• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Përse idhujt tanë kthehen në përbindësha?

August 1, 2024 by s p

Artan Nati/

“Vend i palumtur ai që ka nevojë për heronj.” Ky citim i dramaturgut gjerman Bertolt Brecht nxjerr në pah problemet e një shoqërie që kërkon vazhdimisht heronj. Ai sugjeron që një shoqëri e varur nga heronjtë mund të mos ketë aftësinë e saj për të trajtuar problemet dhe sfidat e veta në mënyrë efektive. Në shumë kultura dhe gjatë historisë, heronjtë kanë zënë një vend të veçantë në imagjinatën kolektive. Heronjtë shpesh adhurohen për cilësitë, guximin dhe arritjet e tyre të jashtëzakonshme. Ata shihen si shpëtimtarë, individë, si të vetmit që mund të shpëtojnë një shoqëri nga problemet e saj. Megjithatë, citati i Brehtit na fton të marrim parasysh pasojat e këtij adhurimi të heronjve. Kur një shoqëri kërkon vazhdimisht heronj për të zgjidhur problemet e saj, ajo mund të neglizhojë rëndësinë e veprimit kolektiv, bashkëpunimit dhe ndryshimit sistemik. Mund të krijojë një kulturë pasiviteti ku njerëzit presin që dikush tjetër t’u vijë në shpëtim në vend që të marrin përgjegjësinë për jetën e tyre dhe mirëqenien e komunitetit të tyre. Kjo mbështetje e tepruar te heronjtë mund të çojë gjithashtu në zhgënjim kur këta individë në mënyrë të pashmangshme nuk i përmbushin pritshmëritë mbinjerëzore të vendosura mbi ta. A nuk duket se shoqëria jonë është vazhdimisht në kërkim të heronjve dhe është pikërisht kjo kulturë e këta heronj burimi i fatkeqsive tona? Dhe kur themi shoqëria, që në vetvete është një grumbull individësh, duhet të themi ju si individ çfarë përgjegjësie mbani? Duket qartë se politika dhe qeveria po ju mashtron. Qeveria po ju vjedh dhe po qesh me shpresat dhe përpjekjet tuaja.

Nëse mendoni se kjo politikë dhe ky regjim i trishtuar po ndihmon demokracinë, ekonominë ose “po bën atë që mundet për të ndihmuar”, atëherë po gënjeni veten dhe po dëmtoni të gjithë dhe po jetoni një ëndërr brenda një ëndrre. Ju po dëmtoni edhe veten tuaj pa e kuptuar fare sepse je shumë kokëfortë për të parë atë që po ndodh, ose i pavendosur të pranosh (përdor mendimin tënd kritik dhe mos ndalo të jesh skeptik për gjithçka) se kjo që po ndodh e ka ndodhur ka qenë jashtëzakonisht e çmendur.

Ne u kemi bërë liderëve tanë një shërbim të keq duke i bërë heronj të gjallë, dhe si të tillë i konsiderojmë ata të pagabueshëm. Kushdo që dëshiron të bëjë shaka se kryetarët e partive të mëdha nuk kontrollojnë këtë katraurë elektorale bizantine dhe këtë varfëri ekstreme ju lutem ndalojeni të flasë për pak dhe bëjeni të mendojë para se të flasë. Ju po gënjeni veten sepse, në një farë kuptimi, ata po na mashtrojnë çdo ditë. Natyrisht, ata nuk kanë ndonjë çelës magjik, por politikat dhe vendimet dhe marrëveshjet e ndyra mes tyre, bëjnë që ne të jetojmë këtë mizerabilitet politik dhe ekonomik.

Ata i lejojnë këta oligarkë dhe “udhëheqës” politik dhe qeveritarë të pangopur të vjedhin dhe të përfitojnë nga ata që nuk janë “aq me fat” për sa i përket parave dhe rrjedhimisht, lirisë.

Vini re se sa prej këtyre politikanëve kanë aksione në këto kompani të oligarkëve, në mos ata janë vetë oligarkët e vërtetë. Për të mos përmendur faktin se janë pikërisht këta politikanë që kanë krijuar dhe mbështetur ligjet në shkatërrimin dhe marrjen e plotë të avantazheve të sistemit…

Vini re se sa publik dhe i hapur është presioni që ata po i bëjnë SPAK dhe si po përpiqen ta minojnë atë nëpërmjet manipulimit politik me listat e mbyllura. Gjithashtu ndryshimi i ministrave në qeveri pa asnjë shpjegim dhe me arrogancë nga Rama, tregon se heronjtë tanë janë shndërruar në anti heronj.

Ata po ju mashtrojnë herë pas here, siç kanë bërë me dekada gjatë këtyre 34 viteve kryetarokraci ose siç ata dhe shumë të verbuarëve u pëlqen ta quajnë demokraci. Ata kanë mundësi të pakufizuara të fusin e të nxjerrin nga burgu kë të duan, por ju keni të drejtë vetëm të bindeni. Ata marrin shtëpira dhe toka në përmasa “të pakufizuara”, por ju jo. Ata bëjnë jetë përrallore duke shkatërruar jetën e njerëzve të tjerë çdo ditë.

Ata kanë luajtur me ju për dekada me radhë. Është koha për të pastruar të çmendurit e politikës të pakuptimtë që nuk kanë bërë asnjë ndryshim për mirë gjatë 34 viteve të fundit. Ne kemi nevojë për gjak të ri kudo në politikë, administratë, gjyqësor e kudo në jetën e vendit. Këta dinosaurë të rrudhosur, narcistikë janë të sëmurë mendorë dhe bëjnë humor të të zi duke ju bërë ju të vuani.

Ata që ende i ndjekin verbërisht këto koka mishi të vjetëruara duhet të zgjohen dhe të shikojnë përreth jush. Hiqni dorë nga telefoni, kompjuteri dhe mediat sociale dhe shkoni të vizitoni disa nga këto qytete dhe qyteza që po shkatërrohen nga varfëria dhe korrupsioni. Takoni disa nga shpirtrat e gjorë që ata i kanë copëtuar falë lakmisë dhe egoizmit të tyre. Ideja ose zbatimi i ligjit se duhet të “taksoni të pasurit” është një shaka për ta dhe ata vetëm qeshin e tallen me ju.

Paraja është liria e tyre por edhe kurthi i tyre ironik. Fatkeqësisht, ata nuk mbahen përgjegjës për atë që është krijuar për të bërë të mundur që të manipulohet në favor të tyre; kështu që në fund, detyra bie mbi ne, Popullin. E vetmja mënyrë se si ata do të hiqen nga piedestali i tyre i gabuar është nëse ne të gjithë e bëjmë atë të ndodhë. Ata i përdorin parat e tyre nga korrupsioni si një mburojë shpëtimi nga krimet kundër popullit. Paratë tuaja të fituara me vështirësi janë udhëtimi i tyre i ardhshëm hipokrit në parajsë; ose për disa prej tyre pushime ekstravagante në ishuj egzotik të mbushur me pervers si vetë këto krijesa ordinere, që e vetmja meritë që kanë është vjedhja dhe mashtrimi .

Mos i lini të ecin kudo mbi ne dhe mes nesh. Ata ju duan të lodhur e të painformuar, në mënyrë që të vazhdojnë të korrin gjithçka nga mjerimi juaj. Ata duan që ju të jeni të varur prej tyre, kështu që atëherë do të jeni shërbëtori i tyre në vend të konfigurimit fillestar të synuar për liri, barazi e demokraci.

Qeveria kishte për qëllim t’i shërbente popullit, por nëse njerëzit nuk ushtrojnë të drejtën e tyre për t’u ngritur dhe për të thënë zërin e tyre të dëgjohet, atëherë ata do të vazhdojnë të heqin ato të drejta të dhëna nga sakrificat dhe lufta për përmbysjen e komunizmit dhe ndërtimin e demokracisë, për mijëra sakrificat e bëra. Gjaku dhe jeta e paraardhësve tanë do të ketë humbur kot nëse i lejojmë këta derra sadistë të vazhdojnë të shkatërrojnë këtë vend për shkak të dëshirave të tyre egoiste, pasi ne nuk jemi gjë tjetër veçse trupa për ta.

Nëse doni një demokraci të vërtetë, kjo është beteja e vërtetë dhe e domosdoshme. Bëjeni për veten tuaj, për të dashurit tuaj, miqtë, familjen dhe pasardhësit tuaj. Brezi i ardhshëm gjithmonë do të rritet në një botë të ndryshme nga brezi i mëparshëm, por nëse mund të bëjmë çmos për ta bërë atë më të mirë se më parë, atëherë ndoshta do të fillojmë të evoluojmë përsëri përtej kësaj gjendje patetike në të cilën kemi rënë.

Ndoshta është koha që t’i humanizojmë udhëheqësit tanë në mendjet tona. Mendoj se Brecht-i ka dashur të thotë me këtë deklaratë se njerëzit që dëshirojnë një hero janë të pafat, sepse nuk janë të vetëdijshëm se kudo ka heronj të vërtetë, thjesht duhet të dish t’i njohësh ata, sepse heroizmi i vërtetë qëndron në veprimet e vogla të shumë njerëzve që bëjnë ndryshimin çdo ditë, edhe pse ne nuk mund ta kuptojmë gjithmonë atë. Liderat apo heronjtë tanë ose duhet të vdesin (dorëhiqen) si heronj, ose do të kthehen në monstra dhe anti heronj.

Filed Under: Komente

KAFAZ KE QIELLIN! ELEGJIA E GËZIMEVE E POETIT…

August 1, 2024 by s p

Poema “Vaji i Bylbylit” në tryezën e Dom Ndre Mjedës.

Nga Visar Zhiti/

(1 gusht 1937 është data kur u shua poeti Dom Ndre Mjeda, filologjist nderkohë, përkthyes, mbi të gjitha dhe veprimtar i shquar i çështje kombëtare, rilindas i përhershëm. Me këtë rast po nxjerrim një shkrim të Visar Zhitit nga Vepra 10 e Dom Ndre Mjedës, të përgatitura nga mjedologu i shquar Prof. Mentor Quku. Vepra 10, postume, përmbledh shkrime për Mjedën si përmbyllje e një pune shumëvjeçare e me rëndësi për poetin e madh.)

Dy poema të një viti…

Është një mrekulli për letërsinë shqipe, për poemën, kur në shekullin e Rilindjes Kombëtare, pikërisht në vitin 1886, ndërkaq Shqipëria ishte copëz e perandorisë otomane, me kështjellat e rrënuara, me gjuhën amë të ndaluar dhe dalin dy poema të mëdha, dy kështjella krejt ndryshe si të padukshme, njëra: “Bagëti e bujqësia” e Naim Frashërit dhe tjetra: “Vaji i Bylbylit” e Dom Ndre Mjedës.

Nga tryeza e poetit Dom Ndre Mjeda marr poemën e tij “Vaji i Bylbylit”, për të cilën m’u kërkua të sjell një përsiatje timen, një mbresë rileximi. Bilbili, që poeti e nxori nga kafazi i krahërorit si një zemër që vuan, për t’iu gëzuar jetës, lirisë së saj, do të thosha me pasionin e një mësuesi, nga që dhe kam qenë, ndanë dërrasës së zezë… si një copëz nate e atdheut… dhe do të vazhdoja…

Në poemën e parë, “Bagëti e bujqësia” shpalosen toka, balta, flora e tyre, etj, kopetë e kafshëve, të nevojshme për mbijetesën, një peizazh madhështor i atdheut që duhej ribërë, ai entuziazëm krenar vargje-gjatë, kurse në poemën e dytë, “Vaji i Bylbylit” përshfaqen qiell dhe flatra, një zog i vogël në mes, bilbili këngëtar, plot dhimbje e gëzime trishtimesh dhe kumte hyjnore. A thua kemi bashkë dhe në atë vit pushtimi, të përzierë ekzistencialen me shpirtëroren? Një est-etikë, siç do ta ndante këtë fjalë një shkrimtar ballkanas, të identitetit kombëtar – tek e para, ndërsa tek e dyta – estetikën e njeriut shqiptar. Naim Frashëri e shkroi poemën e tij kur ishte 40 vjeç, në Orient, në qendër të perandorisë osmane, në Stambollin ku jetonte, por e botoi në Bukuresht, në Rumani, se ishte e pamundur ta nxirrte në “Shqipërizën e tij” analfabete, pa shkolla, ku as që bëhej fjalë për shtëpi botuese, ndërsa Dom Ndre Mjeda 20 vjeçar ishte student i filozofisë në Oksident, në Spanjë, në Valencia, në Manastirin Kartauzian “Porta Coeli”.

Të dyja poemat, pra, u shkruan jashtë Shqipërisë nga dy rilindas krejt të ndryshëm, e para si një ëndërr, që ngjan me një të shkuar të përmalluar, e dyta si një vegim, që do të ishte një e ardhme e shqetësuar, të dyja janë madhërsishëm shqip, e para në toskërishten puritane dhe tjetra në gegnishten e amël, një realitet i ri i bukur gjuhe,

Është trashëguar një akademi e tërë kritike letrare për to. Është detyrë e studimeve tona shkuarja më tej. Për Mjedën do të veçoja tani si një majë mjedologun e shquar, profesor Mentor Qoku, që i përkushtoi jetën e tij intelektuale Veprës së Mjedës. Ja, po del Libri i Dhjetë si një amanet nën kujdesin e së bijës me emër verior, Valbona.

Përsiatja ime për poemën “Vaji i Bylbylit”.

NDËRTIMI I POEMËS

Po shkrihet bora,

Dimni po shkon;

Bylbyl i vorfën,

Pse po gjimon?

Kështu nis… gati si fëminore dhe duket sikur nuk mbaron, jo vetëm prej rrjedhshmërisë aq të kthjellët si të një ujëvare, prej melosit të saj dhe kumteve, të cilat së bashku të gjitha vazhdojnë dhe brenda teje… por dhe nga shkaku i leximeve dhe rileximeve nga gjenerata në gjeneratë në kohë të ndryshme, nga nxënës dhe studentë në banka shkolle dhe auditore, nga poetë dhe kritikë letrarë e studiues, nga populli që lexon,

Maestro Mjeda është virtuoz në prozodi, me figuracion e larmi vargjesh, ai gdhënd me hijeshi siç gdhendet druri…“Vaji i Bylbylit”, poemë sintetike – do ta quaja, e veçantë në llojin e saj, një kuartet magjepsës, pra, me katër këngë, pjesë, dhe më pas studiues të ndryshëm, që merren me teknikat poetike, numërojnë dhe strofat, dyzet, katërdhjetë, jo, janë më shumë, 57 më dalin mua në botimin e tyre të hershëm, me nga 4 vargje, ndërsa në Këngën e Katërt vargu i fundit i secilës strofë është gjysmë vargu, kështu quhet, nga që ka gjysmën e rrokjeve të vargjeve më sipër. Kumbimi i gjysmë vargut ashtu është më i fuqishëm dhe gjysma që mungon, duket se është jehonë. Te Mjeda kështu. Metrika është e ndryshme nga njëra këngë në tjetrën, madje dhe brenda një kënge. Në Këngën e Parë, nga varg katër rrokësh kalohet në pesë, deri dhe në shtatë rrokësh, në Këngën e Dytë ka vargje nga gjashtë deri në dhjetë rrokësh, por zotëron tetërrokshi tradicional, ndërsa në Këngën e Tretë vargjet shkojnë nga shtatë deri në njëmbëdhjetë rrokje, mbizotërues është nëntë rrokshi aristoktatik. Në Kënga e Katërt, në finalen maestoze, ato që i quajtëm “gjysmëvargje” sipas teknicienëve, janë gjashtë rrokësh, ndërsa vargjet e plotë kanë nga dhjetë rrokje deri në katërmbëdhjetë, sundon njëmbëdhjetë rrokshi.

Po kështu dhe rimat. Në Këngën I rimon vargu 2 me vargun 4 të strofës, pra, skema ABCB dhe aliteracione, kurse në Këngën II skema është ABBC dhe vargu i fundit i çdo strofe rimon me vargun e fundit të strofës pasuese. Në Këngën III rima është e kryqëzuar: ABAB, në Këngën IV rima është e puthur AABB. Pra, një begati stilistikore dhe brenda një poeme.

Figuracioni letrar gjithashtu. Vërtet më kujtojnë gdhëndjet në dru, ngjashëm me reliefet që gjendet dhe në tryezën muzeale të Mjedës, ai konfiguracion i vaçatë, i zgjedhur dhe i qendrueshëm.

Studiuesit veçojnë inversionin. Unë do të thosha se ai është që në titull: vajtimi dhe bilbili, teksa bilbili zakonisht shihet si zog i gëzimit. Mjeda ndjek kontrastet, ai largohet nga tryeza e tij dhe vështron larg në natyrë dhe gjen në të paralele të botës së brendshme.

Edhe strofa e fundit e poemës duket se është dhe në një kontrast sa të brendshëm edhe të jashtëm me strofën e parë, ku dhe aty është, por shpirtëror, mes mbiemrit i vorfën, që ka pikëllim dhe heshtje dhe foljes shungëlluese gjimon, ndërsa strofa e fundit është po aq dhe vazhdimi përmbyllës, ku nga brenga funddimërore kemi një hov shtegtues, prapë mbi kontraste fushë dhe mal, magjepsjen dhe pranimin e thirrjes për gëzime:

Kúr t’shkojsh ndër fusha, kúr t’shkojsh ndër male,

Afër shpiës s’ëme hovin t’änd ndale;

Mahnit’, at zänin tand tui prigiue

Kam për t’u gëzue.

ÇFARË ËSHTË BILBILI I MJEDËS?

SIMBOL, ALEGORI APO…

Është shkruar shumë për poemën “Vaji i Bylbylit”, për bukurinë e saj deri në përkryerje, copëzimet moderne dhe thellësitë e mendimit filozofik, për misterin e saj, ndërkaq poema është gjakim i hapësirave, arritje e asaj ndjesie siperane, që nis nga kafazi për në lartësitë qiellore, një flatrim sa elegant, po aq dhe i çlirët, duke mbartur trishtime dhe dëshpërim madhor, shpresë dhe thirrje për gëzim, nga e përditshmja deri te hyjnorja.

Poema do të lexohej dhe rilexohej me kritika dhe interpretime nga më të larmishmet.

Në kohën e parë të tij, që në gjallje, u çmua nga bashkëkohësit. Mjedologu, Profesor Mentor Quku, na jep një informacion, kur në vitet ’30 të shekullit të kaluar vlerësohej nga emrat letrarë si Reporter e Cirka, ndërsa në vitin 1942 Kolë Ashta, profesor dhe imi më pas, do të shkruante: “Mjeda na njofton një trajtë të re arti e cila ngacmon menden e kritikut, qi të vijësojë në rrathë të madhsuem përfytyrimet e shprehuna”.

Përkthyesi i shquar i Dantes, Pashko Gjeçi, në revistën “Kritika”, në vitin 1944, “Vajin e Bylbylit” e sheh si lidhje këngësh të ndryshme që kane vajin të perbashket.

Shkrimtari themeltar Ernset Koliqi do të shkruante për Mjedën:

“Nji tjetër gjâ e bâni të Madh e të padekëshëm: dashunija e stërfuqishme për gjuhë shqipe… dashunonte me nji dashuní të njomë e luftarake kët gjuhë të palavrueme t’onë. E dashunonte si Dijetar e si Atdhetar, e dashunonte edhe si Poet. …për naltësim të shqipes e të Shqipnís”.

Mendoj se do të ishte një nga udhërrëfimet më të mira, ndër të parat, për të shkuar te Mjeda.

Por do të vinte koha e dytë, ajo e gjëmës më të madhe të Bilbilit, do ta quaja, kur fitimtarët e pas Luftës II Botërore në atdhe do të vendosnin një diktaturë të egër, do të sundonte gjatë Realizmi Socialist, metoda letrare që do të bënte ideologjizimin dhe politizimin tendencioz të letërsisë dhe e vënien e saj në shërbim të regjimit mes nje entuziazmi shterp dhe grotesk.

Mjeda s’do të ishte më, por Vepra e tij – po.

Ai nuk u mohua siç ndodhi me kolegun e tij 5 vjet më të ri, At’ Gjergj Fishta, “Homerin e fundit në Ballkan”, që jo vetëm i ndaluan veprën, po edhe eshtrat ia nxorën nga varri dhe ia hodhën në lumin Drin. Madje dhe në një foto ku janë bashkë, Dom Ndre Mjeda, At’ Gjergj Fishta në mes dhe patrioti poet Luigj Gurakuqi, në tekstet e letërsisë At’ Gergj Fishta nxihej që të mos dukej më.

Vepra e Mjedës do të cungohej në përmbajtje dhe në kuptimësime, në vlerë dhe në besim, pjesë me rëndësi do të liheshin mënjanë, do të përdoreshin të tjerat duke i mëshuar vetëm patriotizmit, duke nxjerrë kumtet që u duheshin dhe duke harruar më të rëndësishmet, poezinë në vetvete, bukurinë dhe emocionin e saj, estetikën e besimit siperan.

Mbase keqinterpretimi është po aq i dëmshëm për poetin sa dhe ndalimi.

Gjithsesi Mjeda nderohej.

Të shohim disa këndvështrime për poemën “Vaji i Bylbylit”. Janë thënë për të se në Këngën e Parë na jepet gjendja e Shqipërisë mbas Kongresit të Berlinit, që u mbajt në vitin 1877 dhe Lidhjes së Prizrenit një vit më pas, ndërsa poema është shkruar gati një dekadë më vonë se këto dy ngjarje historike dhe poemës i janë mveshur dhe kuptime parashikuese, e drejtë e leximit dhe kjo.

Në Këngën e Dytë është thënë se Bilbili është Shqipëria në robëri dhe këtu poeti bëhet më i ashpër dhe se lumturia vjen me luftë, etj.

Në Këngët e Tretë Bilbili është dhe Shqipëria dhe poeti, i cili nga dhuna është larguar, ka marrë rrugën e mërgimit…

Në Këngë e Katërt ai, poeti është i ngarkuar me meditime filozofike, se pas dimrit vjen pranvera dhe nga e përgjithshmja shkohet te veçanta, etj, etj.

Pra, “Biblili” ëshë figurë polisemike, përveç se symbol i autorit, merr dhe kuptime të tjera. Dhe nxirren mesazhe të tilla në vijim si liria është ndjenjë, që do të fitohet pavarësisht çdo pengese, etj, etj.

Kritika e “Vajit të Bylbylit” do të kishte dhe emra shkrimtarësh si Sandër Gera a Dashnor Kokonozi e të studiuesve të njohur të Realizmit Socialist si Razi Brahimi apo në Kosovë të akademik Rexhep Qoses e Profesor Milazim Krasniqit, teksa, sipas mendimit qortues të Profesor Mentor Qukut, më ndryshe do ta shihte poemën Rinush Idrizi, që, po sipas tij, ka ndikuar te akademik Sabri Hamiti, që e sheh poemën si “krijim personal”, të mallit dhe të dhëmbjes vetanake, të vetmisë, dëshpërimit, vajtimit, të një revolte dhe rebelimi…

Ndërkaq kemi arritur në kohën e tretë, në të cilën jemi, kur nuk do të ketë më Realizëm Socialist, por rikthim te vlerat e harruara dhe të humbura apo të shtrembëruara, pra dhe tek Dom Ndre Mjeda dhe te koha e tij e parë, do të kemi kështu një vështim më të hapur edhe më të lirë, një vizion postmodern, që nuk e ka shmangur dot tradicionalizmin ideologjizues, edhe pse të ri e të vrazhdë.

Thënë çiltazi, kam përshtypjen se Mjeda është lexuar përgjithësisht më mirë në Kosovë.

Gjithsesi ka vepra siç është dhe poema jonë “Vaji i Bylbylit” që të japin mundësi për vështrime dhe interpretime të ndryshme në kohë të ndryshme dhe në lexime të reja, madje lënë dhe mundësi dëshirimesh, ndërkaq mbetet në to diçka e patjetërsueshme, thelbësore në magjinë e tyre, që po mungoi, mungon e duhura dhe domethëniet e tepërta që mund t’i japen, bëhen edhe më të tepërta, tëhuazuese e shpesh efektkundër e përçudnuese…

Ndërkaq Profesor Mentor Quku e përcakton shkëlqyer: “Ai (Mjeda, shën. imi) nuk don të duket, atij i mjafton të jetë.” Siç është dhe vetë poezia…

“Vaji i Bylbylit”, sipas meje, mbart një trini, ku edhe pse janë veçmas: Poeti, Bilbili dhe Elegjia, shihen qartazi të shkrira në një, së pari Bilbili me Vajin e vet, dhe mbeten të hijezuar dy të tjerët: ai që shkruan me muzën ose bardi dhe shpirti i tij ose njeriu krijues me krijimin, vetja me vetvetja.

Shoh që në perspektivën vezullim-errët është vetëm Poeti. Poema i ngjan një monologu të brendshëm, të metaforizuar në një bilbil, alter ego e poetit, poeti vetë, që sipas romantizmit modern do të shpalosë credo-n poetike: të shkuarit nga dhëmbja në dhëmbje:

Gjama jote a porsi ankimi

I nji fëmijës që vetun mbet;

Gjama jote a si shungllimi

I nji t’zezës që gja s’ pret.

Porsi dnesë me futë në krye

Nana e shkretë që mbet pa djelm;

Njashtu tine rri tuj shfrye

Njat idhnim që t’u ba helm.

Humbje dhe vdekje. Jetimëri si e fëmijës mbetur vetëm, por dhe e prindit – ende më rëndë. Gjendja e përzishmja zotëron si një natë pa agim. përballë teje dhe e nderkallur brenda teje. T’zinjtë njerëz!

Vetmia e poetit si vetmia e të burgosurit?

Si t’burguemit n’ishull t’detit,

Ku tallazi i thekshëm vrret,

O t’vijë t’ftoftit, o t’vijë t’nxetit,

Vaji zemrën ia pëlset;

Parandjenja këto? Mjeda i mëpastajmë do të arrestohej dy herë nga të huajt pushtues dhe invazorë. Ai do të provonte prangat ashtu si në shpirt, edhe në duar. Por është dhe zgjedhja e tij kjo, që duke e humbur lirinë, të shkosh drejt saj.

Vajtimi kështu nisi para se të ndodhte. Shkretimi do të tallazitej përreth ngjashëm me shkulmet e detit dhe ç’po pëlcet ashtu: zemra apo bilbili?

Njashtu ti rri tuj vajtue

N’njat kafaz që shungullon;

Fisin tand rri tuj mendue

T’zinë atdhe që s’e harron.

Edhe atdheu i zi! Këtu përmblidhen shekuj historie plot vështirësi, natë robërie. Dhe vetmi poeti. E vonë, por ç’mrekulli, ajo erdhi. Vetmia e poetit është e mbushur me këtë botë. Këtu fillon liria, së brendshmi së pari. Në formën magjepse të së bukurës.

Dhe poezia shqipe kështu rinisi.

Naim Frashëri do të shkruante: Do të këndonj bukurinë/ E të lëvdonj Perëndinë, /Perëndin’ e bukurisë/ Q’i dha shije gjithësisë!

Mahnitëse! Po flitet për shijen e botës, ja, ashtu siç flitet sot për pjatat në një tryezë.

Ndërsa Mjeda tronditshëm kishte sjellë ofshamën bodleriane, të poetëve të mallkuar, kaq marrmendshëm:

Vetë bukuria…/ Kenka për ju nji kob.

Kaq brengë europianë në poezinë shqipe, kaq bukuri të zymtë dhe ku, në vendin që e kishte humbur Europën. Dhe po kthehej sërish përmes dhëmbjes së madhe, edhe pse pa Shekspir, gjithsesi shekspiriane, me poezinë:

Me ditë hyjt me bisedue,

Me pasë sy që me derdhë lot,

Vajin tand ju kishin prue

T’kishin kja për jet’e mot.

Mjeda bëri që dhimbja jonë të arrinte Qiejt. Dhe prej andej të vinte një tjetër thirrje, që po Mjeda e di. Dhe sipas tij, bota që pëson ndryshime, me rrotullimin e saj metaforik kërkon të na çojë hyjnisht te gëzimi i njeriut,

“Vaji i Bylbylit” është një elegji për gëzimin që vonon, gjithsesi është për gëzimin, që edhe nëse ende nuk ishte kuptuar, pra, pa përgjigjen e shqiptarëve, Poeti prandaj u shfaq…

Edhe dhimbja nxjerr gëzim, kur edhe gëzimi ka kaq shumë dhimbje, pra, jemi në një udhëtim ndjellës nga terret e brendshme në dritën jashtë nesh, që na hyn përbrenda, sepse është veta jeta dhe ne jemi vetë ajo. Gëzimi është thirrje e Hyut.

Dom Ndre Mjeda është klerik jezuit, meshtar kombëtar, biblik si krijuesit e mëdhenj. Kjo nuk mund të shmanget, kur flasim për Mjedën, është dhe pjesë qenësore në formimin e tij, në kulturën dhe në krijimin. Do të ishin me interes hulumtimet në këtë drejtim, unë thjeshtë sa e përmenda. Në ikonën e Mjedës argjendon brerorja e poetit.

BIBLA DHE POEMA

“Apo nuk e dini se trupi juaj është Tempulli i Shpirtit shenjtë që banon në ju, që e keni prej prej Hyjit dhe se ju nuk i përkitni më vetvetes. Sepse jemi blerë me çmim të lartë, prandaj jepini lavdi hyjit në trupin tuaj”, lexojmë në Beslidhjen e Re.

Veprat e Apostujve, Letra e Parë Korintasve 6; 19-20.

Një përvuajtje të tillë deri në lumturi gjejmë te poeti. Ai nuk do t’i përkasë më vetes, me shpirtin që gufohet në muzën e shndërruar tani në zog, bilbil, që këndon. Kafazi apo tempulli janë njënjëshëm trupëzime, kënga do hapësira, prandaj:

Kafaz ke qiellin…

pafundësinë e bukur e plot mister, ndërsa:

Epshin pengim…

I ndjej si vargje ndër më të bukurit në të gjithë poezinë shqipe, të të gjitha kohërave, një antitezë shpërthyese: kafaz/qiell, kapërcimi më i lartë, hov qiellor me pengesë njerëzoren si një kundërvënie tjetër tokësore apo thjeshtë brenda nesh. Ç’epsh është ky, ç’pathos? Prag që duhet kapërcyer.

E thamë, poeti do që ta çojë poezinë e tij, ku është dhimbja e jetës, por ai e di, kjo nuk mjafton dhe as misoni nuk është i mjaftë, se:

Ankimi e vaji nuk asht i zoti

Përgjithmonë zemrën me na coptue;

Mbas vajit t’tashëm ka me t’ardhë shendi…

Mjeda beson dhe frymëzohet dhe frymëzon. “Lum ata që qajnë, sepse do të ngushëllohen” – ushton “Predikimi në mal”, në Ungjillin sipas Mateut, 5:4. Krishti është për gëzimin e jetës, kryqin e ngritën të tjerët.

Bylbyl, ky shekull or e ças ndrrohet:

Bijnë poshtë të naltit, i vogli çohet;

Edhe natyra po don m’u ndrrue:

Fillo me gëzue.

“Kështu të fundit do të jenë të parët dhe të parët të fundit” – thuhet te “Punëtorët në vreshtë”, në Ungjillin sipas Mateut, 20: 16.

Lehtsim por s’mbramit gjen tuj punue;

Fillo me gëzue.

Urdhër? Punë, punë, nat e ditë, / Që të shohim pakëz dritë… Atë dritën e qiririt naimjan, që e zgavron natën dhe shpik shtegun mjedjan: Fillo me gëzue. Porosi biblike. Një fillim i të tanishmes pa mbarim…

EPILOG

TRYEZA E MJEDËS

Është dhe tryeza shekullore e poetit Dom Ndre Mjeda në shtëpinë, ku ai banoi, tashmë muze, pjesë e Kishës në Kukël.

Në atë tryezë ai shkruante, merrte penën aty, e linte pranë letrave dhe librave, hapte sirtarët, diçka kërkonte, që s’ishte aty, mbase n:e të ardhmen, mbështeste bërrylat, mendohej, shikonte kryqin në mur, shkruante prapë netëve, deri sa zbardhte, punonte veprën e vet, hidhte vështrimin tej dritares së hapur, patjetër që do të jetë futur dhe ndonjë zog dhe i ka kujtuar sërish poemën “Vaji i Bylbylit”, duhej ta rishkruante, teksa përgatiste “Juveniljan” e tij, që t’ia linte letërsisë shqipe.

E gjitha në atë tryezë… që, kur erdhën në pushtet fitimtarët, ata të pas Luftës II Botërore, të diktaturës që shembën tempujt e dogjën Biblën e librat e fesë e jo vetëm ato, e morën dhe tryezën e Mjedës për zyrën e kryetarit të këshillit popullor të Kuklit, kishte qenë partizan ai, etj, etj.

Një nxënës i Mjedës, tashmë mësues në fshat dhe ai, poeti Sandër Gera, e njohu tryezën e mësuesit të tij, u shqetësua, ndërhyri që ta ndërronte, duke u dhënjë një tjetër, mori tryezën e Mjedës në dhomën e tij për ta ruajtur dhe në vitin 1959, kur nisën përçarjet e Shqipërisë me Bashkimin Sovjetik, e çoi në Muzeun e Shkodrës.

Aty filloi harrimi i saj dhe i shumëçkaje të vyer. Ai shkujdes ishte dhe qendrim ndaj veprës që u shkrua mbi atë, siç duket dhe objektet, sendet japin dhe marrin nga jetët e njerëzve të tyre, nga fati i përbashkët.

Tryeza e Mjedës ishte e shekullit XIX, kam lexuar, e kulturës perendimore, e punuar me dorë në dru bredhi dhe rimeso arre, pyll i Veriut, ajo aromë, me gdhendje, me motive floreale, në ballë të cekta dhe të këmbët, i ngjan një dreri, të rënë më gjunjë para Poetit, mbi shpinën e të cilit ai do të shkruante.

E braktisur në magazinat e shtetit, filluan dëmtimet e saj, deformime dhe çarje, pluhur, sulm insektesh, biologji myku, lagështi dhe kalbje… ngjashëm me kritikën e socrealizmit.

Ty t’paska ndry mizori,

do të vajtonte Bylbyli i Mjedës mbi tyezë, por:

…bylbyl, ndrron moti…

do të dëgjohej jehona e vargut mjedjan… U shemb Muri i Berlinit, ra perandoria komuniste, po ringriheshin muret e kishave në Shqipëri, u ribënë tempujt…

Dom Nikë Ukgjini, meshtar si Mjeda në Kukël, një ditë prej ditësh do të vinte në Ministrinë e Kulturës në Tiranë, me një kërkesë, ngulmues në të, me mirësinë e meshtarit si Mjeda, pasionant si ai, por dhe i zemëruar, kërkoi ministrin dhe i tregoi se ku po vdiste Tryeza e Poetit, jo, mjaft, duhej restauruar patjetër dhe duhej sjellë aty ku ka qenë, në Kukël, në dhomën muze të Mjedës. Ndryshe nuk ka 100 vjetor të Pavarësisë së atdheut…

Kishte ende Tryezë të Mjedës? Befas m’u kujtua Vaji I Bylbylit…

Dhashë porosinë të zbatohej menjëherë urdhëri, që ajo Tryezë, pikërisht ajo, të nxirrej nga magazinat e Muzeut të Shkodrës dhe të dërgohej në Institututin e Monumenteve në Tiranë… për ringjallje.

Dhe ashtu u bë.

Përsëri takohesha me Profesor Mentor Qukun, ai po sillte si dhuratë në Ministri nga kolana e Veprës Monumentale të Mjedës, përgatitës dhe hartues i së cilës ishte, nderkaq kujdesej dhe për mbarëvjatjen e punimeve me Tryezën. S’ishte fjala thjeshtë për të, por për metaforën e mbiTryezës së Poetit.

Vepra e tij më mirë se në çdo tryezë rri në Historinë e Letërsisë Shqipe, në librarira, te lexuesi. Mjeda, poeti panteonik, ka dishepuj. Poezia qiellore e Lasgush Poradecit është një lartësi tjetër, majë e çelur plot dritë dhe mister. Vargu i fundit i këngës së fundit të poemës “Vaji i Bylbylit” – simfoni bethovenian e gëzimeve, le të jetë dhe si një korale e atdheut:

kam për t’u gzue.

Filed Under: LETERSI

Libri “Komiteti Kombëtar Shqipëria e Lirë” si testament historik i mërgatës politike shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës

August 1, 2024 by s p

Sokol Paja/

Mërgata shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës historikisht ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në shërbim të kombit, komunitetit shqiptar e çështjes kombëtare në tërësi. Mërgata politike antikomuniste shqiptare në Amerikë ka pasur një rol specifik në ndërkombëtarizimin e çështjes kombëtare, luftën ndaj regjimit komunist në Shqipëri, ndërgjegjësimin e shqiptarëve të mërguar e institucioneve amerikane mbi krimet e komunizmit në Shqipëri dhe luftën e jashtëzakonshme për shëmbjen e diktaturës e demokratizimin e Shqipërisë. Organizimi politik i mërgatës paraqet ndër format më klasike të veprimtarisë së shqiptarëve të mërguar nacionalistë të cilët sakrifikuan gjithçka për Shqipërinë e lirë e demokratike. Veprimtaria politike dhe mediatike e shqiptarëve të Amerikës qëndron në piedestalin e vlerave më të larta atdhetare, komunitare e kombëtare. Studiuesi Idriz Lamaj veprimtar prej afro 6 dekadash në komunitetin shqiptar në Amerikë është dëshmitar i gjallë i ngjarjeve e personazheve që përshkruan saktësisht në librin e tij duke na dhuruar një trashëgimi të artë të përpjekjeve të nacionalistëve më të shquar të mendimit e veprimit intelektual shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Libri i studiuesit dhe gazetarit Idriz Lamaj “Komiteti Kombëtar Shqipëria e Lirë” shërben sot si një testament historik i mërgatës politike shqiptare të Amerikës duke qenë një burim i dorës së parë për studiuesit dhe institucionet arsimore, katedrat e institutet e historisë e albanologjisë. I botuar në New York në vitin 2000, libri prej 112 faqesh, kushtuar prindërve të z.Idriz Lamaj, Borës dhe Shpendit, paraqet në detaje veprimtarinë nacionaliste e antikomuniste të “Komiteti Kombëtar Shqipëria e Lirë” në vitet 1949-1956. Një kontribut fenomenal i studiuesit Idriz Lamaj që hedh dritë mbi një periudhë të historisë së emigracionit politik në Amerikë të pa studiuar e thelluar siç duhet e sa duhet. Temat që trajtohen në libër përfshijnë: Shqipëria para themelimit të K.K.SH.L, Komiteti “Evropa e Lirë”, themelimi i Komitetit të Parë Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, mjetet e informimit të K.K.SH.L, gazeta “Shqipëria”, radio “Zëri i Shqipërisë së Lirë”, Komiteti Kombëtar Shqipëria e Lirë (K.K.SH.L) fillon fushatën e ashpër kundër regjimit komunist në Shqipëri, rusifikimi i kulturës kombëtare dhe shtetit shqiptar, Moska para Tiranës refuzon ndihmat e presidentit Eisenhower për Shqipërinë, K.K.SH.L. i përgjigjet me fakte propagandës së regjimit komunist të Shqipërisë, riorganizimi i K.K.SH.L, bisedë me kapidanin e Mirditës z.Ndue Gjomarkaj rreth K.K.SH.L, themelimi i Kuvendit të Kombeve Evropiane të Robëruara (ACEN-i), K.K.SH.L. dhe “bashkimi i të arratisurve politik të Shqipërisë” në Jugosllavi, organizimi politik i emigrantëve shqiptarë në Jugosllavi, K.K.SH.L. dhe Federata “Vatra” – qëndrimi i gazetës “Dielli” ndaj qeverisë komuniste të Shqipërisë dhe qeverisë amerikane në vitet 1945-1955, pikëpamjet e Xhafer Devës ndaj K.K.SH.L. dhe organizatave politike shqiptare në mërgim, shënime biografike kushtuar: Mitat Frashëri, Hasan Dosti, Ndue Gjomarkaj, Rexhep Krasniqi, “Dosja e Tradhëtisë” dhe shkaqet e mbylljes të K.K.SH.L. Të gjitha këto çështje trajtohen në mënyrë analitike dhe përshkruese prej mendimit e penës së shkëlqyer të kronikanit Idriz Lamaj.

Në hyrje autori z.Lamaj shprehet se mbështetja kryesore në burimet e gazetës “Shqipëria” është bërë për me i tërheq vemendjen studiuesve, nëse merret me këtë çështje, se gazeta në fjalë është burimi më i mirë, pa të cilin nuk mund të shkruhet objektivisht mbi këtë subjekt; me i dhënë lexuesit artikuj origjinal të asaj kohe, dhe me i lënë atij të gjykojë vetë, si janë ndjekur zhvillimet në Shqipëri nga Komiteti dhe nga qeveria amerikane, më i rikujtuar të dytë, studiuesit dhe lexuesit, se në agjendën e qeverisë amerikane, çështja shqiptare ka qenë gjithnjë aktive dhe në të mirën e kauzës shqiptare.

Librin “Komiteti Kombëtar Shqipëria e Lirë” studiuesi z.Lamaj e cilëson si një nderim i tij i veçantë, për tre kryetarët e Komitetit “Shqipëria e Lirë”: për Mitat Frashërin, Hasan Dostin dhe Rexhep Krasniqin, të cilët në mënyrën më dinjitoze sipas Lamajt ngritën në botën e lirë zërin e heshtur të popullit shqiptarë nën regjimin komunist, thelluan interesimin e sinqert të popullit dhe shtetit amerikan për çështjen shqiptare dhe vdiqën më bindje të plotë se një ditë do të realizohej Shqipëria etnike demokratike.

Veprimtaria e organizatave politike në mërgatën shqiptare të Amerikës përgjatë katër dekadave jo vetëm që formëson e skicon mendimin politik, nacionalist e antikomunist shqiptar por në vetvete pasqyron një “shkollë” politike shqiptare në Amerikë. Memorizimi i ngjarjeve historike, profili politik i intelektualëve e udhëheqësve të komunitetit shqiptar të kohës, organizimi patriotik, veprimtaria komunitare, tubimet atdhetare, demonstratat antiqeveritare vijnë mjeshtërisht të analizuara prej studiuesit Idriz Lamaj i cili meriton respekt e nderim, mirënjohje e vlerësim për gjithçka i ka dhënë shqiptarëve të Amerikës në 60 vite veprimtari politike, atdhetare, komunitare e publicistike.

Filed Under: Opinion

Petro Marko, “retë dhe gurët” e një jete të refuzuar

July 31, 2024 by s p

Agim Baçi/

Keltët kur shkonin në luftë linin nga një gur një vend të caktuar në të dale të vendbanimit të tyre. Kur ktheheshin nga lufta merrnin gjithsecili gurin e lënë. Gurët që mbeteshin në stivën e ndërtuar në nisje ishin të rënët në betejë…Për Petro Markon gurët e mëhallës së tij kanë gjithnjë një histori, ndaj mbeten aty, plot krenari, duke pritur “t’i dëgjojmë”. Ndërsa retë, edhe pse mbajnë shumë nga ajo që është ngjitur nga toka, edhe pse sjellin jetë përmes ujit që lëshojnë ngado, mbeten gjithnjë në ikje. Duke përshkruar veten mes gurëve dhe reve, Petro Marko ka mundur të sjellë edhe lëvizjet edhe qëndrimet e tij në jetë, duke kthyer sytë nga “romani që kishte brenda tij”. Dhe gurët “përdorin” dorën e Petros për të thënë shumë, për të goditur larg, drejt asaj që ja vlen gjithmonë.

“Thonë se gurët e mëdhenj atje poshtë në Shënmëri, janë burrat që janë kthyer dhe kanë vdekur në vend. Po të jesh trim dhe zëmërbardhë e po të shkosh andej natën, i dëgjon të dëftojnë historitë e tyre. Po të jesh frikacak e zemërlig, nuk i dëgjon dot. Kurse ata burra që kanë ikur dhe kanë vdekur në kurbet janë bërë re… Vijnë qajnë dhe ikin. Dhe mbi spitharët më poshtë, afër bregut mblidhen lotët e tyre siç mblidhet uji i shiu” (Petro Marko, Intervistë me vetveten “Retë dhe gurët”). E gjithë jeta e Petro Markos ishte një betejë. Njohjet, lufta, refuzimet dhe dashuritë në heshtje, ishin lumi i nëndhshëm që e mbajti gjallë gjoksin e tij, duke mos u dorëzuar. Shkroi pa fund, dhe u refuzua pa fund. E kur mikesha e tij italiane e këshilloi që “romanin ta shihte tek vetja” ai vendosi të sjellë një rrëfim mes atij që do të mbetej e atij që do të udhëtonte në çdo kohë. Dhe i gjen aty, në ato faqe, fëmijërinë, marrëdhënien me të parët e tij, vajtjen në Luftën e Spanjës, bashkimin me partizanët italianë e më pas edhe përpjekja e pashtershme për të mbijetuar përballë atyre me të cilët nisi bashkëudhëtimin përmes të njëjtit ideal deri sa mbërriti në vetmi. Pikërisht ashtu siç i linte ai sistem të gjithë ata që dinë të mendojnë dhe që luftojnë të mbeten vetvetja.

Petro Marko mbart absurdin e njeriut që e dënoi dhe shpëtoi letërsia. Njeriun që deshi ta sillte përmes romaneve të tij, duke nisur që nga “Hasta la vista” më 1958 me Gorin dhe Anitën, ja refuzuan të parët “shokët e idealit”. E shkuara e përbashkët në ideale gjatë luftës me disa prej atyre që morën pushtetin veçse e ndihmoi të mbetej në këtë jetë. Megjithëse me atë jetë që bëri nuk është aq kuptimplote të themi se “ishte i gjallë”. Mosbotimi apo heqja e së drejtës për botim, burgosja e të birit, Jamarbërit, e dërgoi drejt prehërit të letërsisë autobiografike.

Petro Marko ishte brezi i Heminguejit dhe Remarkut që përshkruanin te “Lamtumirë armë” apo “Asgjë e re nga fronti i perëndimit”. Por për të kjo letërsi mbeti thjesht ëndërr pasi iu ndalua nga “shokët e idealeve”, pasi për ish shokët e tij të luftës, i vetmi njeri që pranohej ishte “Njeriu i ri”, njeriu që njihte veç partinë. Ndaj Petro Marko kthen vetveten në personazh, ku jeta që ëndërroi lozi mbi përditshmërinë e tij, duke e kthyer në të refuzuar.

Petro mbeti vetë “një gur rëfimi”, ndaj dhe letërsia e tij, e nisur nga “Retë dhe gurët” është vetëshpjegimi i madh e letrares së tij. Nuk e ka kursyer vetën nga asgjë, sepse ai kurrë nuk pati frikë. Galeria e tij e ngjarjeve dhe emrave është rindërtimi i një jete që përmes letërsisë hartoi edhe vetveten. Ai ishte njëkohësisht shkrimtari dhe personazhi, letrari dhe letrarja.

Stili i Markos është i drejtëpërdrejtë. Ai ishte realist dhe këtë kërkonte edhe nga të tjerët. Madje, ja kërkoi këtë gjë edhe Migjenit, pas takimit me të përpara se të udhëtonte drejt Spanjës, për t’iu bashkuar frontit të luftës. “Ti shkruan errët dhe duhet të shkruash më hapur që të kuptohesh nga lexuesit. Ne duhet të shkruajmë më thjesht” (Petro Marko, “Intervistë me vetveten”, fq. 167). Ky stil bëri që intervista me vetveten të bëhet pjesë e rëndësishme e romaneve dhe e gjithë prozës së tij, pasi tashmë nuk ish thjesht një personazh, por ishte vetë kryepersonazhi që solli kohën dhe brengat e tij.

Filed Under: LETERSI

Daut Efendi Boriçi (1825-1896): personalitet i shquar i arsimit dhe Rilindjes Kombëtare Shqiptare

July 31, 2024 by s p

Prof. As. Dr. Hasan Bello/

Daut Efendi Boriçi është një personalitet i njohur për Lëvizjen Kombëtare Shqiptare dhe administratën osmane në fund të shekullit XIX. Pas përfundimit të arsimit fillor në qytetin e Shkodrës, ai u diplomua në medresenë e Stambollit dhe më pas u regjistrua në shkollën e lartë që përgatiste mësues të ciklit të ndërmjetëm (“Dârülmuallimîn-i Rüşdi”). Pas mbarimit të saj ai u kthye në qytetin e lindjes si kryemësues. Gjatë kësaj periudhe, ai hartoi një abetare shqip me gërma arabe dhe bëri përpjekje që gjuha shqipe të vendosej në programet e këtyre shkollave.

Mbi veprimtarinë pedagogjiko-arsimore dhe rolin e Daut Efendi Boriçit në shkollën ryshdije të Shkodrës, drejtori i Shoqatës Biblike Britanike dhe të Huaj në Perandorinë Osmane, me qendër në Stamboll, Aleksandër Thomson shkruan se gjatë vizitës së tij në vitin 1867 shkolla në fjalë mbante ende reputacionin e saj. “Daut Efendi, pedagogu, ishte ende atje, po aq energjik sa më parë dhe pjesmarrja ishte arritur aq shumë saqë ndërtesa që ishte më parë ishte lënë për degën e ciklit të ulët, ndërkohë që Daut Efendiu me nxënësit më të mëdhenj ishin zhvendosur në salla më komode në një godinë bashkangjitur. Dr.Koelle dhe unë u kënaqëm shumë që patëm mundësi të vizitonim këtë shkollë, sepse Daut Efendiu ishte një njeri i arsimuar dhe me karakter entuziast e energjik, dhe dukej qartë se kishte fituar ndjenjat e dashura të nxënësve të tij, dhe i kishte frymëzuar me një pjesë jo të vogël të zellit të vet. Kjo në vetvete ishte një pamje e pëlqyeshme, dhe megjithëse ajo u dobësua deri diku nga mendimi që karakteri i cili formohej në këtë shkollë do të ishte i ngarkuar me nocione dhe ndjenja islame mjaft të forta, prapë dukej në përgjithësi më mirë që popullit t`i mësoheshin elementet e diturisë, si p.sh. këndimi, shkrimi, gramatika, gjeografia, etj., edhe nën një mbikqyrje jo të favorshme, sesa të lihej fare pas dore. Daut Efendiu na priti me përzemërsi të madhe, dhe mund t`i bënim komplimentin më se të ndershëm që ai ndodhej në krye të shkollës islame më të begatshme që kishim parë gjëkundi në Turqi”.

Daut Efendi Boriçi shërbeu si inspektor i përgjithshëm i arsimit në Shkodër dhe me krijimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit edhe si kryetar i saj në këtë qytet. Për shkak të angazhimit të tij në përpjekjet dhe betejat që dega e Shkodrës dha për mbrojtjen e territoreve shqiptare, në vitin 1880 ai u transferua në Stamboll. Në vitin shkollor 1882-1883 ai i propozoi Ministrisë së Arsimit një projekt për vendosjen e gjuhës shqipe në shkollat osmane kudo ku kishte shqiptarë. Ndërsa në vitin 1888 ai u ngarkua me detyrën e drejtorit të arsimit për vilajetin e Shkodrës. Gjatë gjith jetës ai u përpoq për zgjerimin e rrjetit arsimor, emancipimin kulturorë dhe kombëtarë të popullit shqiptar.

Filed Under: Sociale

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 826
  • 827
  • 828
  • 829
  • 830
  • …
  • 2774
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”
  • 18 dhjetori është Dita Ndërkombëtare e Emigrantëve
  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT