s p – Page 868 – Dielli

Përfundoi viti shkollor 2023/24 i LAPSH-i në Cyrih të Zvicrës, 34 nxënës prej tyre përfunduan mësimin e gjuhës shqipe

July 9, 2024 by s p

LAPSH është dhe mbetet institucioni i vetëm që i bashkon të gjithë shqiptarët.

“Prej 384 nxënësve sa ka LAPSH-i në kantonin e Cyrihut me 48 klasa, 8 mësues, 34 prej tyre sivjet përfunduan shkollën plotësuese shqipe. Duhet të thënë dhe pranuar, se LAPSH-i për këto 33 vite ka bërë shumë ose më të mirën e mundshme. Mësuesit e shkollës plotësuese shqipe në LAPSH ishin dhe janë heronjtë e diasporës që punuan shumë për të ruajtur gjuhën shqipe. Falënderojmë edhe shtetin zviceran që na ka mundësuar gjithashtu që të zhvillohet mësimi shqip në shkollat zvicerane”.

Rümlang, 6 korrik

“Kam emocione të papërshkrueshme kur i shoh fëmijët. Nuk mundem të rrij me një vend. Të gjithë këta fëmijë të lindur e që po rriten larg vendit të të parëve të tyre po e mësojnë gjuhën shqipe dhe do ta ruajnë. Është nder i madh për mua që erdha sot me bashkëshorten time enkas për ti mbështetur mikeshat e miqtë e mi mësues, që po bëjnë një punë të shenjtë. I falënderoj që nuk po më harrojnë dhe po më ftojnë. Kisha edhe disa takime të tjera, besoj se do ti mbërrij, se dita e gjatë, por nuk mundem të mungoj në këtë takim të dashur e shumë domethënës, ku po marrin diplomat fëmijë shqiptarë që po mbarojnë mësimin e gjuhës shqipe. LAPSH është munduar e do të mundohet edhe në të ardhmen, por padyshim, se mbështetja e dy shteteve tona edhe më shumë, do të ishte shumë e nevojshme. Prindër të dashur, ju që nuk i keni dërguar fëmijët tuaj apo keni dilema, dërgoni në shkollën plotësuese shqipe, se përbesë do të fitojnë shumë”, kështu na tha ndër të tjera, veprimari i mirënjohur, mësuesi veteran i LAPSH-it “Naim Frashëri” në Zvicër e njëherit ish kryetari i LAPSH-it për gjithë Zvicrën, z.Hamzë Morina i cili ishte edhe mësues në Kosovë para se të vij në Zvicër. Mësues i dalluar, i urtë, modest, shumë i sjellshëm. Edhe pse ishte musafirë e i shoqëruar me bashkëshorten e tij, ai lëvize me telefonin e tij, duke marrë foto nga fëmijët që mbanin program për manifestimin e përfundimit të vitit shkollor si dhe të diplomimit të nxënësve për vitin 2024. Edhe nga sytë e shihje se kishte emocione.

E fillova me këto fjalë, ngase kisha emocione dhe nuk mundem ti fshehi, kur z.Morina e kam përcjellur hiq më pak se për 20 vjet sa ishte në detyrën e mësuesit dhe pastaj edhe të parit të LAPSH-it në nivel Zvicre. Është e pamundur të largohesh nga ai, pa buzëqeshur me plot sinqeritet dhe duke uruar që të shihemi për gëzime. Është model dhe do të mbetet model i një atdhetari jo trumbetues, por i meritave dhe mësues i dalluar. E veçova z.Morina, sepse ishte afër edhe ish kryetarit të LAPSH-it në nivel Zvicre z.Nexhat Maloku, mësues veteran dhe intelektual i meritave, ku bashkëbisedonin me njëri tjetrin për të kaluarën dhe për të ardhmen e LAPSH-it.

Si gjithmonë, miqësor, ishte edhe kryetari i LAPSH-it për kantonin e Cyrihut, mësues i dalluar, z.Naser Ulaj, ku u ofrua me gjithë stafin e tij të këtij kantoni për të bërë një foto kujtimi me ne dhe padyshim, mjeshtri i madh, z.Lulzim Hasi si edhe herave të tjera me fotokamerat e tij po lë kujtime e fakte për brezat e ardhshëm. Barrën kryesore të organizimit të kësaj ngjarje të shënuar e kishte z.Naser Ulaj, kryetar i LAPSH-it, njëherit mësues i shkollës plotësuese shqipe, që së bashku me njërin nga pronarët e diskotekës së njohur “Rinora 4”, në Rümlang të Cyrihut, z.Habibi dhe i ndihmuar edhe nga familja e tij, por edhe nga stafi i LAPSH-it për Cyrih përgaditeshin për musafirët, që do të vijnë në këtë ngjarje. Është për të përshëndetur z.Habibi i cili për çdo vjet hap dyert për shkollën plotësuese shqipe. Manifestimi filloi ashtu edhe siç ishte parapa me një program modest të përgaditur me poezi e këngë si dhe hartim shkollor nga nxënës të shkollave plotësuese shqipe për kantonin e Cyrihut. Secili nxënës ishte më i mire se shoku apo shoqja e tij. Të buzëqeshur dhe me plot pozitivitet krenoheshin me ato që i kanë mësuar në shkollë dhe përqafoheshin me mësueset e mësuesit e tyre dhe bënin edhe foto kujtimi. Prindërit ishin kujdesur edhe për koktej me disa ëmbëlsira nga kuzhina jonë shqiptare, por edhe nuk mungoi lakrori me plot shije.

Prej 384 nxënësve sa ka LAPSH-i në kantonin e Cyrihut me 48 klasa, 8 mësues, 34 prej tyre sivjet përfunduan shkollën plotësuese shqipe

Në këtë ngjarje të madhe festive edhe sivjet ishte e pranishme edhe zonja Arjeta Gallapeni Simnica, Konsulle e Republikës së Kosovës në Cyrih. Programi filloi me një moderim shumë të mirë duke i bërë që të gjithë fëmijët të jenë të qetë sepse filloi programi. Fjalën përshëndetëse e mori z.Naser Ulaj, kryetar i LAPSH-it për Cyrih, njëherit mësues, i cili me fjalët më të mira të mundshme falënderoi konsullen e Republikës së Kosovës, zonjën Gallapeni Simnica, z.Hamzë Morina, mësues, prindër e nxënës, me një fjalë, gjithë stafin e tij, pa harruar e falënderuar të gjithë ata që e kanë ndihmuar dhe po e ndihmojnë shkollën plotësuese shqipe. Njëherit, luti të gjithë të pranishmit që të nderojnë me një minutë heshtjeje për ndarjen nga jeta të shkrimtarit të njohur shqiptarë me përmasa ndërkombëtare, z.Ismail Kadare. Më tej z.Ulaj, vazhdoi me disa fjalë, se vullneti nuk do të mungoj as te ai, por as te stafi i tij, që të punojnë me ndershmëri e profesionalizëm, me të vetmin qëllim, që gjuha shqipe të jehoj brez pas brezi. Përgëzoi prindërit që po i sjellin fëmijët e tyre në shkollën plotësuese shqipe dhe ju drejtua të gjithë atyreve që nuk i kanë sjellur, që ti sjellin në vitin që do të fillojmë. Nga e gjithë ajo që ka përcjellur nga puna e stafit të LAPSH-it për kantonin Cyrih, del qartë, se kanë punuar shumë dhe me shumë sakrificë. Ai shtoi, se: “Shkolla plotësuese shqipe “Naim Frashëri” ishte dhe do të jetë përgjithmonë, sepse do ta trashëgojmë edhe te brezat që do të vijnë dhe besojmë shumë, se do të kemi përkrahje edhe më të madhe të mundshme nga dy shtetet tona. Njëherit falënderoi për shumë herë shtetin zviceran, që i ka mundësuar dhe po i mundëson shkollat zvicerane që të mbahet mësimi shqip. Shumë faleminderit gjithë Zvicrës, prandaj jo rastësisht edhe nga ne shqiptarët, po quhet si atdheu i dytë. Ta ruajmë gjuhën tonë shqipe brez pas brezi, si sytë e ballit. Edhe konsullja e Kosovës në Cyrih, zonja Gallapeni Simnica përshëndeti të gjithë të pranishmit, gjithë stafin e LAPSH-it në kantonin e Cyrihut, nxënësit e shkollës plotësuese shqipe, duke ju uruar suksese edhe në të ardhmen. Përcolli edhe përshëndetjet e gjithë stafit të konsullatës. Ajo ndër të tjera theksoi se shkolla plotësuese shqipe “Naim Frashëri” ka dhënë kontribut e po jep dita ditës, prandaj duhet të përkrahet edhe më shumë dhe do të ishte më se e duhur, që të rritet numri i fëmijëve duke e ditur, se numri i bashkatdhetarëve është shumë i madh. Besojmë shumë, se do të shohim edhe klasa të reja për mësim shqip dhe falënderojmë shumë edhe shtetin pritës për të gjitha mundësitë. Uroi të gjithë nxënësit që sot e përfunduan vitin e ri shkollor dhe në veçanti ata që sotë e përfunduan shkollën plotësuese shqipe. Edhe PhD. Dashnim Hebibi në emër të Institutit Helvetikë të Evropës Juglindore me qendër në Cyrih, përgëzoi z.Ulaj për punën e madhe që ka bërë e që po bënë me gjithë stafin e LAPSH-it për kantonin e Cyrihut. Ai shtoi, se: “Kam nderin dhe kënaqësinë që ti uroj 34 nxënësit që do të marrin diplomat e përfundimit të shkollës plotësuese shqipe. I uroj shumë suksese edhe në të ardhmen. E dijmë, se ruajtja e gjuhës shqipe, është përgjegjësia jonë para historisë dhe të ardhmes.Psikologjia zhvillimore na konfirmon se njohja më e mirë e gjuhës amtare është thelbësore për zhvillimin e fëmijës dhe bazë për njohjen e gjuhëve të huaja. Çdo gjuhë e huaj të hap horizonte të reja, por nuk duhet lënë pas dore gjuha amtare. Gjuha si pasuri e pakontestueshme duhet të kuptohet e të pranohet si e tillë prej të gjitha shtresave, dhe si e tillë t’u lihet trashëgim atyre që i duam më shumë, atyre që i vlerësojmë si pasurinë tonë më të madhe, pra fëmijëve.

RUAJTJA E IDENTITETIT KOMBËTAR PËRMES GJUHËS SHQIPE!

Duhet të thënë dhe pranuar, se LAPSH-i për këto 33 vite ka bërë shumë ose më të mirën e mundshme. Mësuesit e shkollës plotësuese shqipe në LAPSH ishin dhe janë heronjtë e diasporës që punuan shumë për të ruajtur gjuhën shqipe. Respekte për punën e tyre. Falënderojmë edhe shtetin zviceran që na ka mundësuar gjithashtu që të zhvillohet mësimi shqip në shkollat zvicerane.

LAPSH është dhe mbetet institucioni i vetëm që i bashkon të gjithë shqiptarët e të gjitha trevave shqiptare, pa dallim krahine, bindje fetare apo bindje politike. Ta ndihmojmë edhe ma shumë me aq mundësi sa kemi LAPSH-in! Kam për të thënë shumë i dashur z.Ulaj edhe pse kam thënë me shkrimet e mia jo më pak se për 24 vjet me radhë për LAPSH-in, por kësaj here kemi festë dhe urime. Pushime të mbara e u pafshim në manifestime të tjera. Gjenerata e 27-të me 34 nxënës që përfunduan shkollën plotësuese shqipe janë këta nxënës që do të mburren gjatë gjithë jetës: „

VITI SHKOLLOR:2023 /2024

Emri, mbiemri, viti shkollor, vendi, shkolla, mësuesja;

Elona Bajraktari, 2023/2024,Wallisellen, Afërdita Veliu

Erisa Jashari, 2023/2024,Bülach, Aferdita Veliu

Lorik Bajraktari, 2023/2024,Wallisellen, Aferdita Veliu

Riana Ljatifi,2023/2024,Bülach,Aferdita Veliu

Erina Shkodra, 2023/2024, Thalwil, Drilona Maloku

Inara Isufi,2023/2024, Thalwil, Drilona Maloku

AnjezaHusaj, 2023/2024, Embrach,Elfete Hasi

Biona Dauti,2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Dionard Brahimi, 2023/2024, Winterthur,Elfete Hasi

Eris Morina, 2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Erza Miftari, 2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Leo Bislimi, 2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Blinera Xhaferi, 2023/2024, Winterthur, Elfete Hasi

Flori Shala,2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Hana Rahimi, 2023/2024, Winterthur, Elfete Hasi

Adea Maralushaj, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Ajlina Gashi, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Egzon Sadiki, 2023/2024, Zurich,Naser Ulaj

Erisa Shala, 2023/2024, Wetzikon,Naser Ulaj

Fatbardh Latifi, 2023/2024,Dübendorf,Naser Ulaj

Liri Leci, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Mirlinda Trnava, 2023/2024,Wetzikon,Naser Ulaj

Sara Ajeti, 2023/2024, Wetzikon, Naser Ulaj

Valona Fazliu, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Malika Izairi, 2023/2024, Horgen, Nexhat Maloku

Aldrin Sylejmani, 2023/2024, Urdorf,Sabahat Krasniqi

Alina Berisha, 2023/2024, Urdorf, Sabahat Krasniqi

Alsina Hoxha, 2023/2024, Zürich,Sabahat Krasniqi

Arife Serifi, 2023/2024, Dietikon, Sabahat Krasniqi

Azra Osmani, 2023/2024, Urdorf,Sabahat Krasniqi

Jona Budeci, 2023/2024, Dietikon Sabahat Krasniqi

Mejdin Halimi,2023/2024, Urdorf, Sabahat Krasniqi

Ormir Baftiu, 2023/2024, Zürich,Sabahat Krasniqi

Leart Kelmendi,2023/2024,Zürich, Sabahat Krasniqi.

Krejt në fund, u ndanë edhe dëftesa dhe lule për të gjithë nxënësit që përfunduan shkollën plotësuese shqipe. Mësuesit e mësueset e tyre ishin me plot emocione, ku edhe prindërit nuk munguan duke falënderuar edhe gjithë mësueset/it për punën që kanë bërë. Foto kujtimi seili mësuese/s merrte me nxënësit e tyre dhe krejt në fund, u realizua edhe një foto kujtimi me të gjithë të diplomuarit, por edhe me stafin e LAPSH-it për kt.Cyrihut, prindër dhe të pranishëm. Z.Naser Ulaj, në emër të LAPSH-it për kt.Cyrih pasi uroi të gjithë nxënësit që përfunduan shkollën plotësuese shqipe, falënderoi edhe njëherë të gjithë të pranishmit, stafin e tij, dashamirësit e shkollës plotësuese shqipe, mediat dhe uroi që të gjithë pushime të mbara në atdhe meqë po afrohen dhe duke dashur, që vitin tjetër shkollor 2024/25 të kemi edhe më shumë paralele të reja me shumë nxënës dhe duke i bërë thirrje të gjithë prindërve, që ti sjellin fëmijët e tyre në shkollën plotësuese shqipe.

Shkolla plotësuese shqipe “Naim Frashëri” edhe pse ka pasur, ka e do të ketë sigurisht vështirësi, ajo ka pasur suksese e do të ketë edhe në të ardhmen, sepse gjuha jonë e mjaltë shqipe na thërret të gjithëve që të kontribuojmë shumë, që trashëgim t`ia lëjmë gjeneratave që do të vijnë. Ashtu edhe si herave të tjera edhe sot, por edhe në të ardhmen, do të duhej, që dy shtetet tona, ta ndihmojnë shumë shkollën plotësuese shqipe „Naim Frashëri“, duke e ditur rëndësinë e saj dhe duke e ditur, se është i vetmi institucion që i bashkon të gjithë shqiptarët rreth vetes. Gjuha na ka bashkuar, na bashkon e do t`na mbaj të bashkuar për jetë! / Përgaditi: Dashnim Hebibi, foto Lulzim Hasi

Odiseja e një pikture

July 9, 2024 by s p

Astrit Lulushi/

“Mona Lisa”, padyshim piktura më e famshme në botë, ka qenë dhe është objekt i shumë spekulimeve.

Ajo është një nga pikturat më të vlefshme. “Mona Lisa” mban Rekordin Botëror Guinness për vlerësimin më të lartë të sigurimit të pikturës në histori me 100 milionë dollarë në vitin 1962, ekuivalente me 1 miliard dollarë që nga viti 2023. Për shekuj me radhë, njerëzit kanë vënë në dyshim identitetin e gruas në pikturën “Mona Lisa”. Më 5 mars 1495, Lisa Gherardini 15-vjeçare u martua me 29-vjeçarin Francesco di Bartolomeo del Giocondo dhe mori mbiemrin e tij. Aty pranë banonte edhe Leonardo Davinci. Vetëm kohët e fundit, ekspertët artit sikur pranuan zgjidhjen e enigmës; gjetjen që një studiues gjerman bëri në vitin 2005.

Të gjitha dyshimet për identitetin e “Mona Lizës” janë eliminuar nga zbulimi i Armin Schlechter, historian në bibliotekën e Universitetit Heidelberg. Ai fillimisht gjeti prova për identitetin e gruas, kur po mblidhte dorëshkrime të vjetra për një ekspozitë në fillim të vitit 2005. Zbulimi u la në heshtje; askush nuk e kuptoi rëndësinë. Vetëm pas 3 vjetësh, më 2008, dolën reagimet. Historiani kishte zbuluar një shënim të Agostino Vespuccit në tetor 1503 në një libër që tani i përket bibliotekës së Universitetit të Heidelberg. Shënimi identifikon Lisa del Giocondo, gruaja e një tregtari të pasur fiorentin, si “Mona Lisa”. Lisa Gherardini ishte e martuar me Francesco del Giocondo, një tregtar i suksesshëm mëndafshi, familja e të cilit banonte në Firence dhe Toskanë. Piktura ishte porositur për shtëpinë e tyre të re dhe për të festuar lindjen e djalit të tyre të parë. Leonardo nuk ia dha kurrë pikturën familjes Giocondo. Besohej se ishte pikturuar midis viteve 1503 dhe 1506; megjithatë, Leonardo mund të ketë vazhduar të punojë në të deri në vitin 1517. Mbreti Françesku I i Francës fitoi Mona Lizën pas vdekjes së Leonardos në 1519, dhe tani është pronë e Republikës Franceze. Zakonisht është ekspozuar në Luvrin në Paris që nga viti 1797. Fama globale dhe popullariteti i pikturës rrjedhin pjesërisht nga vjedhja e saj në vitin 1911 nga Vincenzo Peruggia, i cili ia atribuoi veprimet e tij patriotizmit italian – një besim se piktura e Davincit duhet t’i përkiste Italisë. Vjedhja dhe rimëkëmbja e mëvonshme në 1914 gjeneruan publicitet të paparë për një vjedhje arti dhe çuan në publikimin e shumë përshkrimeve kulturore si opera Mona Lisa e vitit 1915, dy filma të fillimit të viteve 1930 (Vjedhja e Mona Lizës dhe Arsene Lupin) dhe kënga “Mona Lisa” e regjistruar nga Nat King Cole – një nga këngët më të suksesshme të viteve 1950.

Lisa del Giocondo u lidh për herë të parë me veprën e Leonardo da Vinçit në vitin 1550 nga shkrimtari italian Giorgio Vasari, megjithëse kishte dyshime për besueshmërinë e tij. Në shënimin nga Agostino Vespuci në vitin 1503, thuhet se Leonardo ishte duke punuar në një portret të Lisa del Giocondo. Titulli i pikturës, e cila njihet në anglisht si “Mona Lisa”, bazohet në supozimin se përshkruan Lisa del Giocondo; por ngjashmëria e saj është e pasigurt. Historiani i artit të Rilindjes Giorgio Vasari shkroi se “Leonardo mori përsipër të pikturonte për Francesco del Giocondo, portretin e Mona Lizës, gruas së tij.” Monna në italisht është një formë e sjellshme e adresimit me origjinë si ma donna ose Zonja ime. Kjo u bë Madona, dhe tkurrja e saj Monna. Titulli i pikturës, megjithëse tradicionalisht shkruhet Mona, në italisht shkruhet si “Monna Lisa”. Emri italian për pikturën, La Gioconda, do të thotë “jocund” (“e lumtur” ose “e gëzuar”) ose, fjalë për fjalë, “jocund ai”, për formën femërore të emrit martesës së Lizës. Në frëngjisht, titulli La Joconde ka të njëjtin kuptim. Rrëfimi i Vasarit për Mona Lizën vjen nga biografia e tij për Leonardon e botuar në vitin 1550, 31 vjet pas vdekjes së artistit. Prej kohësh ka qenë burimi më i njohur i informacionit mbi prejardhjen e veprës dhe identitetin e personit. Asistenti i Leonardos, Salaì, në vdekjen e tij në 1524, zotëronte një portret i cili në letrat e tij personale quhej la Gioconda, një pikturë e trashëguar nga Leonardo. Që Leonardo pikturoi një vepër të tillë dhe data e saj, u konfirmuan në vitin 2005 kur studiui në Universitetin e Heidelberg zbuloi një shënim në një shtypje të vitit 1477 të një vëllimi nga filozofi i lashtë Ciceroni. Shënimi i datës tetor 1503, ishte shkruar nga bashkëkohësi i Leonardos, Agostino Vespucci. Për fat të keq, nuk është absolutisht e sigurt se ky portret i Lisa del Giocondo është piktura në Luvër. Një katalog i vitit 2019 konfirmon se piktura ndoshta ngatërron Lisa del Giocondo, me Isabella d’Este që është alternativa e vetme e besueshme. Studiuesit kanë zhvilluar disa pikëpamje të ndryshme, duke argumentuar se Lisa del Giocondo ishte subjekt i një portreti tjetër, duke identifikuar të paktën katër piktura të tjera të referuara nga Vasari si “Mona Lisa”. Disa janë propozuar si subjekt, përfshi Caterina Sforza, Bianca Giovanna Sforza, Salaì dhe madje edhe vetë Leonardo. Psikoanalisti Sigmund Freud teorizoi se Leonardo dha një buzëqeshje miratuese nga nëna e tij, Caterina, te “Mona Lisa” dhe vepra të tjera.

Foto: wikipedia.org

Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali, shoqata kulturore që synon integrimin dhe shkëmbimin kulturor

July 9, 2024 by s p

Skender Lazaj, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali dhe Lori Duka sekretare dhe drejtore artistike e shoqatës në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetës “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “Vatra” në New York, nëpërmjet editorit Sokol Paja, tregojnë jo vetëm historinë dhe aktivitetet kulturore, komunitare e atdhetare të shoqatës por dhe rolin e fuqishëm që LSHASHI luan për integrimin dhe shkëmbimin kulturor të artistëve shqiptarë në Itali.

Kush është Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali?

Shoqata kulturore me qendër në Gardone Val Trompia në Itali, e njohur edhe me shkurtimin LSHASHI, është një organizatë jofitimprurëse e themeluar më 14 prill 2015, e cila vepron në të gjithë territorin kombëtar italian. Për nga natyra e saj, bashkon të gjithë shkrimtarët dhe artistët shqiptarë që banojnë në Itali dhe e ushtrojnë artin e tyre në diasporë. Për t’u anëtarësuar mjafton të jesh banues në Itali, të ushtrosh çdo formë arti dhe të paguash tarifën vjetore.

Organizimi aktual

Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali, ka një organizim horizontal, jo fort hierarkik. I vetmi organ ekzekutiv, në kuptimin e vërtetë të fjalës, është Bordi Drejtues, që organizon dhe kujdeset për çdo aspekt ligjor dhe administrativ në garantimin e suksesit dhe jetëgjatësisë së shoqatës. Më pas, secili prej anëtarëve është në kontakt të drejtpërdrejtë me të tjerët për të shprehur lirshëm çdo ide, dyshim, projekt apo nevojë. Aktualisht anëtarët e bordit janë: Skender Lazaj (kryetar), Mimoza Leskaj (nënkryetare), Valbona Jakova (përkthyese dhe shkrimtare), Lori Duka (sekretare dhe drejtore artistike), Rajmonda Mara (arkëtare dhe redaktore), Fabiola Sali (redaktore) dhe Fatmir Gjata (poet).

Cili është misioni i LSHASHI – it?

Shoqata lindi me objektiv kryesor krijimin e një mjedisi, hapësire të favorshme, për të nxitur lirinë e shprehjes dhe promovimin e artistëve dhe shkrimtarëve shqiptarë në të gjithë Italinë. Në këtë mënyrë do të mund të krijohej një kanal krahasimi mes subjekteve që kishin të njëjtin pasion. Më pas, me kalimin e viteve, veprimtaria e shoqatës u gërshetua fort me komunitetin pritës, pra atë italian, duke krijuar kështu aktivitete promovuese ndërkulturore dhe artistike, të afta për të përcjellë mesazhe të forta, duke përfshirë më të rëndësishmin: integrimin e komunitetit shqiptar në kulturën e vendit pritës.

Çfarë lloj aktivitetesh organizon shoqata?

Veprimtaritë që zhvillohen gjatë gjithë vitit, kanë të bëjnë me prezantimin e veprave letrare të poetëve, deri te konkurset poetike kushtuar të rinjve, pa harruar dhe takimet e ashtëquajtura “reading”. Por nuk mbaron këtu, sepse çdo vit mbahet eventi më i rëndësishëm që është “Arti në Lëvizje”, i cili paraqet punën e artistëve të ndryshëm: nga piktura në skulpturë, nga letërsia te këndimi, nga teatri te punimet e dorës. E gjithë kjo me një qëllim të vetëm: promovimin dhe ruajtjen e kulturës shqiptare në diasporë! Vitet e fundit, shoqata ka rritur ndjeshëm bashkëpunimin e saj edhe me organizata të tjera jofitimprurëse si shoqata “Komuniteti Shqiptar në Itali” me qendër në Brescia, Proloco of Ghedi (provincë Brescia), shoqata kulturore “Alba”, qendra ndërkulturore “METE” po në Brescia, dhe shumë të tjerë. Ndërsa një ndër bashkëpunimet më frytdhënës për ne, është ai me Konsullatën e Republikës së Shqipërisë në Milano dhe qendrën kulturore SlowMill.

Për çfarë projektesh po punon LSHASHI?

Po punojmë drejt disa horizonteve. Na pëlqen të përmirësohemi gjithnjë e më shumë dhe të mësojmë nga shembujt e të tjerëve. Që nga viti 2022 kemi krijuar antologjinë e parë poetike të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali. Një projekt që vazhdon akoma sot dhe që së shpejti do të shohë dritën e botimit vëllimi i dytë. Në radhën e nismave në plan për të vazhduar, është edhe ekspozita piktoreske me titull “Zërat e dygjuhësisë”, e cila u inaugurua më 21 prill 2024 në qytetin e Inzino-s (Itali). Është një projekt i mbështetur fuqishëm nga Bordi Drejtues dhe do të ketë si protagonistë kryesorë piktorët dhe artizanët e shoqatës sonë. Gjithashtu, po punohet për dhurimin e një numri të konsiderueshëm librash, të botuar nga shkrimtarët dhe poetët shqiptarë të shoqatës, për bibliotekën e një qyteti italian. Kjo me qëllim që t’i jepet mundësia komunitetit shqiptar që jo vetëm të lexojë libra në gjuhën amtare, por edhe të pasurojë italishten nëpërmjet teksteve të përkthyera në dy gjuhë. Më në fund, shoqata synon të sjellë në vëmendje edhe rubrikën “artisti online”. Një tryezë e rrumbullakët virtuale e fokusuar tërësisht te letërsia – poezia, proza dhe romani. Është një projekt i nisur nga ne gjatë pandemisë dhe për shkak të suksesit që pati, është propozuar sërish që të realizohet në vazhdim.

Si po ecën komunikimi i shoqatës?

Angazhimi i Lidhjes së Shkrimtarëve në frontin e komunikimit nëpërmjet mass medies, është gjithashtu shumë i rëndësishëm, duke marrë pjesë në mënyrë aktive dhe të vazhdueshme, në programe televizive (emisioni URA) dhe radiofonike (Radio Projekt 21 Kopenhagen), publikime në shtypin e shkruar dhe në kanalet e rrjeteve sociale. Ekipi ynë beson se ka disa baza të komunikimit që nuk ndryshojnë kurrë: thelbi i artit dhe ai i atyre që e shprehin atë, nevoja që çdo artist të shprehet nëpërmjet gjuhës së tij (artistike sigurisht) dhe të flasë në mënyrë tërheqëse me bashkëbiseduesit e tij. Dhe nga ky këndvështrim, digjitalizimi ka hapur dhe vazhdon të hapë rrugë të mëdha komunikimi.

Linkografia

https://www.youtube.com/@lidhjaeshkrimtarve

https://www.facebook.com/groups/478213179004200?sub_confirmation=1

Përdorimi jo adekuat i termit “revolucion” dhe “revolucion demokratik” për ngjarjet e qershorit 1924

July 9, 2024 by s p

Prof.as.Dr. Hasan BELLO/

Edhe pse kanë kaluar njëqind vjet nga qershori i 1924 ende dhe sot e kësaj dite nuk ka një konsensus nga historianët dhe studiuesit sesi duhen përkufizuar këto ngjarje. Kjo ka ardhur për shkak të ideologjizimit dhe indoktrinimit komunist, sepse në vetvete ky problem është shumë i qartë.

Në shkencën politike, një revolucion është një transformim i shpejtë, themelor i strukturave shtetërore, klasore, etnike ose fetare të një shoqërie. Nisur nga këto premisa është shumë e vështirë që ngjarjet e vitit 1924 dhe koha tepër e shkurtër gjashtëmujore e qeverisë së Fan Nolit të konsiderohet si një revolucion.

Atëherë lind pyetja, kush dhe pse i quajti revolucion ngjarjet e vitit 1924? Dhe çfarë ishin në të vërtetë ato?

Sipas burimeve dokumentare, memorialistikës dhe shtypit të viteve 20-30-të koncepti revolucion për ngjarjet e vitit 1924 është përdorur fillimisht jo nga të gjithë protagonistët e kohës. Por vetëm nga një rreth tepër i ngushtë i nolistëve, të cilët kishin filluar të shfaqnin haptazi tendenca majtiste dhe anarshiste, duke marë si model jehonën dhe ndikimin që kishte pasur tek ata dhe kudo në botë Revolucioni Bolshevik i Tetorit 1917 në Bashkimin Sovjetik. Për këtë arsye, nga tetë anëtarë që përbëhej kabineti i Nolit, vetëm dy prej tyre, ai dhe ministri i Arsimit, Stavro Vinjau e kanë përdorur termin revolucion. Pjesa tjetër e ministrave, të cilët për hirë të së vërtetës kishin përgatitur terrenin dhe realizuan de facto këto ngjarje, as nuk u nisën për të bërë dhe as nuk donin zhvillimin e një revolucioni në shtetin shqiptar. Kjo për një arsye shumë të thjeshtë, sepse ata vinin nga shtresa të larta të shoqërisë shqiptare në kuptimin pasuror ose nga radhët e ushtrisë. Madje, përpjekja e Nolit dhe e anëtarëve të Shoqërisë “Bashkimi” për reforma radikale krijoi një situatë konfrontimi në kabinetin qeveritar. Për këtë arsye, bashkëpunëtorët më të ngushtë të Nolit, duke përfshirë ministrin e Jashtëm, Sulejman Delvinën, ministrin e Luftës, Kasem Qafëzezin dhe ministrin e Brendshëm, Rexhep Shalën morën masa për të organizuar një tjetër grusht shteti për ta rrëzuar atë si kryeministër. Por kjo nuk u realizua për shkak të kohës së pamjaftueshme dhe precipitimit të ngjarjeve.

Pra, si mund të kemi një revolucion kur gjashtë nga tetë anëtarët e kabinetit qeveritar ishin kundër? Megjithatë, për arsye pragmatike e propagandistike në diskursin publik dhe publicistik edhe pas largimit nga Shqipëria, Fan Noli, ithtarët e tij dhe ish-anëtarët e organizatës “Bashkimi”, të cilët kaluan hapur në mbështetje të lëvizjes komuniste ndërkombëtare dhe Kominternit i konsideruan ngjarjet e qershorit 1924 si revolucion. Në të vërtetë, parë nga këndvështrimi i zhvillimeve politike që ndodhën në Shqipëri dhe Ballkan pas vitit 1944, ai ishte një eksperimet social ose, më saktë, një provë gjenerale për atë që ndodhi njëzet vite më vonë.

Për shkak se në gjuhën e përditshme Noli dhe ithtarët e tij me tendenca komuniste përdornin termin revolucion kur ishin në qeveri, disa diplomatë të huaj në relacionet e tyre për ministritë e jashtme kanë përdorur të njëjtin term. Duke u nisur nga ky precedent, ndonjë historian shqiptar e përdor këtë si argument për t`i mbushur mendjen studiuesve se me të vërtetë ai ishte revolucion. Në fakt është pjesë e protokollit zyrtar që një diplomat t`i referohet një ngjarje me termat që përdor autoriteti (shteti, qeveria, MPJ) i vendit përkatës. Më pas ai jep vlerësime nëse pretendimet e ngritura nga to qëndrojnë realisht ose jo. Ky konstatim vihet re në raportet e diplomatëve britanikë dhe amerikanë që kanë shërbyer gjatë vitit 1924 në Shqipëri.

Për të ruajtur koherencën ideologjike koncepti revolucion për ngjarjet e 1924 u përdor edhe nga historiografia komuniste pas 1944 dhe në diskursin publik nga E.Hoxha apo drejtues të tjerë. Kjo vijon edhe sot kur janë botuar dhjetra libra studimorë, memorialistikë, dokumentarë etj. Por në të vërtetë a ishte revolucion rrëzimi i një qeverie legjitime, duke përdorur dy garnizone të ushtrisë dhe një pjesë të popullsisë së armatosur që ishte nxitur nga opozita?

Pas leximeve dhe refleksioneve të shumta, diskutimeve me kolegë dhe persona të ndryshëm, personalisht mendoj që këto ngjarje ishin një grusht klasik shteti i ndërthurur me kryengritje të armatosur nga një pjesë e popullsisë.

Në çdo manual të grushteve të shtetit, në momentin që ushtria ngrihet kundër pushtetit ekzekutiv për ta rrëzuar me dhunë, nuk ka më hapësirë për ta interpretuar atë si revolucion, aq më pak revolucion demokratik. Në fund të fundit këtë e ka pranuar dhe sqaruar edhe vetë Fan Noli kur ngjarjet e 1924 i ka quajtur “coup d`etat” (grusht shteti).

Koha e Gjenive: Lord Byron, Ali Pasha dhe Bonaparti

July 9, 2024 by s p

Dr. Dorian Koçi/

Fillimi i shekullit të XIX ishte shekulli i Romanizmit në kulturën botërore. Romantizmi ishte kohë revolucionesh dhe klithmash për liri njerzore,vetjake dhe të përbotshme. Për herë të parë liria njerzore fitoi dimensione të përbotshme dhe inspiroi gjenerata të tëra njerzish nga Amerika Latine me revoltat kundër spanjollëve nën udhëheqjen e Simon Bolivarit, në Evropë me lëvizjen karbonare në Itali, revolucionin grek dhe lëvizjet për pavarësi të Armenisë dhe popujve të Ballkanit. Poeti britanik Lord Byron (1788-1824) është një nga përfaqësuesit më të mëdhenj të romantizmit evropian. Ai -thotë Johan Volfang Goethe-i krijonte veprat si gratë që krijojnë fëmijët e bukur: pa menduar dhe pa ditur qysh. Ai është talent i madh i lindur, dhe nuk di njeri tjetër me fuqi poetike më të madhe. Për perceptimin e së jashtmes dhe për aftësinë e depërtimit në të kaluarën ai është po aq i madh sa edhe Shekspiri. Lord Byron ishte një dishepull i shpallur i ndryshimit dhe i së bukurës sublime. Ai krijoi nëpërmjet krijimtarisë së vet një model të veçantë krijimtarie të njohur si Bajronizëm. Bajronizmi përmbante pikëllimin e shekullit, pikëllimin që mbartnin vetë poetët, krijesat etyre, heronjtë e veprave letrare, pikëllimin e mbartnin me mijëra lexues, që aq shpejt e bënë pikëllimin modelin e jetesës së tyre. Ata ishin të pakënaqur sidomos me padrejtësitë shoqërore. Jetonin të vetmuar në melankoli për çka kishin humbur, të delizionuar për çka nuk kishin arritur në jetë. Por ata shpesh kishin një shpirt rebel, kryengritës, kishin respekt e dinjitet për veten po vuanin se ndesheshin e po humbinin në kotësi. Heronjtë e tyre zakonisht ishin figura të mëdha që kishin ndryshuar rrjedhën e historisë së botës duke nisur që nga Prometeu i Shellit e deri te Napoleoni i Bajronit që nëpërmjet një epigrami të thjeshtë përshkroi gjithë shpirtin e gjenisë dhe epokës Napoloniane. Më datën 27 mars 1815 u shpërnda lajmi i arratisjes së Napoelonit nga ishulli Elba dhe rikthimi i tij në pushtet. Rikthimi i Napoleonit në Pallatin Tuiliry duket se ishte më shumë si një shëtitje kënaqësie sesa përparimi i një pushtuesi nëpër një vend që duhet ta pushtonte. Me këtë rast Bajroni shkroi poezinë “Ikja e Napolonit nga ishulli Elbë”, ku përshkruan gjithë sharm poetik figurën e Napolonit, gjeniut të politikës, artit ushtarak por dhe të drejtësisë. Kodi i tij juridik është në themel të së drejtës civile të ditëve tona dhe disa nga liritë që Romantizmi predikonte u sanksionuan që atëherë në kushtetutat e Evropës.

Ikja e Napolonit nga ishulli Elbë.

Nga Elba ikën, drejt në Lion

dhe në Paris afrohet dal’ nga dalë

Kapelën heq dhe damat i nderon

Dhe me kapele vret kaq kundërshtarë.

27 mars 1815.

Më herët Lord Byroni para se të bëhej i famshëm në botën letrare ishte frymëzuar edhe nga udhëtimet, kultura klasike dhe orientalizmi. Fundi i shekullit të XVIII do të përmbante një ngjarje të madhe në aspektin kulturor, për afrimet midis Perëndimit dhe Lindjes. Ekspedita e Egjiptit, e ndërmarrë nga gjenerali i ri ambicioz Napoelon Bonaparti më 1798, përveç ekspansionit ushtarako-ekonomik, do të zgjonte dhe interesimin e madh për Lindjen dhe kulturat e saj. Në të njëjtën kohë në Evropë si rezultat i ndikimit të shkëlqyer të Rilindjes dhe Iluminizmit u shtua interesi për trashëgiminë greko-romake, dhe influencat e saj në kulturën evropiane. Këta dy faktorë do të kontribuonin në lindjen e Filohelenizmit dhe Orientalizmit dy rrymave të fuqishme në mendimin evropian të shekujve në vazhdim. Orientalizmi në Evropë shkon deri në kohën e kryqëzatave dhe romancave mesjetare. Në periudha të ndryshme ka patur interesa dhe qëndrime të ndryshme ndaj Orientit dhe Orientalizmit, por ai u bë i njohur gjatë Romanticismit sepse Orienti ishte formë sublime e tij. Lord Bajron si një i ri aristokrat anglez dhe poet romantik në formim e sipër,i gjendur në Maltë në fillimet e Grand Tour-it të vet, do të dëgjonte për Ali Pasha Tepelenën dhe do vendoste që udhëtimin e vet ta vazhdonte në Epir për ta njohur nga afër pashain karizmatik. Kjo pleksje e veçantë e dëshirës për të eksploruar të shkuarën antike greke me orientalizmin e atëhershëm të Ballkanit do jepte një impuls të ri jo vetëm në jetën e Bajronit por do të kontribuonte fuqishëm dhe në krijimtarinë e tij të mëvonshme letrare duke e shndërruar veprën e tij në një nga kryeveprat e Romantizmit që posa kish lindur. Emocionet, mbresat dhe përshtypjet e kësaj vizite, tashmë janë të njohura botërisht nëpërmjet poemës “Child Harold”-një nga kryeveprat e letërsisë angleze. Si mund të vihet re me një vështrim të parë, në poemë përveçse motiveve romantike, ndjen dhe afinitetin e veçantë të poetit me Ballkanin. Mund të themi pa hezitim se ky udhëtim pati një efekt të dyfishtë, jo vetëm në krijimtarinë e Bajronit që pas botimit të poemës do të shkruante “u zgjova në mëngjes dhe e gjeta veten të famshëm” por dhe në mjediset intelektuale në Greqi dhe Shqipëri. Përshkrimin e parë sesi ishte në pamje Ali Pashë Tepelena e gjejmë tek letra e Bajronit dërguar së ëmës në 12 nëntor 1809 nga Preveza. Mes përshtypjeve dhe konsideratave që për mikpritjen Bajroni përshkruan Ali Pashën dhe fizikisht. Naltësia e tij është gjashtëdhjetë vjeç, shumë i ngjallur dhe jo shtatmadh, por ka një fytyrë të hijshme, sy të larmë, dhe mjekrën të bardhë, shumë i pritshëm dhe sillet me atë farë sedër që më duket se është veti e të gjithë turqve. Më andej ai vazhdon me konsideratat e tij rreth figurës së Ali Pashës duke shkruar se karakterin e vërtetë e ka fare të ndryshëm nga ç’duket në fytyrë. Është tiran pa shpirt, i ngarkuar me mizoritë më të tmerrshme, shumë trim dhe aq gjeneral i mire, sa e quajnë Bonoparti muhamedan. Napoleoni dy herë i ishte zotuar ta bëjë mbret të Epirit, po atij i pëlqen më fort të mbetet me anglezët dhe i urren francezët, si më tha edhe vetë. E çmojnë aq shumë,sa i bëjnë lajka dhe francezët dhe anglezët, meqenëse shqiptarët janë luftëtarët më të mirë të Sulltanit, ndonëse Aliu sa për sy e faqe varet nga Porta. Është luftëtar i fortë, por aq barbar,sa edhe dorëmbarë, ata që ngrenë krye i pjek në hell. Bonoparti i dërgoi një kuti duhani me pikturën e tij. Tha se kutia ishte e bukur, por sa për surratin, mund të mos ia kishte dërguar, pasi s’e hante malli shumë as për atë, as për origjinalin. Idetë e tij për të kuptuar fisin e njeriut prej veshëve, duarve e të tjera, të çudisin mjaft. Përshtypja e Bajronit rreth karakterit të Ali Pashës është përjetësuar dhe në vargjet e stanzës 62-63 të Kantos II të Udhëtimeve dhe shtegtimeve të Childe Harold (1812).

Në qoshk të shtruar me mermer, ku kroi

Me ujë rrjedhës që nga mez i trodhit

Gurgullon freski plot andë, dhe divani

I butë epshor fton mysafirët t’ulen

Rri pshtet’ Aliu, burrë luftërash mizor;

Po tash kur ëmbëlsia rrezet hedh

Në ballin e nderuar t’ë atij plaku

Nëpër tiparet nuk i duken gjurmat

E kobit që fsheh brenda dhe e njollos me turp.

Jo se kjo mjekër e bardhë e gjatë e tij

S’përkon me ndjenjat e rinisë së zjarrtë;

Moshën e mundi sevdaja-kështu thonë

Hafizi dhe Tejani me të drejtë-

Po kobet q’heshtin zërin e mëshirës,

Dhe si kanë hijet kujt, sidomos plakut,

I kanë vënë damkën e egërsirës,

Gjaku do gjak, e kush me gjak e nis

Do ta mbarojë jetën ca më keq me gjak.

Galeria e personasheve që krijoi Lord Byroni nuk mund të kuptohen pa ndjesitë personale që ai përftoi nga udhëtimi i tij në Lindjen e Afërt-Shqipëri, Greqi, Turqi dhe padyshim si është pranuar tashmë prej kohësh nga kritika letrare një pjesë e madhe e personazheve fiktivë të tij tek “Oriental Tales”( 1816) janë frymëzuar nga historitë urbane që qarkullonin rreth Ali Pashë Tepelenës. Kësisoj në mënyrë të pashmangshme Bajroni e lidhte gjeninë e Ali Pashës me atë të Napoelonit, dhe vetë ai kthehej në një pikë përbashkimi mes Lindjes dhe Perëndimit dhe dy personaliteteve të rëndësishëm të epokës. Në një farë mënyre Bajroni ndiente dhe perceptonte atë që do shprehte më vonë Viktor Hygo në parathënien e “Orientaleve” se Ali-Pasha,… është për Napoleonin çka është tigri për luanin, skifteri për shqiponjën”.

Bibliografi:

Afrim Karagjozi. Miti Shqiptar i Bajronit. Plejad:Tiranë, 2006

Afrim Karagjozi. Lord Bajroni. Plejad:Tiranë, 2011

Bajron. Çajld Harold. Shqipëruar nga Skënder Luarasi, Shtëpia Botuese Naim Frashëri, Tiranë, 1973.

Gëte, Vepra të zgjedhura , Volumi 4

Dhori Qiriazi. Gjauri dhe poema të tjera. Toena:1996, Tiranë.

Victor Hugo. Les Orientales. Paris, Charpentier, 1841.