Nga Rafael Floqi/

Epoka e luftërave të çmendura të ofertave dhe marrëveshjeve të dëshpëruara për shitblerë shtëpi  po i vjen fundi.

Kanë ikur ditët e vendosjes së një tabele për shitje dhe pritjes që të fillonte furia e ofertave. Shitësit e shtëpive do të kenë një zgjim të vrazhdë këtë verë.

Vitet e fundit ishin shumë të mira për njerëzit që vendosën të shesin shtëpitë e tyre. Ndërrimi masiv i zhvendosjes nënkuptonte se shumica e shtëpive që dilnin në treg ishin subjekt i luftërave të ofertave. Fëmijët e pasur u futën me oferta me para në dorë dhe shitësit shënuan fitime të mëdha të papritura ndërsa blerësit e lodhur i çuan çmimet në lartësi të reja. Nuk kishte asnjë dyshim se kush kishte dorën më të lartë.

Tani, pasuria e shitësve po ndryshon. Çmimet e shtëpive janë ende në rritje, me një ritëm modest, në pjesën më të madhe të vendit, por kohët e vendosjes së një tabele për shitje dhe pritjes për fillimin e furisë së ofertave kanë kaluar. Ndërsa opsionet e blerësve po rriten ngadalë, shitësit mund të duhet të ulin çmimet e kërkuara ose të presin më gjatë që të vijë një ofertë e qëndrueshme. Blerësit e sotëm të shtëpive nuk janë aq të gatshëm të kalojnë inspektime ose të heqin dorë nga të drejtat e tjera të rastësishme për të përshpejtuar një shitje. Ndryshe nga paraardhësit e tyre në kulmin e pandemisë, blerësit tani mund të përballojnë të godasin gomat përpara se të hyjnë në një marrëveshje.

Më e dhimbshme, normat e huave të shtëpive  janë rritur në 7% nga nivelet më të ulëta rekord prej më pak se 3% në 2021, gjë që jo vetëm që kanë penguar blerësit e mundshëm, por edhe kanë ndryshuar llogaritjen për shumë shitës. Meqenëse shumica e njerëzve duhet të kthehen dhe të blejnë një pronë tjetër për të jetuar, edhe ata që përfitojnë shumë nga një shitje e kanë të vështirë të përmirësojnë gërmimet e tyre, duke pasur parasysh kostot e rritura të huamarrjes. Kjo do të jetë një verë mizore për shitësit që nuk janë gati të pajtohen me këtë realitet të ri.

Sigurisht, gjithmonë mund të jetë edhe më keq. Nuk ka shenja që çmimet e shtëpive janë në prag të kolapsit dhe më shumë shitje po ndodhin tani sesa një vit më parë. Në fund të fundit, njerëzit duhet të lëvizin për një sërë arsyesh të jetës; normat e interesit të mortgage qofshin të mallkuara. Numri i shtëpive për shitje në çdo moment po rritet gjithashtu, që do të thotë se po i afrohemi një tregu “normal”. Epoka e akullnajave të industrisë së strehimit po shkrihet ngadalë.

Por muajt e pikut të shitjes së shtëpive, të cilat zgjasin nga pranvera deri në mes të verës, mund të vijnë me një zgjim të vrazhdë këtë vit. Ata që shpresonin se normat më të ulëta të huave do të lyejnë rrotat e tregut të banesave, duke nxitur më shumë blerës të largohen dhe të bëjnë oferta për çmimet e shtëpive, po kuptojnë se skenari i ëndrrave nuk do të realizohet. Shitësit mund të kenë ende një avantazh, por ai nuk po bëhet më. 

Kur shitësit shpresëdhënës thërrasin Klement Bardhin, një agjent i pasurive të paluajtshme në Michigan , ai zakonisht i pyet ata se sa mendojnë se shtëpia e tyre mund të arrijë në treg. Në vitin 2021 ose 2022, përpara se rritja e normave të interesit të huave të shtypte kërkesën e blerësve, njerëzit zakonisht mendonin se shtëpitë e tyre vlenin shumë më pak se sa mund të shisnin, më tha Keli. Tani, kur ai shtron të njëjtën pyetje, “zakonisht po e tejkalojnë atë nga pak,” thotë  ai. Goditja me kamzhik mund të jetë  një krahasim shitësit e sotëm. Detroiti ishte ndër qytetet më të goditura nga hangoveri pandemik, me çmimet lokale të shtëpive në mars që ranë afërsisht 12% më lart nga kulmi në maj 2022, sipas Indeksit të Çmimeve të Shtëpisë të kompanisë Freddie Mac. Por ndërsa qyteti mund të jetë në skajin ekstrem të gjërave, shitësit në mbarë vendin përballen me rrethana të ngjashme: ka më pak blerës atje dhe ata që janë në gjueti kanë më shumë opsione.

“Sa më shumë e më larg shkojmë nga kulmi i tregut,” më thotë Keli , “aq më e vështirë është të mohosh atë që ka ndodhur.”

Qysh nga fillimi i vitit 2024 dukej se kishte të gjithë përbërësit e një kulmi të dytë të krizës të shitësve të shtëpive. Inflacioni po ftohej, që do të thotë se Rezerva Federale së shpejti mund të shpallte fitoren në luftën e saj ndaj rritjes së çmimeve dhe të fillonte të ulte normat e interesit. Kjo, nga ana tjetër, do të ulte normat e huave, duke inkurajuar teorikisht më shumë blerës të hidhen në tregun e banesave. Shitësit do të kishin epërsinë në dy mënyra: Një valë e re kërkese do të rriste vlerën e shtëpive të tyre, ndërsa kostot më të ulëta të huamarrjes do ta bënin më pak të dhimbshëm kërcimin në vendet e tyre të reja. Fatkeqësisht për shitësit e mundshëm, ky skenar Goldilocks nuk ishte menduar. Inflacioni ka qenë më i nxehtë se sa pritej dhe Fed ka sinjalizuar se është ende e rehatshme t’i mbajnë normat e interesit më të larta për një kohë më gjatë. Normat e mortgage nuk kanë rënë – në fakt, ato janë rritur rreth 0.6  për qind që nga fillimi i vitit. Selma Hepp, kryeekonomistja në firmën e analitikës së pronave CoreLogic, e quan këtë “viti i kokës së rreme”.

 “Sa më shumë e më larg shkojmë nga kulmi i tregut, aq më e vështirë është të mohosh atë që ka ndodhur.”

Tani, shitësit e mundshëm po shikojnë në anën e kundërt të skenarit të shpresuar. Nga njëra anë, normat e tyre më të lira të huave tani duken si një dhuratë që nuk do të vijë më, gjë që e bën të vështirë angazhimin për një lëvizje. 

Rreth 58% e kredive të papaguara për shtëpi në SHBA kishin norma interesi nën 4% në fund të vitit të kaluar, sipas Agjencisë së Financës. Nëse vendosni 20% poshtë çmimin për një shtëpi prej 400,000 dollarë, diferenca midis një huaje 4% dhe një hipotekë 7% do të ishte 600 dollarë më shumë sesa  pagesa çdo muaj. Ju mund ta shihni pse kjo është e keqe si për blerësit ashtu edhe për shitësit – blerësit nuk mund të durojnë të paguajnë shumë më tepër për të njëjtën shtëpi, ndërkohë që shitësit i mbajnë tarifat që rrëmbenin kur paratë ishin të lira gjatë krizës shëndetësore COVID-19.

Por shumë njerëz ende duhet të lëvizin edhe nëse nuk duan domosdoshmërisht, dhe disa shitës mund të pajtohen me faktin se tarifat nuk po bien. Pasi ta kenë gëlltitur këtë realitet, këta shitës do të përballen me një peizazh më pak të favorshëm të pasurive të paluajtshme. Ndërsa më shumë lista dalin në treg në pranverë dhe verë, numri i shtëpive për shitje në çdo moment, i njohur ndryshe si inventari aktiv, pritet të rritet. Inventari mbarëkombëtar është rritur me 33% nga një vit më parë, sipas firmës së të dhënave të banesave Altos Research, duke u dhënë blerësve të shtëpive shanse më të mira për të bërë pazare për të ulur çmimet dhe për të shënuar koncesione.

Sigurisht, çmimet e shitjes në mars u rritën rreth 6.6% nga viti i kaluar, sipas Freddie Mac, por treguesit kryesorë për marrëveshjet që do të mbyllen këtë verë “nuk janë as aq të fortë”, tha Mike Simonsen, presidenti i Altos Research. në një përditësim të fundit javor. Çmimet në listat e reja në të gjithë vendin janë në thelb të sheshta nga një vit më parë, dhe 33.5% e shtëpive për një familje në treg kanë parë një ulje nga çmimet e tyre fillestare të kërkuara, më së shumti nga çdo prill në një dekadë. Moody’s Ratings tani pret që vlerat e shtëpive të rriten me 1% këtë vit pas një rritjeje prej 6.5% në 2023.

Edhe pasi të jetë rënë dakord për një çmim, shitësit mund të duhet të përballojnë më shumë nga kostot për të përfunduar transaksionin se më parë. Ndryshe nga gjatë kulmit të pandemisë, një blerës mund të jetë në gjendje të detyrojë shitësin të paguajë për kostot e mbylljes ose riparimet e kushtueshme që dalin gjatë një inspektimi. Më shumë se një e treta e shitësve u dhanë koncesione blerësve në tre muajt që përfundojnë më 31 tetor, zbuloi Redfin, nga 27.6% dy vjet më parë.

Shitësit në të gjithë vendin nuk do ta ndiejnë dhimbjen në mënyrë të barabartë – në fakt, shumë do të bëjnë mirë për veten e tyre. Në Verilindje dhe Perëndim, inventari aktiv është ende më shumë se 30% nën nivelet e vitit 2019, duke e mbajtur të ngushtë konkurrencën për shtëpitë. Situata do të jetë më e vështirë në vende si Austin ose Boise, Idaho, ku banorët e pasur jashtë qytetit ngritën çmimet në mes të pandemisë. Tani që njerëzit nuk po lëvizin aq shumë në të gjithë vendin, është më e vështirë të gjesh llojet e blerësve të gatshëm të bëjnë oferta të egra për pjesën e tyre të Brezit të Diellit.

“Kur ne listonim shtëpitë për shitje dhe ato shisnin për çmimin e kërkuar, shpesh nuk kishte një blerës të dytë që ofronte afër atij çmimi përfundimtar,” më tha Keli. “Pra, tregu ishte shumë emocional në një drejtim. Dhe unë po i paralajmëroja të gjithë: Mjafton që një blerës të largohet.”

Libby Levinson-Katz, një ndërmjetëse në Denver dhe kryetare e komitetit të tendencave të tregut të shoqatës lokale të sekserëve, tha se ajo po i këshillon shitësit atje që t’i venë çmimet e shtëpive së tyre në mënyrë konservative dhe të kujdesen për artikujt me bileta të mëdha, siç janë riparimet e mëdha, përpara se të listohen. Blerësit e ndërgjegjshëm për çmimin tashmë po luftojnë me tarifat e larta dhe çmimet e shtëpive – ata nuk duan të marrin më shumë shpenzime sapo të marrin çelësat.

“Unë mendoj se shitësit duhet të shtrëngojnë rripin e sigurimit dhe të dinë se kjo nuk do të jetë domosdoshmërisht një shitje e shpejtë,” më tha Levinson-Katz. “Mund të zgjasë pak, sepse blerësit po tregohen vërtet të kujdesshëm tani.”

I humbur në gjithë këtë bisedë për problemet e shitësve është fakti i thjeshtë se më shumë inventar shtëpish të ketë është i mirë për të gjithë. Shitësit thjesht kishin shumë fuqi gjatë pandemisë – lavjerrësi që lëkundet në drejtimin tjetër thjesht do të thotë që ne po bëjmë ngadalë rrugën drejt një tregu më të ekuilibruar.

Për një gjë, shumë shitës përfundojnë edhe vetë si blerës: 78% e pronarëve të shtëpive thonë se planifikojnë të blejnë përsëri menjëherë pasi ta shesin, zbuloi John Burns Research and Consulting. Pra, ndërsa mund të jetë mirë për shitësit të shikojnë rritjen e vlerave të shtëpisë së tyre me çdo ofertë të dëshpëruar, ata ndoshta do të duhet të bashkohen me masat që zhurmojnë mbi listat ose shqetësohen për realitetin e ri të normave të huave.

 “Shitësit duhet të shtrëngojnë rripin e sigurimit dhe të dinë se nuk do të jetë domosdoshmërisht një shitje e shpejtë.”

Për shkak se amerikanët i shohin shtëpitë e tyre jo vetëm si strehim, por edhe si mjete investimi, një treg i dobët i shitësve mund të jetë gjithashtu një problem – nëse çmimet bien, blerësit mund të mos duan të blejnë shtëpi nga frika se mos kapin një thikë që bie. Kjo është arsyeja pse ekonomistët flasin aq shumë për nevojën për një treg të balancuar, dhe jo një treg që thjesht favorizon përballueshmërinë për blerësit. Është një vijë e mirë për të ecur.

Ndërsa ngadalësimi për shitësit mund të jetë i mirë për tregun e banesave të vendit në afat të gjatë, ndërrimi i papritur mund t’i lërë pronarët e shtëpive të ndihen sikur e kanë humbur varkën. Rreth 79% e shitësve të fundit në një anketë nga Realtor.com thanë se do të dëshironin të kishin listuar shtëpinë e tyre më shpejt për të përfituar nga një treg më i nxehtë. Por Klementi më tha se ai përpiqet t’i mbajë gjërat në perspektivë

Dallas, Teksas – 11 maj 2024 – Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani Sadriu, mori pjesë në një tryezë të organizuar nga World Council Affairs në Dallas, Teksas, ku pati rastin t’u drejtohet përfaqësuesve të bizneseve amerikane. Presidentja Osmani shoqërohej nga një delegacion i bizneseve kosovare dhe Drejtori Ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë. Delegacioni i bizneseve ka marrë pjesë edhe në Samitin e Biznesit SHBA-Afrikë, për të eksploruar mundësitë e shumta për bashkëpunim ekonomik që offohen në Afrikë.

Gjatë fjalimit të saj, presidentja Osmani theksoi përparësitë konkurruese të Kosovës, duke përfshirë fuqinë punëtore të re dhe të kualifikuar, normat tatimore miqësore për investitorët dhe pozitën gjeografike strategjike që shërben si një portë në mes të lindjes dhe perëndimit. Ajo nënvizoi mbështetjen dhe përkushtimin e palëkundur të Kosovës për marrëdhëniet e saj të veçanta me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, duke theksuar Kosovën si shtetin më proamerikan në botë.

Arian Zeka, Drejtor Ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë, elaboroi më tej mundësitë për investime në Kosovë. Zeka theksoi qasjen e vendit në tregje më të mëdha, afërsinë me portet detare, kostot e ulëta operacionale, valutën e qëndrueshme, mekanizmat efektivë të mbrojtjes së investimeve dhe rrezikun e ulët politik. Ai përshkroi sektorët potencialë të investimeve, duke përfshirë energjinë, minierat, përpunimin e ushqimit, teknologjinë e informacionit dhe komunikimit, kujdesin shëndetësor, menaxhimin e mbetjeve, turizmin dhe modën.

Tryeza ofroi një platformë për bizneset kosovare që të ndërveprojnë me bizneset amerikane dhe të eksplorojnë mundësitë e bashkëpunimit, për lidhje më të mëdha ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara.

Presidentja Osmani shprehu mirënjohjen e saj për pritjen e ngrohtë dhe diskutimet e frytshme në tryezën e rrumbullakët, duke theksuar përkushtimin e përbashkët për forcimin e marrëdhënieve dypalëshe dhe promovimin e prosperitetit ekonomik për të dyja shtetet. Delegacioni i bizneseve i është bashkuar Presidentes Osmani edhe në vizitën tek prodhuesi amerikan i helikopterëve “Bell” ku përfaqësuesit e kompanisë oftuan informata për fluturaket e tyre, derisa ata të kompanisë amë Textron Systems, prezantuan gamën e automjeteve të blinduara, një pjesë e të cilave tashmë janë në flotën e Forcës së Sigurisë së Kosovës.