Gjeneral ® Piro Ahmetaj/
Pyetje trilona dollarë:“A ndodhemi në prag të Luftës së Tretë Botërore”(?) Kush mund të jenë pasojat fatale dhe ç’farë peshe mbart Inteligjenca Artificiale, robotët, dronët dhe fuqia kibernetike (?) “A do të ketë fitues, apo vetëm të humbur në një luftë e tillë (?). “Çfarë duhet/mund të bejnë vendet e vogla si RSh në rast lufte (?). Këto dhe të tjera pyetje mbartin peshë kritike për interesat kombëtare si dhe sencitivitet të lartë për qytetarët shqiptarë, pasi:
Pikë së PARI, përtej natyrës së kërcënimeve, fuqisë vdekjeprurëse dhe peshës përcaktuese që mbartin në fatin e luftës së ardhshme = Inteligjenca Artificiale, raketat, robotët, dronët, armatimet moderne dhe prapaganda bollshevike, më duhet të konfirmoj vlerësimin Tim përmbledhës: “duke konsideruar sulmin shembullor që fuqia shkatërrimtare e ShBA (6 avion B-2 me kosto 2-Bilion $; 37 orë fluturim; 12 bomba GBU-57 (14 tonë sejcila); 10-ra raketa Tomahawk dhe mbi 125 avionë F-35) realizuan operacionin “më të suksesshëm të historisë së njerëzimit” ndaj bazave bërthamore të Ajatallah-ut të Iranit, i cili gjatë 34 viteve kërcënonte:“me shfarosje nga faqja e dheut të Kombeve, kulturave dhe Shteteve sovrane”!
Asnjë shtet tjetër (përfshi Kinën dhe Rusinë) dhe as koalicion nuk ka kapacitete për të realizuar një operacion të ngjashem ose të përafërt! Padyshim ky sulm ishte edhe mesazh i fuqisë vdekjeprurëse të USA ndaj diktatorëve gjakatarë si dhe të shkalluarve nga fuqia e të gjithë-Pushtetit (Putinit, Kim Jong, etj).
Thënë këtë mbetem besimplotë se: “vetëm falë SuperFuqisë ushtarake të pathyeshme, të pakonkurueshme dhe vdekjeprurëse të USA si dhe Leadershipit të fortë të Trump, Bota nuk do të rrokulliset në fatalitetin e Luftës së 3-të Botërore”. Pra, falë fuqisë së SHBA/Trump, jo Lufta por: “Paqja, rendi global i sigurisë, vlerat e qytetërimit dhe demokracia funksionale do të triumfojnë mbi neo-nazistët, neo-stalinistët, neo-Millosheviçët si dhe ndaj shteteve dhe organizatave terroriste”!.
Së DYTI: “Kush nuk e kujton të kaluarën, është i dënuar ta përsërisë atë”, thoshte filozofi Spanjoll, G.Santayana. Vrasja e princit austriak (1914), në Sarajevë ndezi luftën e I-rë. “Zjarri nuk vjen nga shkëndija më e madhe, por nga e vogla mbi barin e thatë”, thonë francezët. Para Luftës së II-rë, Evropa shijonte “La Belle Époque”. Pra lulëzim industrial dhe ekonomik, por, nën këtë fasade, fshiheshin tensione të mëdha: “garë e frikshme armatimesh, interesa koloniale dhe aleanca të ndërlikuara”.
Pse ndodhemi në një situatë të ngjashme ? Rendi ndërkombëtar është bërë edhe më i brishtë pasi “ekstremistët dhe interesat nacionaliste” po ringjallen. Lufta e II-të, mbi 70 milionë të vrarë dhe për herë të parë u përdorën bombat bërthamore në Hiroshimë dhe Nagasaki. Lufta e Ftohtë (1945-90) paqja u imponua nga: “garë armatimesh, tensione të forta si dhe frika nga një katastrofe planetare”. SHBA dhe BRSS u ndanë në kapitalizëm vs. komunizëm, si dhe në aleancat ushtarake, NATO dhe Varshavë!
Fatëkeqësisht edhe Sot, në vend të plumbave po përdoren embargot, në vend të lëvizjes së lirë po ngrihen mure, në vend të tregtisë së lirë po vendosen tarifa. Historia përsëritet: “sanksionet, luftërat tregtare dhe kontrolli mbi burimet e rralla janë kthyer në armë ekonomike”.
Ndërsa tre vjet e gjysëm mbas agresionit neo-nazist të Rusisë – Putiniste ndaj Ukrainës martire; statuquosë gjeopolitike, fuqisë ushtarake dhe interesave euroatlantike (USA/NATO/BE); riciklimit të përballjes së përgjakshme me terroristët në Lindjen e Mesme si dhe Kamoxhia-Tajlandë ne Azi, kanë tronditur rendin global të sigurisë (më shumë se kurrë më parë që pas Luftës II-të Botërore).
Së TRETI: A jemi në prag të Luftës 3-të Botërore ? Veçanërisht mbas ri-Triumfit të Trump në Shtepinë e Bardhë, themelet e demokracive burokratike dhe Deep State po shkunden nga themelet dhe një rendi i Ri i sigurisë po lind. Fatmirësisht nën-leadershipin e Trump, ShBA po bëhet edhe më e fuqishme por edhe Faktorë dhe Aleanca të reja po të ri-lindin.
Me retorikën edhe të forcës, Trump synon Kanadanë, Groenlandën, Kanalin e Panamasë; Putin, Ukrainën, Gjeorgjinë dhe ish-republikat sovjetike; ndërsa Xi Jinping Tajvanin si dhe zgjerimin në Lindjen e Largët. Duket sikur Bota po ndahet sërish në 2 blloqe: “i pari SHBA-të, NATO, BE, Japoni, Australi, Izrael dhe Koreja e Jugut”; i 2-ti Rusi, Kinë, vendet BRICS, Iran, Kore e Veriut. Ndërsa Trump e ka bërë të qartë dhe e demostroi në Iran projektin e SHBA-ve, pyetja mbetet: “A/sa janë Diktatorët, Autokratët dhe demokracitë burokratike, të vendosur për të evituar luftën e 3-botërore” ?
Shpenzimet për luftën po rriten në mënyrë eksponenciale. Sipas prestigjiozes SIPRI, shpenzimet marramendëse për mbrojtjen tregojnë se “bota po shkon drejt luftës”. Konkretisht në 2025 kanë arritur kuotat më të larta që nga Lufta e Ftohtë (2.83 trilionë $), prej të cilave, SHBA 1 trilion $ ose 66% e shpenzimeve të NATO-s; Kina 300 miliardë $, Rusia 130 miliardë € si dhe BE ½ Trilion €.
Këshilli i Sigurimit/OKB është e paralizuara nga vetoja e SHBA-së, Rusisë dhe Kinës. “Më e rrezikshmja nga të gjitha luftrat është ajo që justifikon pushtimet në emër të indetitetit”, thoshte Huntington. Ndërsa projekti Trump: “Ta bëjmë Amerikën përsëri të Madhe, ose të pakonkurueshme”; Putin: “Rusinë Historike”, Xi Jinping: “Rilindjen e Kinës”. Deri ku do të shkojë kjo narrativë ekspansioniste dhe mitologjike, e ngjashme me të Hitlerit për “Lebensraum”, i cili e (sh) përdoroi krizën ekonomike dhe politike për të ndërtuar një shtet militar si dhe legjitimuar pushtimet barbare.
Së KATËRTI: “pasojat e një Luftë e Tretë Botërore”. Ajnshtajni i madh thoshte: “Nuk e di me çfarë armësh do të luftohet në luftën e 3-të, por e Katërta do të bëhet me gurë dhe shkopinj”. Ndërsa “best seller” Y.Harari: “nëse Lufta e I-rë ishte e bajonetave dhe gazit helmues; e II-ta e tankeve, avionëve dhe bombës atomike; Lufta e 3-të do jetë e AI, dronëve, robotëve, raketave, që rrezikojnë edhe shfarosjen e qytetërimit”.
Epoka e frikshme e Inteligjencës Artificiale, do të përdoret në fushëbetejë për zbulim, analiz si dhe vendimmarrje në përcaktimin e objektivave dhe sulmet e robotëve. Kur algoritmet (vetë) vendosin se Kur dhe Kë do të sulmojnë, pra pa kontroll njerëzor, atëherë lind një paradoks: “Kush do të marrë përgjegjësitë për viktimat e shkaktuara?”. Edhe lufta kibernetike mund të çaktivizojë rrjetet e energjisë, sistemet bankare, transportit ajror, kolaps në spitale si dhe të manipulojë ose vendos për fituesin e zgjedhjeve.
E ardhmja dhe fatet e fushëbetejës do jenë edhe raketat hipersonike, me shpejtësi mbi Mach-5 (pesë herë më e shpejtë se zëri) dhe aftësi manovrimi, duke i bërë të pamundur zbulimin dhe asgjësimin nga mbrojtja ajrore tradicionale. Dominon ShBA me Hypersonic Glide Vehicles (HGV); e ndjekur nga Rusia me Kinzhal dhe Avangard dhe Kina me DF-ZF të avancuar. si shëmbull ilustrues: “Në Luftën e 2-të, Gjermania sulmoi Londrën me raketat V-2, nga më të avancuara të kohës. Sot, hipersonikët janë 10 herë më të shpejtë dhe 100 herë më të saktë, si dhe “po kështu do të jenë edhe pasojat…”!
Armatimi orbital dhe satelitor. SHBA, Rusia dhe Kina zoterojnë armatim anti-Satelitor të gjeneratës së fundit. Pra, hapësira nuk do jetë më thjesht “laborator eksperimentesh“, por pjesë integrale e fateve të Luftes. Bioarmët dhe armët kimike. Megjithëse të ndaluara me konventa ndërkombëtare, në situata të dëshpëruara: “virusë të krijuar në laborator dhe agjentë biologjikë mund të përdoren nga terroristet dhe diktatorët për të shkaktuar panik masiv në qytete të mëdha”. Në Luftën e I-rë u përdor gazi helmues, ndërsa në të II-tën, sulmi Pearl Harbor, u shpagua/pasua me bombat atomike në Hiroshima dhe Nagasaki.
Armatimi Elektromagnetik (EMP), mund të shkatërrojë sistemet elektronike, duke i kthyer qytete të tëra në epokën para-digjitale. Nëse një raketë bërthamore shpërthen, valët-EMP mund të çaktivizojnë të gjithë teknologjinë diçitale, duke sjellë kolaps të plotë të sistemeve dhe infrastrukturave me peshë jetike. Edhe dezinformimi digjital rrit konfuzionin në fushëbetejë si dhe në vendimet e kundërshtarit.
Së PESTI, a do të ketë fitues ? “Në një luftë bërthamore, fituesi do të jetë ai që vdes i fundit” – thoshte me sarkazëm nobelisti i paqes Andrei Sakharov. Ende rreth 13,000 armë bërthamore kanë SHBA, Rusia, Kina, UK, Franca, nëse ato shpërthejnë, asnjë shtet nuk do të mbijetojë pa plage të rënda. Gjatë Luftës së Ftohtë, koncepti Deterrence (Shkatërrim i Garantuar) i mbajti palët në paqe të imponuar ose nga frika reciproke. Sot, fuqia dhe precizioni i armëve bërthamore është 10-ra herë më e madhe/lartë.
Në “Përplasja e Qytetërimeve”, Huntington theksonte se: “konfliktet e së ardhmes nuk do jenë vetëm ideologjike apo interesat ekonomike, por edhe nga përkatësia e qytetërimeve”. Konfliktet në Ballkan në vitet 1990; përplasjet aktuale midis SHBA/Perëndimit dhe Kinës/Rusisë; tensionet në Lindjen e Mesme, Azi si dhe përballja me terrorizmin: “ilustrijnë këtë kërcënim, për përplasje qytetërimesh”.
Në SHTESË: “çfarë mund/duhet të bëjnë vendet e vogla si RSh në rast të një Lufte botërore”? Në vijim të “pesë gjetjeve të sipërpërmendura po paraqes edhe 5 rekomandime strategjike:
- Historia na tregon se luftërat nisin nga veprimet, mosveprimet dhe oshilacionet e Diktatorëve gjakatarë, Autokratëve të gjithë-Pushtetshem, si dhe shpërfillja e mësimeve nga luftërat e mëparshme. Në ditët e sotme, teknologjia (IA) e bën luftën më të pa-parashikuar, më të pa-mëshirshme dhe më shkatërrimtare, ose mund të jetë “edhe e fundit për njerëzimin”.
- Asnjë vend nuk i mbijeton dot i vetëm një lufte botërore, por “sidomos shtetet e vogla nuk e kanë luksin të bëjnë gabime strategjike”, thoshte Kissinger. Kështu, As nuk duhet ta mendojmë rikthimin te marrëzia e “mbrojtjes me forcat e veta” që për 45 vjet e poshtëroi Kombin si dhe i rraskapiti Shqiptarët! Në rast të një përballje fatale, na duhet të forcojmë edhe më tej bashkëpunimin strategjik me ShBA dhe NATO-n. Pra, për mbijetesën, mbrojtjen dhe zhvillimin e interesave kombëtare na duhet: “aleanca të forta, kontribute modeste (por të spikatura) si dhe diplomaci aktive”.
- Duke duartokitur “marrëveshjen mes Kroacisë, Kosovës dhe RSh në fushën e mbrojtjes”, do t’i këshilloja vëllazërisht aktorët politik dhe faktorët Shtetërorë në Tiranë dhe Prishtinë: “të përulen në gjunjë para historisë së përgjakshme dhe përgjegjësive shtetërore”, për t’i dhënë jetë Platformës: “2-Shtete Sovrane, 1-Komb i Vetëm”, duke e konfirmuar në Washington, Bruksel etj, që “edhe pse e vonuar” nuk kërcënon asnjë vend (përfshi Serbinë), por do të kontribuojë si një balancë racionale për paqen afatgjatë si dhe integrimin euroatlantik të Ballkanit Perëndimor.
- Rritja e shpenzimeve për mbrojtjen nga 2% në 5% deri në 2030 nuk është kurrësesi “për ta marrë me të mirë Presidentin Trump (!)”, por domosdoshmëri kritike për të transormuar Sistemin e Sigurisë dhe Mbrojtjes së RSh, në përputhje me Konceptin e Ri të Mbrojtjes Kolektive, duke përditësuar dhe modernizuar aftësitë operacionale të FARSh-së për përmbushjen e misionit kushtetues: “mbrojtjen e integritetit teritorial (neni 5); zhvillimin e interesave kombëtare, promovimin e vlerave euroatlantike si dhe përmbushjen e detyrimeve në NATO” !
- Si garanci në dështimin me sukses të reformave të sigurisë dhe mbrojtjes kombëtare, janë: “pluralizmi fasadë, përdhosja e zgjedhjeve dhe poshtërimi i Kuvendit të Gazëve dhe Zengjineve; dalldisjet bolshevike nga superfitorja e gjithë-Pushtetit si dhe mjerimi i Opozitës nga humbja e (4-ërt) radhas”. Në të kundërt, mbetet kritike rikthimi i demokracisë funksionale, balancave kushtetuese, dashurisë për Atdheun, përkushtimi dhe përgjegjshmëria ndaj interesave kombëtare, si dhe “besimi dhe mirënjohja” ndaj partneritetit strategjik me SHBA, NATO.
* Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:
Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare,
Ballkanit si dhe marrëdhëniet me USA/NATO.
Ish zv/ShShPFA dhe Këshilltar i Presidentit të RSh.
