Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

VIKTOR STRATOBËRDHA, 13 MUAJ KINEAST

by

Rreth librit me të njetin titull të përgatitur nga regjisori i njohur Kristaq Dhamo

Nga Skifter Këlliçi

Një ditë vere të vitit 2010,  në shtëipnë time në Boston, ku jetoj dhe punoj prej 24 vitesh, më erdhi me postë një libër që ma dërgonte miku im, regjisori i njohur Kristaq Dhamo, që jetonte aso kohe në Nju Jork, pranë së bijës së bashku me të shoqen Dhorkën, historiane e arteve. Libri i shkruar prej tij, titullohej “Viktor Stratobërdha, 13 muaj kineast”. Qe një e papritur shumë e këndshme, sepse, siç do të rrëfej më poshtë, ruaja edhe unë disa kujtime për Viktorin, këtë  kineast të talentuar, mbi  supet e të cilit  për disa dekada rëndoi pesha mizore e diktaturës komunisto-enveriste me internime dhe burgime. Duke shfletuar librin të pajisur me foto edhe nga veprimtaria krijuese aq e pakët e tij në fushën e kinematografisë,  m’ u fanitën disa kujtime të pakta, por kuptimplote që lidhen  me takimet që kisha pasur edhe unë me të gjatë kohës që Viktori kishte qenë  dënuar në Berat në vitet 60-të të shekullit të kaluar, kur unë punoja arsimtar në atë qytet, dhe për të cilat do të rrëfej më poshtë së bashku me përshtypjet e mia për këtë libër.

 … Një pasdite, aty nga fillimi  vitit 1953, unë atëherë 15-vjeçar, me fëmijë të tjerë mësuam se nga Bashkimi Sovjetik kishte ardhur një grup kineasësh dhe aktorësh sovjetikë, për të xhiruar  skena të filmit ”Skëndërbeu”, ku luanin e dhe aktorë shqiptarë. Ne kishim kurreshtje të shihnim, sidomos aktorin e madh gjeorgjian Akaki Horava, të cilin e kishim parë në filmin sovjetik “Gjergj Sakadze”, një hero i Gjeorgjisë së  Mesjetës, që do të luante rolin e Gjergj Kastriotit tonë.

 Mësuam se pjesëtarët e grupit  bujtnin në hotel “Dajti”, prandaj një pasdite u sulëm andej. Patëm fat, sepse, ndërkohë, pamë disa prej aktorëve  që bisedonin në sheshin e vogël të  këtij hotel. Njohëm edhe Horavën, ose më mirë një burrë i ri që i shoqëronte aktorët na tregoi se cili ishte Horava , sepse ai nuk kishte as mjekërr, as mburojë dhe shpatë, siç e kishim parë në film.  Madje burri i ri , diç i tha  Horavës, që u kthye nga ne dhe na përshëndeti me bujari.

Mësuam se ky burrë ishte Viktor Stratobërdha dhe  punonte me    regjisorin  e madh  madh Jutkjeviç, emrin e të cilit e kishim parë dhe në filma të tjerë sovjetikë. Me fjalë të tjera, mësuam se ai ishte ndihmës i tij  në filmin “Skënderbeu”.

 Ky  ishte takimi   imi I parë me Viktorin, emri i të do të bëhej i njohur  vetëm me tre filma  të tjerë dokumentarë dhe asgjë më shumë, sepse pas Konferencës famëkeqe të  Tiranës në prill të viti 1956, ai së bashku me Nesti Zoton, atëherë drejtor i Konostudios “Shqipëria e  Re” dhe  me rreth 200 intelektualë të tjerë, ish-partizanë komunistë, drejtues institucionesh të rëndësishmë të larta partiake dhe shtetërore, specialistë në fusha të ndryshme, gazetarë profesorë, u   dënuan drejtpërdrejt nga diktatori Enver Hoxha, sepse  me guxim dhe çiltërsi, siç do të vë në dukje më poshtë, ngritën zërin kundër udhëheqjes së Partisë së Punës, e cila  po shkëputej  nga masat e gjera të popullit, që  po varfërohej gjithnjë dhe më shumë.

   Duke lexuar librin e mësipërm të Kristaq Dhamos, mësojmë së një ndër ta ishte dhe Viktor Stratobërdha, i cili, nga ish-partizan, u bë komunist, shkoi tërë entuziazëm në Bashkimin Sovjetik për t’u bërë regjisor filmi, u kthye po me atë entuziazëm që andej pas  gjashtë  vitesh studimi me regjisorë nga më të njohurit edhe në botë, Pudovkin, Dovzhenko, Rom, Gerasimov, Jutkjeviç, i cili, ndonëse nuk ishte delegat në këtë konferencë, mbështeti hapur diskutimet  e mësipërme, ashtu siç i kishte mbështëtur edhe në mbledhjen e organizatës së Partisë së Kinostudios, dhe shprehet kështu në faqet e librit: “Konferenca e Tiranës ishte përplasja e parë e të gjithë ish-partizanëve komunistë, idealistë me një realitet që kishte zhgënjyer ëndrrat tona rinore, që na bënë të dilnim malit për çlirimin e Shqipërisë. Aty të gjithë ata që nuk donin që të merreshin nëpër këmbë synimet e larta të luftës së tyre liridashëse dhe demokratike, i bënë atentatin e parë kultit të individit, polarizimit të jetës, dogmatizmit dhe sektarizmit enverist”.

Ndër viktimat e para që ndëshkoi Enver Hoxha pas kësaj konference, ishte edhe Viktor Startobërdha, edhe  sepse pas   punimeve të saj  tërë dufi ishte shprehur një kolegu komunist me fjalët:”Atje ia thyen hundët Enver Hoxhës”. I përjashtuar nga partia,  dëbohet  nga Konostudioja dhe degdiset  …drejtor  i së së vetmes kinemaje  të Beratit. “Ma merr mendja se  duhet të jetë një rast i veçantë dhe unikal në rruzullin tokësor, që një regjisor, duke qenë mendërisht  dhe fizikisht tepër në regull, të ketë një jetëgjatësi kaq të shkurtër, – vë në dukje Stratobërdha në një letër dërguar Kristaq Dhamos më 21.12.1998, kur ndodhej i mërguar në  Greqi, ecila është përfshirë në libër .- Vetëm në një diktaturë si  kjo jona dhe që bota nuk arrin ta kuptojë, ndodhin të tilla fenomene”.

Mesditë  vere e  vitit 1960. Gazetar prej dy vitesh në Radio Tirana së bashku me Petro Kitën, atëherë nëndrejtor i saj, ndodhem në Berat. Ai për një konferencë politike dhe unë për një reportazh. Dhe ja, pas drekës, kur  ndodhemi në një kafene, shohim të na afrohet një burrë  ende i ri. Takohet me me Petro Kitën. Mezi e njoh. Eshtë Viktor Stratobërdha. (Ishte koha kur diktatura  komuniste nuk i kishte shtrënguar dhe më shumë burgjitë, prandaj dhe ata biseduan përzemërsisht, doemos pa përmendur Konferencën e Tiranës, pas së cilës  ishte kritikuar nga lart edhe Petroja, si anëtar liberal  i Byrosë së Partisë së Radios  që kishte miratuar  diskutimin  e rreptë të  gazetarit Niazi Demi në këtë konferencë) .

 Pastaj Viktori na tregoi edhe kinemanë që që kishte shndërruar në një sallë të këndshme. Asnjë fjalë midis tyre për atë… konferencën e nëmur as edhe, siç u mor vesh vite më vonë, për pyetjen më të tmerrshme që i kishte sugjeruar ai Nesti Zotos që ta përfshinte në diskutimn e tij në konferencë: ”A ka dijeni K.Q. për varfërinë  në vend dhe cili është shkaku i kësaj varfërie?”.  Me kaq  u ndamë nga ai.

  Tri  vite më pas Viktori arrin të bëhet regjisor i Estradës së Beratit, që nga e dobëtat nën drejtimin e tij, u bë nga më të  mirat e vendit. ”C’mund të kishte ndodhur? Rehabilitim,? Zbutje e  vijës së Partisë? Keqardhje? Asnjera. Gjithçka në vazhdën e politikës sënjohur të  “shtrëngimit dhe lirimit paksa të vidave,” – vë në dukje Kristaq Dhamo në librin e tij. 

Por, ndërkohë që pritet që  të mbarojë afati i dëbimit të tij nga Berati dhe të rikthimit në Kinostudio, Viktorit i komunikohet nga Komiteti i Partisë së Beratit një pesëvjeçar tjetër  qëndrimi  në këtë qytet. Ka një arsye. Në një nga shfaqjet  më të sukseshme të Estradës së Beratit, ai ka vënë në skenë një skeç të marrë ng a Estrada e Elbasanit, ku angazhimet e bujshme të fundvitit që nuk realizohen, kthehen në parodi. Por Viktori shton nje detaj shumë të mprehtë: Angazhimet janë materializuara në  një arkivol që e mbajnë në supe katër aktorë, të shoqëruar nga një marsh funebër. Për më tepër  që  ato ditë Berati ishte nderuar me Flamurin e Garave të ashtuquajtura Socialiste, ku në fakt të dhënat, si gjithnjë, ishin të fryra, ndryshe  nga   të vërtetat. “Drejtuesit e partisë së rrethit të Beratit, – shkruan Kristaq Dhamo në librin e tij, – e cilësuan këtë skeç si denigrim të qëllimshëm të ’’sukseseve socialiste”. Dhe si pasojë këtu fillon edhe kalvari i gjatë i punëve të krahut në gurore, pyjore, ndërtim, ndërmarrje bujqësore”.  Me të ashtuquajturin qarkullim kuadri, edhe mua në vitin 1966 më emëruan arsimtar në Berat. Dhe në këtë qytet, që atëherë kishte  vetëm një rrugë-shetitore, ishte e pamundur që një ditë të mos takoja edhe Viktor Stratobërdhën. Ndodhi krejt rastësisht. Një ditë dimri të vitit 1967, në kinemanë e Beratit, ku ai  vite më parë kishte qenë drejtor, po shfaqej filmi “Skënderbeu” në të cilin, siç përmenda më sipër, kishte qenë ndihmës i regjisorit  sovjetik Jutkjeviç. Filmi shfaqej vetëm nëpër rrethe, dhe jo në Tiranë, sepse ishte prodhim …sovjetik, ndonëse ishte realizuar në vitin 1952-53 në periudhën staliniste dhe ndihmës regjisor…Viktor Stratobërdha. Paradoks qesharak!…

Me të mbaruar filmi, tek po dilnim nga kinemaja, befas u ndodha bri tij. Pandeha se nuk do të më njihte. Por dy shokë të tij që e shoqëronin, e kujtuan kush isha. Më mbante mend. Bëmë një bisedë të shkurtër, por kur mendova të ndahesha, dy shokët që nga pamja e jashtme dukeshin punëtorë me të cilët punonte, më ftuan të gjerbnim kafe bashkë me të. Pranova. 

Më tha se me kishte ndjekur emisione letrare të Radios që përgatitja unë dhe më pyeti nëse po shkruaja ndonje libër. Iu përgjigja se pas disa muajsh do të botohej një vëllim imi me tregime. Më uroi të shkruaja më pas një skenar filmi, siç ndodhi vite më vonë.

Pata dhe raste të tjera të bisedoja me Viktorin, që, me sa mbaj mend, ishte martuar me një vajzë nga nje derë e fisme beratase, por “e prekur”. Sidoqoftë, ndjeja një farë shqetësimi që këto takime, të cilat dëshiroja t’i kisha më të shpeshta, ata të partisë në Berat nuk do t’i shihnin me sy të mirë.

 Por ndodhi diçka që më shqetësoi dhe më shumë. Zakonisht drekën e haja në restorantin  “Berati”, ku  drekonin edhe shefi i  Deges së  Punëve të Bredshme me zëvendësin e tij,  të dy të ardhur nga Tirana, që në biseda  me mua  më dukeshin të çiltër. Dhe ja pas disa ditësh zevendësshefi me të ciin ndodhesha vetëm në një tryezë të restorantit, më tha me zë të ulët që  të kisha kujdes për dy gjëra: T’u shmangesha bisedave me Viktor Stratobërdhën dhe të mbaja sa më ulët volumin e Radios  në dhomën ku banoja, kur dëgjoja lajme dhe muzikë nga RAI. 

“Më ka  ardhur dhe më  ka takuar enkas filani në zyrë,-  vazhdoi ai dhe përmendi emrin e një ish-oficeri pensionist që banonte  në hyrjen përballë  hyrjes ku banoja unë  dhe më ka raportuar se ti dëgjon atë ” Radion  e degjeneruar italiane”. Veç kësaj më ka thënë se ti takohesh edhe  armikun Viktor Stratobërdha, madje ka qëlluar edhe para pallatit ku banoja. Prandaj edhe një herë, ki kujdes”. 

Kështu që nga ajo ditë unë nuk munda ta takoja më Viktorin, aq më shumë se ai u caktua të punonte në një  gurore larg Beratit, nga ku kthehej shumë vonë në shtëpi. Veç kësaj, unë nga fundi i vitit vitin 1969 u riktheva në Radio dhe pastaj në Televizion dhe nuk pata më rast të takohesha me të.

 Mirëpo, në vitin 1972, kur nisi një pranverë e vogël në artin dhe kulturën tonë, si pasojë e zbutjes të së ashtuquajturës “luftë e klasave”, (për shembull, Festivali i  11-të i Këngës  në RTVSH),  mora vesh se, pa pritur, Viktorin e  kishin emëruar sërishmi regjisor në Estradën e Beratit. Gjykova me shokë se tashmë kishin marrë fund hallet dhe dertet e tij. Por kjo zgjati pak kohë, sepse pas Plenumit të 4-të KQ të Partisë, siç dihet, Enver Hoxha nisi një kryqzatë në lëmim e kulturës dhe artit , pastaj  kundër kuadrove të lartë të ushtrisë, ekonomisë, që solli si pasojë që Viktor Stratobërdha në vitin 1975, pas një mbledhjeje demaskuese si armik I popullit,   të arrestohej dhe të dënohej me 10 vjet burgim për… agjitacion dhe propagandë.

“Lirohem nga burgu pas nëntë vjetësh, – shkruan ai në letrën drejtuar  Kristaq Dhamos, që kam cituar më lart. – Pas kryerjes së dënimit, jetë eremiti. Në ngjarjet e hyrjes nëpër ambasada, (korrik 1990), nuk munda të çaja. Isha i vonuar. Në 91-shin marr arratinë    për ku të dalë, por nuk më eci. As me tragetet e marsit.  Atëherë, më këmbë për  në Greqi”.

  Në vitin 1992, kur po shkruaja “Historinë e Radio-Televizionit Shqiptar, (1938-1990), botuar në vitin 2004,  u njoha në Arkivin e Shtetit me dosjen e Konferencës së Tiranës, (4-8 prill 1956), me rreth 400 faqe të shaptilografuara, ku përfshiheshin të gjitha dikutimet e delegatëve pjesëmarrës në këtë konferencë, shumica dërmuese e të cilëve kritikuan ashpër udhëheqjen e partisëdhe shtetit për probleme që janë trajtuar më lart në këtë shkrim.

   Mbi bazën e këtyre diskutimeve aq tronditëse, në shkurt të vitit 1995 në  një gazetë të përditshme  botova një dosier prej rreth 20 faqesh, që pati  jehonë të  madhe . Dhe kjo, sepse ishte hera e parë që tregohej publikisht dhe me fakte  e vërteta tragjedia  e kësaj konference, e cilësuar nga Enver Hoxha si “komplot i përgatitur nga Ambasada Jugollave në Tiranë dhe agjentët e saj renegatë, armiq  të partisë dhe popullit”. Dhe ja, disa javë më vonë më ndali në rrugë një i panjohur. Pandeha se do të më pyeste për ngjarje dhe rezultatë sportive, siç  na ndodhte jo rallë  neve komentatorëve radiotelevizivë të futbollit. Por jo. Ai më tha: ” Ke shumë të fala nga Viktor Stratobërdha, i cili  është emigrant si unë  në Greqi. Të kujton me shumë mall dhe të përgëzon për dosierin aq të goditur për Konferencën e Tiranës. Të përgëzon edhe për dy filmat e Xhanfise  Kekos dhe  Gëzim   Erebarës me skenarët e tu  që ka parë në kanalet shqiptare. Kur të vijë ndonjëherë  në Shqipëri, ka shumë dëshirë  të të takojë.”  Por kjo  mjerisht nuk ndodhi…Në vitin 1999, u zhvendosa dhe unë me familien në Amerikë. Nuk dija si të lidhesha me të. Dhe ja, në maj të vitit 2000,  pasi  ishte vendosur   si emigrant politik në   Kanada,  mora vesh me shumë keqardhje se Viktor Stratobërdha ishte shuar përgjithnjë. ç’përkim i çuditshëm! Kishte lindur në maj të vitit 1925 dhe ishte ndarë nga jeta në maj të 75 viteve më pas.  

“Do të kishte qenë një nga figurat më të më mëdha  të kinematografisë sonë,- më thoshte Kristaq Dhamo në biseda telefonike, ai në Nju Jork dhe unë në Bostoni, në të cilat bisedonim  kryesisht për kinematografinë. – Por do të shkruaj për të”.

Dhë kështu  ndodhi.  Kristaqi shkroi për të një libër të vogël, por me vlera të mëdha, të shoqëruar me intervista të botuara në gazeta dhe revista, kushtuar atij, si dhe  përshtypje, së pari nga e bija, F lutura,psikologe dhe  të shkrimtarëve dhe artistëve që e kishin njohur nga afër, Dionis Bubani,  Arian  Myrto, Xhovani Shyti… Shkroi si artisti për  artistin,  i shtyrë dhe frymëzuar nga dashuria dhe respekti për ato  që Viktor  Stratobërdha  kishte mundur  të bënte  vetëm për  13 muaj  regjisor, siç e ka titulluar librin e tij. Në gusht të vitit të kaluar edhe   Kristaq Dhamo u nda  nga jeta, por në  moshën 89-vjeçare,  veç të tjerash, besoj,  edhe me kënaqësinë që  pas filmave të tij  mbresëlënës ,  na la   dhe një libër shumë  domethënës në bibliotekën e kinematografisë shqiptare, për Viktor Stratobërdën.  

Dy botë

by

Astrit Lulushi/

Qëllimi është një, rrugët për arritjen e tij janë të ndryshme. Kjo është idea. Mitet synojnë t’i fusin popujt e ndryshëm në rrugë të ndryshme drejt një synimi.

Në mitologjinë hitite, ekziston: “Në qiej, një mbret sundoi për nëntë vjet rresht dhe u rrëzua nga i biri. Në betejën e perëndive, Kumarbi, i biri i perëndisë Anu, kafshoi nga organet gjenitale të të atit. Sperma e zotit ra në tokë ku lindi dy fëmijë, lumenjtë Eufrat dhe Tigër”.

Ky mit është pothuajse identik me atë të rrëzimit të perëndisë Uran nga froni nga djali i tij Kronus. Në mitin grek, Cronus preu organet gjenitale të babait të tij, duke marrë kështu pushtetin. Nga gjaku që ra në tokë, lindën disa hyjni, më kryesorja perëndesha Afërdita. Nuk është e lehtë të zbulosh se cilët njerëz e kanë huazuar mitin, edhe pse gjithmonë ekziston rasti i një origjine të përbashkët.

Në mitologjinë japoneze është historia e perëndisë Izanagi që donte të shihte sërish motrën e tij, e cila ndodhej në botën e nëndheshme:

“Ai i kërkoi asaj të kthehej me të në botën e perëndive sepse krijimi nuk kishte përfunduar ende. Por ajo u përgjigj se kishte ngrënë tashmë nga ushqimet e errësirës dhe për këtë arsye nuk ishte në gjendje të kthehej në botën e perëndive”. Në mitologjinë greke, Zeusi urdhëron Plutonin t’ia kthejë Persefonin nënës së saj, Demeter, të cilën Plutoni e kishte vjedhur dhe e kishte sjellë në Hades si gruan e tij. Por Plutoni u përgjigj se kjo nuk ishte e mundur, pasi Persefona kishte ngrënë një kokërr shegë ndërsa ishte nëntokë”.

Fiset Korekore të Zimbabvesë në Afrikë kanë mitin në lidhje me perëndeshën e tokës Givanguru:

“Ajo ishte e veshur me një lëkurë dhie. Perëndesha kishte gjithashtu një bri që i jepte pasuri dhe bollëk”.

Leximi i këtij miti e bën të pamundur të mos mendosh për Bririn e Amaltheas, një dhi – dhe nga briri i saj Zeusi ushqehej gjatë foshnjërisë. Që atëherë, briri i ‘dhisë së malit’ ka qenë simboli i bollëkut.

Në mitologjinë greke, çifti i parë hyjnor është Urani (qielli) dhe Gaia (dheu-toka). Nga bashkimi i tyre lindën të gjithë perënditë e tjera si dhe çdo gjallesë n Tokë. Sipas sumerëve:

“Qielli u bashkua me Dheun. Më pas (Toka) mbeti shtatzënë. Urani mbolli tek ajo farën e heronjve, pemët dhe kallamishtet”. Të njëjtat ide i gjejmë në mitet afrikane: “Toka ka një bukuri të rrallë. Zoti i qiellit e fekondoi me bubullima dhe shi, dhe ajo lindi një jetë të re”.

Edhe më larg, në Oqeanin Paqësor, fiset Maori kanë një mit të ngjashëm krijimit: “Zoti i qiellit dhe perëndesha e tokës ishin prindër të shumë perëndive”.

Janë edhe mitet e indianëve të Amerikës:

“Qielli plehron Tokën”.

Pas shumë kohësh, njeriu u rebelua. Prej tij lindi shkenca qe thotë se gjithçka u krijua nga një “big bang” dhe njeriu nga një bakter i vetëm.

Si njiheshin njerëzit?

by

Astrit Lulushi/

Duka është mbiemër shumë i vjetër. Etimologjikisht, vjen nga latinishtja dux (duçe) “udhëheqës”. Gjatë Republikës Romake (p.e.s.), të gjithë udhëheqësit ushtarakë të lartë, romakë dhe “barbarë”, quheshin duçe – ishte një emërtim jozyrtar.

Termi mori një kuptim teknik gjatë epokës perandorake (e.s.) dhe nën Dioklecianin u përdor për komandantët e njësive kufitare që ishin vendosur brenda një province romake. Gradualisht, ‘dukët’ fituan më shumë detyra ushtarake dhe në disa provinca ata madje mbajtën pushtetin politik, pavarësisht ndarjes midis autoritetit civil dhe atij ushtarak të krijuar nga Diokleciani dhe Konstandini.

Pas rënies së sistemit të vjetër administrativ romak, termi dux u përdor për komandantët e forcave ushtarake, nën gjeneralët, të cilët ishin edhe qeveritarët e temave të sapoformuara. Deri atëherë, greqishtja kishte zëvendësuar kryesisht latinishten si gjuhë shtetërore (gjithmonë kishte qenë lingua franca), por një pjesë e madhe e nomenklaturës politike dhe ushtarake ishte ende latine – në fakt, latinishtja dux u bë dukë në greqisht.

Nga fundi i shekullit të 10-të, guvernatorët dhe komandantët ushtarakë të provincave më të mëdha dhe më të militarizuara (zakonisht në kufi) quheshin dukë, dhe posti ishte më i larti ndër tre të mbajtur nga guvernatorët provincialë: dukë, katepano, gjeneral (strategos). Shefi i ushtrisë nganjëherë quhej edhe doux, dhe shefi i marinës njihej si “grand dux”. Përfundimisht, termi ra në shekullin e 12-të.

Një numër titujsh dhe zyrash evropiane rrjedhin nga latinishtja dux. Dozhi venecian, duka anglez, madje edhe titulli il Duce i Musolinit – të gjithë vijnë nga e njëjta rrënjë.

Në periudhën e mesme dhe të vonë bizantine, termi doux, në formën e tij më demotike dukas përdorej si emër familjar. Familja më e rëndësishme me këtë emër ishin Dukai që fituan fronin perandorak në mesin e shekullit të 11-të me Konstandinin X. Fillimisht një klan aristokratësh ushtarakë të pasur dhe të fuqishëm nga Azia e Vogël, fituan mbështetjen e aristokracisë qytetare të Kostandinopojës, por përfundimisht u mënjanuan nga Komnenianët. Nga shekulli i 12-të, Dukai nuk ishte një familje e pavarur, por mbiemri i tyre do të përdorej ende nga të afërmit e tyre deri në fund të perandorisë.

Degët dhe familjet e kadetëve që kishin ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë ose të tërthortë me Dukain, morën emra duke përdorur prapashtesa të ndryshme, dhe të tjerët pasuan. Në ditët e sotme ka emra Dukagjin – “gjini, fisi, familja e Dukës”. Lek Dukagjini ishte një prej tyre. Dukakis, fillimisht ishte një zvogëluese. Prandaj, Dukakis do të thotë “Duka i vogël”.

A nuk ju skuqet faqja?

by

Lek Mirakaj/

E kam fjalën për ata analistë, opinonbërës, politikanë, që pa u bërë gara, pa u shpalosur platformat e kandidatëve e kanë dhënë verdiktin e tyre solomonjan: garë fallco, garë e paracaktuar. Nuk i vë shumë faj se realisht me përjashtim të një rasti në PS ku pati garë, asnjëherë tjetër nuk ka pasur garë, vetëm shfaqje të shëmtuara, kopje të garave dhe zgjedhjeve që bëheshin te partia punës. Këtë lloj shfaqje e kemi parë edhe në dy garat e fundit të zhvilluara në PD, njëra në Korrik të 2021 dhe tjetra në zgjedhjet e foltores. E shtrova pyetjen a kanë turp? se asnjëri nga ata që japin gjykime, nuk e njeh realisht jetën dhe historinë e Gjergj Hanit. Nëse do ishin interesu për të mos u bërë qesharakë, do kishin mësuar se ky Gjergji që sipas tyre, ka hyrë si partner në ring për të plotësuar skenarin, në moshën 16 vjeçare, ka pasë guximin të sfidojë regjimin komunist, duke kërkuar atë që i mungonte, lirinë. Sa shumë njerëz sot, do kishin dashtë të kishin kurajon dhe guximin e atij fëmijë që për lirinë sakrifikoi, vuri në pikëpyetje jetën që akoma nuk e kishte filluar. Si mos të mjaftonte kjo, ai “kalamani” Gjergji që na e sollën në burgun famëkeq të Qafë Barit, e përballoi dhunën, provokimet, privimet me dinjitet, gjë që i lejon sot të kërkojë që të udhëheqë PD drejt rimëkëmbjes, drejt fitores. Nëse ai gjatë vuajtjes së dënimit do ishte thyer, sot nuk do kishte kurajon të dilte dhe të konkuronte për kreun e PD. Një kleçkë të vogël po ti gjenin hijenat e politikës do e kishin shqyer, nuk do përpiqeshin ta injoronin. Unë nuk e mbaj mend në kohën e vujtjes së dënimit, një fëmijë 16 vjeçar nuk mund të ishte në rrethin e miqësive apo marrëdhënieve personale. Po mua me mjafton fakti që Gjergji ka guxim, që është trim, që nuk është thyer në birucat e Sigurimit. Që ka ide, që është i përgatitur, dhe ka kurajën të sfidojë një politikan të kalibrit Basha, për të mos folur për kurajon për ti dalë përballë një dinosauri të politikës si Berisha, më bën ta kosideroj të denjë dhe të përgatitur, për të marrë në dorë fatet e PD. Une nuk e di se si do i përgjigjen demokratët fenomenit “Hani”, shpesh kërkohet një elitë e re, Gjergji përfaqëson atë që i ka munguar politikës shqiptare, të rënë demokratike dhe konservatore. Nëse Lulzim Basha do e konsiderojë Gjergjin kafshatë të lehtë për t’u kapërdirë, i them gabohesh. Njerez si Gjergji nuk jane kukulla për të zbukuru dekore, janë kocka të forta për tu përtypur.

Pa mëdyshje, besoj se me 29 korrik, do kemi një garë të vërtetë, ku njëri nga dy kandidaturat, të dyja të denja për kreun e PD, do marrë një PD të etur për ta qeverisur Shqipërinë në drejtimin e duhur.105000 vota pro dhe 300000 vota abstenuse, mezi po presin që PD t’i kthehet idealeve për të cilat u kriju dhe t’i kthejë shpresën popullit, se një epoke e re po vjen, se tranzicioni i tejzgjatur artificialisht në mënyrë të qëllimshme i përket historisë. Klloun të paguar, bëni gadi skenarin numër 2, jeni të stazhonuar në ndryshim ngjyrash as edhe kameleoni ju a ka zili, PD po vjen, me Gjergjin apo Lulin demokratet do vendosin, jo ju të dalë bojet. Ju bën nder të tregoni pak respekt për historinë e Gjergjit dhe atë që ai përfaqëson, pastaj po të jeni demokratë votoni për të mirën e PD-së.

Hështja e Putinit shpërfaq paknaqësinë e tij në frontet e luftës

by

Nga XHAVIT ÇITAKU/

Kundërofensiva e ukrainase është ende në fazën fillestare, ndërkaq sfida është përpjekje për të thyer linjat e thella të mbrojtjes ruse. Ekziston mundësia, edhe pse ajo është e vogël, që lufta të fitohet këtë vit dhe të ketë një armëpushim, thonë njohësit e kësaj fushe. Ndërtimi i linjave të mbrojtjes nga Rusia ka vazhduar prej muajsh. Linjat janë të thella, të fortifikuara dhe përmbajnë fusha të minuara. Ato përbëjnë një mbrojtje të qëndrueshme që e bën të vështirë për Ukrainën, vëren Joakim Paasikivi, nënkolonel, i cili mëson strategjinë ushtarake në Akademinë Norvegjeze të Mbrojtjes. Sipas një raporti të institutit amerikan CSIS, bëhet fjalë për rreth 100 kilometra në tokën ukrainase ku janë vendosur llogore, fusha të minuara, tela me gjemba, argjinatura dheu dhe pengesa automjetesh.

Linja e gjatë e frontit është gjithashtu një problem për Rusinë. Ai hap pika të dobëta ku Ukraina mund të vendosë përpjekjet e saj. “Ju nuk keni mundësinë të mbuloni të gjithë këtë front me personel që supozohet të mbrojë gjithçka.” Pra, ka pika më të dobëta dhe kjo është ajo që ukrainasit kërkojnë tani – ose do të krijojnë, thotë Joakim Paasikivi.

Ofensiva në një nyje 

Për momentin ai vlerëson se ofensiva është në një kryqëzim mes fazës fillestare – ku ndër të tjera ka nisur granatimet me artileri të objektivave të rëndësishëm – dhe fazës tjetër ku vendosen brigada të rënda pas gjetjes së lokacioneve të përshtatshme për to. Ai thekson se planifikimi i Ukrainës për ofensivën nuk është bërë publik për arsye natyrore, por se zhvillimet e deritanishme janë brenda asaj që mund të pritet. Megjithatë, pritjet janë rritur kur media raportoi gjerësisht mbi rëndësinë e suksesit dhe konsideratat politike të mbështetjes perëndimore. — “Nëse e shikoni ushtarakisht mungesën e informacionit, zhvillimet atje nuk janë për t’u befasuar. Do të ishte mirë nëse do të kishte shkuar më shpejt, por gjithashtu nuk do të ishte e çuditshme nëse do të kishte shkuar më ngadalë”. Kjo, megjithatë, është brenda qëllimit të një rezultati të imagjinuar, thonë ekspertet në fushën e mbrojtjes dhe të sigurisë si dhe strategjisë luftarake, që po e përcjellin grabitjen imperialiste të Rusisë në Ukrainë.

Mund të jetë vendimtar

 Nëse Ukraina dështon në ofensivën e saj, nëse vendi ngec dhe nuk thyen linjat e mbrojtjes ruse, pritet një luftë e zgjatur e shkatërrimit. Por ofensiva ka potencialin të jetë vendimtare për të gjithë luftën, thekson Paaskivi – “Unë besoj se lufta mund të fitohet këtë vit në atë masë që situata të ndryshohet në atë mënyrë që rusët të kuptojnë qartë se “operacioni i tyre special ushtarak” nuk do të ketë kurrë sukses. Mund të detyrojë një fitore të Ukrainës, që ose do të thotë se rusët do të arrijnë në përfundimin se duhet të tërhiqen, ose se Ukraina ka një pikënisje të mirë për vitin e ardhshëm, thotë ai. — Mund të ndodhë që në retrospektivë mund të shohim se ishte kjo ofensivë që fitoi luftën.

Sulmet e natës më të efektshme

Kundërofensiva e Ukrainës po zhvillohet kryesisht nën mbulesën e errësirës, ​​raportojnë disa media. Një komandant ukrainas thotë se planet kundërofensive duhet të rregullohen. Sipas grupit të ekspertëve ISW Kundërofensiva e Ukrainës vazhdoi të përparojë në të paktën në tre drejtime. Oleksandr Syrskyi, komandanti i forcave tokësore të Ukrainës, thotë, sipas al-Jazeera, se situata është e tensionuar dhe se planet për kundërsulm duhet të rregullohen. “Megjithëse forcat tona po përparojnë në jug dhe armiku po humb territor dhe vendbanime në atë drejtim, armiku vazhdon të lëvizë disa nga njësitë e tij më të afta luftarake drejt Bachmutit dhe ta kombinojë atë me zjarr të rëndë artilerie dhe sulme ajrore kundër forcave tona”. pozicionet”, thotë ai. Sipas Forbes, sulmet ukrainase po ndodhin gjithnjë e më shumë gjatë natës. Nën mbulesën e errësirës, ​​forcat ukrainase që përparojnë janë më pak të dukshme për helikopterët, avionët dhe dronët rusë. Forcat ukrainase janë pajisur edhe me sisteme moderne të armëve perëndimore, për të cilat thuhet se kanë optikë nate më të mirë se ato ruse, nga të cilat ukrainasit po përpiqen të përfitojnë. “Pajisjet e importuara kanë optikë të shkëlqyer të natës. Ata mund të zbulojnë, synojnë dhe kontrollojnë saktësinë e zjarrit të tyre. Prandaj, armiku zgjedh natën”, shkruan një bloger ushtarak rus, sipas Forbes. SHBA-ja ka furnizuar ushtrinë ukrainase me pajisje për shikimin e natës që të paktën që nga viti 2018. Për më tepër, automjete të tilla si tanket Leopard dhe automjete të tjera të blinduara kanë optikë të avancuar. Vetë ukrainasit heshtin për taktikat e tyre, përkundrazi është pala kundërshtare ajo që konfirmon sulmet e natës. “Arsyeja kryesore është zvogëlimi i efektivitetit të aviacionit; e dyta është zvogëlimi i humbjeve nga goditjet e sakta të dronëve kamikaze të divizionit tonë të 42-të; e treta është të përfitojmë nga avantazhet e pajisjeve të furnizuara nga perëndimi”, shkruan Vladimir Rogov. një udhëheqës i informuar nga Rusia i pjesëve të okupuara të Zaporizhzhya, në Telegram, sipas CNN.

Përse ndodhi vizita e disa udhëheqësve të shteteve afrikane në Ukranë?

Udhëheqësit e Afrikës së Jugut, Senegalit, Zambisë dhe Bashkimit Afrikan, si dhe përfaqësues të Ugandës, Egjiptit dhe Kongos-Brazzaville vizituan Ukrainën të premten e shkuar me qëllim që të jenë në gjendje të prodhojnë një plan paqeje. Por analisti i Sky News Sean Bell shkruan se paqja në Ukrainë është ende një synim i largët. Megjithatë, ai shkruan se është “pa dyshim” se lufta një ditë do të përfundojë në të vërtetë dhe se atëherë do të jetë e mundur të vërtetohet se pushtimi ishte një dështim rus. “Do të jetë një mësim i rëndësishëm për vendet e tjera me ambicie të ngjashme, dhe lufta mund të kontribuojë për një botë më të qëndrueshme në terma afatgjatë,” përfundon ai. Korrespondenti i lajmeve “Ekot” për Afrikën, Richard Myrenberg thotë se delegacioni afrikan i paqës  nuk është vetëm në kërkim të paqes. Sipas tij, takimi ka të bëjë po aq me sigurimin e eksporteve të grurit rus dhe ukrainas në kontinent. Përveç kësaj, ai beson se udhëheqësi i delegacionit, Cyril Ramaphosa i Afrikës së Jugut, e sheh udhëtimin si një mundësi për të përmirësuar pikëpamjen e Perëndimit për Afrikën e Jugut, e cila është akuzuar se është afër Moskës.

Në disa artikuj të agjencive të njohura është spikatur edhe heshtja e presidentit rus Putin, i cili këtë po e bënë për të vetmën arsye se nuk i ka punët mirë në frontet e luftës pushtuese në Ukrainë. Ai, pra, para opinionit rus, por edhe ndërkombëtar, mundohet që të gënjejë hapur se si sankcionet e shteteve perendimore nuk po kanë efekt në ekonominë e këtij shteti, ndërkaq në anën tjetër thekson se në mungesë të parasë duhet ndërmarrë masa të veçanta.