Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KASTAT – ORIGJINA E PAKENAQESIVE TONA

by

Faruk Myrtaj/

Isabel Wilkerson – The Man in the Crowd / NJERIU NE TURME

Ekziston një fotografi e famshme bardh e zi nga epoka e Rajhut të Tretë. E fiksuar në Hamburg, Gjermani, 1936, e punëtorëve të kantierit detar, njëqind ose më shumë, duke vështruar në të njëjtin drejtim, në dritë të diellit. Nderojnë në unison, krahët e djathtë ngrirë e shtrirë, besnikëri ndaj Fuhrer. Nga afër, duket një burrë në të djathtë, ndryshe nga të tjerët. Fytyra e tij është e paqme, por ai nuk po thërret si të tjerët. Teknikat moderne të fotografisë e veçojnë me një rreth të kuq, personin, ose një shigjetë tregon atë. Eshtë i rrethuar ngado me bashkëqytetarë të kapur nën magjinë naziste. Ai i ka krahët të palosur në gjoks, ndërsa pëllëmbët e ngurta të shtrira t të tjerëve qëndrojnë vetëm pak centimetra larg tij.

Vetëm ai refuzon të përshëndesë si ata. Ai është i vetmi njeri që qëndron kundër baticës. Nga këndvështrimi ynë, është personi i vetëm, në atë skenë, në anën e drejt të historisë. Të gjithë rreth tij, tragjikisht, fatalisht, kategorikisht të gabuar. Në atë moment, veç ai mund ta shihte…Emri i tij besohet të ketë qenë August Landmesser.
Në atë kohë, ai s’mund ta dinte rrugën vrastare në të cilën do çonte ajo histeri rreth tij. Por ai ndërkohë kishte parë mjaftueshëm për ta refuzuar. Ai ishte anëtarësuar edhe vet në Partinë Naziste, vite më parë. Megjithatë, e shihte nga afër se nazistët po ushqenin gënjeshtra për hebrenjtë, të dëbuarit që, qysh në fillim të Rajhut kishin provuar terror, dhimbje dhe shpërndarje. Ai e dinte që ata ishin gjithçka por jo “inferior”, ishin qytetarë gjermanë, njerëz si kushdo tjetër. Ai vet ishte një Arian, i dashuruar me një zonjushë hebre, por ligjet e miratuar së fundi, e kishin bërë marrëdhënien e tyre të paligjshme. Ishin ndaluar të martoheshin ose të kishin marrëdhënie seksuale, secila prej tyre quhej “turp racor”.

Përvoja personale dhe lidhja e afërt me kastën e atyre q “hidhnin fajin tek të tjerët” e lejuan të shihte gënjeshtrat dhe stereotipet e përqafuara aq lehtë nga elementë të gatshëm – shumica, fatkeqësisht – shtresë mbizotëruese. Megjithëse vetë Arian, të qenit i hapur ndaj humanizmit dhe njerëzve afër tij e bëri pjesë të mirëqenies dhe fateve të tyre lidhur me të tijin. Ai mundi të shihte atë që bashkatdhetarët e tij zgjodhën të mos e shihnin. Në një regjim totalitar si Rajhu i Tretë, është akt trimëror të qëndrosh vendosur kundër një oqeani të tërë. Më pastaj, të gjithë do të dëshironim të besonim se kemi qenë ai. Do mund të ndjehemi se, po të ishim qytetarë arianë nën Rajhun e Tretë, dhe të kishim parë ç’ndodhte në të, do duhej të ishim ngritur mbi të, si ai, nëse tek ne do të ishte ai person që i rezistonte autoritarizmit dhe brutalitetit përballë histerisë masive.

Do duhej të kishim ndjekur rrugën më të vështirë, për të qëndruar kundër padrejtësisë dhe spastrimeve. Por, nëse njerëzit s’ janë të gatshëm të kapërcejnë frikërat e tyre, por durojnë sikletet dhe fyerjet, vuajnë përbuzjen e të afërmve, bashkëpunëtorëve dhe miqve në pamundësi, përballur me përjashtime dhe dëbime, do të ishte numerikisht e pamundur, njerëzisht e pamundur, të ndjeheshim në atë njeri. Kush do duhej të ishte ai në çdo epokë?
Çfarë do duhej të ishe ai tani, në epokën sot?
Ps.
CASTE – ORIGINE OF OUR DISCONTENTS
Random House/New Jork
Oprah’s Book Club- 2020

Mollët e Pavdekësisë: Lidhja e Fshehtë mes Shqiptarëve dhe Pellazgëve

by

Ndrek Gjini
MA, University of Galway, Ireland/

Ritualet e vdekjes tek shqiptarët, janë dëshmi e një trashëgimie mijëravjeçare që lidhet me besimet e lashta pellazge.

Këto rite, të cilat përfshijnë elemente simbolike si mollët, monedhat e objekte të tjera, dëshmojnë për vazhdimësinë kulturore dhe lidhjen e thellë të shqiptarëve me historinë e tyre të hershme.

Mollët: Simbol i jetës dhe vdekjes

Një nga elementet më të veçanta në ceremonitë mortore shqiptare është përdorimi i mollëve. Ky frut simbolik ka qenë pjesë e ritualeve funerale që nga kohët e Pellazgëve, të cilët vdekjen shpesh e lidhnin me mollët. Sipas mitologjisë së lashtë, mollët përfaqësonin kalimin në botën tjetër dhe shërbenin si dhurata për shpirtrat që prisnin të ndjerin në jetën pas vdekjes.

Në Shqipëri, kjo traditë ruhet ende në disa zona. Siç dokumenton etnografi Jani Nushi në studimin e tij mbi mitologjinë dhe besimet në Myzeqe, pas larjes dhe përgatitjes së trupit të të ndjerit, atij i vendosen mollë në duar. Besohej se këto mollë do t’u dhuroheshin fëmijëve që kishin ndërruar jetë më herët ose shpirtrave të tjerë që prisnin të ndjerin në botën tjetër. Në disa raste prekëse, nënat që kishin humbur fëmijët e tyre ia linin këto mollë të ndjerit me porosi që t’ua çonte fëmijëve në atë botë.

Monedhat dhe udhëtimi drejt botës tjetër

Një tjetër element i rëndësishëm i ritualeve mortore shqiptare është vendosja e monedhave pranë trupit ose në gojën e të ndjerit. Kjo praktikë lidhet me besimin se monedhat do t’i shërbenin të ndjerit për të paguar udhëtimin drejt botës tjetër ose për të siguruar një vendbanim atje. Kjo traditë ka paralele me praktikat funerale të lashta greke dhe romake, ku monedha vendosej në gojën e të vdekurit për ta paguar Haronin, rojtarin mitik që transportonte shpirtrat përtej lumit Styx.

Në disa zona të Shqipërisë veriore dhe jugore, kjo praktikë ruhet ende, duke dëshmuar vazhdimësinë e besimeve pagane edhe në epokat më moderne. Madje, në disa raste praktikohet dhe vendosja në arkivol e cigareve, e një shisheje të vogël rakie, e ndonjë vegle pune që i vdekuri e ka përodor më shumë, e orës që ka mbajtur, e unazave (të cilat para varrimit ua heqin nga gishti dhe ua vendosin në anë të arkivolit në krahun e majtë), etj.

Vendosja e të vdekurit në karrige

Në Mirditë, një nga zonat më të njohura për ruajtjen e traditave dhe zakoneve të lashta shqiptare, janë dokumentuar raste të veçanta funerale ku i ndjeri vendosej në karrige gjatë ceremonisë mortore. Ky rit unik, i cili është praktikisht i rrallë dhe pothuajse i panjohur në pjesë të tjera të Shqipërisë, ka ngjallur interes të madh për studiuesit e kulturës dhe antropologjisë.

Sipas dëshmive lokale, ky zakon kishte një simbolikë të thellë dhe lidhej me nderimin e figurës së të ndjerit si një autoritet në familje apo në komunitet. Vendosja e trupit në karrige, shpesh e veshur me rrobat më të mira, përfaqësonte një formë të fundit të respektit dhe nderimit ndaj tij. Karrigia simbolizonte pozicionin e tij në jetë, si një udhëheqës familjar ose një figurë me ndikim në shoqëri.

Ky rit mund të lidhet me praktika të lashta pagane që kanë mbijetuar në kulturën shqiptare përmes shekujve. Në shumë kultura antike, pozicioni i trupit gjatë varrimit ose ceremonisë mortore kishte rëndësi simbolike, duke përfaqësuar statusin ose rolin e individit në shoqëri. Në rastin e Mirditës, vendosja e të ndjerit në karrige mund të ketë qenë një mënyrë për ta paraqitur atë si “të gjallë” për herë të fundit para se të ndahej nga kjo botë.

Paralelizmi me kultura të tjera

Riti i vendosjes së trupit në karrige nuk është unik vetëm për Mirditën. Në disa kultura të tjera botërore janë gjetur praktika të ngjashme. Për shembull, populli Tinguian nga Filipinet ka zakonin që trupin e të ndjerit ta vendosë në një karrige, duke e veshur me rrobat më luksoze dhe madje duke i vendosur cigare në buzë, si një mënyrë për ta paraqitur atë sikur është ende i gjallë. Kjo praktikë ka për qëllim t’i japë nderimet e fundit individit dhe ta mbajë atë “të pranishëm” gjatë ceremonisë.

Gjithashtu, në disa rajone të Evropës Lindore dhe Ballkanit janë gjetur raste ku trupat janë vendosur në karrige gjatë ceremonive mortore për arsye rituale ose simbolike. Kjo tregon se zakonet funerale shqiptare mund të kenë lidhje me traditat më të gjera paleo-ballkanike dhe pellazgjike.

Vajtime: Një art i dhimbjes dhe kujtimit

Vajtimeve u kushtohet një vend i veçantë në ritet mortore shqiptare. Vajtimtaret,(vajtojcat)—zakonisht gra—shprehin dhimbjen për humbjen e një njeriu të dashur përmes vajtimit me vargje,(si këngë) dhe fjalëve plot emocion. Në veri, ky rit njihet si “gjama”, një vajtim kolektiv që shpesh shoqërohet me akte vetëndëshkimi si gërvishtja e fytyrës apo shkulja e flokëve. Ndërsa në jug, vajtimet janë më poetike dhe me rima, (të zgjatura me oi,oi), duke u fokusuar te jeta dhe arritjet e të ndjerit.

Kjo traditë ka rrënjë të thella në kulturën pagane dhe është praktikuar edhe nga popujt ilirë dhe pellazgë. Vajtimeve u jepet rëndësi jo vetëm si formë shprehjeje emocionale, por edhe si mënyrë për t’i dhënë lamtumirën simbolike shpirtit që largohet.

Elemente arkitekturore: Varret tradicionale shqiptare

Varret tradicionale shqiptare ofrojnë një tjetër dëshmi mbi trashëgiminë kulturore mijëravjeçare. Arkeologët kanë zbuluar varre ilire që datojnë nga 1650-1400 p.e.s., ku trupi i të ndjerit vendosej në këmbë mbi gurë ose drurë brenda një strukture rrethore prej guri. Kjo formë varrimi ngjan shumë me varret pellazgjike ose ato tholos (dhoma bletësh) që gjenden edhe në Greqinë antike.

Krahas strukturës së veçantë fizike, varret shpesh përmbanin objekte personale si stoli prej bronzi apo armë, duke treguar rëndësinë që u jepej sendeve personale si pjesë e udhëtimit shpirtëror drejt botës tjetër.

Ndikimi i besimeve fetare

Me kalimin e kohës dhe ndikimin e feve monoteiste si krishtërimi dhe islami, disa elemente pagane janë transformuar ose janë integruar me praktika fetare moderne. Për shembull, ndezja e qirinjve ose mbajtja ndezur e një llambe për 40 ditët pas vdekjes konsiderohet sot si një rit fetar kristian. Megjithatë, origjina pagane e këtij zakoni lidhej me nevojën për t’i ndriçuar rrugën shpirtit drejt botës tjetër.

Në disa zona rurale shqiptare ende praktikohet mbajtja hapur e dyerve gjatë natës së fundit para varrimit ose vendosja e bukës (kulaç) pranë trupit si simbol ushqimi shpirtëror për udhëtimin.

Trashëgimia kulturore: Një thesar për brezat

Ritet mortore shqiptare nuk janë thjesht akte ceremoniale; ato janë një thesar kulturor që lidh brezat me rrënjët e tyre historike. Ruajtja dhe dokumentimi i këtyre traditave është thelbësore jo vetëm për identitetin kombëtar shqiptar, por edhe si kontribut unik ndaj trashëgimisë kulturore botërore.

Sot, ndërsa modernizimi po ndryshon mënyrën se si njerëzit trajtojnë vdekjen dhe humbjen, shumë familje shqiptare vazhdojnë t’u japin rëndësi këtyre traditave duke i përshtatur ato me kohën moderne. Ky proces garanton mbijetesën kulturore ndërkohë që respektohen ndryshimet sociale.

Ritet mortore shqiptare janë më shumë sesa kujtesa për ata që nuk jetojnë më; ato janë një lidhje midis së kaluarës dhe së ardhmes—një kujtesë se historia jonë nuk është thjesht diçka që lexohet në libra por diçka që jeton brenda nesh çdo ditë.

Një çati për kulturën – Nismë për të mbrojtur trashëgiminë vendase të Kukëlit (Shkodër)

by

Inesa Sulaj

Andi Tepelena/

Para se të kthehej në muzeun e Mjedës, vend që reflekton dhe ruan trashëgiminë mbi jetën, veprën dhe praktikën e poetit të shquar shqiptar Ndre Mjeda, Kukëli ishte banesa e tij e kahhershme. Kukëli për Mjedën ishte vendi i frymëzimit të përditshëm, vend nga ku kanë buruar vepra të jashtëzakonshme në letërsinë shqiptare, e si hapësirë është e lidhur fort me identitetin tonë kombëtar.

Kjo hapësirë muzeale, ka përbri një ndërtesë e cila ka nevojë për ndihmën tonë të menjëhershme për t’ia kthyer vendasve për art, kulturë dhe ekonomi të qëndrueshme. Kukëli mban me krenari traditat tona e tanimë kemi mundësinë që të gjithë të krijojmë një mjedis që artizanët vendas ta kenë një shtëpizë për të paraqitur punimet e tyre dhe për të krijuar një mundësi për shkëmbim të frytshëm.

Në thelb, kjo ndërtesë që gjendet pranë kompleksit muzeal Mjeda, ka nevojë për restaurim të çatisë në mënyrë që të mos thellohet rrënimi i saj. Bashkë me renovimin e çatisë vjen edhe një plan i rehabilitimit të ndërtesës që ruan të gjitha aspektet dhe karakteristikat arkitekturore të saj, e mbi të gjitha e bën hapësirën e jetueshme për vendasit që duan ta përdorin e që kanë kontribuar gjithë jetën e tyre në Kukël. Qëllimi ynë përfundimtar është të transformojmë kompleksin muzeal Ndre Mjeda në një park kulturor dhe letrar, një hapësirë ​​ku studiues, shkrimtarë, poetë dhe artistë nga Shqipëria dhe e gjithë bota mund të mblidhen për seminare, konferenca dhe festivale kushtuar letërsisë, poezisë, dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore shqiptare.

Ndaj para nesh paraqitet një rast unik, ku secili prej nesh mund të kontribuojë në një rijetëzim e një vendi që u jep dëshirë vendasve të paraqesin punët e tyre ashtu sikurse e meritojnë, duke u dhënë jo vetëm shpresë, por edhe stabilitetet se ajo çfarë ata kanë dhënë për Kukëlin do t’u kthehet në vlerësim e mbështetje.

Ndihma e secilit prej nesh do të ishte mëse e vyer.

Për të dhuruar për këtë nismë si dhe për të mësuar më me detaje mbi qëllimet, planet si dhe për prapavijën historike të ndërtesës dhe Kukëlit mund të klikoni në këtë vegëz:
https://whydonate.com/en/fundraising/preserve-mjedas-legacy-strengthening-community-through-culture-and-craft

KRUSHA E MADHE U BË GJEOGRAFIA E VDEKJES PËR LIRINË E KOSOVËS

by

Skënder Karaçica/

Krusha e Madhe e Bajram Currit, Ukshin Hotit dhe dr.Fahredin Hotit u bë gjeografia e vdekjes për lirinë e Kosovës. Doktori dhe poeti dr.Fahredin Hoti kishte ndjenjë vdekjeje për përgjakje të Kosovës. E kishin pëcjellë ata të veshur në të zeza, që erdhën nga larg (Serbia) të qartur e të përjargur për të vrarë doktorin dhe krushjanët në kasaphanën (1998-1999) në Krushën e Madhe të Rahovecit.

Këto ditë doli nga shtypi libri (monografi) “Doktori” që i dha jetë Lirisë (Dr.Fahredin Hoti, Dëshmor i kombit, shkruar nga i biri i tij Besnik F.Hoti, ish zëvëndesministër i punëve të jashtme në qeverinë e Kosovës dhe veprimtar i dalluar i çështjes kombëtare. Në fjalën e autorit faqe (13-19) thuhet se ishte një zë i brendshëm i ndërgjegjës historike për dëshmorin e kombit dr.Fahredin Hoti që u bë pjesë e epokës së historisë më të re kombëtare dhe lufta për çlirimin e trojeve të pushtuara në zjarret e pushkëve të djelmenisë së UÇK-së.

Dr. Fahredin Hoti, thuhet në faqet e kësaj monografie u bë krah i luftës së drejtë jo me pushkë në dorë por me stetoskop, të ilaçeve dhe të pajisjeve të mjekësisë së doktrinës së luftës. Në dritën e këtyre ngjarjeve, doktori i luftës, u ndihmoi njerëzit me ilaçe e mjekim, por ishte në krah të djelmenisë të luftëtarëve të UÇK-së deri në çastet e rënies në fushë të nderit më 26 mars 1999, bashkë me të birin e tij Kreshnik Hoti.

Në Krushë të Madhe, tërë makineria luftarake e logjistikës fashiste e me skenar të gjenocidit të Serbisë u zbrazën në mesin e krushjanëve të pa mbrojtur, ku, siç thotë autori Besnik F.Hoti,u shkrua historia me shkronja të gjakut. Në kronikat e kohës dhe të shkrimeve, të dëshmitarëve të gjallë, përmendet nata e 25-26 të marsit 1999, ku makineria serbe përmes logjistikës vrastare deri në shfarosje të substancës kombëtare “Patkoi” nisi kasaphanën e përgjakur të pushkatimit të mëshkujve karushjanë, të rinj e pleqë para syve të familjarëve. Në këtë fshat të përgjakur me pamjen “Krusha e madhe si Srebrenica” u vranë 241 krushjanë të pushkatuar e të djegur për së gjalli në mesin e tyre 7 fëmijë e 5 gra dhe të tjerët të dëbuar nga shtëpitë e veta nën masën e terrorit e të përsekutimit më të egër antishqipar, thuhet në faqën 15 të monografisë, ku, më të drejtë për Krushën e Madhe dhe për krushjanët nuk pati verdikt të drejtësisë ndërkombëtare, thuhet në në monografinë e autorit Besnik F.Hoti.

Për monografinë “Doktori që i dha jetë lirisë” prof.Nusret Pllana, Universiteti “Hasan Prishtina” në Prishtinë, thekson se në këtë monografi të historisë më të re të Kosovës, në vete paraqet një shumësi rrëfimesh, secili më i vyer se tjetri, që, flasin për luftën e përgjakur për liri në rrugëtimin nga fëmijëria e deri të rënia e Dëshmorit të Kombit dr.Fahredin Hoti në mesin e popullit të tij në Krushë të Madhe të Rahoveci. Duke hedhur dritë për monografinë, prof.Nusret Pllana i mbushur me frymë me kujtesën e luftës së djelmenisë së UÇK-së e thekson zëshëm se, historikisht dihet se atdheu i tij është i përgjsymuar nga grabitjet e fqinjve nën ambrellën e pansllavizmit Serbo-Rusi-Greqi-Mali i Zi dhe fati i dhimbjes për Kosovën. Po në këtë dritë, prof.N.Pllana e përmend kohën dhe faktin e historisë, duke cituar kyreministrin anglez Grei(1913) që pati thënë se duke flijuar tokat shqiptare ishte krijuar “qetësia evropiane”. Por, kjo e dhënë antishiptare u shemb përmes frymës së lavdisë së djelmenisë së UÇK-së kur më 28 nëntor 1997 doli publikisht para popullit të vet të Kosovës.

Në këtë monografi, janë botuar edhe disa të dhëna që për lexuesit të brezit të Republikës së Kosovës, do të sjellin orën e historisë për të praë nga afër se cila është Krusha e Madhe e Rahovecit. Po në këtë fshat heroik, afër shtëpisë së dr.Fahredin Hoti, pati lindur Plaku i Maleve, Bajram Curri dhe intelektuali e politilogu i kombit Mr.Ukshin Hoti. Në rrugëtimin e tij dr. Fahredin Hoti me mantilin e bardhë shërbeu me dinjitet në fushën e mjekësisë në Rahovec, Malishevë, Prizren dhe Prishtinë. Në familjen Hoti, thuhet në kronikat e kohës, ora e dhimbje dhe tragjikja nuk përfundoi vetëm me kaq. Ende pa u varrosur trupat e dr.Fahredin dhe Kreshnik Hoti, makineria e Serbisë vrastare vazhduan skenarët e orëve të shfarosjes e të gjenocidit kundër krushjanëve. Në vijat e këtyre skenaëve nuk shpetoi as babai i tij Shemsedini, i cili nga fakturat e shumta të gjakderdhjes së brendshme, vdiq afër Zhurit, pranë kufirit shqiptaro-shqiptar në moshën 67 vjeçare.

Në fund të monografisë “Doktori që i dha jetë lirisë” dr. Fahredin Hoti-Dëshmor i Kombit, janë botuar pesëdhjetë e dy paraqitje të kujtimeve të përsonaliteve të fushës së mjeksësisë, të eprorëve ushtarakë të djelmenisë së UÇK-së, të veprimtarëve, të intelektualëve nga vendet e ndryshme të Kosovës dhe Amerika, që e përmbushin porosinë me kronikat e historisë të jetës e të shërbimit pranë popullit të tij si doktor e si njeri me shpirt luftarak për kombin, atdheun dhe lirinë e Kosovës.

Besnik F.Hoti: “Doktori që i dha jetë Lirisë”: Dr.Fahredin Hoti, dëshmor i Kombit, botues Emira 2024, Rahovec.

Justin Trudeau, dha dorëheqjen. Çfarë pritet më tej për marrëdhëniet SHBA-Kanada?

by

Përktheu Rafael Floqi nga Christopher Sands Canada Institute/

Më 6 janar 2025, kryeministri kanadez Justin Trudeau njoftoi synimin e tij për të dhënë dorëheqjen si kreu i Partisë Liberale sapo partia të jetë në gjendje të zgjedhë një udhëheqës të ri. Në sistemin parlamentar të Kanadasë, kryeministër bëhet lideri i partisë me numrin më të madh të vendeve në Dhomën e Komunave.

Trudeau gjithashtu ka kërkuar dhe ka marrë një zgjatje të Parlamentit deri më 24 mars. Vendimi për prorogim është marrë nga Guvernatori i Përgjithshëm Mary Simon, e cila është përfaqësuesja e mbretit Charles III, i cili është Mbret i Kanadasë si dhe i Mbretërisë së Bashkuar. Prorogacioni përfundon një seancë parlamentare, dhe ndërsa është shtyrë, nuk mblidhet asnjë komision parlamentar dhe i gjithë legjislacioni që është në proces do të duhet të rifutet. Por votat e mosbesimit mund të kthehen derisa Parlamenti të kthehet në seancë. Gjatë kësaj periudhe, Trudeau mbetet kryeministër me kompetenca të gjera, duke përfshirë aftësinë për të zbatuar çdo autoritet ligjor të dhënë më parë nga Parlamenti, kështu që shërbimet qeveritare dhe aftësia për të vepruar do të vazhdojnë. Ministrat aktualë të kabinetit dhe nëpunësit civilë vazhdojnë normalisht në punët e tyre.

Partia Liberale mund të zëvendësojë Trudeau para 24 marsit. Procesi drejtohet nga rregullat e partisë. Udhëheqësi i ardhshëm liberal do të shërbejë si kryeministër deri më 20 tetor 2025, datë fikse për zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme federale.

Kur Parlamenti të rikthehet, qeveria e re do të paraqesë një fjalim nga froni (duke vendosur axhendën e qeverisë, e nevojshme në fillimin e një sesioni të ri të Parlamentit) dhe do ta ndjekë këtë me një buxhet federal në prill. Liberalët kontrollojnë 153 nga 338 vendet në Dhomën e Komunave, një pluralitet por jo një shumicë. Trudeau po jep dorëheqjen nga vendi i tij, gjë që mund të reduktojë Liberalët në 152 vende. Kjo do të thotë se partitë opozitare mund të përdorin votat për Fjalimin e Fronit dhe buxhetin si mocione besimi dhe të detyrojnë zgjedhje.

Në të kaluarën, Trudeau ka arritur me një pakicë vendesh në Dhomën e Komunave, sepse partitë opozitare nuk ishin gati për zgjedhje, megjithatë qeveria aktuale, e zgjedhur në vitin 2021, është qeveria e pakicës më jetëgjatë në historinë kanadeze, që do të thotë se opozita, veçanërisht konservatorët e udhëhequr nga Pierre Poilievre, të mirëfinancuar dhe të gatshëm për zgjedhje. Kjo e bën situatën politike në Kanada veçanërisht të paqëndrueshme dhe koha e dorëheqjes së Trudeau do të krijojë vrull që Partia e tij Liberale ta zëvendësojë atë shpejt dhe që opozita të detyrojë zgjedhjet nëse mundet përpara tetorit.

Për të përmbledhur, në 12 muajt e ardhshëm, Trudeau do të zëvendësohet si lider i Partisë Liberale dhe si kryeministër? Zgjedhjet do të përcaktojnë renditjen e partive në Dhomën e Komunave? dhe kryeministër do të bëhet kryetari i partisë me më shumë mandate pas zgjedhjeve të 2025. Me potencialisht tre kryeministra në një vit, 2025 do të jetë një vit i paqëndrueshmërisë së pazakontë politike në Kanada.

Për Shtetet e Bashkuara, ka disa pyetje që shtron dorëheqja e Trudeau, ndër të cilat më të rëndësishmet janë:

Siguria Kombëtare: Justin Trudeau vizitoi me Presidentin e zgjedhur Trump në Mar-a-Lago më 30 nëntor dhe u zotua të rrisë sigurinë kufitare dhe përpjekjet për të ndaluar fentanyl dhe trafikimin e qenieve njerëzore në kufirin verior të SHBA-së për të shmangur një tarifë prej 25 përqind për eksportet kanadeze në Shtetet e Bashkuara. Në samitin e NATO-s në korrik 2024, Trudeau premtoi të rrisë shpenzimet kanadeze të mbrojtjes në 2 për qind të PBB-së deri në vitin 2032, por nuk shpalli një plan për të arritur këtë qëllim. A do t’i respektojë Kanadaja këto premtime nën një udhëheqës të ardhshëm?

Marrëdhëniet Ndërkombëtare: Kanadaja pret samitin e liderëve të Grupit të Shtatë në Alberta në qershor, për të cilin takimet ministrore kanë qenë në pritje të konfirmimit të Senatit të SHBA për anëtarët e kabinetit amerikan. Sa kohë do të dimë se kush do të përfaqësojë Kanadanë? Ndërkohë, Kanadaja ka punuar me Shtetet e Bashkuara për të mbështetur Ukrainën pas pushtimit rus dhe kryerjen e patrullave të lirisë së lundrimit me Marinën e SHBA në Detin e Kinës Jugore. A do t’i mbështesë kryeministri i ardhshëm këto misione? Dhe a do të jetë në gjendje qeveria e ardhshme kanadeze të përfshihet në Haiti dhe kriza të tjera të Amerikës Latine nga Kuba në Venezuelë?

Tregtia: Marrëveshja e Shteteve të Bashkuara të Meksikës së Kanadasë që zëvendësoi NAFTA-n është në pritje për rishikim dhe madje ndoshta negociata të reja deri në vitin 2026. Trudeau ndoqi Kryeministrin e Ontarios Doug Ford dhe Kryeministrin e Albertës Daniele Smith duke sugjeruar publikisht se meqenëse Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja janë të lidhura me tregtinë kineze dhe investimet dhe Meksika nuk është, mund të jetë më mirë të negociohet një marrëveshje e re tregtare midis Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë dhe të lihet Meksika jashtë. Dhe të tre qarqet po bashkëorganizojnë Kupën e Botës FIFA të futbollit në vitin 2026. Cili do të jetë qëndrimi i ardhshëm i qeverisë kanadeze për marrëveshjet e Amerikës së Veriut?

Energjia: Kanadaja është vendi më i madh i Shteteve të Bashkuara furnizuesi i energjisë së huaj, duke ofruar energji hidroelektrike dhe lëndë djegëse si nafta, gazi, hidrogjeni dhe uraniumi. Këto nuk do të ndikohen nga pasiguria politike kanadeze. Kjo pasiguri mund të ngadalësojë më tej përpjekjet e planifikuara për nxjerrjen e mineraleve kritike dhe tokave të rralla dhe të planifikojë për investime të mëdha në kapacitetin e përpunimit të mesëm. Për më tepër, një mosmarrëveshje mbi gazsjellësin Enbridge Line 5 nuk zgjidhet në vitin 2025.

Tregtia dixhitale: Taksa e shërbimit dixhital të qeverisë Trudeau prej 3 përqind të të ardhurave të krijuara nga përdoruesit kanadezë të platformave të huaja teknologjike hyri në fuqi më 28 qershor 2024 dhe zbatohet në mënyrë retroaktive në 2022. Firmat e teknologjisë amerikane janë të bashkuara në kundërshtim me këtë taksë dhe do të bëjnë presion. Administrata Trump do të hakmerret, por një tërheqje e negociuar nga Kanadaja mund të arrihet me pasardhësin e Trudeau.

Ndërsa kanadezët punojnë në këtë periudhë të tranzicionit politik, Shtetet e Bashkuara do të luajnë një rol të rëndësishëm sepse çështjet kryesore me të cilat përballet Kanadaja lidhen në mënyra të ndryshme me Shtetet e Bashkuara. Rreziku është që administrata e ardhshme të keqvlerësojë sfidat dhe mundësitë e angazhimit me qeverinë Trudeau.

Nëse Uashingtoni i afrohet Kanadasë pa kujdes gjatë këtij tranzicioni, liberalët që zgjedhin liderin e tyre të ardhshëm dhe kanadezët kur të shkojnë në zgjedhje më vonë këtë vit, do të kërkojnë një kryeministër dhe qeveri të aftë për të shtyrë prapa në mbrojtje të interesave kanadeze: një nacionalist, apo edhe anti. – Udhëheqësi amerikan. Një qasje e menduar nga Uashingtoni tani mund të përmirësojë shanset për angazhim konstruktiv mbi çështjet dypalëshe dhe globale nga Otava. Për shkak se shumica e kanadezëve i pëlqejnë dhe vlerësojnë Shtetet e Bashkuara si partnerë, qeveritë e tyre e bëjnë gjithashtu. Ky moment politik kanadez duhet të ketë një fund të lumtur për interesat e SHBA.

Nëse jo, Uashingtoni do të fajësojë veten.