• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Clark/ShBA, në mbrojtje të Thaçit dhe bashkë-çlirimtarëve të Kosovës”

November 3, 2025 by s p

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Arritjet, përpjekjet dhe sfidat për ardhmërinë Euroatlantike të Kosovës së mbas-çlirimit nga Pushtuesit Serb, i kam ndjekur dhe prezantuar në forumet më të larta të sigurisë, si në konferenca, panele si dhe qindra publikime në kryeqytetet e Ballkanit (përfshi Beograd), në Washington, Bruksel, Qëndrën Marshall Gjermani, Kolegjin e NATO-s, dhe në 32 Kryeqytetet e vendeve anëtare të Aleancës.

Po ashtu, kam kontribuar modestisht për përgatitjen e korrnizës si dhe ngritjen e Institucioneve shtetërore të bazuara në balancat demokratike të pushteteve, (si Këshillin e Sigurisë), duke patur njëherësh dhe privilegjin që vlerësimet, rezervat dhe këshillat strategjike ti ndaj me ish-Presidentin Thaçi si dhe udhëheqës të tjerë të Kosovës së pas çlirimit nga makineria kriminale e Millosheviçit.

Në pamundësi t’ju jap përgjigje të dedikuar studiove televizive, gazetave, etj në vijim gjeni konsiderata gjeopolitike mbi protestën e Tiranës (17 Tetor 2025), si dhe konfirmimin e Gjeneralit të mirënjohur Westly Clark për të dëshmuar në Gjykatën e Hagës jo vetëm në mbrojtje të: “bashkëluftëtarit të Tij, Presidentit Hashim Thaçi, por dhe luftës së drejtë të UÇK/USA/NATO për çlirimin e Kosovës”:

Pikësëpari, ajo çka i përbabashkon këto dy ngjarje (protesta e Tiranës dhe dëshmia e Gjeneralit Amerikan) është qëllimi për lirimin udhëheqësve të Kosovës, përkatësisht Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqit, Rexhep Selimi, të cilët nga çlirimtarë, akuzohen cinikisht për: “krime lufte si dhe kundër njerëzimit para dhe gjatë luftës 1998 -1999” !

Por edhe pse dy ngjarje me një qëllim të vetëm, i gjej tërësisht të ndryshme, për cilësinë e organizimit, imazhin, mesazhet kombëtare dhe ndërkombëtare që demostrojnë, por para së gjithash për peshën që mbartin për lirimin e udhëheqësve të UÇK-së si dhe aktualitetim e Kosovës moderne.

Konkretisht, dëshmia (deri 21 Nëndor), e Gjeneralit Westly Clark, nga cilësia e ish-Komandantit Suprem të NATO-s në Hagë, mbart një rëndësi kritike jo vetëm për lirimin e Ish-Presidentit Thaçi, por edhe për të nderuar luftën dhe bashkëluftëtarët (amerikanë/UÇK) e çlirimit të Kosovës nga pushtuesit Serb. Dhe meqë jemi te Gjenerali *, për këdo të interesuar do të sugjeroja librin e Tij “Time to Lead”, gjeni përmbledhje brilante mbi dinamikën e përballjes (sy me sy) deri në gjunjëzimin e Millosheviçit (Kasapit të Ballkanit).

Gjithashtu duhet konsideruar se, përveç gjeneralit Clark (me autorizim nga Qeveria e ShBA), jo rastësisht në mbrojtje të Presidentit Thaçi, kanë dëshmuar ish-ndihmës Sekretari Shtetit, James Rubin, këshilltari ligjor i delegacionit të Kosovës në Rambuje, Paul Williams, etj duke konfirmuar njëkohësisht qëndrimin e ShBA se: “lufta për liri/çlirimin e Kosovës nuk ishte kurrësesi krim”.

Thënë këtë, nënëvizoj se ShBA, jo-rastësisht nuk e ka nënëshkruar marrëveshjen dhe as i njeh vendimet e Gjykatës së Hagës, Për më tepër, në rastin konkret: “duke vënë shenjën e barazisë mes pushtuesve gjakatarë dhe luftëtarëve të lirisë”, kjo Gjykatë ka dalë tërësisht dhe pabesisht (e ngritur me miratimin e Thaçit …) nga binarët e juridiksionit si dhe po krijon një preçedent të turpshëm/rrezikshëm në historinë e pas-luftrave.

Nga ana tjetër, nuk mund të mos e shpreh keqardhjen për modelin e tejkaluar, skenarin e sforcuar, shpërdorimin për interesa partiake si dhe për nivelin (deri sharlatanë) të protagonistëve në protestën e Tiranës (dt. 17). Uroj të jem gabim, por kjo protestë folklorike, nuk i shërbeu as lirimit të Presidentit Thaçi, as bashkëluftëtarëve si dhe as sencibilizimit dhe promovimit të imazhit dhe dinjitetit kombëtar.

Për të kundërtën, kujtoj qasjen fisnike me UÇK-në të Presidentit të Shenjtëruar Ibrahim Rugova, edhe pse fitoi në mënyrë plebiçitare ndaj të gjithëve (përfshi patriot të çartur që ende e kosiderojnë Atë tradhëtar); vetë-dorëzimin në Hagë të Kryeministrit Hardinaj, për ti treguar botës mbarë se nuk jemi tribu/kaçak në këto troje, por ndër kombet më të vjetër dhe më fisnik të Europës, si dhe nderimin për përballjen dinjitoze të Presidentit Thaçi para “gjykatës së verbër dhe shurdhër” të Hagës, duke mbrojtur jo vetëm vetë-vehten dhe bashkëluftëtarët (UÇK/USA/NATO) por edhe luftën për liri dhe pavarësinnë e Kosovës.

Së dyti duke përsëritur përuljen e thellë për gjakun e derdhur, si dhe nderimin për sakrificat sublime të Shqiptarëve të Kosovës në shekuj, nuk mund të mos skalisim mirënjohjen kombëtare për “çlirimtarët e vërtetë” [ShBA/NATO/UK] si dhe për peshën kritike që vijojnë të mbajnë për paqen dhe stabilitetin demokratik të Balkanit Perëndimor.

Kështu, për Enveristët e vetë-mbrojtjes sovrane, ngrihet një pyetje shumë e thjeshtë: “Nëse ShBA/Trump, konfirmojnë tërheqjen e trupave ushtarake nga Kosova (që sigurisht një ditë do të ndodhë) = kush është opsioni-2 i Kryeministrit në detyrë për të mbrojtur statusquonë teritoriale të Kosovës dhe interesat gjeopolitike të Kombit”!? Pyetje që pa “lejen e vetë-vendosësve” kërkon përgjigje edhe nga Tirana Zyrtare. Ndërsa fakti që menjëhërë mbas: “ngrirjes së dialogut strategjik me Qeverinë Kurti”, anëtarësimi i Kosovës në NATO është konfirmuar ndër prioritetet e Washingtonit, flet më fortë se dezinformimet Ruse, për mbështetjen e ShBA/Presidentit Trump-2 ndaj Kosovës si dhe për ndërthurjen me interesave kombëtare.

Ndërsa për tmerrin që e ka mbërthyer në fundin e Tij/z Vučič nga “Shqipëria e Madhe”, mbeten ende pa përgjigje disa pyetje fare të thjeshta: “ndërkohë që Serbia nuk kërcënohet nga asnjë vend i rajonit (kurrësesi nga RSh/Kosova), përse shpenzon më shumë se 3 miliard € në vit (përfshi rrreth 1.64 miliard € me Izraelin dhe 2 miliard me Kinën), për tu armatosur “deri në dhëmbë”, me 18-Mig/29, 12-Rafale, Mi-35, raketa, drone” (?) kryesisht nga Rusia; dhe përse 3/4 e fuqisë ushtarake i mban në kufijtë shtetërorë të Kosovës!?

Gjithësesi, jo vetëm për neo-millosheviçët në Beograd dhe Putinistët në Moskë, e përsëris më fortë: “përsa kohë të ketë prezencë të SHBA/NATO në terren, agresioni ushtarak kundër sovranitetit të Kosovës, përveçse aventurë vetëvrasëse e Serbisë mbetet mision tërësisht i pamundur”. E thënë ndryshe, riciklimi i maktheve të Millosheviçit 26 vjet mbas humbjes turpëruese me NATO-n, mund të ushqejnë agjendën e radikalëve në Beograd, interesat e Kremlinit dhe krimit të organizuar, apo dhe sorrat rreth liqenit Ujmanit, por kurrësesi nuk trembin kombin Shqiptar si dhe as fuqinë e sprovuar (në 1999) të Aleancës trans-atlantike (USA/NATO/UK/BE)!

Në shtesë/vijim, gjeni respektivisht edhe: “katër rekomandime gjeo-strategjike”:

Mbrojtjen e sovranitetit, statusquo-në Kosovës si dhe zhvillimin e interesave gjeopolitike (mbarë-Kombëtare) në Rajon, Shqipëria dhe Kosova, do mund t’i realizojnë vetëm duke forcuar më tej bashkëpunimin strategjik me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, NATO dhe BE. (s’ka opsion-2).

Prishtina Zyrtare nuk do duhet kurrësesi të ndërmarrë vendimarrje që minojnë themelet e besimit nga/me “çlirimtarët/USA, që mbajnë ende peshë kritike për paqen, sigurinë dhe ardhmërinë Euroatlantike të Kosovës”.

Mbetet emergjencë Nr.1 ngritja e një “Grupi të urtësh/wise group”, me personalitete/elita të gjerësisht pranuara, që përtej pazareve part-iake përulen para interesave kombëtare si dhe përgjegjësive shtetërore për ta jetësuar Platformën: “2-Shtete sovrane 1-Komb i vetëm”, e cila nuk kërcënon (as Serbinë), por kontribuon si një balancë racionale për bashkëjetesën paqësore si dhe integrimin Euroatlantik të rajonit.

Aktorët dhe strategjistët/kolegët në Washington, do t’ju sugjeroja që perspektivën e dialogut strategjik me Kosovën ta para-kushtëzojnë JO me “deliret bollshevike të pushtetarëve që venë e vinë”, por mbi një Matricë Masash të Mirëbesimit Reciprok, gjithësësi të monitoruara nga USA/NATO/BE.

Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare,

Ballkanit si dhe marrëdhëniet me ShBA/NATO,

Ish: zv/SHSHP, Këshilltar i Presidentit si dhe,

Themelues i Përfaqësisë së RSh në SHAPE/NATO

Filed Under: Komente

ATJE KU FILLON DRITA QË VJEN NGA PERËNDIMI…

November 3, 2025 by s p

Kosta Nake/

Të gjitha rrugët të çojnë në Romë. Musine Kokalari arriti atje duke ndjekur njërën prej këtyre rrugëve. Sepse rrugët e diturisë në Shqipërinë e viteve ’30 mbylleshin me arsimin e mesëm. Kujtimet e saj për katër vitet e studimeve në Itali nuk janë vetëm një shikim në pasqyrë për shkrimtaren, por edhe për të kuptuar atë dritë që vjen nga Perëndimi dhe që e sollën me punë e sakrifica mendjet e ndritura të Shqipërisë. Përtej kësaj, çdokush do të lexonte me ëndje përballjen e një vajze shqiptare të një vendi të prapambetur me një nga kryeqytetet me më shumë gjurmë të qytetërimit në botë.

Ditët e para të qëndrimit janë një krahasim i papërfytyrueshëm mes vendlindjes me natyrën e pasur dhe botës ku shpirti humb mes asfaltit dhe rrënojave të antikitetit, mes të njohurës dhe të panjohurës, mes rrugëve me dredha dhe shtëpi të vjetra të Gjirokastrës dhe rrugëve të drejta e pallatave të reja të Romës. Është një fillesë e re ku janë krejt të turbullt kufijtë mes ëndrrës dhe zhgjëndrës, ku soditja ia lë vendin zbulimit të shpirtit dhe karakterit italian që është i lidhur ngushtë me fenë e vet, me historinë e vet të ngurtësuar te Koloseu, te Shën Pjetri, te shtatorja e Laokontit, pastaj më tej Napoli e Pompeu, ku zbulon se njohuritë e fituara në shkollën e mesme nuk kanë plotërinë e nevojshme, prandaj jo vetëm që duhet të lexojë, por edhe t’i japë studimit gjysmën e ditënatës. Dhe ja, kjo zhvendosje nuk e shkëput nga atdheu, por i nxit interesin për mbledhjen e folklorit duke shfrytëzuar çdo kohë të lirë dhe kontakt me njohësit dhe interpretuesit e këngëve popullore.

Viti i dytë i studimeve lë pas soditjen e mahnitjen dhe e tërheq studenten drejt vëzhgimeve të thella dhe meditimeve, zbulon ngjashmërinë e jetës njerëzore me natyrën dhe botën e zogjve. “Vetëm natyra është e përjetshme… ekzistenca jonë nuk është veçse një vazhdim i botës dhe një ecje përpara e kohës.” (f.149)

Italia e viteve ’30 nuk ishte vetëm një prej vendeve me universitete të konsoliduara, si “La Sapienza” ku u regjistrua Musineja, por edhe një mundësi më shumë për të vazhduar betejat për jetën në raste të sëmundjeve për të cilat mjekësia shqiptare nuk kishte as mjetet, as përgjigjet e nevojshme. Musineja nuk ishte vetëm studente, por edhe kujdestare e vazhdueshme për njerëzit e rrethit të vet familjar duke harxhuar kohë dhe energji, duke përjetuar dhimbje e stres. “Është e trishtuar të shohësh një fëmijë që vuan.” (f.179)

Viti i tretë ishte sfida e moshës, kishte ardhur koha e zgjedhjes së një partneri për jetën dhe, mes mëdyshjeve dhe ndjesisë për humbjen e lirisë vetjake, ai qëlloi të ishte italian. Ndryshimeve mes mendësisë së dy popujve që i ndan një det, iu shtua dhe atmosfera e luftës, me një negativitet të ushqyer nga lufta italo-greke ku formacionet ushtarake shqiptare nuk i qëndruan besnike fashistëve. Një sjellje false e të dashurit dhe nënës së tij sollën zhgënjimin dhe ndarjen. Edhe Italia nuk ndryshonte nga Shqipëria për thashethemet. Ftohja e të dashurit do të fillonte nga Afrika me njohjen nga afër të popujve të lindjes dhe me mburrjen prej perëndimori se kishin krijuar një ideal të ndryshëm për besimin dhe për gruan.

Në vitin e katërt të studimeve Musineja eksploruese futet në rrugicat periferike të Romës dhe do zbulojë se mjerimi është gjithandej njëlloj dhe shfaqet në fytyrat e zbehta, sytë e zymtë dhe buzët e shtrënguara, te mjedisi i pistë me mure të rrjepur e shkarravina, te zhurma e rrugës ku s’ka trotuarë dhe tavernat ku burrat luajnë me letra. Musinesë iu bë ftesa për të shkruar për shtypin italian përshtypjet e një gruaje shqiptare në Itali që, me kërkesën e vëllait të vet, do të përmblidheshin më vonë në librin “Nënua plakë në Romë.”

Në mënyrë rastësore Musineja erdhi në Shqipëri dy ditë para 7 prillit 1939 dhe kjo kaloi pa ndonjë trazim të veçantë, por më 10 qershor 1940 Italia hyri në luftë dhe sirenat e alarmit u dëgjuan edhe në Romë. I dashuri shkoi në luftë në Libi dhe Egjipt, kurse Musineja përjetoi një vetmi të bukur: “Është kaq bukur të jesh vetëm, të përhumbesh në mendime… të ëndërrosh. Është zemra ajo që gëzon e kënaqet, pa e ditur arsyen. Shpirti përflaket në soditjen e modeleve hyjnore dhe kështu fisnikërohet. Atëherë është ndjenja ajo që zotëron pa dhënë arsye.” (f.191)

Drama e dashurisë e bën Musinenë më meditative për fatin që komandon ekzistencën tonë; për të vërtetën që është më pak e pëlqyeshme, por që të shëron; për lumturinë që është vetëm iluzion, prandaj nuk ia vlen ta kërkosh; për dashurinë që i duket si fantazmë aq sa i vë në dyshim dhe krijimet e poetëve dhe zhgënjimi prej saj i duket rrjedhojë e dobishme. “Qeshë zhytur në vetminë më të plotë… Flisja lirshëm dhe haptas me zemrën time, në një bashkëbisedim të thellë, në një monolog të ëmbël… synimi më i mirë dhe më i madh është që të bëhemi të aftë për veten dhe të mjaftohemi me veten.” (f.219)

Kjo botë meditative është tregues i një studenteje që pas maturimit ka filluar të shkelë në trasenë e pjekurisë. Njëzet provime për katër vjet, me nevojën e perfeksionimit të leximit dhe komunikimit në gjuhën italiane, me sfidën e fituar me latinishten, me mbrojtjen e diplomës me studimin për Naim Frashërin, janë esenca e viteve dhe jetës studentore. Shpesh kjo pjesë e jetës është çështje e privacisë, atë mund ta ruajmë si një thesar të çmuar që nuk do të hapet kurrë për botën. Hapja e saj kërkon shumë guxim dhe Musine Kokalari këtë forcë të pazakontë do ta demonstronte në kalvarin që përshkoi pas vitit 1946 deri sa mbylli sytë në vitin 1983.

(Libri me kujtime “Jeta ime universitare” i Musine Kokalarit, Vepra e zgjedhur 3, Tiranë 2017, f.125)

Filed Under: LETERSI

Njohja e Kosovës nga Siria: Konsolidimi i Diplomacisë Ndërkombëtare dhe Rrjeti Global i Mbështetjes Strategjike

November 3, 2025 by s p

Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

Procesi i njohjes ndërkombëtare të një shteti të ri përbën një test të aftësive diplomatike, kapaciteteve për lobim global dhe menaxhimit të koalicioneve strategjike. Njohja e fundit e Kosovës nga Siria përfaqëson një moment historik për shtetësinë e saj dhe simbolizon suksesin e një diplomacie të koordinuar dhe të mbështetur fuqimisht nga aleatë strategjikë dhe koalicione ndërkombëtare.

Ky hap nuk është thjesht formal; ai reflekton një proces shumëplanësh që përfshin negocime bilaterale, rajonale dhe multilaterale, duke konsoliduar legjitimitetin ndërkombëtar të Kosovës dhe duke forcuar pozitën e saj në arenën globale. Arritja është rezultat i koordinimit të ngushtë ndërmjet Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Arabisë Saudite, Turqisë, Izraelit dhe partnerëve të tjerë me ndikim, të cilët kanë ndihmuar në krijimin e një rrjeti global mbështetjeje që mundësoi njohjen nga Siria.

I. Rrjeti Ndërkombëtar i Mbështetjes për Kosovën

Diplomacia kosovare ka zhvilluar një rrjet global mbështetjeje, i strukturuar mbi tre shtylla kryesore:

1. Mbështetja e SHBA-së

Shtetet e Bashkuara kanë luajtur rol vendimtar si ndërmjetësues strategjik, duke përdorur kanale bilaterale dhe multilaterale për të lobuar tek vendet që nuk e kanë njohur Kosovën. SHBA-ja ka organizuar takime të nivelit të lartë midis zyrtarëve kosovarë dhe atyre sirianë, ka ofruar ekspertizë juridike dhe politike, dhe ka garantuar mbështetje diplomatike të vazhdueshme.

Shembull konkret: Në janar 2025, një delegacion i udhëhequr nga Ministria e Jashtëm e Kosovës zhvilloi një seri takimesh në Uashington dhe Riad, ku SHBA-ja shërbeu si ndërmjetësues i besueshëm. Ky bashkëpunim lehtësoi një kuadër garantues për njohjen nga Siria.

2. Përfshirja e vendeve arabe dhe rajonale

Arabia Saudite, duke përdorur kanalet e saj diplomatike në Lindjen e Mesme, ka influencuar politikën e Sirisë për njohjen e Kosovës, duke argumentuar se kjo është e rëndësishme për stabilitetin rajonal dhe marrëdhëniet multilaterale. Përfshirja e vendeve arabe ka qenë vendimtare për krijimin e një klimë besimi dhe përgatitjen e terrenit për vendimmarrjen siriane.

3. Roli i Turqisë dhe Izraelit

Turqia ka shfrytëzuar lidhjet kulturore dhe historike me vendet arabe për të lehtësuar dialogun strategjik midis Kosovës dhe Sirisë. Izraeli ka ofruar mbështetje strategjike, duke demonstruar rëndësinë e koalicioneve rajonale dhe multilaterale, dhe duke kontribuar në konsolidimin e legjitimitetit ndërkombëtar të Kosovës.

Shembull konkret: Takimet diplomatike në Riad (Shkurt 2025) dhe Ankara (Mars 2025) rezultuan me një kuadër negociues që përfshinte stabilitetin rajonal, të drejtat e pakicave dhe kontributin e Kosovës në paqen rajonale, duke bindur palën siriane për njohje.

II. Rëndësia Strategjike e Njohjes nga Siria

Njohja nga Siria ka një ndikim të dyfishtë: simbolik dhe praktik.

Dimensioni simbolik:Ky hap tregon se shtetësia e Kosovës po pranohet edhe nga vende jashtë perëndimit tradicional, duke rritur legjitimitetin ndërkombëtar të vendit dhe afirmuar Kosovën si aktor të pavarur dhe demokratik. Njohja nga një vend me profil kompleks politik si Siria shërben si precedent diplomatik për shtetet që ende nuk e kanë njohur Kosovën.

Dimensioni praktik:Hapi hap rrugë për thellimin e marrëdhënieve diplomatike dhe ekonomike me vendet arabe dhe lindore, duke forcuar pozicionin e Kosovës në forumet ndërkombëtare. Njohja mund të ndikojë në pjesëmarrjen e Kosovës në organizata rajonale dhe ndërkombëtare ku Siria ka rol vendimtar.

Shembull konkret: Pas njohjes, janë zhvilluar diskutime për bashkëpunim ekonomik në energji, infrastrukturë dhe arsim, ku Siria mund të funksionojë si ndërmjetësues rajonal, duke rritur mundësitë e projekteve të përbashkëta.

III. Dinamika e Diplomacisë Multilaterale

Ky sukses është rezultat i një strategjie shumëdimensionalë:

Diplomacia bilaterale: Takimet një-në-një adresuan shqetësimet specifike të Sirisë dhe ofruan garanci mbi qëndrimet politike dhe rajonale të Kosovës.

Diplomacia rajonale: Aktivizimi i Turqisë dhe Arabisë Saudite krijoi presion të koordinuar dhe një klimë bashkëpunimi strategjik.

Diplomacia multilaterale: Përdorimi i forumit ndërkombëtar (Bruksel, OKB, Konferenca për Lindjen e Mesme) për shpërndarjen e informacionit dhe fuqizimin e njohshmërisë së Kosovës si shtet i pavarur dhe demokratik.

Shembull konkret: Në Konferencën për Lindjen e Mesme në Bruksel (Prill 2025), diplomatët kosovarë, të mbështetur nga SHBA dhe Turqia, prezantuan argumente mbi stabilitetin rajonal, të drejtat e pakicave dhe kontributin e Kosovës në paqen rajonale, duke bindur palën siriane për njohje.

IV. Precedentë Historikë dhe Analizë Krahasuese

-Rastet e Balltikëve (Estonia, Letonia, Lituania, 1991): Njohja nga vendet jashtë Bashkimit Sovjetik, e ndërmjetësuar nga SHBA dhe vendet skandinave, rrit legjitimitetin dhe konsolidon shtetësinë e re.

-Sudani i Jugut (2011): Mbështetja e SHBA-së dhe vendeve të Bashkimit Afrikan siguroi njohjen ndërkombëtare dhe hap rrugë për pjesëmarrjen në organizata ndërkombëtare.

-Kosova (2008–2025): Njohja nga Siria pasqyron një model të ngjashëm, ku koalicione globale dhe rajonale garantojnë legjitimitet dhe ndikim strategjik.

Këto precedentë tregojnë se njohja nga vende me profil kompleks politik ka një efekt multiplikues mbi legjitimitetin dhe mund të nxisë njohje të reja nga shtete të tjera.

V. Impakti Rajonal dhe Global

Rritja e legjitimitetit ndërkombëtar: Kosova konsolidon statusin si aktor global dhe partner i besueshëm.

Përshtatja me interesat rajonale: Njohja tregon gatishmërinë për dialog dhe bashkëpunim rajonal, duke hapur ura për marrëveshje ekonomike dhe politike.

Influenca mbi vendet e tjera: Ky precedent mund të stimulojë shtete që nuk e kanë njohur Kosovën për të bërë të njëjtën gjë, duke përdorur argumentet diplomatike të provuara me Sirinë.

VI. Rekomandime Strategjike për Konsolidimin e Suksesit

Vazhdimi i lobimit aktiv: Përdorimi i kanaleve bilaterale dhe multilaterale për vendet që ende nuk e kanë njohur Kosovën.

Përforcimi i rrjetit diplomatik global: Përfshirja e shteteve me ndikim rajonal dhe global për të siguruar mbështetje strategjike dhe legjitimitet politik.

Shfrytëzimi i njohjeve të reja: Avancimi i marrëveshjeve ekonomike, politike dhe kulturore me vendet partnere.

Promovimi i imazhit të Kosovës: Prezantimi i Kosovës si shtet demokratik dhe i angazhuar në paqe, stabilitet dhe bashkëpunim rajonal, duke rritur besueshmërinë ndërkombëtare.

Njohja e Kosovës nga Siria përfaqëson një arritje diplomatike strategjike dhe precedent historik, që tregon fuqinë e lobimit ndërkombëtar, efektivitetin e rrjetit global të mbështetjes dhe aftësinë për të konsoliduar shtetësinë në arenën ndërkombëtare. Ky rezultat forcon legjitimitetin ndërkombëtar të Kosovës, hap mundësi të reja për bashkëpunim ekonomik, politik dhe rajonal, dhe e pozicionon vendin në një rol më të fortë dhe me ndikim strategjik global.

Filed Under: Ekonomi

KONFLIKTI MIDIS KOSOVËS DHE SERBISË MUND TË ZGJIDHET VETËM NGA AMERIKA

November 3, 2025 by s p

Screenshot

     – Prezantimi im në takimin me senatorin Corry Booker të organizuar nga LQSHA (fjalimi im dhe libri i xhepit “Mos harro kurrë” nga Nusret Pllana dhe Agim Aliçkaj që dokumenton gjenocidin serb)

1. GJENDJA E BAZUAR NË FAKTE

Populli shqiptar i Kosovës dhe Shqipërisë, i rrethuar nga shqiptarë që jetojnë në katër shtete të tjera fqinje të Ballkanit (Serbi, Mali i Zi, Maqedoni e Veriut dhe Greqi), është populli më pro-amerikan në botë.

Serbia kurrë nuk do të largohet nga Rusia dhe asnjëherë nuk do të rreshtohet me Amerikën për asnjë arsye. Shqipëria dhe Kosova u krijuan nga Amerika, ndërsa Serbia u krijua nga Rusia. 

Kosova dhe trojet e tjera shqiptare u pushtuan nga Serbia në vitin 1887, pas rënies së Perandorisë Osmane, duke filluar gjenocidin dhe spastrimin etnik të territoreve në Serbinë qendrore (Nish, Toplicë, Leskovc, Vranjë dhe të tjera).

Kanë qenë pesë faza të gjenocidit kundër popullit shqiptar nga Serbia, që kulmuan në vitin 1999: qindra mijëra të vrarë, miliona të shpërngulur në Turqi dhe vende të tjera. 

Vetëm në vitin 1999, 15,000 njerëz u vranë, 20,000 gra u dhunuan, 800,000 u dëbuan nga Kosova, 1,600 ende janë të zhdukur, dhe më tragjikisht, 1,543 fëmijë, përfshirë foshnja, u masakruan para prindërve të tyre.

Gjenocidi serb kundër shqiptarëve u planifikua dhe u zbatua me kujdes nga qeveritë serbe, në bashkëpunim me Kishën Ortodokse Serbe dhe Akademinë Serbe të Shkencave. Kjo u dokumentua që në vitin 1937 nga politikani dhe shkrimtari serb Vaso Çubriloviq në pamfletin e tij “Dëbimi i Shqiptarëve”.

Pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë, Kosova u çlirua në vitin 1999 përmes luftës tokësore nga UÇK-ja dhe sulmeve ajrore të NATO-s, të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara. Ushtria dhe forcat paramilitare terroriste serbe u dëbuan nga Kosova. Fatkeqësisht, puna nuk u përfundua pas luftës, siç deklaroi atëherë Kryetari i Komisionit për Marrëdhënie me Jashtë të Senatit Amerikan (ish-Presidenti) Joe Biden.

Serbia nuk u denazifikua kurrë. Nuk u ndëshkua për katër luftërat e saj të padrejta dhe dy gjenocidet në Bosnjë dhe Kosovë. Shumica e kriminelëve të luftës janë ende të lirë në Serbi. Vetëm diktatori serb Sllobodan Millosheviq dhe disa të tjerë dolën para drejtësisë në Hagë. Prandaj, Serbia e sotme nuk ka ndryshuar aspak — është e njëjtë me Serbinë e Millosheviqit. E udhëhequr nga regjimi autokratik i Vuçiqit, Serbia është bërë problemi më i madh i Evropës pas Rusisë.

Më 24 shtator 2023, u krye një akt agresioni kundër Kosovës nga terroristët serbë. Komandanti i tyre, Radoiçiq, dhe të tjerë që shpëtuan, jetojnë sot lirshëm dhe me luks në qarqet e regjimit serb në Beograd. Serbia e destabilizon Kosovën dhe vendet fqinje sa herë të dojë dhe mbështet luftën e Rusisë në Ukrainë.

Kërkesa e Serbisë për më shumë autonomi për pakicën e saj 4% në Kosovë ka vetëm një qëllim: ta bëjë Kosovën jofunksionale, ta ndajë dhe ta shkatërrojë. Ndërkohë, rreth 80,000 shqiptarë që jetojnë në jug të Serbisë diskriminohen dhe pastrohen etnikisht nga regjimi serb. Pse ata nuk mund të gëzojnë të njëjtat të drejta që kanë serbët në Kosovë? Pse edhe ata nuk mund të kenë një asociacion të komunave me shumicë shqiptare?

Krahasimi i të drejtave tregon se serbët në Kosovë kanë spitalin e tyre, universitet në gjuhën serbe, diploma të njohura, 10 vende të rezervuara në parlament me të drejtë vetoje, një ministër, e shumë të tjera. Shqiptarët në Serbi nuk kanë asnjërën nga këto, ndërsa mbi 6,000 adresa të tyre të regjistruara janë fshirë, duke ua hequr të drejtën e votës.

Kritikat ndaj Kosovës për shkelje të të drejtave të njeriut të minoritetit serb janë absurde. Kosova është nën mbikëqyrje të vazhdueshme nga shumë gazetarë, OJQ, agjenci ndërkombëtare të inteligjencës dhe organizata si KFOR, UNMIK dhe EULEX. Ajo nuk mund të abuzojë me askënd, edhe po të donte.

Serbia ka arritur të krijojë një parti në Kosovë, të quajtur Lista Serbe, e kontrolluar dhe e drejtuar nga regjimi serb, për ta destabilizuar Kosovën nga brenda. Bashkësia ndërkombëtare e detyroi Kosovën ta regjistrojë si parti politike, megjithëse ajo nuk e njeh Kosovën. Imagjinoni sikur SHBA të lejonte një parti të financuar dhe trajnuar nga Kuba apo Venezuela të merrte pjesë në demokracinë amerikane!

Kosova, e udhëhequr nga liderët e saj të mëdhenj demokratikisht të zgjedhur, Presidentja Vjosa Osmani dhe Kryeministri Albin Kurti, po ndërton ura, një shtet për të gjithë, duke promovuar të drejtat e njeriut dhe demokracinë. Në mënyrë të padrejtë, ajo është ndëshkuar nga Evropa me “masa të përkohshme” vetëm pse zbaton ligjin dhe rendin dhe vetëm për t’i kënaqur rebelët serbë.

Kosova e ka pranuar dhe është gati të nënshkruajë Marrëveshjen e Brukselit, por Serbia jo. Diplomatët e BE-së ushtrojnë presion të padrejtë ndaj Kosovës për të zbatuar vetëm një pikë të saj — krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe — që do ta ndante dhe shkatërronte vendin.

Evropa e ka trajtuar në mënyrë tërësisht të gabuar problemin serb. Për arsye gjeopolitike dhe me shpresën e rreme se Serbia do të shkëputet nga Rusia, shumë politikanë dhe diplomatë të BE-së e kanë përkëdhelur Serbinë, duke përdorur mantrën “të dyja palët” për të zbutur problemet që vetë Serbia i ka krijuar dhe i ka përshkallëzuar.

Fatkeqësisht, dy administratat e fundit amerikane kanë mbështetur politikat e gabuara të Evropës dhe dialogun e dështuar, të dizajnuar për ta shpërblyer agresorin (Serbinë) dhe për ta detyruar viktimën (Kosovën) të bëjë lëshime shtesë.

Ish-Ambasadori amerikan në Beograd, Chris Hill, një lobist për Serbinë, shkoi aq larg në mars 2023 sa të kërkojë falje ndaj Serbisë për bombardimet e NATO-s të udhëhequra nga SHBA-të. Ky veprim bie ndesh me politikën e Kongresit amerikan dhe me interesat e Amerikës në Evropë.

Politikani kryesor amerikan që kundërshton hapur Kosovën dhe interesat amerikane në Evropë është ish-ambasadori dhe i dërguari Richard Grenell. I ndikuar nga diktatori serb Aleksandar Vuçiç, ai ndërhyn në punët e brendshme të Kosovës dhe përpiqet të minojë demokracinë.

Grenell e ka kritikuar publikisht Kryeministrin Albin Kurti shumë herë. Ai tani bashkëpunon me Listën Serbe dhe partitë opozitare (PDK, LDK, AAK) për të penguar Kurtin, i cili fitoi 42% të votave, që të formojë një qeveri të re.

Besimi i përgjithshëm është se Grenell dhe Hill kanë ushtruar presion mbi Chargé d’Affaires Anu Pratipati në Kosovë për të pezulluar nismën e Dialogut Strategjik SHBA–Kosovë, për ta ndëshkuar Kurtin për mbrojtjen e ligjit dhe rendit.

Administrata Trump, e përfshirë me luftërat në Palestinë dhe Ukrainë, nuk i ka kushtuar mjaft vëmendje Kosovës. Megjithatë, përveç çështjes së dialogut strategjik, fusha të tjera si mbështetja ekonomike dhe ushtarake, si dhe përballja me Serbinë në OKB, janë inkurajuese.

Në përfundim, Amerika ka investuar shumë në Kosovë që nga viti 1999. Ky investim duhet mbrojtur, mirëmbajtur dhe zhvilluar më tej. Është thelbësore që Amerika të përfshihet drejtpërdrejt dhe vendosmërisht. Konflikti midis Kosovës dhe Serbisë mund të zgjidhet vetëm nga Amerika.

2. ÇFARË MUND TË BËHET NË AMERIKË?

Gjithçka që populli i Kosovës pret nga diplomatët amerikanë dhe evropianë është një qasje e drejtë dhe e barabartë ndaj problemeve me Serbinë. Ata kërkojnë drejtësi, jo hakmarrje ndaj Serbisë – e cila ende nuk ka pranuar përgjegjësi apo kërkuar falje për gjenocidin.

Ndërsa Serbia kërkon luftë dhe sundim mbi të tjerët, Kosova kërkon vetëm lirinë dhe të drejtën për të ekzistuar në paqe dhe harmoni me kombet e tjera.

Besoj se senatori Booker dhe senatorë e kongresmenë të tjerë të përfshirë në politikën e jashtme, nga të dyja partitë, duhet të marrin parasysh sa vijon:

  • Të bëjnë deklarata publike, ndryshime ligjore dhe rezoluta në Kongres që mbështesin paqen, demokracinë, integritetin territorial dhe pavarësinë e Kosovës.
  • Të kërkojnë heqjen e pezullimit të Dialogut Strategjik SHBA–Kosovë.
  • Të sigurojnë që një ambasador i ri amerikan në Kosovë të emërohet sa më shpejt, në konsultim me shqiptarët e Amerikës.
  • Të nxisin pesë vendet evropiane që ende nuk e kanë njohur Republikën e Kosovës, ta bëjnë këtë.
  • Të dënojnë Serbinë për agresionin e vitit 2023 dhe të kërkojnë ekstradimin e Radoiçiçit dhe kriminelëve të tjerë serbë të përfshirë në aktin terrorist të Banjskës të shtatorit 2023, për t’u përballur me drejtësinë në Kosovë.
  • Të ushtrojnë presion ndaj regjimit të Vuçiçit për të siguruar që shqiptarët në Luginën e Preshevës dhe në Sanxhak të gëzojnë të njëjtat të drejta që ka minoriteti serb në Kosovë.
  • Të kërkojnë që Serbia të ndalojë nxitjen e urrejtjes dhe destabilizimin në Kosovë dhe në vendet fqinje.
  • T’i bëjnë të qartë regjimit serb se, përderisa nuk pranon dhe nënshkruan Marrëveshjen e Brukselit, nuk ka rrugë drejt Evropës.
  • Të informojnë liderët evropianë se ata nuk kanë të drejtë të ushtrojnë presion apo të vendosin sanksione ndaj Kosovës për krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, nëse Serbia nuk nënshkruan marrëveshjen me BE-në dhe nuk njeh Republikën e Kosovës. Ndryshimi i kufijve është absolutisht i papranueshëm.
  • Të ndihmojnë Kosovën në forcimin e kapaciteteve të saj mbrojtëse.
  • Shtetet e Bashkuara duhet të nënshkruajnë një marrëveshje mbrojtjeje me Kosovën deri sa anëtarësimi i saj në NATO të bëhet i mundur. Kjo është mënyra e vetme për ta mbajtur Serbinë larg.

Senator Booker, shpresoj që ju të përdorni fuqinë dhe ndikimin tuaj në Kongres për të ndihmuar popullin më pro-amerikan në botë, shqiptarët e Kosovës, të jetojnë të lirë, në paqe dhe demokraci, në atdheun e tyre stërgjyshor.

Agim Aliçkaj
Drejtor Ekzekutiv, LQSHA

THE CONFLICT BETWEEN KOSOVA AND SERBIA CAN BE RESOLVED ONLY BY AMERICA

  • My presentation at the meeting with Senator Corry Booker organized by AACL (my speech and pocket book “Never forget” by Nusret Pllana and Agim Aliçkaj documenting Serbian genocide)
  1. FACT-BASED SITUATION

The Albanian people of Kosova and Albania, surrounded by Albanians living in four other neighboring Balkan countries (Serbia, Montenegro, North Macedonia, and Greece) are the most pro-American people in the world.

Serbia will never turn away from Russia and never align itself with America for any reason. Albania and Kosova were created by America, while Serbia was created by Russia.

Kosova and other Albanian lands were occupied by Serbia in 1887, after the fall of the Ottoman Empire, beginning the genocide and ethnic cleansing of territories in central Serbia (Nish, Toplice, Leskovc, Vranje and other).

There have been five phases of genocide against the Albanian people by Serbia, culminating in 1999: hundreds of thousands killed, millions expelled to Turkey and other countries. 

In 1999 alone, 15,000 people were killed, 20,000 women were raped, 800,000 were expelled from Kosova, 1,600 are still missing, and most tragically, 1,543 children, including infants, were massacred in front of their parents

The Serbian genocide against Albanians was carefully planned and executed by Serbian governments, in cooperation with the Serbian Orthodox Church and the Serbian Academy of Sciences. This was documented in 1937 by Serbian politician and writer Vaso Čubrilović in his pamphlet “The Expulsion of the Albanians.”

After the breakup of the former Yugoslavia, Kosova was liberated in 1999 through ground fighting by the KLA and air strikes by NATO, led by the United States. The Serbian army and paramilitary terrorist forces were expelled from Kosova. Unfortunately, the job was not completed after the war, as then–Senate Foreign Relations Committee Chairman (former President) Joe Biden stated.

Serbia was never de-Nazified. It was never punished for its four unjust wars and two genocides in Bosnia and Kosova. Most war criminals remain free in Serbia.  Only Serbian dictator Slobodan Milošević and a few others faced justice in The Hague. Therefore, today’s Serbia has not changed at all, it is the same as Milošević’s Serbia. Ruled by Vučić’s autocratic regime, Serbia has become Europe’s biggest problem after Russia.

On September 24, 2023, an act of aggression was carried out against Kosova by Serbian terrorists. Their commander, Radoičić, and others who escaped, now live freely and lavishly within the Serbian regime’s circles in Belgrade. Serbia constantly destabilizes Kosova and neighboring countries at will and supports Russia’s war in Ukraine.

Serbia’s demand for greater autonomy for its 4% minority in Kosova has only one goal: to make Kosova dysfunctional, divide it, and destroy it. Meanwhile, around 80,000 Albanians living in southern Serbia are discriminated against and ethnically cleansed by the Serbian regime. Why can’t they enjoy the same rights as Serbs in Kosova? Why can’t they also have an association of Albanian-majority municipalities?

A comparison of rights shows that Serbs in Kosova have their own hospital, a university in the Serbian language, recognized diplomas, 10 reserved seats in parliament with veto power, a minister, and more. Albanians in Serbia have none of these, while over 6,000 of their registered addresses have been removed, stripping them of voting rights.

Criticism of Kosova for violating the human rights of the Serbian minority is absurd.

Kosova is under constant oversight from many journalists, NGOs, international intelligence agencies, and organizations such as KFOR, UNMIK, and EULEX. It could not abuse anyone even if it wanted to.

Serbia has managed to facilitate the creation of a party in Kosova, called Serbian List, controlled and directed by the Serbian regime, to destabilize Kosova from within. The international community forced Kosova to register it as a political party even though it does not recognize Kosova. Imagine the U.S. allowing a political party funded and trained by Cuba or Venezuela to participate in American democracy!

Kosova, led by great democratically elected leaders, President Vjosa Osmani and Prime Minister Albin Kurti, is building bridges, a country for all, promoting human rights and democracy. Unjustly, it has been punished by Europe with “temporary measures” simply for enforcing law and order, just to please the Serbian rebels.

Kosova has accepted and is ready to sign the Brussels Agreement, but Serbia has not. EU diplomats unfairly pressure Kosova to implement only one point of it, the creation of the Association of Serb Municipalities, which would divide and destroy the country.

Europe has fundamentally mishandled the Serbian problem. For geopolitical reasons, and with false hope that Serbia will break away from Russia, many EU politicians and diplomats have appeased Serbia, using the mantra of “both sides” to de-escalate problems Serbia itself has created and escalated.

Unfortunately, the last two US administrations have been supporting Europe’s mistaken policies and failed dialogue, designed to reward the aggressor (Serbia) and pressure the victim (Kosova) to make additional concessions. 

Former U.S. Ambassador to Belgrade, Chris Hill, a lobbyist for Serbia, went so far in March 2023 to apologize to Serbia for NATO’s U.S.-led bombings. This act goes against U.S. congressional policy and American interests in Europe.

The main U.S. politician openly opposing Kosova and U.S. interests in Europe is former Ambassador and Envoy Richard Grenell. Influenced by Serbian dictator Aleksandar Vučić, he interferes in Kosova’s internal affairs and tries to undermine democracy.

Grenell has publicly criticized Prime Minister Albin Kurti many times. He now collaborates with the Serb List and the opposition parties (PDK, LDK, AAK) to prevent Kurti, who won 42% of the vote, from forming a new government.

It is widely believed that Grenell and Hill pressured Chargé d’Affaires Anu Pratipati in Kosova to suspend the U.S.–Kosova Strategic Dialogue initiative, to punish Kurti for upholding law and order.

The Trump administration, preoccupied with wars in Palestine and Ukraine, has not paid enough attention to Kosova. However, apart from the strategic dialogue issue, other areas such as economic and military support and confronting Serbia at the UN are encouraging.

In conclusion, America has invested heavily in Kosova since 1999. This investment must be protected, maintained, and further developed. It is essential that America becomes directly and decisively involved. The conflict between Kosova and Serbia can only be resolved by America.

2. WHAT CAN BE DONE IN AMERICA?

All that the people of Kosova expect from American and European diplomats is a fair and equal approach to the problems with Serbia. They seek justice, not revenge against Serbia—which still has not accepted responsibility or apologized for genocide.

While Serbia seeks war and domination over others, Kosova seeks only freedom and the right to exist in peace and harmony with other nations.

I believe that Senator Booker and other senators and congress members involved in foreign policy, from both parties, should consider the following:

·  Make public statements, amendments, and congressional resolutions supporting peace, democracy, territorial integrity, and the independence of Kosova.

·  Demand the lifting of the suspension of the U.S.-Kosova Strategic Dialogue.

·  Ensure that a new U.S. ambassador to Kosova is appointed as soon as possible, in consultation with Albanian Americans.

·  Urge the five European countries that have not yet recognized the Republic of Kosova to do so.     

·  Condemn Serbia for the 2023 aggression and demand the extradition of Radoičić and other Serbian criminals involved in the Banjska terrorist act of September 2023 to face justice in Kosova.

·  Pressure the Vučić regime to ensure that Albanians in the Presheva Valley and Sanxhak enjoy the same rights that the Serb minority has in Kosova.

·  Demand that Serbia stop promoting hatred and destabilization in Kosova and neighboring countries.

·  Make it clear to the Serbian regime that unless it accepts and signs the Brussels Agreement, it has no path to Europe.

·  Inform European leaders that they have no right to impose pressure or sanctions on Kosova to create the Association of Serb Municipalities unless Serbia signs the EU agreement and recognizes the Republic of Kosova. Changing borders is absolutely not unacceptable.

·  Help Kosova strengthen its defense capabilities.

·  The United States should sign a defense agreement with Kosova until Kosova’s membership in NATO is made possible. This is the only way to keep Serbia at bay.

Senator Booker, I hope that you will use your power and influence in Congress to help the most pro-American people in the world, the Albanians of Kosova, live freely, in peace and democracy, in their ancestral homeland.

Agim Aliçkaj
Executive Director, AACL

Filed Under: Analiza

GJON MILI DHE SEAN O’CASEY, NJЁ DЁSHMI E MADHE NJERЁZORE E ARTISTIKE 

November 3, 2025 by s p

Kristaq BALLI/

Gjatë aktivitetit të suksesshëm artistik, fotografi  i përbotshëm shqiptar  Gjon Mili, falë  tipareve të tij të veçanta humane, krijoi edhe marrëdhënie të ngushta shoqërore e miqësore me shumë personalitate të spikatur artistikë  në vende të ndryshme  botës, si Pablo Picasso, Harold Edgerton, Alfred Hitchcock,  Eugen Ionesco, Frank Sinatra, Pablo Casals, Salvador Dali, Edward Weston, Zhan Pol Sartri (Jean Paul Sartre), Igor Stravinsky, John Loengard, Henri Cartier – Bresson, Arthur Miller, etj.

Dëshmi e  këtyre  lidhjeve të ngushta miqësore të Gjon Milin është edhe ajo me artistin e shquar irlandez të të gjitha kohrave, Seán O’Casey (Shon O’kejsi) (1880-1964). Ai ishte pamfletist, dramaturg, skenarist, shkrimtar, aktor,  mendimtar, memuarist dhe aktivist shoqëror e  politik. 

Sprovën e tij të parë letrare e përbëjnë baladat satirike, nga të cilat “The Grand Oul’ Dame Britania” u botua më1916 në “The Workers’ Republic” me pseudonimin An Gall Fada dhe pasi u bë këngë konsiderohej si himni rebel irlandez. Ato përkonin politikisht me bindjet e tij naconaliste irlandeze e sidomos me brumosjen e tij si zëdhënës e mbrojtës i klasës punëtore.

 Dramat promovuese të O’Casey të inskenuara nga Abbey Theatre (Teatri Kombëtar i Irlandës) ishin “The Shadow of a Gunman” (Hija e Banditit) më 1923 e pasuar nga “Juno and the Paycock” (Juno dhe Papagalli, i cili u kthye edhe film nga Alfred Hitchcock), 1924 dhe “The Plough and the Stars” (Parmenda dhe Yjet), 1926. Këto vepra trajtonin tablonë e luftës civile irlandeze në dëm të klasës punëtore dhe varfërisë së saj, godisnin me realizëm retorikën dhe rrezikun kundër patriotizmit, ishin tragjikomedi ku vdekja e dhunshme nga burra kapadainj e violentë përballej me mbijetesën dhe aftësinë ripërtëritëse të heroinave mbijetuese gra. Një kryevepër e krijimtarisë së tij vlerësohet vepra 6 vëllimëshe autobiografike “Mirror in my House” (Pasqyrë në shtëpinë time), 1956.

. Ai konsiderohet si një nga dramaturgët më të veçantë e origjinalë në mënyrën se si lentet e tij artistike  e zhbiruan realitetin dhe se ato i dhanë një pamje tjetër Irlandës në raport me Europën.

Kritikët kanë vlerësuar se në radhë të parë ai ishte një krijues, një dramaturg. Mirëpo nuk kish një vijë të qartë ndarëse midis krijimtarisë dhe bindjeve të tij politike. Ai ishte produkt i trashëgimisë së klasës punëtore irlandeze dhe avokat i saj. Krijimtaria dhe politika kishin difuzuar tek njera-tjetra

Sipas kujtimeve, Gjon Mili e ka takuar të paktën dy herë Sean  O’Casey për ta fotografuar: më 1953 dhe 1964. Këto takime kanë ndodhur në qytetin bregdetar Totnes,   e më pas në qytetin tjetë Torquay të kontesë Devon, në jugperëndim të  Anglisë, ku ai ishte vendosur para më se 25  vitesh, pasi kishte  lënë me  zemër të thyer Irlandën e shkatërruar nga lufta civile dhe lufta për liri, por pa e harruar kurrë atë. Nga mbresat  e këtyre takimeve të gjata, në librin e tij autobiografik “Mirror in My House” (Pasqyrë në Shtëpinë Time), 

Artikulli redaksional i një prej revistave LIFE të vitin 1954  që shoqëron esenë fotografike  të Gjon Milit me 20 foto artistike dhe tekst të Robert Ginna mbi figurën karizmatike të  Sean O’Casey  gjatë takimit të parë më 1953, fillon me këto fjalë: “Tani që Bernard Shaw, një irlandez, dhe Eugene O’Neill, bir i një irlandezi kanë vdekur, dramaturgu më i madh i gjallë në gjuhën angleze është një tjetër irlandez, Sean O’Casey… (The World of Sean O’Casey, photographed for life by Gjon Mili)1) 

Bota e Sean O’Casey në fotot e Gjon Milit fillon në qendër të Dublinit, ku janë shkrepur edhe disa nga fotot nostalgjike të vendeve ku   kaloi fëmijërinë dhe rininë e tij të furishme. Ato e sollën aq të gjallë  “… sa edhe barbarozat e kuqe që çelin në dritaret e Dublinit, atdheun në të cilën ai lindi, lagjet tipike të Dublinit, ku varfëria shkatërruese jeton pas fasadave elegante gjeorgjiane, ku njerëzit e thjeshtë flasin me figura të pasura dhe “shpërthejnë grindjet në sallone për çështje filozofike”.2) 

Dublini sot  pasqyron  të kaluarën  e një dramaturgu të madh. 

Në ato mjedise urbane të varfëra të Dublnit, ai u lind  e u rrit duke luajtur, por edhe duke punuar  qysh 14 vjeç, pasi babai i kishte vdekur herët. Si shpërndarës gazetash, punëtor porti, karrocier, pastrues e thyerës gurësh në superstrada, punëtor   hekurudhash, ku paguhej shumë pak dhe shpesh i duhej të vidhte libra për të lexuar. Ai mori pjesë në demonstrata të mëdha, ndihmoi në organizimin e forcave revolucionare irlandeze që luftuan britanikët në vitin 1916 dhe më në fund, në moshën 43 vjeç, shpërtheu në skenën elegante letrare të Dublinit me  dramën e suksesshme  “Shadow  of a Gunman” (Hija e një vrasësi), që u inskenua në teatrin kryesor Abbey të Dublinit. 3) 

Fotot më e gjetura  të Milit janë portretet karakteriale e psikologjike të dramaturgut,  si ajo  para vatrës,  mbi murin e së cilës   është ekspozuar, po ashtu, një  portret i  madh në pikturë në teknikën e vajit i  O’Casey-t, realizuar nga miku i tij  piktori postimpresionst  wellsian Augustus John para një decade, apo edhe ato kur ai luan para Milit disa nga personazhet e tij teatralë..

“O’Casey është një njeri i çuditshëm dhe grindavec. Ai mund të jetë i butë dhe plot me të qeshura në një moment dhe aq i mbushur me uthull sa një enë plot me turshi.” 4). 

 Fotot e tjera interesante të vitit 1953 janë ato të dhomës  muzeale, ku  O’Casey jetonte gjatë viteve ’20, pasi i kishte vdekur  nëna dhe ku u shkrua drama “Hija e një vrasësi” (1923). Dhoma  ende është ashtu si  ishte 34 vjet më parë. Gotat mbi tryezë janë të O’Casey-t, edhe një pjesë e librave mbi tavolinë. 

Fotot e  punës  së tij të përqëndruar mbi makinën e vjetër të shkrimit, të cilën e kishte blerë para 30 vitesh, apo ato  që Mili ka shkrepur gjatë interpretimit aktoresk  simultan në rolin si Donal  në shfaqjen e  dramës  “Hija e Një Vrasësi” ,më 1923, apo në rolin e  Paycock të shfaqjes “Juno and Paycock”, ku ai deklamon: “Po ju them se gjithë bota është në gjendje kaosi”,5) si dhe   fotot e disa aktorëve dhe miqve të ngushtë të  dramaturgut, foto të mbeturinave të teatrit të famshëm “Abbey” në Dublin, i cili u dogj plotësisht në vitin 1951, etj., janë disa vepra plot peshë profesionale,  që sjellin kujtime të veçanta nga e kaluara e Sean O’Casey-t. 

Në vitin 1953, ai  është 73 vjeç, megjithatë, për të mbështetur edhe familjen, O’Casey punon çdo ditë me orë të zgjatura mbi makinën  e tij e vjetër të shkrimit  nën një llampë ndriçimi, duke shkruar drama dhe autobiografinë, nga të cilat fiton, gjatë një viti, jo shumë më shumë se 2,500 dollarë. 

Edhe pse në moshë të vjetër,  ai e konsideron veten të angazhuar, aktiv në punë dhe të kënaqur, si një ‘urra’ për jetën. Dhe,  megjithëse ka jetuar 28 vjet në Angli, ai kurrë nuk e ka  humbur shpirtin e tij luftarak irlandez, shijen për betejën.6) 

Herë-herë, për t’u çlodhur e kthjelluar trurin, ai del në oborrin e shtëpisë me një kapele republikë me strehtë të gjera kauboj dhe, me  llullën e tij të gjatë, të shtrënguar me nofulla,  kontrollon  lulet e tij të preferuara, ku  fiksohet në disa foto lirike nga Mili.

11 vjet më vonë, më 1964, ndodhi takimi i dytë midis tyre, një shoqërim i gjatë disa javor, ku Gjon Mili tashmë, i njohur me jetën, veprat dhe karakterin e O’Casey-t, si edhe me mjedisin e tij familjar, do të kishte mundësinë por edhe aftësinë për të krijuar disa prej fotove  emblematike përfaqësuese të dramaturgut të shquar botëror në mugun e ditëve  të fundit të jetës së tij stoike e gjëmimtare. Bashkë me fotot, Gjon Mili, me aftësitë edhe prej letrari, do të shkruante një ese të  posaçme, që bashkarisht janë botuar  në revistën “LIFE”  dhe më pas në librin me kujtime të tij “Gjon Mili  Photographs and Recollections”, 1980.

“Duke dalë nga makina, dëgjova zërin e Eileen   O’Casey-t, (gruaja e O’Cassey-t -K.B.) “Këtu është, i dashur, këtu. Ngrita sytë dhe ndalova. Atje, në krye të shkallëve, qëndronte Sean me duart e hapura, si një pemë me dy degë. ‘A je ti,  pyeti ai,.. A je ti, mor djalë? Nuk shoh mirë tani. Bile, thuajse nuk shoh fare.’- Isha aq i lëkundur, saqë nuk gjeja fjalë për të përgjigjur.

…Çdo mëngjes, për dy javë ne takoheshim për ta fotografuar dhe ky u bë një ritual i ngrohtë e gazmor. ‘Si është miku im gjenial shqiptar këtë mëngjes të shndritshëm diellor?’ pyeste ai. ‘I kënaqur, sipas gustos   tënde, shpresoj,’ – ishte përgjigjia ime

Kishin kaluar 11 vjet që nga takimi i parë me O’Casey. Ai ishte një burrë i çiltër dhe ne shpejt krijuam një marrëdhënie, ai u bë subjekt i vullnetshëm dhe,  në këtë kontekst,  i referohesha ‘fotografit me fytyrë gjeniale shqiptare’. Preja që unë gjuaja me aparatin tim ishte njeri i kontrastit, i paduruar ose kokëfortë,  një  pervers simpatik si  një rrugaç dhe tërësisht përgjegjës për të treguar afërsinë e tij. I humbur në mendime, ai dukej si  një prelat gjatë lutjes në një kishë angleze. Ai mund të luante  si një Peikok, Xhokser apo Xhuno nëse  duhej,  apo  të këndonte një këngë të përzemërt si përgjigje. Mund të ngujohej pranë radios për orë të tëra për të dëgjuar ndeshje kriketi. Jashtë, ai mbante në kokë një kapele dy numra më të madhe e këto i dukeshin ditët më të mira. Ai kujdesej për kopshtin e tij, ku kishte mbjellë bizele dhe duke qëndruar midis hardhive dredharake, mund ta ngatërroje me një dordolec…

Pas bisedave për situatën ekonomike familjare, të cilën e menaxhonte me shumë kujdes gruaja e tij Eileen, me të cilën O’Casey ishte i kënaqur, ai shpërqëndrohej dhe hidhej në temë: 

 ‘Keni për të bërë foto të tjera?’ Unë filloja ta fotografoja atë duke qëndruar përbri oxhakut të vatrës, ekzaktësisht si fotoja që i kisha bërë  njëmbëdhjetë vjet më parë…”

Apo: 

“…Mëngjesin tjetër e gjeja atë, sërish në divan në dhomën e ndenjes, të mbështjellë me një mantel (kimonό) të kuq si prej murgu, që ia kishte bërë e bija, Shivaun. Dhe ishte kjo pamje që dukej se reflektonte në fytyrën  e  tij mençurinë, zgjuarsinë dhe atë çka ështe e mirë në jetë. I tregoja  se si në udhëtimet e mia të ndryshme, kur isha në vetmi, unë kujtoja një nga poemat e tij, “Kënga e Ëndërrimtarit”

nga “Within the Gates” (Brenda Portave), për t’u ndjerë më i gëzuar.” Kjo foto është bërë edhe pullë postare

Ai kuptonte manovrën time por, shumë i sjellshëm e elegant, gjente joshjen dhe me një zë jo fort të kulluar e të ashpër fillonte të këndonte. Në këtë mënyrë dukej mëj i ri, më i fortë, por, shpesh, zëri i tij zbehej dhe ai rëndohej në frymëmarrje.

Qetësohesha kur vinte Eileen, e cila  me një puthje dashurie, e këshillonte Sean të bënte dremitjen e tij para drekës. Pastaj uleshim në tryezë.  Sean hante pak –  një vezë të zier dhe më së shumti pinte një gotë çaj. Dukej i paduruar për të ndezur llullën e tij të vjetër dhe më pas, siç e kishte zakon, ngrihej me marifet dhe më përshëndeste me një ‘adiȯ’ të përzemërt. Pastaj shkonte për t’u shplodhur.

Shpresoja të vija përsëri e t’i tregoja disa foto. Megjithse ai e kishte humbur thuajse fare shikimin e njerit sy, ndërsa tek tjetri i kishte mbetur  vetëm një rreze shikimi,  ai e vendoste foton shumë afër syrit të tij të  mirë, sa s’e prekte me qerpikë, sikur e skanonte e përpiqej të gjente e të bashkonte elementët për të bërë një koment të sforcuar si: ‘Ouu…, kjo është  mjeshtërore! Nuk mund të kem qenë më i lumtur se kaq, kur ju e keni realizuar këtë, apo jo!’ ”7) 

Fotot që Gjon Mili ka realizuar për Sean O’Casey janë ndoshta nga më të veçantat, më identifikueset, pasi ato e portretizojnë figurën e tij  stoike,  jo vetëm me elementë dhe detaje origjinalë fizikë shumë shprehës, por  edhe të karakterit të tij, ku spikat madhështia dhe autoriteti, krenaria, qëndresa, antikonformizmi, imponimi e rebelizmi i tij shpirtëror e kontroversal.

Gjatë kohës që Gjon Mili fotografonte Sean O’Casey më 1964,  xhirohej edhe filmi britanik “Young Cassidy” (Kasidi i Ri, që kishte si subjekt artistik  eksplorues  jetën  dhe aktivitetin e Sean O’Casey në moshë rinore, në fillim të shek. XX.. Filmi britanik prodhohej nga kompania e njohur  Metro – Goldwyn Mayer, me regjisorin   Jack Cardiff, skenarist John Whiting   dhe  aktorët kryesorë Rod Taylor (Cassidy – Sean O; Casey), Julie Christie, dhe Maggie Smith

O’Casey e kishte miratuar skenarin, si dhe aktorin e rolit kryesor dhe  motivet e muzikës që do të ilustroin filmin. I vendosur në sfondin e Dublinit të fillimit të shekullit të 20-të, filmi përshkruan rrugëtimin e Cassidy-t si punëtor dhe pamfletist, apo  aspirues dramaturg gjatë kohës së trazirave sociale dhe politike. Subjekti  thekson angazhimin e tij në lëvizjen nacionaliste irlandeze dhe përvojat e tij me dashurinë, humbjen dhe ambicjen artistike, duke u përqendruar në luftërat dhe triumfet e tij në Dublin, kryesisht në vitin 2011.

“Vajzat, luftërat në rrugët e Dublinit, një pasion për drejtësinë sociale e për teatrin – të gjitha këto ishin pjesë e ditëve të hershme të Sean O’Casey. Dramaturgu irlandez shkroi mrekullisht për to në autobiografinë e tij me gjashtë vëllime, “Pasqyra në Shtëpinë Time”, dhe tani rinia e tij e trazuar pasqyrohet përsëri në një film dramatik, “Yoang Cassidy”… 

…”Young Cassidy” ofron një kinematografi mahnitëse që kap esencën e Dublinit gjatë kësaj periudhe… 

Në përgjithësi, “Young Cassidy” shërben si një tregim biografik i një dramaturgu të njohur dhe si një reflektim mbi çështjet sociale të Irlandës së fillimit të shekullit të 20-të, duke e bërë atë një film të rëndësishëm për ata që janë të interesuar në historinë dhe letërsinë irlandeze…

Filmi shtrihet përgjatë një duzine vitesh në jetën e O’Casey-t. Duke punuar si punëtor rrugësh, ai zbuloi fuqitë e tij letrare duke shkruar pamflete  për të nxitur punëtorët e Dublinit. Njëkohësisht, ai zbuloi fuqitë e tij magjike mbi vajzat e bukura të Dublinit—një aspekt i legjendës së O’Casey-t që filmi, për arsye komerciale, i kushton vëmendje të posaçme.8) 

 Duke shfrytëzuar  intervalet që nuk ishte i zënë me dramaturgun, Gjon Mili shkonte në sheshet e xhirimit të filmit dhe fotografonte skena dhe artistë  në rolet e tyre.  Midis syresh veçohen portretet e aktorëve Rod Taylor, Julie Christie, etj.”9) 

Fatkeqësisht, Sean O’Casey ndërroi jetë disa  muaj pas fillimit të xhirimeve (18 Shtator 1964), duke mos arritur ta shohë premierën e filmit, që u shfaq me sukses më 25 Shkurt 1965.

Filmi u rregjistrua në DVD nga Warner Hume VIdeo më 6 Shtator  2012 me kërkesë të Amazon.

Më në fund, një koment i shkurtër i studiuesit të njohur amerikan Ben Cosgrove është një epilog mbi marrëdhëniet e ngushta  artistike e miqësore të dy artistëve të mëdhenj:

“…kur shumë, por jo plotësisht, nga bota që O’Casey solli në jetë nëpërmjet skenës, apo librave ishte zbehur në vite, “LIFE” kujton një Irlandë që mbijetoi në memorjen e vyshkur, në letërsi dhe në fotot e mrekullueshme të Gjon Milit.”10) 

□□□

Referenca:

1)  The World of Sean O’Casey, photographed for life by Gjon Mili, LIFE   July, 26  1954. p 68.

2) Po aty, f.69

3) A GREAT PLAYWRIGHT’S PAST,  LIFE, July, 26, 1954, f.69

4) Po aty, f.69

5) Gjon Mili,  Photographs & Recollection Boston, 1980, f. 98.

6) A busy, contented old age, a ‘hurrah” for life. LIFE magazine,   July, 26  1954,   f.79.

7) Gjon Mili, Photographs a & Recollection, Boston, 1980, p. 98

8) Conquest of early love and fame: LIFE magazine, February,  12 , 1965, f.95

9) Gon Mili: Photographs & Recollection, Boston, 1980, p.102

10) (Ben Cosgrove: Young Cassidy: TIME, March, 12, 2014)

Filed Under: Kulture

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 82
  • 83
  • 84
  • 85
  • 86
  • …
  • 2776
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community
  • U zhvillua veprimtaria përkujtimore shkencore për studiuesin shqiptaro-amerikan Peter Prifti
  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT