s p – Page 2061 – Dielli

Çelja e shkollave shqipe që nga mesjeta, rreze drite kundër pushtuesve dhe për rimëkëmbjen si komb

September 15, 2022 by s p

Shkruan: Eneida Jaçaj

Arsimi dhe dija është e vetmja armë e fortë kundër shtypjes, nënshtrimit, nëpërkëmbjes dhe talljes! Mbretëria e dijes ka forcën ta nxjerrë një komb dhe mbarë njerëzimin nga errësira, duke shërbyer si rreze drite për të gjetur forma nga më të ndryshme të rrugëdaljes, në zgjidhjen e shumë ekuacioneve me karakter ekonomiko-social. Dija i atribuon shoqërisë dinjitetin, ekzistencën në gjithë qenien e saj; është shpresë drejt rrugës plot ndriçim, pa kthim! Një komb pa një gjuhë dhe i paarsimuar, do të ishte i padukshëm dhe inekzistent në sytë e botës, ku superfuqitë do të uleshin në tavolinat e salloneve të pazareve dhe do të vendosnin për fatin e tij, sipas orekseve të tyre. Ashtu siç edhe ka ndodhur…

Një kombi të cilit i mohohet e drejta për dije dhe sidomos shkrimi e këndimi i gjuhës amtare, për ta përdorur si plaçkë për interesa vetjake, do të jetë një shoqëri që do të mbetet gjithmonë në pozicionin e padukshëm dhe do të rreshtë së ekzistuari. Shqiptarët e kanë njohur fort mirë këtë pozicion, pasi kanë qenë të pushtuar duke filluar me Perandorinë Osmane, në vitin 1384, ku ishin Fuqitë e Mëdha të Europës që e lanë vendin prej 5 shekujsh në uzurpimin e turqve mesjetarë, pasi vetëm kështu do të pengohej dalja e Serbisë në det. Pushtimet dhe pazaret e superfuqive që vijuan edhe pas periudhës së mesjetës së vonë, në kurriz të territoreve shqiptare, kanë qenë kryefjala e kalvarit të vuajtjeve dhe kryengritjeve të shqiptarëve për disa vite. Për të aneksuar territore shqiptare dhe për të përfituar nga pozita gjeografike, pushtuesit do ta kishin më të lehtë të arrinin qëllimet e tyre, duke i lënë shqiptarët në mjerim dhe errësirë të plotë. Kjo është një nga arsyet pse shqiptarët e kanë të induktuar në gjak dëshirën për t’u arsimuar dhe triumfuar me sukses në çdo fushë respektive, pasi dija është si “shpata e Demokleut”, e cila shërben si kërcënim ndaj çdo rreziku të jashtëm, por edhe si pikë-nxitje për t’i dhënë zgjidhje shumë problemeve shoqërore.

Pra, shqiptarët, me këmbëngulje, nuk hoqën dorë nga përpjekjet për t’i kthyer kombit dinjitetin dhe krenarinë, përmes arsimimit. Historiku i hapjes së shkollave shqipe e ka zanafillën që në periudhën mesjetare, ku kleri katolik ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm. Gjuha shqipe nisi të shkruhej 48 vite para mbajtjes së Kongresit të Manastirit, në vitin 1908. Një figurë emblematike e dijes mbetet të jetë Papa Kristo Negovani, prifti shqiptar i cili luftoi për çlirimin e vendit nga falangat greke, dhe punoi fort për shkrim-këndimin e gjuhës shqipe. Ai ishte i pari që ngriti meshën në gjuhën shqipe dhe nuk iu bind kurrë pushtuesve grekë, që të hiqte dorë nga mësimi i gjuhës shqipe dhe arsimimi i të fëmijëve, por jo vetëm. Sipas dokumenteve dhe studimeve që janë bërë, priftërinjtë hapën shkolla që datojnë nga viti 1585; në Kurbin më 1632; shkolla e Pllanës dhe të Blinishtit në vitin 1644; shkolla e mesme në Janjevë të vitit 1670; shkolla e Rrjollit, e hapur nga Pjetër Bogdani me mësues Marin Gjini, në vitin 1675; shkolla e Shkodrës, e hapur nga Filipi, nga Shkodra, në vitin 1698, e shumë shkolla të tjera.

Shqiptarët jetonin në kushte të mjerueshme dhe të pushtuar, por dëshira për dije u shtohej dita-ditës. Hapi i parë i shqiptarëve ka qenë mësimi i gjuhës shqipe, pasi çdo njohuri e re ka si bazë mësimin e gjuhës amtare. Kështu, në vitet e pushtimit osman, mësimi i gjuhës shqipe bëhej fshehurazi në ato pak shkolla fetare që u lejuan të vazhdonin veprimtarinë e tyre, si në vitin 1584, në Stubëll të Kosovës, pastaj në Himarë (1627), Kurbin të Krujës (1632), Vuno e Palasë të Himarës (1632), Korçë (1637), Pllanë (1639), Bilisht (1639), Dhërmi (1660), Janjevë (Kosovë) (1665), në Akademinë e Re në Voskopojë e në Medresenë e Bushatllinjëve në Shkodër, etj.

Sipas dokumentit, u hapën shkolla në mbarë vendin dhe u punësuan shumë mësues. Shkollat u hapën dhe në fshatra të thella, ku merrnin dije të gjitha moshat.

Ndërsa në vitin 1885, Naim Frashëri, bashkë me të vëllanë dhe shqiptarë të tjerë në Stamboll, pjesë e “Shoqërisë së të Shtypurit Shkronja Shqip”, arritën të bindin Portën e Lartë për hapjen e një shkolle shqiptare për djem në Korçë. Ndërsa në 7 mars 1887, u hap zyrtarisht shkolla e parë shqipe në Korçë, ku mblodhi plot djem dhe vajza. Shumë atdhetarë të tjerë të flaktë bënë përpjekje të mëdha për hapjen e shkollave shqipe. Shumë intelektualë kishin emigruar, por ata nuk e harruan Shqipërinë, kontribuan për lëvizjen kulturore, duke i sjellë kombit lavdinë përmes dijes. Midis tyre më së shumti u shquan: Naum Veqilharxhi, Konstandin Kristoforidhi, Zef Jubani, De Rada, Thimi Mitko, Naim e Sami Frashëri, Pashko Vasa, Qiriazët etj. Intelektualëve shqiptarë u buronte nga shpirti dëshira për ta nxjerrë Shqipërinë nga analfabetizmi, duke e vendosur në vendin e nderit, pasi dija është drita e kombit! Zyrtarisht, si përpjekje e të gjitha lëvizjeve për hapjen e shkollave, merret për bazë mësonjëtorja e Korçës që filloi të punojë me 7 mars 1887, me mësuesin e saj Pandeli Sotiri, të cilin e pason shkolla e Prizrenit në vitin 1889, me mësuesin Mati Logoreci. Pak ditë më vonë, u çel shkolla shqipe në qytetin e Pogradecit, Ersekë, Ohër, etj. Në 23 tetor të vitit1891, në Korçë u çel Shkolla e Vashave, pasi arsimimi i femrës është një hap vendimtar dhe i pakthyeshëm në emancipimin e familjes dhe shoqërisë. Pas hapjes së mësonjëtores së parë të Korçës, u çel më pas shkolla e Prizrenit në vitin 1889, me mësuesin Mati Logoreci.

Për t’i ardhur në ndihmë mësimit të gjuhës amtare, u botuan një varg abetaresh si ajo e Naum Veqilharxhit (1844, 1845), e Konstandin Kristoforidhit (1867, 1868), e Daut Boriçit (1869), “Allfabetarja e Stambollit” (1879) etj. Më vonë u mbajt Kongresi i Manastirit (1908, 1910), ku u morën vendime të rëndësishme edhe për zhvillimin e arsimit në Shqipëri. Në vitet 1908 – 1909 u hapën 15 shkolla shqipe. Një nga vendimet që u morën ishte përdorimi i alfabetit latin, në mënyrë që shkëmbimi i ndonjë telegrami me vendet e tjera, të ishte më i lehtë për t’u kuptuar. Ky ishte një sugjerim i shtruar nga Gjergj Fishta. Më 1909 në Elbasan zhvilloi punimet Kongresi Kombëtar për Problemet e Arsimit e që njihet edhe me emrin Kongresi i Shkollave. Po në këtë vit u hap edhe Shkolla Normale e Elbasanit. Duke vijuar me ngritjen e disa shkollave të tjera: Shkolla Teknike Shqiptare (1921), Instituti Femëror “Kyrias” (1925), Instituti Femëror “Nana Mbretneshë” (Tiranë) (1933), Gjimnazi “Illyricum” (1921), Gjimnazi i Shtetit (1922, Shkodër), Liceu Kombëtar (1921, Korçë), Gjimnazi i Gjirokastrës (1923), Shkolla Tregtare në Vlorë (1924), Instituti Shqiptaro-Amerikan i Kavajës (1926) etj. Përpjekjet e shqiptarëve për lëvizjen kulturore kombëtare kanë qenë tepër të vyera dhe të çmuara, si qendresë kundër pushtuesve dhe duke i dhënë kombit dritën e dijes dhe shpresës. Sot e kësaj dite, shqiptarët shkëlqejnë si brenda dhe jashtë kufijve të vendit, në profesionet e tyre respektive. Pasioni për dije dhe proges, nuk u rreshti asnjëherë!

“Në kërkim të Venerës” nga Norika Sefa është kandidati i Kosovës për Oscars 2023

September 15, 2022 by s p

‘Në kërkim të Venerës’ me skenar dhe regji nga Norika Sefa, është përzgjedhur nga komiteti selektues si kandidati që propozon Kosova në garën e Akademisë së Çmimeve të Oscars për vitin 2023.

“Përveç rrugëtimit të suksesshëm në festivale, ‘Në kërkim të Venerës’ përfaqëson autenticitetin por edhe shumëllojshmërinë tematike që trajton kinemaja kosovare viteve të fundit. Në mënyrë të pashembullt filmi të bën të vëzhgosh nga distanca, përderisa në të njëjtën kohë të lidhë me secilin personazh. Ne besojmë se bota ka nevojë për filmbërës autentikë, dhe qasja e gjuha unike e Norika Sefës e bën filmin një kandidat të denjë për këtë garë.” u shpreh komiteti selektues i Kosovës përgjegjës për përzgjedhjen e kandidatit të Kosovës.

Filmi përcjellë adoleshenten e qetë Venerën (luajtur nga Kosovare Krasniqi) që jeton në një qytet të vogël në Kosovë. Në shtëpi, ku tre breza jetojnë së bashku në një shtëpi të vogël, ajo nuk ka aspak privatësi.

“Jam veçanërisht i gëzuar që ‘Në kërkim të Venerës’, një jetë-botë e një adoleshente e krijuar mjeshtërisht, dhe një vepër thuajse fiksion etnografik shqisor i një fshati të vogël, është zgjedhur të përfaqësoj Kosovën në platformën më të madhe të kinemasë në botë.” shtoi, Lum Çitaku, drejtuesi i Qendrës Kinematografike të Kosovës pas vendimit të komitetit selektues.

Komiteti selektues i aprovuar nga Akademia e Çmimeve e Oscars ishte e përbërë nga kineastët nga Kosova: Ismet Sijarina, Blerta Basholli, Samir Karahoda, Visar Morina, Alban Uka, Valmira Hyseni, dhe Enis Saraçi.

Me producent Besnik Krapin, drejtor fotografie Luis Armando Arteaga, montazher Stefan Stabenow, skenograf Arben Shalën, zërin nga Risto Alchinov, kostumografe Desantila Lika, grimere Lidona Berisha. Në film luajnë: Kosovare Krasniqi, Rozafa Çelaj, Erjona Kakeli, Basri Lushtaku, Bleon Makolli, Fatushe Nushi, Ajan Zharku, Ermal Bilalli, Tristan Halilaj, Shend Miftari, Anisa Ismajli, Sheqerie Buqaj etj.

“Në kërkim të Venerës” është bashkëprodhim në mes Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut, mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës, Agjencia për Film e Maqedonisë së Veriut, Komuna e Prishtinës dhe Komuna e Kaçanikut.

THIRRJE PËR NJË RILINDJE SHPIRTËRORE…

September 14, 2022 by s p

Filozofia mjerane e shoqërisë tonë nga jeta në një libër.

Dekalog emocionesh nga Visar Zhiti

Të rindërtojmë Qiellin Shqiptar, sepse është përmbysur dhe po kalbet, – duket se dëgjoj zërin metaforik, të shqetësuar skajshëm, më saktë të pakënaqur thellë, të intelektualit Robert Martiko dhe kuptohet, fjala është për ëndrën e madhe përbashkuese, për jetën shpirtërore, që është dhe përjetimi i vërtetë.

Kemi mbetur një shoqëri e paditur, në errësirën mitike të “Shpellës së Platonit”, shkruan ai, ku robërit e lidhur brenda saj nuk e dinë dhe s’e besojnë se jashtë është drita dhe ç’është më dëshpëruesja, shpresëçoroditëse, nuk ka përpjekje serioze e as frymëzues për rrugëdalje…

Kam ndër duar librin “Qiell i rrëzuar në tokë” të Robert Martikos, i botuar këtë vit dhe për të është fjala, një tekst i mendimit filozofik, apologji e kundërshtimit dhe stigmatizim i gjendjes mjerane ku ka rënë shpirtërisht një shoqëri. Është një britmë për të ndryshuar sa më parë, duke filluar me veten…

Se si më erdhi në dorë ky libër, fare zakonshëm, është fakt i parëndësishëm, por dua ta rrëfej se prapë më duket se përmban nga ajo dëshira permanente për të mbledhur dritë, ja, ashtu në formën e dijes parake, që dhe vetë autori R. M. duket se e kërkon dhe e nxit për këdo, për shoqërinë në përgjithësi.

“Qiell i rrëzuar në tokë” bashkë me “Lasgush Poradeci – Poeti i dashurisë së përjetëshme”, një përmbledhje kjo, e vogël me format xhepi e disa prej lirikave inkadeshente lasgushiane, dy libra, të cilët m’i dha Dr. Minella Aleksi, mik dhe kritik letrar, që ia kishte dhënë poeti Dalan Luzaj në Çikago, me porosi nga poetja Ilirjana Sulkuqi që ka ikur nga New Yorku, ku banon, për disa aktivitete në atdhe, ajo ishte dhe përgatitësja e përmbledhjes poetike dhe të dy librat në fjalë shoh se gjithsesi kanë një lidhje të brendshme midis tyre, se edhe proza filozofike e R. Martikos ka protagonist shpirtëror vetë poetin qiellor.

Me librat ishte dhe një stilolaps i bardhë me një mbishkrim anglisht: “Lasgush Poradeci – The poet of eternal love (1899-1987)”. U zgjata për të thënë se është gëzim ky përkujdes, që shqiptarët në SHBA e kërkojnë njëri-tjetrin për t’i dhënë librat e gjuhës-amë, i përhapin mes tyre, i bisedojnë.

E gjejmë librin, por edhe na gjen.

“Qiell i rrëzuar në tokë” me nëntitull “Lasgush Poradeci”, duket si një risi, gjini e papërcaktuar letrare, qëllimisht besoj, midis esesë dhe romanit filozofik pa ngjarje, ku veprojnë mendimet dhe idetë, kohezini midis tyre, megjithatë ka përhijime personazhesh, Autorin dhe Hijen si alter ego e tij, që dialogojnë, ringrenë institucionin e bisedës, përshfaqet intekektuali shterpë me njohje në botë, por pa njohuritë themelore të botës shpirtërore, përfaqësuesi i intekektualëve të regjimit, shërbëtorë pa shpirt të tij dhe si kundërvënie ndaj tyre, sfidë kopesë së intekektualëve pa formim, materialistë vrastarë, është ylli i poetëve, Lasgushi Qiellor, shembëlltyrë dhe udhërrëfyes, ideal shpirti, dritat e të cilit llaps gjatë gjithë leximit të librit.

Me të ardhur fitimtarët në pushtet në 1944, ateistë të doktrinës materialiste të Marksit, që as atë s’e njihin, Romantiku i madh shqiptar nuk do të shkruajë më, thyhet pena për mos t’i shërbyer së keqes.

Por kanë kaluar 3 dekata në posdiktaturë, pritej ndryshim i madh apo fillimet e ndjeshme të tij, dëshira dhe projektet e lidershpit që do t’I printe ndryshimit.

Ndërkaq Robert Martiko si ndihmesë na shpalos pasionin për filozofinë e antikitetit grek dhe atë modern gjermanik, për artin e Rilindjes italiane, për Europën e qytetëruar si baza të gjithë kulturës Perëndimore, të frymës së lirisë revolucionizuese për një sistem të përparuar demokratik. Dhe ky do të ishte Qielli, sipas tij, i jetës së një populli, që në Shqipëri është rrëzuar në baltë.

Më shumë se sa faji i lidershipit politik, autori mendon me mllef se është i intelektualëve që rriti dhe edukoi sistemi diktatorial i “Lindjes së kuqe”, me plogështi shekullore të shpirtit, mashtues të mashtruar, parazitë mishngrënës të atdheut dhe e dishepujve te tyre.

Një shoqëri e frikës jeton në “kohë psikologjike”. Sepse frika, sipas filozofit Krishnamurt, është vetëm kohë psikologjike…

Kjo të jetë dhe koha që vazhdon dhe përjeton shoqëria shqiptare? Që përmbush faqet e librit të Robert Martikos, kohë e atdheut të tij…

Prandaj dhe për atë është emergjente edukimi i shpirtit, më i vështiri, më i pandryshueshmi në shekuj, më i duhuri, nëse duam ta ringremë qiellin mbi kryet tanë, për një jetë me cilësi njerëzore, ku duhej të zotërojë shpirtërorja, duke u përftuar kështu “shtesë kohe në kohë”, atë të njeriut, të civilizimit të tij të pandërprerë, se Lindja me diktaturat e saj dhe intekektualët e diktaturës ka bërë veç hapa pas në histori. Se edhe koha edhe shpirti kanë historinë e tyre.

Dhe kërkohet ndihma e poetit, e shëmbëlltyrës se tij qiellore. Robert Martiko ka zgjedhur Lasgushin dhe më shumë se sa poet, duhet Lasgushi njeri, simbol i shpirtedukuesit. Atë e gjeti diktatura si parnasian të njohur, por ai nuk shkruajti më në diktaturë, thuri poemën e mallkuar të heshtjes, e rëndë për një poet, kur kolegë të tij kishin marrë arratinë a futeshin burgjeve dhe vazhdonin eposin e kundërshtimit të madh, ku atje mund të takohej dhe At’ Pjetër Meshkalla, i adhuruar nga autori si qendrestar, si “mbinjeriu niçean”, ndërkohë dhe bashkevuajtës i babait të tij, të autorit, pra, në ferr.

Heshtja e Lasgushit, kur si poet edhe mund të shkruante fshehurazi duke mos botuar, donte të thoshte se kishte mbërritur antikoha, ku qielli po zevendesohej me kupolën e ferrobetontë të bunkerëve, ngjashëm me Shpellën e Platonit.

Përtej heshtjes lasgushiane, krahas intelektualëve profanë të regjimit të egër, në “Shpellën e Platonit”, po krijoheshin poetët e errësirës, që jo vetëm për shkak të territ, por dhe të prangave në duar, ata nuk po e shkruanin dot, metaforikisht kjo, por po e krijonin poezinë e dritës së munguar, duke e belbëzuar atë, ashtu me mend… dhe mendja, si të thuash, mendimi dhe idetë, me gjakimin e ngritjes në latësinë qiellore, janë dhe interesi parësor i librit, prandaj dhe po i kthehemi shfletimit të tij.

E ardhmja, e thotë shkoqur Robert Martiko, nuk mund të ndërtohet me materialet e prishura të kohës së mëparshme. Shoqëria shqiptare sot, “përveç rrënimit marksist, – vazhdon autopsinë autori, – trashêgon nga e kaluara dhe një lloj tipi ndërgjegjeje, tip bizanti, tip Nastradini, apo tip Omar Kajami, që gjithnjë përmban ‘Fatin’ brenda saj. Nuk ka gjë më të tmerrshme se kjo.” Ai përgjithësisht zbraz avujt e tmerrit në këtë libër, atë ideor, kaosin e brendshëm si kaos i për-së-jashtmes, thyerje mendimesh si gjendje gjysmake nga epoka, etj.

Ndërkaq arrihet në një përcaktim-akuzë, i rrallë dhe i rëndësishëm si dhe për stilistikë: “Nëse ‘Testamenti i Ri’ është konsideruar libri i vetëm policor në botë, ku autori i heq maskën lexuesit si fajtor, librat e Realizmit Socialist ishin libra policorë, ku bashkëpunëtorë në krim qenë vetë shkrimtarët.”

Duhet shkrimtari tjetër poet, që rilind Skënderbeun si energji shpirtërore

dhe Nënë Terezën si shenjte.

Ndryshimin e beson, nëse nis si ndryshim përbrenda njeriut, e gjitha kjo do dufe shpirti për shpirtin, për shpëtimin shpirtëror të atdheut. Kjo do të ishte gjeneza, Big Bang-u planetar i së ardhmes.

10.

Këtu qendron dhe risia e kumtit të “Qiellit të rrëzuar në tokë”, që ka më të rëndësishme thirrjen, se sa përmbajtjen, përkryerjen si tekst kritik, me gurin filozofal të ashpër, të pagdhëndur, mund ta skalitin në ardhmëri duart e shpirtit si vetveten, më e vêshtira kjo si bëmë, përndryshe nuk ngrihet dot qielli ynë i rënë.

Roli i ambasadorit amerikan Herman Berstein në Shqipëri

September 14, 2022 by s p

SHBA nga 1926 në 1936 hulumtime dhe investime në shëndetësinë dhe infrastrukturën Shqiptare.

Nga Fatjona Lubonja, Ed.D; Ph.D c

Duke ju referuar artikullit (F.R., Lubonja, 2019) to publikuar disa kohë më parë ne Opinion mbi historinë e humultimeve gjatë, viteve 1926-1936 ky artikull është një vazhdim i një sërë shkrimesh me kontext historik. Është e rëndësishme të theksohet ky moment historik ku midis Shqipërisë dhe Shtetetve të Bashkuara të Amerikës ka patur një bashkëpunim të mirëfilltë me karakter studiues studimor. Ky bashkëpunim solli ndryshime dhe përmirsime direkte në shëndetësinë shqiptare, ndërtimi e sistemit humultues së parë në historinë e shëndetësisë epidemologjike dhe studimore, gjithashtu edhe disa projekte të rendesishme në infrasturkturë.

Duke ju referuar dokumentaciont të studimeve historike (Rockefeller Archive Center, 1930), bashkëpunimi midis dy shteteve ka qënë aktiv dhe mund të ketë qënë iniciativa më e madhe e bërë historikisht në Shqipëri nga Shtete e Bashkuara të Amerikës. Gjatë asaj periudhe, në Shqipëri kanë qënë të pranishëm dy nga studiuesit e nderuar Amerikan Dr. Hackett (Harvard University, 1914), Dr. Russell (Columbia University, 1893), dhe F. W Knipe inxhinieri rezident në Fondacionin Rockefeller të cilët ishin figura shumë të njohura në fushën studimore ndërkombëtare në eleminimin e epidemise së malarjes në Evrope, duke mos lënë mënjanë dhe vëndet e Ballkanit.

Gjithsesi, është e rëndësishme të theksohet se përgjate asaj periudhe një rol të rëndësishëm ka luajtur dhe Ambasadori Herman Bernstein, USA Ministër në Shqipëri në vitet 1930-1933 (YIVO Archives, RG 713). Përgjatë asaj periudhe, Shqipëria gjëndej në momente të vështira ekonomike si pasojë e formimit të shtetit të ri dhe më vonë tranzicionin e politikes nga parlamentare në monarki (Arkiva e Shtetit, 1927-1930).

Ambasadori Herman Berstein luati një rol positiv ku tregoi interes në këtë investim dhe ndihmë humanitare për Shqipërinë. Fotot në vijim tregojnë interesimin direkt të Ambasadorit Amerikan dhe studiuesve në ndërtimin e infrastruktures së parë të lumit të Tiranës sot e quajtur LANA. Ky projekt u realizua për të eleminuar epidemine e malarjes në popullsinë e Tiranës së asaj periudhe, që shkaktohej si pasojë e ndotjes së lumit (Rockefeller Archive Center, 1927).

Hackett, April 1 to June 30, 1933, Box 310, Series 1, Folder Title: 704 – Albania -A-Z, International Health Division, Rockefeller Archive Center.

Hackett, April 1 to June 30, 1930, Folder 3944, Box 310, Series 1, Folder Title: 704 – Albania -A-Z, International Health Division, Rockefeller Archive Center.

*Fatjona R. Lubonja mban titullin Dr. e Shkencave në Edukim, ka studiuar Neuro-Shkencë dhe Behavior në Universiteti i Kolumbias (Columbia University) në New York dhe është specializuar në Universitetin e Harvard.

How Will You Prepare For Retirement?

September 14, 2022 by s p

Jeff Brindley/

Whether you are just starting out in the workforce or you are retiring in the next year or two there are some serious questions you should be asking yourself as you prepare for retirement. Many of these questions are life questions not solely reserved for preparing for retirement. You can ask these questions at any stage of your life. In fact, I would suggest that you ask these questions at least once a year.

Many people ask me how much they will needto save for retirement. That is something that I can address with them but I need to ask them several questions before I can help them find the answer that works best for them. Questions like what will you be doing in your retirement? How do you plan on living your life? Who will you be spending time with? What is important to you? From there I will start a conversation about life in general. I will learn about their passions, their health, and the legacy they would like to leave.These questions are just a start. Keep reading to see what other questions you should ask yourself.

Have you really thought about what your retirement will look like? Realistically? Most people haven’t! Will you live where you currently live? Will you move to be closer to grandkids? Will you move to a warmer climate, or a cooler climate? Would you like to downsize or possibly upsize your home? These are all questions that need answers. It is after you have answered these questions that you can start thinking about finances. The purpose of having savings and income in retirement is to help you do what you want or need to do in retirement. That’s why it is so important to ask these questions.

I generally start out a “dream maker” session asking people, “What is important to you?” This question stumps a lot of people but it certainly gets them thinking. Generally speaking, people want more of what is important to them. It is unique to every individual. I also ask what is least fulfilling or least important to them. These are things that they may want to reduce or eliminate from their lives if possible.

The answers I get from these two questions are all over the board. As an example I might hear from one person that they would like to kick back and relax or take time to read some good books. Other people tell me that they would like to stay busy. Some people want to work part time and others want to travel, spend time volunteering, spend time with grandkids, etc. It is all up to you but it is something that you should be thinking about. Your plans will help you to properly understand how to save for your retirement.

Other great questions include, whom will you spend time with? Do you have family or close friends in the area? If so, is it important to stay close to them and be able to see them on a regular basis?Are you active in your church? If so, what will it be like if you move away from your church? Your social circle will be important to your wellbeing in retirement. Look what happened during the pandemic when you couldn’t see your loved ones and friends for a long period of time. These are things you need to think about when you are deciding where you will live and the activities that you enjoy.

One exercise that I recommend on occasion is to map out your first year in retirement. That is, pull out a calendar and fill in the weeks and months with travel plans, obligations, friends, family, community and even professional obligations you might be finishing up in your first year of retirement. What does an average week look like? Do you anticipate exercising regularly, golfing, volunteering, date night, grandkids, etc.? How does it feel when you look at a typical week? Do you have travel plans included in your year? These are all important things to think about. I have had retirees tell me that they are bored and others tell me that they are too busy. The trick is finding a happy balance of the things you want and need to do. A little structure is a good thing but when structure becomes obligation after obligation then that may end up stressing you out. That probably is not what you want in retirement.

Speaking of obligations, what will you be doing for healthcare in retirement? If you plan on retiring before age 65 then you will not be eligible for Medicare. You will have to find another source for healthcare and it will likely be expensive. Even Medicare has a cost to it and if you choose a supplement then you will have additional monthly costs. Whether you retire early or at 65 or later you will need a plan for how you will pay for your healthcare.

One of the most frequent questions that I get is, “When should I take Social Security?” That is a loaded question and the answer always is that it depends. You can start taking Social Security at age 62 but you can wait as late as age 70 before you start taking it. As most people know Social Security increases with age. That is to say that it increases every year that you wait to take Social Security. As an example if you wait until age 66 to take Social Security then you will receive 8% more a month for every month for the rest of your life than if you take it at age 65. Does that mean that you should wait to take Social Security? Not necessarily. People need to look at other sources of income and savings before they make that decision. They also need to review their health, their activities, their family longevity, etc. Do you have a pension, annuities, or savings? All of these variables come into play when deciding when you should take Social Security.

Another area of importance when you retire includes legacy planning. Financially speaking, that is where your assets go when you pass away. This is an area that most people don’t want to talk about. Particularly if they are healthy and expect a pleasant 30 year retirement. The key here is that you definitely want to make sure that you direct your assets. You don’t want the state to decide who gets your house, the remainder of your assets, etc. Additionally you should have a health directive that tells your loved ones your wishes should you have a major health incident. These can be handled by a good trust attorney so that you have peace of mind should something happen. Questions that the attorney will ask you include, whom do you want to have as your trustee should something happen to you? Whom would you like to make healthcare decisions for you should you have a health crisis? If you have children, how would you like your children to receive your assets when you pass? These are things to think about before you see a trust attorney.

One note about setting up a trust. If you set up a trust and you don’t fund it properly through your financial advisor then you have wasted your time and money. Make sure you talk to your financial advisor while you are setting up your trust so that the trust is properly funded.

I hope this has been helpful. I have only touched the tip of the iceberg when it comes to planning for your retirement. Planning for retirement is more than just saving money. Saving money is important but you also need to plan how you will enjoy your retirement your way.

Jeff Brindley is a financial advisor at RWS Financial Group. He contributes his financial column Brindley’s Briefs to GazetaDiellievery month. You can reach him at 833.797.4636 X137 or via email at Jeff.B@RWSGroup.org.

Securities offered through Registered Representatives of Cambridge Investment Research, Inc. a broker-dealer, Member FINRA/SIPC. Jeffrey Brindley, Investment Advisor Representative, Cambridge Investment Research Advisors, Inc. a Registered Investment Advisor. RWS Financial Group is not affiliated with Cambridge Investment Research.