Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Një kartolinë bullgare drejtuar klubit “Bashkimi” në Manastir në vitin 1908

by

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Në shkurt të vitit 1908, në qytetin e Manastirit zyrtarisht u themelua klubi “Bashkimi”, i cili deri në krijimin e shtetit të pavarur shqiptar do të luaj një rol të rëndësishëm për organizimin e Lëvizjes Kombëtare, arsimin dhe mësimin e gjuhës shqipe . Ai do të jetë inisiatori kryesor i Kongresit të Manastirit (14-22 nëntor 1908), që hodhi bazat për unifikimin e alfabetit.

Themelimi i këtij klubi u mirëprit jo vetëm nga patriotët shqiptar të të gjitha trevave, por edhe nga klubet e shoqëritë e kombësive të tjera që vepronin në këtë periudhë. Kështu, kryetari i klubit bullgar, i dërgoi një kartolinë.

Nga shënimet duket qartë se ajo është nisur nga posta e një qyteti bullgar dhe ka kushtuar 5 stotinka (monedhë e vogël bullgare), në adresën e klubit shqiptar “Bashkimi” në Manastir.

Kartolina ka tre lloje shkrimesh, bullgarisht, frëngjisht dhe osmanisht.

Në literaturën tonë, me përjashtim të pak librave në fushën e filatelisë, pothuajse mungojnë studimet historike që bazohen mbi kartolinat e huaja dhe ato shqiptare. Në vende të ndryshme ato realizohen kryesisht nga koleksionistët dhe të pasionuarit e mikrohistorisë, duke mbushur një boshllëk të rëndësishëm të jetës së përditshme.

Tezat që ndërtuan harresën për Çamërinë

by

Teza # 4

“Çështja çame është thjesht çështje pronash”

Jo, ishte një padrejtësi historike ndaj një populli të tërë. Një nga mënyrat më të rafinuara për të fshirë një krim historik është ta reduktosh atë në një çështje të tapive.

Sipas kësaj narrative, problemi çam nuk ka lidhje me spastrimin etnik, të drejtat e njeriut apo identitetin kombëtar, por është “thjesht një mosmarrëveshje mbi pronat”, një çështje që “mund të zgjidhej me letra, gjyqe, apo procedura administrative”.

Në këtë mënyrë, një padrejtësi historike që ndodhi mbi një popullsi të tërë reduktohet në një dosje pronësie.

Por kjo tezë është një formë moderne mohimi sepse ndan pasurinë nga personi, kujtesën nga prona, dhe fajin nga drejtësia.

1. Si e zvogëluan tragjedinë në një çështje noteriale.

Reduktimi në “çështje prone” fshin vetë krimin:

* Në thelb të çështjes çame nuk është prona si tokë, por padrejtësia si akt shtetëror.

* Prona çame nuk u braktis, u sekuestrua pas një spastrim etnik të organizuar. Kjo nuk është konflikt mes fqinjëve, por ndëshkim kolektiv me përkatësi kombëtare.

* Të thuash “ishte çështje prone” është njësoj si të thuash se hebrenjtë e Auschwitz-it patën mosmarrëveshje për banesat në Krakov.

2. Por faktet nuk mund të zhbëhen me letër.

* Shqiptarët e Çamërisë ishin pronarë të ligjshëm të tokave dhe pronave të tyre, me dokumente të regjistruara, tapi osmane, certifikata të periudhës greke para vitit 1944.

* Pas largimit të tyre me dhunë, shteti grek i shpalli “bashkëpunëtorë të armikut” dhe konfiskoi kolektivisht pronat e tyre, pa gjyq individual.

* Me Ligjin nr. 2536/1953, këto prona kaluan në administrim të shtetit dhe më pas u shpërndanë tek kolonë të rinj.

* Kombinuar me ligjet e mëparshme (136/1945, 2870/1923, 307/1926) u krijua një sistem i plotë spastrimi dhe kolonizimi shtetëror

Pra, nuk është mungesa e dokumenteve që i privon çamët nga pronat e tyre por është politika e mirëmenduar për dekada me radhë, e spastrimit etnik.

3. Reduktimi në “çështje prone” ka një qëllim të qartë:

* Shmang përgjegjësinë shtetërore greke për krimet e vitit 1944–45.

* E zhvendos debatin nga fusha e të drejtave të njeriut në fushën e “pronave të harruara”.

* E individualizon një tragjedi që ishte kolektive, duke e bërë të duket sikur çdo kërkesë është thjesht një çështje private.

E drejta çame nuk është vetëm e drejta për pronat por është e drejta për kthim në shtëpi, kujtesë, emër, dinjitet dhe drejtësi. Ajo nuk mund të mbyllet në një dosje kadastrale. Nuk mund të mbyllet në një zyrë hipoteke sepse nuk filloi atje. Ishte spastrim i mirëfilltë etnik!

Alket VELIU

Albanians for America (AFA), together with leading Albanian-American organizations including Vatra, AARC, Jehona e Malesisë, Shoqata Kosova Michigan, Shoqata Malesia e Madhe, Shoqata Dukagjini, and Shoqata Kastrati delivered a joint letter to President Donald J. Trump, urging him to support mutual recognition between Kosovo and Serbia

by

The Honorable Donald J. Trump
President of the United States
The White House
1600 Pennsylvania Avenue NW
Washington, DC 20500

August 7, 2025

Dear President Trump,

To the people of Kosovo and Albania, you are the peacemaker of the century. In this spirit, we write to you on behalf of Albanians for America (AFA) and the Albanian-American community organizations listed below to strongly encourage you to pursue the idea you championed during your first mandate: mutual recognition between Kosovo and Serbia.
We express our full support for the recent bipartisan calls for the immediate implementation of mutual recognition as the only solution for achieving lasting peace in this important part of Europe. This is a goal you have advocated multiple times, including through your recent efforts to halt Serbia’s ongoing hostilities and prevent a renewed war in the region. It is also a goal that directly aligns with U.S. strategic interests.

Mutual recognition between Kosovo and Serbia is not merely a diplomatic formality—it is the most effective and pragmatic path forward. Prolonging the current status quo is inherently destabilizing. Serbia’s continued refusal to align with America’s foreign policy and recognize Kosovo’s sovereignty has emboldened repeated escalations, most notably the acts of aggression by Serbia in 2023 and 2024, as well as the recent attempted escalations that you successfully prevented.

Kosovo’s independence is a clear American victory. The people of Kosovo endured decades of systemic repression, culminating in genocide, war crimes, and crimes against humanity committed by the Milosevic regime. The international community, led by the U.S., intervened to prevent the obliteration of an entire population. Kosovo’s statehood is the product of both historical legitimacy and humanitarian necessity.

Kosovo stands as the most pro-American nation in the world, as evidenced by it being the only European country to reach an agreement with the U.S. on third-country nationals and the first country globally to propose a zero tariff on U.S. goods—a decision that took effect last week. Its unwavering support for U.S. leadership, its values of freedom, and its global partnerships are unmatched. Kosovo hosts a vital U.S./NATO military presence and has consistently aligned itself with U.S. foreign policy objectives.
712 H St NE, Unit #747, Washington D.C., DC, United States, Washington, District of Columbia 972-200-2668
In contrast, Serbia continues to strengthen alliances with America’s adversaries, notably Russia, China, and Iran, thereby undermining efforts for cohesive regional cooperation and threatening U.S. interests.

President Trump, your leadership was pivotal in achieving the 2020 Washington Agreement. Unfortunately, Serbia has reneged on most of its critical components and failed to implement it. Today, you are uniquely positioned to ensure that the normalization process between Kosovo and Serbia reaches its rightful conclusion: mutual recognition within existing borders.

We respectfully urge you to:

1. Publicly reaffirm U.S. support for Kosovo–Serbia mutual recognition as the foundation for lasting peace.
2. Encourage both countries to finalize recognition and commit to cooperation based on the principle of normalization of relations between the two countries.
3. Support robust enforcement mechanisms to ensure full and timely implementation.

The Albanian American community, just as we have supported your return to the White House, stands ready to support any effort that brings this longstanding impasse to a final resolution.
Thank you for your continued commitment to peace through strength and for your leadership on this important issue.

Sincerely,

Vatra Pan-Albanian Federation of America
AFA Albanians For America
AARC Albanian American Relations Council
Jehona e Malesise
Shoqata Kosova Michigan
Shoqata Malesia e Madhe
Shoqata Dukagjini
Shoqata Kastrati

VATRA NË PROTESTËN KOMBËTARE NË PRISHTINË NË MBROJTJE TË VLERAVE TË LUFTËS, TË LIRISË, TË USHTRISË ÇLIRIMTARE TË KOSOVËS DHE LUFTËTARËVE QË MBAHEN PADREJTËSISHT NË HAGË

by

Prishtinë, 7 gusht 2025 – Kryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “Vatra” Dr. Elmi Berisha mori pjesë në protestën kombëtare organizuar nga përfaqësuesit e organizatave të dala nga lufta, në

mbrojtje të vlerave të luftës për lirinë e Kosovës, të çlirimit, të sakrificave sublime e gjakut të derdhur për Kosovën e lirë. Dhjetëra mijëra qytetarë nga viset shqiptare e patriotë nga e gjithë bota shprehën mbështetjen ndaj Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, çlirimtarëve e luftëtarëve të lirisë që mbahen padrejtësisht në Hagë: Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi dhe Rexhep Selimi.

Federata VATRA gjatë gjithë kësaj kohe ka qenë në krah të liderëve të UÇK-së dhe ka kërkuar përmes deklaratave për shtyp dhe shkrimeve në gazetën Dielli që procesi në Hagë të jetë i drejtë, transparent, i ndershëm dhe i paanshëm. Vatra dhe çdo shqiptar beson fuqishëm në pastërtinë, ndershmërinë dhe drejtësinë e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Nën akuzë në Hagë duhet të jetë regjimi pushtues, shtypës, kriminal e gjenocidal i Serbisë e jo luftëtarët e lirisë.

Liria, historia, çlirimi, pavarësia, nderi, dinjiteti e krenaria kanë vetëm një emër: UÇK.

Lufta e UÇK është lufta më e drejtë, më e pastër dhe më e ndershme në historinë moderne të kontinentin tonë.

UÇK është nderi i kombit shqiptar. Është histori dhe identitet kombëtar.

Çlirimtarët dhe luftëtarët e lirisë që mbahen padrejtësisht në Hagë janë frymëzim dhe krenari për çdo shqiptar. E drejta, e vërteta dhe liria do triumfojnë gjithmonë. Rroftë Kosova, Rroftë Shqipëria, Rroftë UÇK.

Mirënjohje përjetë Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe NATO-s.

GJYKATA SPECIALE – NJË GJYKATË JASHTË KONTROLLIT TË KOSOVËS, ME PASOJA TË RËNDA PËR DREJTËSINË DHE SOVRANITETIN

by

Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Ekspert i së drejtës publike, të drejtave të njeriut dhe drejtësisë tranzicionale/

Themelimi i Gjykatës Speciale në vitin 2015 nga Kuvendi i Republikës së Kosovës përfaqëson një ndër vendimet më të kontestuara në historinë kushtetuese dhe institucionale të shtetit të Kosovës. Në thelb, kemi të bëjmë me një gjykatë e cila është krijuar me akt formal nga institucionet e Kosovës, por që funksionon jashtë çdo mekanizmi të kontrollit institucional, demokratik dhe kushtetues të vetë shtetit që e themeloi. Kjo përbën një paradoks juridik dhe politik me pasoja serioze për shtetin e së drejtës, sovranitetin dhe dinjitetin e Republikës së Kosovës.

1. Legjitimiteti i fragmentuar i Gjykatës Speciale: Themelohet nga Kuvendi, por s’i jepet mbikëqyrje

Në korrik 2015, Kuvendi i Republikës së Kosovës, nën presion të drejtpërdrejtë nga Bashkimi Evropian dhe disa shtete anëtare të Këshillit të Sigurimit, miratoi ndryshimin kushtetues nr. 24/2015 dhe ligjin për Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar. Ky vendim u mor në një atmosferë politike tejet të tensionuar, me një diskurs publik të mbushur me skepticizëm, frikë dhe trysni diplomatike.

Deputetët që votuan në favor të kësaj gjykate e justifikuan votën me bindjen se:

-pretendimet e Raportit të Dick Martyt (2010), mbi trafikimin e organeve dhe krime të supozuara të UÇK-së, ishin të pabazuara,

-se asnjë prej figurave udhëheqëse të luftës çlirimtare nuk kishte për të rezultuar fajtor, dhe

-se Kosova duhej të bashkëpunonte me drejtësinë ndërkombëtare për të ruajtur imazhin e shtetit të ri.

Mirëpo, në momentin që u votua, Kuvendi i Kosovës e dorëzoi krejtësisht kompetencën për mbikëqyrjen, rregullimin dhe funksionimin e kësaj gjykate.

Asnjë nen i ligjit për Dhomat e Specializuara nuk parashikon mekanizma të mbikëqyrjes nga Kuvendi, Qeveria, apo ndonjë organ i drejtësisë në Kosovë. Në vend të kësaj, gjykata u vendos fizikisht dhe juridikisht në Hagë, e ndarë nga sistemi gjyqësor i Kosovës, por me pretendimin që vepron “në emër të Republikës së Kosovës.”

2. Një rast unik në të drejtën ndërkombëtare: Gjykata që i shmanget çdo përgjegjësie ndaj shtetit që e ka krijuar

Ky është një fenomen i paprecedentë në jurisprudencën ndërkombëtare: asnjë tjetër shtet në botë nuk ka krijuar një gjykatë që nuk ka asnjë kontroll mbi të.

Për krahasim:

-Tribunali për ish-Jugosllavinë (ICTY) u themelua nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së në bazë të Kapitullit VII të Kartës së Kombeve të Bashkuara – ishte qartazi gjykatë ndërkombëtare.

-Gjykata Speciale për Sierra Leonen u krijua me marrëveshje ndërkombëtare midis Kombeve të Bashkuara dhe qeverisë së Sierra Leones – por mbeti nën mbikëqyrje të përbashkët.

-Dhomat e Posaçme në Kamboxhia janë krijuar nga parlamenti i Kamboxhias në partneritet me OKB-në, por kamboxhianët kanë rol vendimtar në strukturën dhe funksionimin e saj.

Në rastin e Kosovës, ndonëse themelimi është formalisht vendor, funksionimi është tërësisht jashtë juridiksionit të Kosovës, dhe kjo krijon një gjykatë hibride anormale: pa autoritet shtetëror mbi të, pa llogaridhënie, dhe pa standard të përbashkët drejtësie.

3. Raste konkrete të shkeljeve të parimeve të së drejtës dhe procedurave të rënda të kontestuara

a) Rasti Thaçi, Veseli, Selimi dhe Krasniqi

Aktakuza u ngrit në mënyrë të befasishme në vitin 2020, vetëm pak orë para një takimi të nivelit të lartë në Shtëpinë e Bardhë mes delegacionit të Kosovës dhe Serbisë – një akt me qartësisht pasoja politike.

Në këtë rast:

-U ngrit një aktakuzë për “ndërmarrje të përbashkët kriminale” – një koncept që ka rënë në sy si shumë i diskutueshëm që nga koha e ICTY-së, sepse zëvendëson provën konkrete me strukturë hipotetike kolektive.

-U ndaluan katër liderë pa prova të drejtpërdrejta individuale për krime personale, por mbi bazën e pozitës së tyre politike apo ushtarake.

-Janë mbajtur në paraburgim prej më shumë se 4 vitesh, pa përfunduar procesi gjyqësor – një shkelje e rëndë e së drejtës për gjykim të shpejtë dhe të drejtë, të garantuar nga neni 6 i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

b) Rasti i dëshmitarëve dhe trajtimi i tyre

Një numër i madh dëshmitarësh janë mbajtur në kushte të izolimit, janë trajtuar pa qartësi juridike për statusin e tyre dhe shpesh janë ekspozuar ndaj procedurave traumatizuese. Për më tepër, mospublikimi i shumë pjesëve të dosjeve dhe mungesa e transparencës procedurale kanë krijuar përshtypjen se kemi të bëjmë më shumë me një gjykatë me objektiva të parapërcaktuara, sesa me një proces të pastër të së drejtës.

4. Pasojat politike dhe historike të veprimit të njëanshëm të Gjykatës Speciale

-Delegjitimimi i luftës së UÇK-së në diskursin ndërkombëtar është pasojë e drejtëpërdrejtë e veprimit të kësaj gjykate. Ajo nuk ka hetuar asnjë krim serb, duke e vendosur konfliktin në një paradigmë fiktive të simetrisë, ku pala e agresuar gjykohet, ndërsa agresori lihet jashtë çdo përgjegjësie.

-Zhbërja e konsensusit politik brenda Kosovës për drejtësinë ndërkombëtare. Qytetarët dhe institucionet po humbasin besimin në drejtësinë ndërkombëtare, për shkak të selektivitetit dhe mungesës së ndjeshmërisë ndaj historisë së konfliktit.

Koha për një rishikim të thellë institucional dhe ndërkombëtar

Shteti i Kosovës duhet të kërkojë rishikimin e mandatit, juridiksionit dhe mbikëqyrjes ndaj Gjykatës Speciale.

Ka ardhur koha që të parashtrohet pyetja thelbësore:

A është kjo gjykatë ende në funksion të drejtësisë dhe të shtetit të Kosovës, apo një instrument i pamatur politik që po dëmton themelet e shtetësisë sonë?

Institucionet e Kosovës, shoqëria civile, komuniteti akademik dhe faktori politik duhet të kërkojnë raportim, përgjegjësi dhe transparencë nga kjo gjykatë. Drejtësia nuk mund të funksionojë në errësirë institucionale, pa kontrolle, pa barazi, pa standarde dhe pa sens për të vërtetën historike.