—a claim later proven unfounded. Historian John Lewis Gaddis (2004) viewed this as the moment when the United States transformed insecurity into a doctrine of proactive intervention.

Afghanistan: The Beginning and the End of a Cycle

The first intervention occurred in Afghanistan (2001), aimed at dismantling Al-Qaeda and overthrowing the Taliban. Yet, after two decades of war, the United States and NATO withdrew in August 2021. President Joe Biden declared: “We went to Afghanistan to eliminate Al-Qaeda, not to build a nation” (Biden, 2021).

The chaotic withdrawal was widely perceived as a strategic defeat, allowing the Taliban to regain power and raising doubts about U.S. credibility toward its allies. Analyst Hal Brands (2021) described it as “a Waterloo for the myth of limitless American power.” For China and Russia, the failure symbolized declining U.S. leadership, while for non-state actors it offered renewed inspiration for resistance.

The Middle East: Fragmentation and New Rivalries

The consequences of September 11 in the Middle East were profound. The Iraq invasion destroyed regional balances and paved the way for the rise of ISIS (2014). As Gerges (2016) notes, ISIS emerged directly from the power vacuum created by postwar mismanagement.

Iran emerged as a strategic winner, expanding influence through Hezbollah in Lebanon, militias in Iraq, and support for the Syrian regime. Nasr (2006) described this as the “Shia revival” in the Middle East.

Saudi Arabia and Sunni powers intensified their rivalry with Iran, most visibly in Yemen and Syria.

Israel now faces a renewed strategic encirclement by Iran-backed forces such as Hamas and Hezbollah, highlighted in the escalation after October 7, 2023.

Instead of externally imposed stability, the region has become a “mosaic of crises” where regional and global powers collide over fragmented political landscapes.

Implications for the Balkans and the Albanian Sphere

Though geographically distant, the Balkans were not immune to post-9/11 dynamics. Albania strongly aligned with the United States, contributing to missions in Iraq and Afghanistan, strengthening its NATO accession credentials (2009).

In Kosovo, U.S. engagement after 2001 proved decisive for the 2008 declaration of independence. Meanwhile, the global counterterrorism discourse was instrumentalized by some regional governments to justify tighter control over local Muslim communities, reflecting how global narratives influence domestic politics.

Twenty-four years later, September 11 remains a geopolitical turning point that reshaped the global order. It marked the end of the unipolar illusion, the rise of regional rivalries, and the empowerment of non-state actors as central challengers to international security. The U.S. withdrawal from Afghanistan and the fragmentation of the Middle East demonstrate that military power alone is insufficient for sustainable stability.

As Kissinger (2014) warned, “world order requires a balance between power and legitimacy.” Without such balance, the legacy of September 11 will be an increasingly unstable global system where history risks repeating itself in new forms.

Photo by: National September 11 Memorial & Museum

Durrësi i vjetër…

by

Durrësi është një përzierje e çuditshme ndërtesash turke dhe dyqanesh italiane mes fortifikimeve franke dhe bizantine. Duket sikur turqit kishin mbërritur në këtë qytet venecian dje. Lart pranë xhamisë me kupolë, mutesarifi kishte ndërtuar një pallat të madh, një konak prej dheu dhe druri. Shkallët dhe korridoret gumëzhinin nga lutës, imamë me çallma të larta, gra të mbuluara dhe policë të grisur. Ushtarët po gatuanin ose po bënin kafe në oborr. Të burgosurit shtrinin krahët e tyre të lidhur rëndë me zinxhirë përmes hekurave prej druri, duke lypur cigare. Priftërinjtë ortodoksë po debatonin në greqisht. Artileria po lëvizte rreth një topi të vjetër prej bronzi. Të gjithë ndiheshin si në shtëpi këtu. Kështu e imagjinoja një prefekturë në një vend të tiranisë paternale.

Në rrugicat e ngushta dhe të dredhura me pllaka guri të qytetit të poshtëm, kishte tabela italiane dhe produkte italiane në të gjitha dyqanet. Qeramikë nga Kalabria, makarona, enë prej dheu, pije alkoolike nga Milano, verëra Chianti. Fëmijët po dilnin nga shkolla italiane, duke kënduar këngë napolitane, të tilla si ato që mund të dëgjoheshin nga Xhenova në Brindizi, barkarolat e përjetshme me të cilat vajzat e bukura nisen për në bukuroshe Venezia. Konsulli i Mbretit Umberto kishte vendosur mburoja të mëdha në derë, në ballkon dhe në dritaren e shkollës së tij.

Muret e vjetra e rrethonin qytetin në një përqafim të ngushtë. I reduktuar në një drejtkëndësh prej 600 deri në 300 metrash në maksimum, Durrsi ishte vetëm një fshat njëzet vjet më parë. Prefekti turk as nuk jetonte këtu. Ai banonte në fshatin e Kavajës në anën tjetër të gjirit. Varkat italiane dhe parcelat italiane e kanë ringjallur këtë qytet të vdekur. Varkat vijnë nga Brindizi dy herë në javë dhe parcelat nuk janë sekret për askënd. Njerëzit në rrugë mund t’ju tregojnë se kush po merr para. Shuma mujore varion nga katër deri në gjashtë paund turke (92 dhe 138 franga).

V. Berárd, 1890

Eduart Caka – “Histori e Shqipërisë”