Naum Prifti/

Shkopinjtë trokitën me një ritëm nervoz mbi lëkurën e tendosur të daulles dhe në sheshin e pazarit të Shkodrës u vendos qetësia. Qytetarë e fshatarë, blerës e shitës dhe vizitorë të rastit i prenë fjalët dhe mbajtën vesh. Lajmërimet me tellall qenë kumtime ogurzeza, qëkurse Arbëria qe pushtuar nga osmanlinjtë. Çdo ditë pazari lajmëroheshin masat shtrënguese për dorëzime të armëve dhe kuajve, paralajmërime për popullsinë që ushqente apo strehonte kaçakët dhe të arratisurit nga kampet turke, dhe kërkesa për ndihma e krahë pune për ngritjen e xhamive dhe karakollëve. Turqit kishin arritur te ndaluan tregtinë e kripës dhe të lëndës së drurit, dhe te kufizuan lundrimet në det nga frika e ndonjë marrëveshjeje midis shqiptarëve dhe republikave të huaja.

Tani qe familja e Skënderbeut qe shpërngulur në Napoli, flitej se i biri i tij, Gjoni, po përgatiste forca që do ngrinin në këmbë popullsinë arbërore kundër pushtuesve. Populli mezi priste të kthehej koha e lavdisë dhe respektit për derën e Kastriotëve. Po ndërkohë kapedanët shqiptarë mbanin të gjallë shpirtin e rezistencës në tokat arbërore. Kur turqit më në fund arritën të pushtonin Shkodrën, Gjergj Golemi ende luftonte në Sopot dhe trupat osmane nuk kishin mundur ta merrnin kështjellën. Shumë kapedanë arbër, që kishin qenë djemuri në kohën e betejave nën Prijësin e Madh, ishin rritur maleve dhe burrëruar luftrave, dhe tani njiheshin nga i madh e i vogël për trimëritë e tyre që i tmerronin turqit dhe mbushnin me shpresë shqiptarët.

Tellalli po lajmëronte: “Kush e kap dhe e dorëzon Pjetër Shinin të gjallë a të vdekur, sadrazemi Ursun Bintash i fal taksën e dhjetë katundeve për shtatë vjet dhe zonjën e bukur, të shoqen e Pjetër Shinit, si skllave”. Njerëzit u panë sy në sy dhe buzëqeshën. Katër muaj që tellalli përsëriste të njëjtën shpallje. Por nga qershori në vjeshtën e parë, vetëm numri i katundeve rritej si shpërblim për kapjen e kapedanit. Po kapej veriu? A mbërthehet era?  A zihet në çark rrezja e diellit? Çdo javë kishte një pritë a sulm kundër postave turke e karvanëve të tyre në qytete a në fshatra, në monopat a shteg mali, me shokë a i vetëm, më këmbë a kaluar, njerëzia thoshin se aty pari ishte parë Pjetër Shini dhe fjala merrte dhenë.

Pjetër Shini kishte thënë se ai do të luftonte sa t’i regëtinte zemra, sa t’i kishte forcë krahu e sa t’i shihte dritë syri. Cilido që i thoshte vetes arbër dhe e donte atdheun të lirë ishte bashkë me të në beteja kundër turqve si dhe në çdo odë shqiptari që donte lirinë. 

Shkoi një mot e shkuan dy e kështu me radhë, ranë gjethet, u zhveshën drurët, farëzat u bënë pemë e çikëzat u bënë nuse. Pjetër Shini me shokët e tij besnikë nuk i nënshtroheshin sundimit osman. Mes betejave hodhi shtat e u burrërua, mes betejave u martua. Për krushq shpuri shokët e vet dhe disa edhe pandehën se tani që u martua do të shtrohej e s’do të flinte më me gunë krahëve staneve e shpateve. Të tjera thoshin bota, tjetër mendje kishte trimi. 

As një javë s’ndenji me grua, ngjeshi shpatën e pazmoren e sërish doli në mal.

– Ç’u martove o Pjetër Shini kur ti kishe këtë mendje? – e pyetën.

– Më pëlqen të kem fëmijë.

– Po për gruan, a mendon? E ke lënë vetëm në shtëpi. I kanë rënë gjithë hallet mbi kokë. Shtëpia e fëmija dhe ty s’të ka pranë për një punë a për një ndihmë.

– Gruaja ime edhe babën kaçak e kish. Bij kaçaku e nuse kaçaku.

– Po baba iu vra. Në iu vraftë dhe burri?

– Ani. atëhere do të jetë nënë kaçakësh!

E kishte gjetur edhe gruan si veten Pjetër Shini; të bukur e trimëreshë. Dhe e shoqja e Pjetër Shinin qe krenare për të se emrin e tij e mbanin në gojë të gjithë, miq e armiq. Turqit i kishin premtuar falje, ai qe përgjigjur se s’kishte bërë ndonjë faj. Ata i kishin ofruar ta gradonin e ta mbanin komandant të forcave të tyre ushtarake, ai qe përgjigjur se nuk e këmbente gjakun me grada. I kishin thënë të dorëzonte armën dhe të bënte ç’të donte ku të donte, ai ju tha: “Arma dhe nderi qëndrojnë bashkë”. E kishin kërcënuar, i kishin ngritur kurthe, e kishin ndjekur me koshare e suvarinj, por ai ju shpëtonte çdo herë. Pjetër Shini nuk bëhej as erë, as zog. Atë e mbronte gjithë populli i krahinës, atë e njihnin barinjtë dhe çilimijtë, druvarët dhe farkëtarët, peshkatarët dhe amvisat.

Pjetër Shinin s’do ta kishin zënë kurrë sikur të mos e kishte tradhtuar një prift. At Shtepani kur mori vesh se Pjetër Shini po mjekohej te një xherah, shkoi në zyrën e sadrazemit dhe e kallëzoi.

– Ç’do prej nesh, – i thanë priftit Shtepan, -veç atyre që të takojnë? Do kënaqesh me gruan e bukur të Pjeter Shinit. 

– Zot na ruaj nga mëkati? Unë jam prift e nuk martohem.

– Zgjidh katundet më të mira e merr taksën për shtatë vjet.

– Nuk i dua, – tha ai. -Po e morën vesh fshatarët, do më hanë të gjallë.

– Fol, ç’do atëherë! – ia ktheu Sadrazemi.

– Vetëm mirënjohjen tuaj – ju përgjigj prifti me lajka.

Prifti përpara e turqit pas shkuan te vendi ku strehohej Pjetër Shini dhe e kapën të gjallë. Ja lidhën duart prapa qafës dhe e ngritën në këmbë.

Sytë e Pjetër Shinin vetëtinë si shkëndija.

– Siç ke rason, e paske edhe faqen!- i tha priftit.

Sadrazemi po dridhej nga padurimi për ta parë përpara tij atë kaçak që i kishte nxjerrë aq shumë telashe dhe e kishte munduar për vite me radhë. Urdhëroi të sillnin një fron për Pjetrin. Vetë u ul në një stol të stolisur. Kaçaku s’dukej as i ligështuar, as i trembur. Vështrimi i tij qe i rreptë e burrëror e sadrazemi s’dinte si të dukej impozant rrethuar nga ornamentet e tij.

-Pjetër Shini të erdhi fundi! – i tha. -Dorës së padishahut nuk i shpëton askush. Ajo të gjen kudo që të futesh dhe të ndëshkon siç e meriton. Po padishahu ka edhe mëshirë për ata që pendohen.

Pasoi një heshtje e shkurtër. Pjetër Shini nuk foli.

– Ç’ke për të thënë?

– Sadrazem unë bëra ashtu si ma desh zemra e si më tha mendja. As jam penduar për ato që kam bërë, as kam ndër mend të pendohem, – tha i vendosur Pjetër Shini.

– Pjeter Shini, në këta vjet që je sjellë maleve e brinjave si kaçak, sa turq ke vrarë e ke plagosur? – e pyeti sadrazemi.

– Unë nuk di të bëj llogari me shumë numra. Nja njëqind ushtarë në vit t’i kam vrarë e t’i kam prerë. Kam njëzetekatër vjet që luftoj. Sa është numri llogarite vetë.

– Dy mijë e katërqind shërbëtorë të padishahut. Dy mijë e katërqind njerëz nuk janë më ngaqë i ke vrarë ti. Ç’do më thuash për këtë?

– S’ka vrarë njerëz, Pjeter Shini, sadrazem. Pjetër Shini ka vrarë armiq. Luftova për nderin e gjakut tim dhe për lirinë e vendit tim.

– Ç’do të bëje po të të liroja tani? Më jep fjalën se do të shkosh në shtëpi e do merresh me tokë e gjë? Fjalës tënde i besoj. Ajo është fjalë burrash.

– As toka, as gjë e gjallë s’ka ç’i duhet Pjetër Shinit. Po më lirove, fjalë burrash, do luftoj si gjer tani.

– Atëhere s’kam ç’të bëj. Njëzetekatër vjet ke luftuar njëzet e katër ditë do të le varur në një dru atje tutje në det.

– Si të duash, o sadrazem. Unë mëshirë nuk lyp, – i tha Pjetër Shini.

– Cila është dëshira jote e fundit?

– Po të më varësh në det, asnjeri nuk do të të besoj.

– Mirë thua. Ku do ti të varesh? – pyeti sadrazemi me kureshtje.

– Unë dua të më varësh në mes të qytetit. Të më shohin të gjithë.

– Aty do të të var! – i tha i vendosur sadrazemi.

– Shpatën ngjishma brezit, kësulën në kokë dhe mburojën në dorë.

– Oh sa do kënaqem kur të shoh të tundet ai litar rreth qafës, – i tha me cinizëm sadrazemi.

– Sa herë të fryjë erë, shpata ime do vringëllojë dhe parzmorja do trokasë aq sa t’i shtjerë frikën turkeshave me fëmijët në gji, që do t’ju luten burrave të tyre të mbyllen në shtëpi se edhe aty nuk do kenë shpëtim nga Pjetër Shini.

Sadrazemi ngriu në vend dhe nuk mund t’i hiqte sytë nga Pjetër Shini. Luftëtarët e lirisë si ai mund të binin në duart e turqve por ata nuk i prekte vdekja sepse ishin bërë pjesë e legjendave të një populli që aspironte për lirinë e vet dhe atë nuk mund ta vrasë asnjë perandori sado e fortë dhe e armatosur të jetë.