Nga Aurenc Bebja*, Francë – 7 Prill 2025

Gazeta finlandeze “Mikkelin Sanomat” ka botuar, të enjten e 3 gushtit 1939, në faqen n°3, intervistën ekskluzive asokohe me mbretin Zog në Oslo, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një qese me tokë shqiptare është më e çmuar se ari për Mbretin Zog.

Kur mbërrita në Stokholm të mërkurën e javës së kaluar, mbreti shqiptar në ekzil, Zogu, kishte sosur tashmë atje nga Polonia një ditë më parë dhe po qëndronte në Grand Hotel. Të nesërmen ai kishte pritur përfaqësues të shtypit suedez, të cilëve u kishte thënë në një intervistë, ndër të tjera, se si mbretëritë e vogla, si Finlanda, duhet të ruajnë pavarësinë e tyre dhe se zhvillimi botëror nuk duhet të drejtohet në drejtimin që mbretëritë e mëdha të gllabërojnë dhe të thithin mbretëritë e vogla. Gazetat e Stokholmit raportuan se si Mbreti Zog dhe familja e tij ishin objekt i vazhdueshëm i vëmendjes mes njerëzve të Stokholmit dhe se si mijëra njerëz qëndronin përpara Grand Hotel për të kapur qoftë edhe një paraqitje të shkurtër të mbretit Zog ose një anëtari të familjes së tij.

Kur Mbreti Zog dhe familja e tij udhëtuan nga Stokholmi në Oslo të dielën e kaluar me trenin ekspres që nisej në orën 12:40, mijëra spektatorë kishin mbërritur në stacion pavarësisht shiut të dendur. Policisë iu desht të përdorte një kordon për të bllokuar kalimin e mbretit Zog në hollin dhe sallën e stacionit. Thuhej se thesaret e famshme të mbretit pothuajse nuk mbetën në Stokholm për shkak të turmave.

Nga Stokholmi vazhdova udhëtimin për në Oslo një ditë më vonë. Kur pashë në gazetat e mbrëmjes në Oslo se Mbreti Zog nuk kishte pritur për disa arsye përfaqësuesit e gazetave të Oslos të martën, por kishte njoftuar se e kishte shtyrë pritjen për të mërkurën, në orën 10:30, vendosa të shkoj në Grand Hotel në atë orë, ku Mbreti Zog kishte marrë me qira katin e tretë për vete dhe shoqëruesit e tij.

Të mërkurën, pas orës 10:00 hyra në hollin e Grand Hotel. Pasi pyeta se ku po prisnin gazetarët për pritjen e mbretit, më drejtuan në katin e tretë të hotelit. Kur arrita në katin e përmendur, një shqiptar me lëkurë të errët më tregoi një karrige. Pasi u ula në të, vura re se suita e mbretit Zog ishte relativisht e madhe. Një korridor i ngushtë të çonte nga hyrja në tre drejtime. Korridori përballë meje të çonte në dhomën e mbretit, që ndodhej në cep të ndërtesës së hotelit, ku ishin gjithmonë të paktën dy truproja shqiptare. Në tavolinën e pritjes në fund të korridorit që të çonte djathtas punonin tre kamerierë flokëbardhë të hotelit, dhe në mes të korridorit pas meje, që të çon drejt fasadës së ndërtesës së hotelit, ishte ulur një truprojë shqiptar me pamje të ashpër, shumë të errët, që nuk shkëmbente asnjë fjalë me askënd.

Stafi i hotelit nuk u lejua të hynte në dhomën e mbretit. Kështu, kamarierët e hotelit mundën t’ua dorëzonin tryezën e servirjes, mbi të cilën ishte shtruar mëngjesi, shërbëtorëve shqiptarë në fund të korridorit në hyrje të banesës së mbretit. E njëjta gjë ndodhi me shërbëtorin e kafesë.

Ndërsa isha ulur në holl, vura re se ata që jetonin mbi katin e tretë të hotelit përdornin shkallët për të zbritur për të parë anëtarët e familjes mbretërore. Ashensori përdorej vetëm për ta.

Ndërsa ora e takimit po afrohej dhe nuk kishte gazetarë në horizont, unë zbrita në hollin e hotelit. Gradualisht, fotografë, gazetarë dhe kineastë mbërritën atje. Në orën 10:35 mbërriti sekretari i Mbretit Zog, i cili njoftoi se mbreti ishte në pritje të intervistuesve.

— Ju lutem ! thërret kreu i përfaqësuesve të gazetës Oslo, pas së cilit një grup prej 15 gazetarësh dhe një fotograf, të udhëhequr nga një sekretar, ngjiten në katin e tretë. Dy nga intervistuesit janë gra. Truprojat shqiptare qëndrojnë në pozicione nderi në të dyja anët e korridorit të pallatit të mbretit. Pasi i lëmë kapelet në paradhomën e vogël, na çojnë në një dhomë në cep relativisht të madhe, ku qëndron mbreti me sekretarin e tij të dytë. Në tavolinat e dhomës ka shumë lule, duke përfshirë karafila, gladiolë dhe zymbylë. Mbreti Zog përshëndeti çdo gazetar dhe fotograf duke u shtrunguar dorën dhe qëndroi në tryezën e tij gjatë gjithë diskutimit, duke mbështetur dorën e djathtë në karrige dhe duke mbajtur dorën tjetër në xhepin e xhaketës. Ai kishte veshur një kostum me ngjyrë të çelur, një këmishë të kuqe të lehtë me një jakë të vogël që i përshtatej mirë lëkurës së tij, një kravatë me vija kafe dhe këpucë të lehta që i përshtateshin kostumit. Mbreti Zog ishte mishërimi i një njeriu të madh.

Kishin shkruar dhe thënë paraprakisht se Mbreti Zog nuk do të buzëqeshte më dhe se një melankoli e zymtë mbretëronte mes tij dhe rrethit të tij, por kjo nuk rezultoi e vërtetë. Ai buzëqeshi disa herë gjatë intervistës. Truprojat e tij shqiptarë kishin gjithashtu një vezullim miqësor në sytë e tyre teksa qëndronin jashtë në korridor, me duart e djathta të ngritura mbi gjoks në përshëndetjen shqiptare.

Mbreti Zog foli shqip. Zëri i tij ishte i ulët dhe i qetë. Gjuha shqipe dukej e këndshme për veshin, me një nuancë të lehtë ruse. Sekretari përktheu fjalimin e tij.

— Jam jashtëzakonisht i lumtur që njoha Norvegjinë, tha Mbreti Zog. Është një vend me të cilin jam njohur tashmë përmes veprave të Ibsenit, veçanërisht Per Gynt-it. Është gjithashtu një vend, njerëzit dhe kulturën e të cilit e kam admiruar. E megjithatë, gjithçka që kam parë këtu ka qenë madhështore. Më vjen keq që nuk do të mund të ndryshoj planet e mia të udhëtimit dhe të udhëtoj në Vestland (një provincë norvegjeze), por do të kthehem pas disa muajsh për të parë fjordet.

— Ajo që më ka frymëzuar gjithashtu, vazhdon mbreti, janë traditat e vjetra që mbizotërojnë në këtë vend. Dhe më e bukura më duket muzika e Grieg.

— A është e vërtetë që Madhëria juaj ka ndërmend të vendoset në Francë në kështjellën që keni blerë ?

— Nuk e kam blerë, por vetëm e kam marrë me qira. Unë jam duke planifikuar të udhëtoj nga këtu në Angli.

— A është e vërtetë që Madhëria juaj ka me vete një qese me tokë shqiptare ?

— Po, është e vërtetë. Kjo tokë është për mua më e çmuar se çdo flori, sepse është kujtimi i kombit tim.

Takimi mbaroi. Gjatë asaj kohe, kamerat filmonin pa ndalim dhe rreth e rrotull. Mbreti përsëri i përshëndet të gjithë me një shtrëngim duarsh miqësor. Dhoma boshatiset. Një rast solemn, i paharrueshëm ka kaluar në radhët e kujtimeve të bukura.

Teksa përshëndes, i kërkoj sekretarit autografin e mbretit në kartolinën që kam me vete. Në një moment sekretari do të ma sjellë në korridor.

Zhgënjimi për çdo intervistues ishte se Mbretëresha nuk u shfaq. Sekretari informon fotografët se Mbretëresha do t’i presë të nesërmen në të njëjtën orë dhe se më pas do të marrin autografin e Mbretëreshës Geraldinë në kartolinën e tyre. Megjithatë, Mbretëresha nuk ishte në gjendje të priste fotografë për shkak të sëmundjes së saj, por i nënshkruara megjithatë mori autografin e saj në të njëjtën kartolinë në të cilën burri i saj kishte shkruar emrin e tij atë ditë.

Së fundi, dua të përmend se banorët e Oslos qëndrojnë dhe ulen me orë të tëra çdo ditë përballë Grand Hotel për të parë Mbretin Zog ose Mbretëreshën Geraldinë kur bëjnë një xhiro me makinë në Oslo.

Oslo, 28 korrik 1939.

A. A. T