s p – Page 229 – Dielli

VRASJA E FJALËS SË LIRË…

August 10, 2025 by s p

Rafael Floqi/

Rrethim dhe heshtje e detyruar

Mëngjesin e 9 gushtit 2025, Policia e Shtetit rrethoi godinën e Televizionit News24 dhe ndërpreu me forcë, pa asnjë paralajmërim, sinjalin e transmetimit. Një akt i paprecedent kundër medias së lirë. Punonjësit u penguan të hynin në vendet e tyre të punës, ndërsa qytetarët u privuan nga kanali më i madh dhe më i besueshëm informativ në vend. “Ky është një sulm i drejtpërdrejtë ndaj të drejtës kushtetuese për informim dhe ndaj lirisë së shtypit,” deklaroi redaktorja Nisida Tufa, duke e cilësuar ngjarjen si precedent të rrezikshëm për shuarjen e zërave kritikë dhe kontrollin total mbi informacionin publik.

Goditja ndaj katër redaksive

Pa asnjë paralajmërim, policia kërkoi lirimin e ambienteve ku ndodhen redaksitë e News24, BalkanWeb, Panorama dhe Gazeta Shqiptare. Në krye të operacionit ishte Ardi Veliu, si drejtues i shoqërisë “KAYO”, i cili pretendoi se godina i përket një kompanie prodhimi armësh. Ky është një veprim që shkel çdo standard demokratik dhe synon paralizimin e një prej grupeve mediatike më të fuqishme në hapësirën shqipfolëse.

Reagime nga gazetarët dhe organizatat

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë u kërkoi institucioneve të mos bllokojnë punën e gazetarëve dhe paralajmëroi se është “në alert” për lirinë e medias. Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë e cilësoi ndërhyrjen si “alarm kombëtar” dhe “akt që cenon parimet themelore të demokracisë dhe lirisë së shprehjes”. Rrjeti Safe Journalists Shqipëri denoncoi represionin, duke e quajtur pengim të ushtrimit të detyrës profesionale dhe kufizim të qasjes së gazetarëve në vendin e punës. Organizata ndërkombëtare të lirisë së shprehjes kanë ngritur gjithashtu alarmin për rrezikun që këto veprime përbëjnë ndaj pavarësisë së medias.

35 vjet pas diktaturës – rikthim pas

Nga mbyllja e Agon Channel, bastisja e Lapsit dhe sekuestrimi i Tv Ora, sot kalojmë në rrethimin fizik të redaksive dhe ndalimin e hyrjes në punë. Ky nuk është incident – është projekt shtetëror për asgjësimin e medias së lirë.

Neni 22 garanton lirinë e shprehjes dhe ndalon censurën paraprake. Sot, Kushtetuta u shkel publikisht. Pamjet e këtij mëngjesi duken si nga Kili i Pinoçetit apo Venezuela e Maduros – jo nga një vend që kërkon të hyjë në BE.

Me qira, pa qira, “media pa za”

Panorama Group sh.a., ka një kontratë qiraje për shfrytëzimin e pronës me nr. 10/304, Zona Kadastrale 8170, me sipërfaqe 15 mijë m², nga të cilat 5858 m² ndërtesë, të vlefshme deri në datën 09.05.2033, me vlerë mujore të qirasë 15 mijë euro. VKM-ja nr. 158/2025 që i ka kaluar shoqërisë “KAYO” sh.a., 4 prona në Zonën Kadastrale 8170, në fakt nuk e përfshin pasurinë me nr. 10/304. Atëherë pse duhet që shoqëria “KAYO” sh.a., e drejtuar nga Ardi Veliu, me mbështetjen e Policisë së Shtetit, të nxjerrë nga godina gazetarët, të ndëpresë sinjalin dhe sekuestrojë pajisjet, ndërkohë që Panorama Group sh.a., ka një kontratë qiraje në fuqi për pronën nr. 10/304, e cila nuk i është kaluar në pronësi shoqërisë “KAYO”?! Ka vetëm një përgjigje në fakt. Ky aksion nuk ka të bëjë me ligjshmërinë, marrëdhëniet kontraktuale, pronën shtetërore apo aktivitetin e shoqërisë KAYO, por synon censurën, mbylljen e gojës dhe shuarjen e zërit të gazetarëve të News24.

Policia shqiptare ka rrethuar këtë mëngjes godinën e Televizionit News24, duke ndërprerë me forcë dhe pa asnjë paralajmërim sinjalin e transmetimit, në një akt të paprecedent ndaj medias së lirë. Punonjësit janë penguar të hyjnë në vendet e tyre të punës, ndërsa qytetarët janë lënë pa një prej zërave informues kryesorë.

Edhe për invadimin e sotëm të bashibozukëve me uniforme, njësoj si për hedhjen në erë Prestige Resort para tre vitesh, sërish do të sërviren të njëjtat alibi. Nga ata që duan, me çdo kusht, ta shohin Edi Ramën si një diktator “liberal”, ngjarja nuk

do të shihet si një raport i pushtetit me mediat, por si një çështje mospagimi taksash, apo nevoje shtetërore për të marrë një mjedis që i duhet për të prodhuar armë.

Pak rëndësi ka se qeveria Rama ka nxjerrë VKM që i fal me 1 euro pronarëve të mediave pasuri publike, pavarësisht se ajo u ka dhënë atyre godina shkollash për t’i shndërruar në altoparlantë të qeverisë. Drama e ndëshkimit të trajektores aventureske të Irfanit nuk duhet të figurojë askund si problem i shtetit të së drejtës dhe lirisë së fjalës.

Po ashtu, sikur vetë Hysenbelliu bëri për rastin Bechetti, shumë gazetarë dhe media të mëdha do të mbyllin sot sytë për goditjen ndaj tij, pa e trajtuar atë ashtu siç është vërtetë – si një hakmarrje personale që buron nga pasionet e një njeriu që ka kapur shtetin. Dhe historia do të vijojë të zhvillohet kështu deri sa të pastrohet i gjithë ai që pothuajse një dekadë më parë u shpall me bujë si “kazan”.

Sot ata, nesër ti

Media nuk është dekor i demokracisë; ajo është shtylla që e mban atë në këmbë. Kur media hesht ose mbyllet, qytetari humb fuqinë për të kontrolluar pushtetin. “Nëse humbim lirinë e shtypit, humbim lirinë e vendit.”, shkruante presidenti – Franklin D. Roosevelt.

Nëse nuk ngrihet solidaritet i pakufishëm nga gazetarët, shoqëria civile, opozita, mazhoranca dhe Brukseli – nesër çdo kritik ndaj “udhëheqësit” do të përfundojë me tre vite burg sipas projektit të ri penal.

“Liria e shtypit nuk është e rëndësishme për shtypin; ajo është jetike për demokracinë.”

Nëse sot pranohet që një televizioni t’i shuhet zëri për arsye politike, atëherë nesër mund të pranohet që edhe qytetarit t’i mbyllet goja për çdo kritikë.

Gjurmët po duken…

Takimi i Lord Byron-it me Ali Pashën (1809): Një përballje kulturore, politike dhe imagjinatës letrare

August 10, 2025 by s p

Në vjeshtën e vitit 1809, një djalosh 21-vjeçar nga aristokracia angleze, George Gordon Byron – ende i panjohur si poet i madh, por me një temperament aventurieri romantik – mbërriti në Janinë për të takuar një nga figurat më të fuqishme dhe enigmatike të kohës në Ballkan: Ali Pashë Tepelenën, sundimtarin gjysmë të pavarur të Pashallëkut të Janinës. Ky takim, në pamje të parë një episod kurioz në itinerarin e një udhëtari anglez, përfaqësonte në fakt një takim të dy botëve: të një Perëndimi në ngjitje dhe të një Lindjeje osmane që kërkonte të përshtatej me realitetet e reja gjeopolitike.

Viti 1809 ishte një periudhë tronditjesh në arenën ndërkombëtare. Perandoria Osmane, ende një entitet i madh territorial, po humbiste gradualisht kontrollin mbi provincat e saj, ndërkohë që fuqitë europiane – sidomos Britania, Franca dhe Rusia – po e shihnin si një fushë të hapur për ndikim politik dhe ushtarak.

Napoleoni kishte shtrirë ndikimin francez në Mesdheun lindor dhe po tentonte të siguronte aleanca në Ballkan për të kërcënuar pozitat britanike. Britania, nga ana tjetër, kërkonte të forconte lidhjet me figura lokale si Ali Pasha, i cili, ndonëse vasal formal i Sulltanit, vepronte si një sundimtar i pavarur, duke luajtur me kujdes midis Portës së Lartë dhe fuqive të mëdha.

Byron, në moshën 21-vjeçare, ishte në kërkim të përvojave që do ta ushqenin imagjinatën e tij poetike dhe do ta dallonin nga bashkëmoshatarët. Udhëtimi në Greqi dhe Shqipëri nuk ishte thjesht një kapriço romantike; ishte pjesë e një tradite aristokratike britanike – Grand Tour – por në një version ekzotik dhe të rrezikshëm.

Nga takimi me Ali Pashën, Byron priste të shihte një figurë orientale të tipit të Sulltanëve që lexonte në kronikat e udhëtarëve të shek. XVIII: të fuqishëm, misteriozë, ndonjëherë mizorë, por gjithmonë të mbështjellë me një aureolë magjie dhe autoriteti. Ai kishte lexuar për intrigat e Aliut, për pasurinë dhe luksin e oborrit të tij, dhe kërkonte ta shihte me sytë e vet këtë spektakël të Lindjes.

Aliu, në moshën 65-vjeçare, ishte një strateg i stërvitur në diplomaci dhe pushtet. Takimi me një aristokrat të ri britanik, mik i konsullit anglez në Janinë, nuk ishte rastësor për të. Ai e kuptonte rëndësinë e Britanisë në ekuilibrin mes fuqive të mëdha dhe kërkonte ta përdorte Byron-in si një hallkë për të forcuar marrëdhëniet diplomatike. Për të, prania e një udhëtari të tillë ishte edhe një mjet propagandistik: përmes syve të vizitorëve europianë, Aliu mund të projektonte imazhin e tij si një udhëheqës i ndritur dhe modernizues, jo vetëm si një pasha oriental.

Takimi i Byron-it me Ali Pashën, i zhvilluar në një atmosferë mikpritjeje luksoze, e la poetin thellësisht të impresionuar. Byron-i do të përshkruante më pas oborrin e Aliut me gjallëri në vargjet e poemës së tij Childe Harold’s Pilgrimage, duke e kthyer figurën e pashait shqiptar në pjesë të imazhit letrar të Lindjes Ballkanike. Kostumet shqiptare, sjelljet ceremoniale dhe personaliteti karizmatik i Aliut u bënë për Byron-in elemente të një bote poetike ku ndërthureshin aventura, heroizmi dhe barbaria ekzotike.

Për Ali Pashën, takimi shërbeu si një investim politik afatshkurtër: Byron-i u bë një lloj ambasadori kulturor i imazhit të tij në Angli. Përmes shkrimeve të poetit, Aliu u njoh nga një publik europian si një figurë pothuaj legjendare, një princ i fuqishëm shqiptar në kufijtë e botës osmane.

Nga perspektiva bashkëkohore, ky takim nuk është vetëm një episod romantik i një udhëtimi të shekullit XIX, por edhe një shembull i mënyrës sesi imazhet e “tjetrit” ndërtohen nëpërmjet ndërveprimeve individuale. Byron-i projektoi mbi Ali Pashën fantazitë e tij orientale, ndërsa Aliu përdori Byron-in për të ndërtuar një narrativë politike për veten. Ky është një rast tipik i asaj që studimet kulturore e quajnë orientalizëm (Edward Said), ku përfaqësimi i Lindjes bëhet përmes filtrit estetik, politik dhe kulturor të Perëndimit.

Sot, ky episod mund të lexohet si një pikë takimi midis dy projeksioneve – Perëndimi që kërkon ekzotikën dhe Lindja që përdor ekzotikën për të mbijetuar politikisht. Për kulturën shqiptare, ky moment mbetet një shembull i hershëm i ndërveprimit me figurat më të njohura të letërsisë botërore dhe i mënyrës sesi shqiptarët u bënë pjesë e imagjinatës europiane.

1- Litografi né Muzeun Historik të Tepelenës

Letra nga Elena Kadare për Naum Priftin

August 10, 2025 by s p

Julika Prifti/

Hulumtimi në arkivin e shkrimtarit dhe babait tim Naum Prifti është një udhëtim i pazakonshëm ku dalin zbulime të reja në formë të shënimeve dhe letërkëmbimeve të tij si edhe fragmente të ndodhive të njohura nga një kohë tjetër. Ndodh të kem momente pasigurie për sa i takon vendit në katalog kur gjej diçka siç janë skica dhe observime të tij. Ndonjëherë ndiej lodhje e më duket si një punë që nuk i duket fundi e bie në dëshpërim. Por, megjithatë jam e sigurtë për vlerën e hartimit të një liste me përmbajtjen e secilës dosje dhe sërish i kthehem punës. Pyes veten për vullnetin dhe largpamësinë e babait që i ka ruajtur të gjitha këto letërkëmbime, dorëshkrime, skica, foto dhe shënime. Për shkak të rrethanave jashtë kontrollit tonë, këto nuk janë sot në dosjet që kishte lënë babai me rregull në Tiranë, por janë shkartisur dhe transportuar që prej dy vjetësh në banesën tonë verore në Vlorë. I largoj me mundim mendimet negative të kësaj sjellje dhe ulem të shkartis dhe rendit një nga një dhe me kujdesin e një eksplorueseje përmbajtjen e tyre. Meqë një pjesë janë aq delikate sa boja e stilolapsit thuajse është fshirë dhe leximi vështirësohet, ndihem si një “arkeologe” e shkrimeve historike.

Herë pas here gjej shënime të mbuluara nga pluhuri i kohës ku ruhen “sekrete” të historisë së shkuar. Aty paraqitet edhe mendësia e njerëzve në sistemin e kaluar dhe nis të mendoj për evoluimin e shoqërisë sonë nga ajo kohë në mijëvjeçarin e ri. Mbi të gjitha, aty takohem sërish me babanë tim, në vite dhe momente të ndryshme, takohem me miqtë e shokët e tij dhe hyj në komunikimin e tyre shumë “të besuar” dhe miqësor. Ndërsa tek letra e Elena Kadaresë e shoh babanë në një prizëm për të cilin kur isha e vogël nuk isha shumë kureshtare. Letra e saj është dëshmi e një cilësie të karakterit të babait, të cilën e dinë të gjithë ata që e kanë njohur. Ai besonte tek aftësitë krijuese tek të rinjtë, tek punëtori e ushtaraku, fshatari e studentit dhe kurrë nuk u kursye tu jepte këshilla për shkrimet e tyre.

Në dosjen me kapak të verdhë dhe asnjë pa shënim – një komunikim i vitit 1959 shkruar nga Elena (ose Bebeka, sëç shkruan ajo) për babin kur ai ishte në revistën Hosteni. Babai punoi aty përpara se të lindja unë dhe për disa vjet më pas. Nga letra kuptohet se atëherë Elena (Gushi, mbiemri i vajzërisë) sapo kishte filluar të shkruante tregimet e para dhe është në kërkim të identitetit të saj letrar duke eksperimentuar me gjuhën “alla peqinase” siç shkruan, meqë ngjarja që shkruan është “qyfyre zanati” nga i ati në Peqin. Pasi ka botuar skicën e saj të parë nën kujdesin e Naumit , ajo shikon tek ai njeriun që ka njohuritë e tregimtarit si edhe zemërgjerësinë e një artisti që nuk e kishin të tjerët prandaj i thotë se do t’i dërgoj “gjithçka që mund të shkarravis”.

Të tilla rizbulime janë të çmuara për mua, por besoj janë një pasurim dhe kontribut për epistolarin e letrave shqipe si një sferë me shumë vlerë e kulturës sonë.

Elb. 8. VII. 59

Naum!

Para së gjithash ju falenderoj për kujdesin që treguat për botimin e skicës. Mendova t’i dërgoj redaksisë së “Hostenit” shkrimet e mia poshtëme. Pastaj mendova se do jetë më mirë t’ ja u dërgoj juve drejt për së drejti.

Tashma njifemi dhe them se ju do më ndihmoni shumë ma tepër se ato përgjigjet “zyrtare” të redaksisë. S’është kështu? Pra në se s’ ju besdis do t’jua dërgoj juve gjithçka që mund të shkarravis. Mirë?

Sa për atë tregimin (a mund të quhet kështu) e parë, ishte vërtet ashtu. Qyfyre zanati pra, nga babai, por të ndodhura në Peqin. Si mendoni për të? Ju lutem më shkruani ç’far të meta kam në shkrim.

Gjat muajit gusht s’do të jem në Elbasan, prandaj po mundët të gjeni kohë të lirë, shkruamëni mbrënda korrikut.

Për dialektin që kam përdorur aty mos u habitni për gegërishten që kam filluar të përdor. Është thjeshtë ” alla peqinase” dhe m’u duk më e lehtë që dhe vet ta përdor atë.

Ju falenderoj dhe një herë. Shumë përshëndetje Rinës. Nga mamaja dhe babaj kini shumë të fala

Bebeka ose Elena (si të doni thrisni)

DJALOSHI I TALENTUAR I KELMENDIT

August 10, 2025 by s p

Ndue Lazri

Gazetar, Itali/

-Ndahet nga jeta inxhinieri dhe piktori Zef Naçaj-

Zef Naçaj, djaloshi i talentuar i Kelmendit, u lind në Vermosh në vitin 1951, në një familje shumë të mirë, me tradita atdhetare. Pasi kishte mbaruar shkollën e mesme pyjore në qytetin e Shkodrës, vazhdoi studimet e larta për inxhinieri pyjesh në Tiranë dhe në vitin 1977 u kthye inxhinier në qytetin e bukur të humorit e të kulturës, në Shkodër. E donte shumë profesionin e tij. Ishte një specialist shumë i mirë, i përkushtuar dhe pjesën më të madhe të kohës e kalonte në terren, atje ku nevoja ishte më e madhe jo vetëm për ruajtjen dhe mirëmbajtjen e pyjeve, por edhe për shtimin e tyre. Shkodra kishte një pasuri të madhe pyjore, jo vetëm në zonën e Kelmendit, ku ato janë një pasuri jo vetëm ekonomike, por edhe artistike, që natyra i ka dhuruar njeriut, por edhe në zona të tjera si Dukagjini, gjithë Malësia e Madhe, Shllaku, apo edhe zonat më afër qytetit të Shkodrës.

Qëlloi që edhe shtëpitë i kishim afër dhe shpesh herë, të shtunave, kur ai nuk ishte në terren, mblidheshim për të kaluar një darkë apo një mbrëmje të gëzuar herë në shtëpinë e tij, herë në shtëpinë tonë. Me bashkëshorten e tij, Marianën, një zonjë e vërtetë, edhe ajo nga një familje shumë e mirë, po rrisnin e edukonin tri vajza të bukura si flutura. Në bisedat tona, në më të shumtën e rasteve, flitej për letërsinë, librat (ai ishte edhe një lexues i pasionuar), si dhe për pikturën, që ishte dashuria e tij e dytë. Edhe sot ruaj disa piktura të tij, që m’i pat bërë dhuratë që në ato vite. Piktura e tij i afrohej impresionizmit dhe postmodernizmit. Gjatë udhëtimeve të tij nëpër pyje ai i vështronte pemët me dashurinë dhe syrin e artistit, fotografonte fenomenin e simbiozës tek pemët dhe në pejsazhet e tij moderne shpesh pemët merrnin trajta njerëzore, ashtu si në simbiozat-krijime fantastike të natyrës.

Në pejsazhet e tij, si ato me kalem apo grafika bardhezi, ashtu edhe në tabllotë me ngjyra, Vermoshi dhe e gjithë zona e Kelmendit, na vijnë me gjithë bukurinë dhe sfumaturat që natyra e Vermoshit, Lëpushës, Selcës, Tamares e të tjera dhurojnë me bujari në të gjitha stinët e vitit, sidomos në vjeshtën e ngjyrave të përflakura. Kurse në portrete ai paraqet shpesh karakterin e burrave e grave malësore, me ato tiparet e tyre si të gdhendura në shkëmb, si dhe bukurinë e kostumeve kombëtare, të cilat ai i çmomte shumë, i vishte edhe vetë, i studionte dhe i pikturonte deri në imtësitë e tyre.

Punimet e Zefit filluan të ekspozohen edhe në ekspozitat e ndryshme të arteve figurative, si në Shkodër, ashtu edhe në Tiranë. Në Shkodër e shikoja shpesh në shoqërinë e piktorëve të talentuar si Ismail Lulani, Danish Juknej, Pjerin Sheldija, Angjelin Dodmasej, çifti Kadillari e të tjerë. Ata jepnin gjithnjë vlerësime të veçanta për pikturat e Zefit. Më ka qëlluar edhe të botoj në gazetën lokale “Jeta e re”, skica, portrete dhe pejsazhe të tij.

Zefi u emërua drejtor i Ndërmarrjes Pyjore në Shkodër në një periudhë tepër të vështirë, çka u bë më e rëndë pas vitit 1990, në atë periudhë tranzicioni, ku çmenduria e papërgjegjësia e shumë njerëzve u hodh kundër pyjeve, duke i çuar ato drejt shfarosjes. Kolektivi i ndërmarrjes pyjore, nën drejtimin e Zefit, në ato vite dëshmoi kompaktësi, ndjenjë të lartë përgjegjësie, dashuri për atë pronë të çmuar të popullit, aq të domosdoshme për ekonominë e për ekosistemin.

Në fillim të viteve të demokracisë në Shkodër filloi botimin gazeta “Humor Shkodran”, e botuesit Zef Gjeta, ku unë isha në detyrën e kryeredaktorit. Po përgatisnim numurin e parë të saj. Duhej punuar koka e gazetës. Për këtë iu drejtova Zefit. Dhe ai e punoi atë me shumë dashuri, duke ruajtur në karakterin e germave jo vetëm natyrën e humorit të spikatur të atij qyteti, por edhe traditën e tij në fushën e historisë e të artit.

Në fillimin e viteve 2000, si shumë e shumë shqiptarë të tjerë, Zefi, me gjithë familjen e tij, mori rrugën e mërgimit dhe u sistemua në Amerikë. Si për të gjithë, edhe për ata fillimi dhe ambientimi në jetën amerikane, nuk qenë aspak të lehta. Por Zefi nuk ishte nga ata që dorëzohej lehtë. Ai kishte në duar armën e fortë të talentit të tij dhe të vendosmërisë e zellit për të studiuar, për t’u përshtatur në jetën amerikane dhe për të ndërtuar një jetë konforte, për të jetuar si intelektual e për t’u dhënë mundësinë e shkollimit dhe të krijimit të familjes tri vajzave të tyre, që tashmë ishin rritur.

Ai studioi me këmbëngulje e mbrojti gjuhën angleze, si një kusht i rëndësishëm për t’u integruar në jetën e përtejoqeanit, arriti të japë provimet e nevojshme për konvertimin e diplomës së inxhinierit të pyjeve në Bachelor degree, si dhe vazhdoi studimet për t’u bërë një specialist i dekorimeve të brendshme, sipas kërkesave bashkëkohore. Në këtë specialitet të ri, ai punoi gjatë gjithë viteve të fundit, si dizenjator në aplikime të ndryshme në ambientet e brendshme dhe të jashtme të shtëpive. Mjafton të shikosh ambientet e shtëpisë së tij, apo edhe plot banesa e ambiente të tjera për të kuptuar se me çfarë shijeje estetike, finese e modernizmi ka arritur të realizojë mjedise me mozaikë, ku spikasin motivet floreale, ato nga fauna, si dhe motivet kombëtare. Ai ka punuar edhe si arkitekt, duke bërë projektet e shumë vilave e shtëpive të ndryshme të banimit jo vetëm në vendlindjen e tij, në Vermosh, por edhe në Shkodër e në rrethinat e saj. Gjithnjë duke kombinuar shijet e tij moderne me harmoninë dhe traditat e ambientit ku ndërtoheshin ato shtëpi.

Aty nga viti 2017 Zefi më shkruante se dëshironte të botonte një libër për jetën dhe historinë e Kelmendit, por në qendër të të cilit do të ishte figura e një njeriu që vuajti ferrin e kampeve të përqëndrimit në Shqipërinë komuniste, derisa u arratis për në Amerikë. Ai ishte Nikollë Marnaçaj. Zefi ma dërgoi dorëshkrimin e tij dhe unë bëra detyrën e redaktorit. Doli një libër i shkruar me shumë dashuri, me talent e me kulturë, i titulluar “Forca e Kelmendit”.

Sot mora lajmin e hidhur, se pas një sëmundjeje të gjatë e të rëndë, inxhinieri dhe piktori i talentuar i Kelmendit, Zef Naçaj, është ndarë para kohe nga jeta. Ai ikën në botën e pafund të ngjyrave të amëshimit, por le pas vetes një emër shumë të mirë dhe një trashëgimi artistike, që e bëjnë të paharruar jo vetëm për familjarët e rrethin e tij, por edhe për të gjithë bashkëatdhetarët dhe ardashësit që admirojnë artin e tij.

Seminari Mbarëkombëtar me Mësuesit e Gjuhës dhe Kulturës Shqiptare në Diasporë

August 10, 2025 by s p

Merita Isufi/

Vlerësim mbi Seminarin e XVIII në Shkodër – Përshtypje të përgjithshme

Seminari i XVIII në Shkodër, një traditë tashmë e konsoliduar prej 18 vitesh (një vit në Kosovë, një vit në Shqipëri), u zhvillua me një program të pasur dhe me pjesëmarrje të gjerë të mësuesve nga trevat dhe diaspora shqiptare. Ngjarja shërbeu si një hapësirë e vlefshme për shkëmbimin e ideve, prezantimin e punimeve dhe forcimin e bashkëpunimit ndërmjet profesionistëve të fushës së gjuhës, kulturës dhe arsimit. Atmosfera bashkëpunuese dhe diversiteti i temave të trajtuara ishin ndër pikat më të forta të këtij edicioni.

Vlerat dhe rëndësia

Vlerat e seminarit qëndrojnë në rolin e tij si platformë për ruajtjen dhe promovimin e gjuhës shqipe, trashëgimisë kulturore dhe identitetit kombëtar. Seminari krijon mundësi për rrjetëzim dhe nxit frymën e bashkëpunimit mes pjesëmarrësve, duke e forcuar lidhjen mes brezave dhe komuniteteve shqiptare brenda dhe jashtë vendit. Pjesëmarrja e përfaqësuesve të ministrive, sidomos atyre të arsimit, kulturës apo diasporës, i jep seminarit një peshë zyrtare dhe e bën atë të perceptohet si një aktivitet me rëndësi kombëtare.

Qëllimi dhe përdorimi

Seminari shërbeu për prezantimin e punimeve shkencore, projekteve kulturore dhe përvojave që kontribuojnë në zhvillimin e arsimit dhe kulturës shqiptare. Diskutimet dhe rekomandimet që dalin nga seminari mund të ndikojnë drejtpërdrejt në hartimin ose përmirësimin e politikave arsimore dhe kulturore, kur ministritë janë të pranishme dhe të angazhuara. Për pjesëmarrësit, sidomos mësuesit e diasporës dhe studiuesit, prania e përfaqësuesve zyrtarë është një shenjë se puna e tyre vlerësohet dhe ka ndikim real. Temat dhe studimet e bera kanë për qellim që të kuptohen më konkretisht dinamikat e organizimit të mësimimdhënies në diasporë. Megjithëse, prindërit ishin një pjesë e studimeve, u vu re mungesa e një puntorie të dedikuar për prindërimin, një temë e domosdoshme për shkak të rolit kyç që prindërit kanë në edukimin e fëmijëve, në ruajtjen e gjuhës amtare dhe në përballjen me sfidat e teknologjisë. Përfshirja e kësaj fushe në të ardhmen do ta pasuronte më tej përmbajtjen e seminarit.

Arritja e qëllimit

Në përgjithësi, seminari e arriti qëllimin e tij, duke bashkuar studiues dhe kontribues të fushave të ndryshme dhe duke nxitur debatin konstruktiv. U fol për intelegjencen Artiviciale dhe perdorimi i sajë në edukimin e identitetit përmes gjuhës dhe udhëtimit mes traditës dhe teknologjisë. U diskutua se si të rritim nderveprimin e pergjegjshëm me mjetet digjitale për të ndihmuar dhe argëtuar fëmijët. U theksua mbi shpejtësinë e bartjes dhe te perhapjes së informacionit, praninë e zhvillimit gjithnjë e më të pasur të rrjeteve sociale, si dhe rreth struktures së një ore mësimore. Këto elemente kontribuojnë drejtpërdrejt në ndërgjegjësimin mbi përdorimin e teknologjisë për krijime konkrete dhe të dobishme me fëmijët. Sidoqoftë, disa aspekte organizative kërkojnë përmirësim. Nisja e punimeve ditën e parë u vonua mbi një orë, dhe ditët në vazhdim nga 20 min me vonesë, ndërsa mungesa e kohës së mjaftueshme për diskutime pas çdo prezantimi kufizoi shkëmbimin e ideve.

Edhe pse nuk iu dha hapësira e merituar, dua të theksoj një gjest thellësisht human e të çmuar: botimin e një libri me poezi të një autori dhe aktivisti që ka kontribuar për vite me radhë në mësimin e gjuhës shqipe në mërgatë. Ky veprim fisnik u realizua nga një grup mësuesish të Greqisë, në shenjë nderimi për kolegun e tyre të respektuar, duke përdorur pagesën e parë që ato morën nga Ministria e Arsimit.

Gjithnjë duhet të krijojmë hapësirë për mirënjohje të tilla, sepse këto janë shembuj të gjallë të humanizmit dhe solidaritetit. Vlera që, për fat të keq, po bëhen gjithnjë e më të rralla. Përmes librave për fëmijë, qoftë me tregime apo poezi, krijohen materiale shtesë që pasurojnë procesin mësimor me didaktika edukative e nxisin krijimtarinë e të nxënit. Prandaj, një nga aktivitetet e seminarit katërditor do të ishte e vlefshme të përfshinte edhe një përurim libri nga mërgata, si një urë mes mirësisë njerëzore dhe misionit tonë edukativ.

Sugjerime për përmirësim

• Respektimi strikt i orarit, me tolerancë maksimale prej 3-5 minutash.

• Përcaktimi i një personi – kontakti me emër, email dhe numër telefoni për komunikim paraprak.

• Çdo vit të këtë kohë të dedikuar dhe hapsirë për një përurim libri edukativ të autorëve shqiptarë nga mërgata.

• Pas çdo prezantimi të parashikohet kohë e dedikuar për pyetje dhe diskutime.

• Përfshirja e një puntorie të posaçme mbi prindërimin dhe rolin e prindërve në edukimin e fëmijëve ku përfaqësues të jenë edhe prindërit.

Vlerësimi i kumtuesve

Kumtuesit u dalluan për përgatitjen e tyre profesionale dhe temat me përmbajtje të pasur. Prezantimet sollën qasje të ndryshme dhe përvoja të vyera, duke kontribuar ndjeshëm në nivelin e seminarit. Dygjuhësia, ndërkulturalizmi dhe rolet e mësuesit në ruajtjen dhe zhvillimin e identitetit gjuhësor ndërmjet teknologjisë ishin pothuajse të perfshira në secilen puntori të paraqitur. Megjithëse kufizimi i kohës për diskutime nuk lejoi gjithmonë shfrytëzimin maksimal të potencialit të kumtuesve, përpjekjet tona të përbashkëta janë një vlerë dhe frymëzim që i shtohet kombit dhe i dhurohet brezave të ardhshëm në mërgatë.

Akomodimi dhe shërbimi

Një element shumë pozitiv i këtij edicioni ishte akomodimi dhe shërbimi. Hoteli ku qëndruan pjesëmarrësit ofroi kushte të mira, ndërsa ushqimi ishte i shijshëm dhe i organizuar në mënyrë korrekte, duke krijuar një atmosferë të këndshme edhe jashtë sesioneve të punës. Pasditeve të seminarit, pjesëmarrësit përjetuan eksperienca kulturore përmes vizitave në Kalanë e Shkodrës, Muzeun e Marubit, si dhe koncerte duke e përmbyllur ditën me emocione të bukura në shoqërinë dhe miqësinë tashme shmëvjeçare të krijuar me njëri/a – tjetrin/en.

Përfundime

Seminari i XVIII në Shkodër mbetet një pikë referimi e rëndësishme në kalendarin kulturor dhe akademik shqiptar. Me disa përmirësime organizative dhe zgjerimin e tematikave, seminari ka potencialin të shndërrohet në një model edhe më të suksesshëm në vitet që vijnë. “Mirënjohje të thellë për të gjithë kontribuesit dhe organizatorët që bashkuan zërat më të përkushtuar të shqiptarisë në mërgatë. Ata që gjithmonë udhëhiqen nga një mision i përbashkët: të mbajnë të gjallë gjuhën, kulturën dhe identitetin tonë në çdo cep të botës.”