Nga Frank Shkreli

Kush janë këta burra e burrnesha, ndër më të mëdhejt e Evropës që kanë zbritur në Sheshin e Gjergj Kastriotit të Madh të shqiptarëve, Skënderbeut!? Shyqyr që nuk e mbuluan me ndonjë çarçaf monumentin e të Madhit Gjergj me këtë rast! Kjo është një gjë pozitive.  Këta janë liderët e 47 shteteve evropiane deri tani – 20-anëtare të Bashkimit Evropian dhe të 27-vendeve jo-anëtare të (BE), vende-kandidat siç është Shqipëria – por që të gjitha bëjnë pjesë në atë që quhet, “European Political Community (EPC)”, një krijesë tjetër organizatash politike në kontinentin evropian — sikur Evropa nuk ka mjaft të tilla — propozuar nga Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, tre vjet më parë, (2022). Si një “platformë për bashkrendim politik”.

Pak histori: EPC është krijuar për të shërbyer si një forum bisedash spontane midis liderëve pjesëmarrës — si “një hapësirë e re bashkpunimi politik dhe të sigurisë”, vetëm për “liderët politikë”, kryesisht, pa pjesëmarrjen e stafeve të tyre.  Është një krijesë politike shumë pak e njohur në Evropë dhe pothuaj aspak përtej Evropës. Por kjo organizatë bën zhurmë dy herë në vit me takimet e saj të “nivelit të lartë” politik, me takimet në rotacion midis vendesh anëtare: në pranverë takimi mbahet në njërin prej vendeve jo anëtare të BE, si Shqipëria dhe normalisht, në vjeshtë mbahet në njërin prej kryeqyteteve të Bashkimit Evropian. Sa për informacion, Kryeministri i Shqipërisë, Z. Edi Rama ishte ndër të parët, në mos i pari, që në tetor, 2022 kishte mbështetur idenë e Presidentit Macron për krjimin e entit të ri evropian, “European Political Community (EPC). Megjithse shumë vende të tjera e pritën idenë e një enti të ri në Evropë – veçanërisht kur propozimi bëhej nga Franca – si diçka tepër të dyshimtë. Por, Macroni përfitoi nga se vendi i tij ishte në atë kohë president i Këshillit të Bashkimit Evropian dhe ashtu ia doli të bindte shumicën se ky ent ia vlente të krijohej për të bashkuar evropianët në një organizatë të tillë, për të diskutuar mbi problemet e përbashkëta, në një atmosferë, jo të struktuar, siç ndodh normalisht, me takime të tilla ndërkombëtare të nivelit të lartë. 

Pak histori se ia vlen të theksohet dhe të ndahet e vërteta e këtij takimi këtë javë (të zgjedhjeve parlamentare) në Tiranë — nga mjegulla e insinuatës së propagandës zyrtare se evropianët ranë në Sheshin Skenderbe për meritat e mëdha të qeverisë shqiptare ose për pëparimin e madh që Tirana zyrtare paska bërë drejtë antarësimit të saj për në BE. Takimi i parë i këtij enti politik (EPC) është mbajtur në Pragë të Çekisë në tetor të 2022 dhe mbledhja e dytë në Bulboaca të Moldavisë. Si në parentezë, për ata që presin gjëra të mëdha për Shqipërinë nga ky takim i nivelit të lartë në Tiranë, pas fitores së Partisë Socialiste në atë vend – unë sugjeroj që të shkojnë e të pyesin Moldavinë për të mirat që i solli atij vendi ky takim i lartë. Deri tani takime të këtij lloji janë mbajtur gjithashtu edhe në Spanjë dhe në Angli…sipas rotacionit, jo sipas ndonjë merite për regjimet vendase. Në të vërtetë, sipas disa eskpertëve, Presidenti Macron mund ta ketë propozuar tre vjet më parë, krijimin e një organizate të tillë, jo për të përshpejtuar antarësimin e këtyre vendeve në BE – përkundrazi, e ka propozuar dhe mbështetur me qëllim për të ngadalësuar zgjërimin e antarsimit të vendeve, deri tani jo-antare të BE. Sidoqoftë, kjo mbetet për tu parë.  Por në rastin e Shqipërisë, analistë evropianë janë shprehur këto ditë se një objektiv i këtij samiti në Tiranë, sa u përket miqëve evropianë të Kryeministrit shqiptar, është mbi të gjitha, për të “kurorëzuar fitoren” e Edi Ramës dhe Partisë së tij Socialiste në zgjedhjet e fundit.  Takimi evropian në kryeqytetin e shqiptarëve mund të konsiderohet nga disa si një “pikë politike” për Kryeministrin shqiptar, por nuk besoj se do të ketë ndonjë përfitim nga kjo mbledhje për jetën e përditëshme të shqiptarëve.

Sidoqoftë, ky ent i quajtur “European Political Community (EPC)”, ose Komuniteti Politik Evropian, është në një fazë eksperimentale dhe mbetet për tu parë se si do të zhvillohen punët. Në historinë e saj tre-vjeçare të EPC, nuk kemi parë ndonjë rezultat konkret që të ketë dalë nga këto takime që mbahen dy herë në vjet nga kjo organizatë– në rotacion midis vendeve anëtare – dhe në përputhje me të ashtuquajturën, “balancë gjeografike” evropaine dhe jo për merita të një qeverie ose një tjetre.  

Më në fund, sa i përket takimit të nivelit të lartë të EPC në Tiranë, pas shumë fjalë e deklarata bombastike, besoj se një ditë më vonë ,analistët do komentojnë se rezultati kryesor i takimit në Tiranë do jetë “kurorëzimi i fitores” nga liderët evropianë i zgjedhjeve të fundit nga kryeministri Rama, por jo vetëm. Për ndyshe ka të ngjarë që ai takim të përëfundojë, ndoshta, me ndonjë premtim jo zyrtar nga evropianët për hapjen e kapitujve të tjerë të hapjes së dyerve të antarësimit të Shqipërisë në BE. Kjo në shkëmbim të ndonjë premtimi nga Zotit Rama se ai do hapë dyert e burgjeve të Shqipërisë për kriminelët evropianë, përfshir ata britanikë. N dërkohë që rinia shqiptare ua mësynë vendeve anëtare të Bashkimit Evropian për mërgim të përjetshëm. Por, më në fund, jam i bindur se momenti më i rëndësishëm, rezultat i takimit në Tiranë, do jetë e ashtuquajtura “fotografi familjare” e rasteve të tilla — të gjithë liderët evropianë të bashkuar duke u qeshur, duke ngrënë e duke pirë nga kuzhina shqiptare e famshme tani në radhët e diplomatëve të huaj në Shqipëri  – gjë që më kujtoi poezinë e Ali Asllanit: “Hani, pini dhe rrëmbeni, mbushni xhepe, mbushni arka, të pabrek’ ju gjeti dreka, milionier’ ju gjeti darka!” 

Në një atmosferë kjo për të bindur ata që nuk besojnë se me të vërtetë Evropa është e bashkuar e në paqe (siç e donte dikur Xhorxh Bush plaku) pas shembjes së Murit të Berlinit. Sot në një periudhë kur paqeja dhe stabiliteti në Evropë, e sidomos gjendja në Ballkanin Perëndimor, përveç rajoneve të tjera të kontinentit të vjetër,  nuk duket të kenë qenë aq të brishtë ndonjëherë sa vitet e fundit. Prandaj me takime të tilla të nivelit të lartë si ky në Tiranë, nuk ka se për çfarë të mburret Evropa, as arsye të festojë Shqipëria.

Frank Shkreli

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Siç është gjerësisht e mirënjohur, nesër, dt. 16 Maj, Tirana ka nderin të mikëpres takimin e 6 të Komunitetit Politik Europian. Në këtë takim (Samit në vijim) do marrin pjesë krerët më të lartë të 47 vendeve të kontinentit, pavarësisht nëse janë apo jo anëtare të Unionit Europian (BE).

Kujtojme se kjo platformë u krijua me iniciativën e presidentit francez Macron, vetëm 6 muaj mbas agresionit neo-nazist që Rusia-Putiniste ndërmori kundër sovranitetit të Ukrainës si dhe ndaj rendit global, vlerave të demokracisë, interesave gjeopolitikë dhe fuqisë ushtarake të Aleancës Euroatlantike (NATO).

Çështjet kryesore që do të diskutohen nga 47 liderët do të jenë paqja në Ukrainë, ekonomia, migrimi, fuqizimi i rolit të rinisë, me synim për të nxitur dialogun, besimin dhe bashkëpunimin midis të gjithë liderëve të kontinentit tonë, nga Londra në Kiev e nga Oslo në Ankara.

Që në krye të herës, nënvizoj  se “organizimin e këtij Samiti në Tiranë” e çmoj si: “si kurajo serioze dhe sfidë që i bën nder Shqipërisë”. Kjo: “jo vetëm për peshën gjeopolitike, por edhe mundësitë që mund të mbajnë shpatullat e një vendi relativisht të vogël, si RSh”.

Ky është Samiti i parë i këtij niveli në vendet e Ballkanit, si dhe në momente historike të integrimit të RSh me BE. Pra, edhe për shkak të këtij Samiti, Tirana zyrtare do të vendoset në “top-news” të medias, kancelarive, ekspertëve/kolegëve në 47 vendet e Komunitetit Europian, përfshi Ballkanin.

Në kapacitetin e “Senior Ekspertit të Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe USA/NATO-së”, në vijim po adresoj një përmbledhje rreth peshës gjeopolitike dhe sfidave të këtij takimi:

Së dyti, pa asnjë mēdyshje zhvillimi i këtij Samiti në Tiranë konfirmon edhe përkushtimin e Shqipërisë ndaj axhendës së integrimit në BE, pasi “RSh demonstron mbështetje të pakushtëzuar ndaj të gjitha angazhimeve dhe projekteve të Komunitetit Europian në interes të paqes, sigurisë si dhe në mbështetje pa asnjë kompromis deri në fitoren e Ukrainës, ndaj së keqes së përbashkët, ose Rusisë-Putiniste”.

Organizimi i këtij takimi në Tiranë, po ashtu, konfirmon vëmëndje gjeopolitike të shtuar. Si i tillë, do duhet përshëndetur pasi kjo ngjarje i bën nder flamurit tonë kombëtar, interesave dhe procesit të integrimit në BE.

Uroj të jem gabim, por ndoshta do duhet qartësuar edhe një pikëpyetje “cinike”: a ekspozohet, apo A/sa rrezikon RSh nga organizimi i këtij Takimi në Tiranë? Përtej mendjeve të ndryshkura, 34 vjet mbas rrëzimit të komunizmit, shpresoj të kemi zhvilluar një vetëdije kombëtare se: “ashtu si NATO, edhe BE nuk janë kurrëse një organizatë bamirësie që dhurojnë ndihma falas apo mbështetje politike”. 

Ndërsa për sa: “ekspozimin e RSh në mbështetjen pa kompromis të Ukrainës”, theksoj se sigurisht RSh ka interesa gjeopolitike shtesë, përtej vendeve të tjera të NATO/BE. Kjo pasi, një “fitore e Rusisë në Ukrainë”, ndërsa do të ishte fatale për rendin global, Komunitetin Europian, Aleancën Euroatlantike, “do të ishte edhe më tragjike për interesat kombëtare të RSh në Ballkan, Mesdhe dhe në Adriatik”!

Së treti, organizimi i kësaj ngjarjeje madhore në Tiranë e gjej si: “mundësi e shkëlqyer për të promovuar peshën që mban RSh në paqen, stabilitetin demokratik si dhe axhendën e integrimit të vendeve të Ballkanit Perëndimor”. Nga ana tjetër, kjo ngjarje e kthen Tiranën zyrtare në qendrën e gravitetit për zhvillimin e projekteve ekonomike të përbashkëta si dhe ndaj kërcënimeve konvencionale dhe atyre asimetrike, si dhe “terrorizmit, mbrojtjes kibernetike, emergjencave, ekstremizmit, krimit të organizuar, etj”!

Me këtë rast, sjell në memorjen strategjike rolin aktiv dhe performancën dinjitoze të RSh në Këshillin e Sigurimit të OKB-së; solidaritetin e pakushtëzuar ndaj angazhimeve të USA/NATO; mbështetjen për refugjatët si dhe kontributet më shumë se modeste që vijon t’i japë Ukrainës martire. Ndërkohë kjo ngjarje do të shërbejë edhe si eksperiencë e shkëlqyer për organizimin e Samitit të NATO-s në 2027, bashke me të edhe vizitën e Presidentit Trump në Tiranë.

Thënë sa më sipër, sigurisht për si-këto ngjarje me peshë gjeopolitike, KURRËSESI nuk vlejnë as privatizimi i axhendës së integrimit por as cinizmat bollshevike mbi “gjendjen së opozitës pas humbjes madhështore dhe mëkatare njëherësh të 11 Majit”, si dhe as shpërdorimi i Institucioneve dhe fuqisë së mbipushtetit, POR: “vetëm dashuria, nderimi për vendin, vizioni dhe përgjegjësia e lartë shtetërore ndaj interesave kombëtare, besimi në vlerat demokratike si dhe ‘bekimi ndaj partneritetit strategjik me SHBA, NATO-n dhe BE”.

Duke përshëndetur inisjatorët dhe organizatorët e këtij takimi në Tiranë, do të duhet që në krye të axhendës kombëtare të mbetet: “modernizimi i Sistemit të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare, pra i konceptit, strukturave, kapaciteteve, balancat e pushteteve si dhe kulturën euroatlantike të bashkëpunimit”.

Së katërti, gjetjet dhe mesazhet e Samitit do të shërbejnë edhe si mesazhe Euroatlantike ndaj 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor: “për të mos u (sh)përdorur për interesat e Putinizmit; të mos frymëzojnë radikalët e tipit Dodik në Bosnjë; as axhendën e pushtetarëve të korruptuar dhe grupeve kriminale; si dhe të mos kërcënojë ushtarakisht statusque gjeopolitik dhe interesat e USA/NATO për paqen e rajonit”!

Me këtë rast, do të sillja në kujtesë se: “marrëveshjet për paqe të qëndrueshme nuk kanë për të funksionuar, pa shtruar si themele një paketë masash të mirëbesimit reciprok”. Krimea mbetet një mësim i madh, mbasi marrëveshja e Minsk/2015, jo vetëm nuk “prodhoi paqe, por ende po shpaguhet me gjakun e qytetarëve ukrainas dhe rusë”.! Prandaj, për aktorët zyrtarë, faktorët relevante dhe ekpertët/kolegët në 47 vendet do të sugjeroja:“për të forcuar më tej kohezionin midis vlerave; mbështetje pa asnjë kompromis Ukrainën deri në fitoren ndaj Rusisë, por edhe për përmirësimin e fuqisë ushtarake në mbrojtje të paqes, vlerave demokratike dhe interesave gjeopolitikë të BE/NATO në Europe”!

Së fundmi, duke u uruar mirëseardhjen kryetarëve të 47 Shteteve si dhe suksese stafeve organizatore, besoj se gjetjet e këtij Samiti do të shërbejnë për të zgjuar dhe zhvilluar një Leadership të Ri, me vision dhe përgjegjshmëri të lartë, vullnet, solidaritet si dhe projekte për modernizimin e aftësive ushtarake për t’u përballur me rreziqet konvencionale si dhe kërcënimet ndaj sigurisë, paqes, prosperitetit dhe stabilitetin demokratik në Komunitetin Europian, përfshi vendet e Ballkanit Perëndimor.

Po ashtu, nga Tirana, në 16 Maj, do të ndahen mesazhe të forta për 47 vendet e Komunitetit Europian (përfshi RSh), që ndërsa “Neo-Stalinistët e Kremlinit, Kim-Jong, Shtetet apo Organizatat Terroriste; Dodikët e droguar nga interesat e Kremlinit, jo vetëm vijojne të kërcënojnë sovranitetin e Ukrainës, paqen në Lindjen e Mesme, sigurinë në Europe si dhe axhendën e integrimit të Ballkanit Perëndimor, por sfidojnë seriozisht vlerat demokratike, interesat dhe fuqinë e Aleancës Euroatlantike (SHBA/NATO/BE)”. Prandaj do të duhet që bashkërisht: “jo vetëm të mbështesin me deklarata diplomatike Ukrainën, në këtë betejë për jetë a vdekje me të keqen e përbashkët, por të marrin barrën për të përmirësuar kohezionin, si dhe për të modernizuar sistemin e sigurisë në përballjen me neo-nazistët e rinj që po kërcënojnë më shumë se kurrë që nga Lufta e Dytë Botërore, interesat euroatlantike, vlerat demokratike dhe interesat jetike të qytetarëve”.

Po ashtu, shpresoj që mesazhet e këtij Samiti t’ju shërbejnë të rinjve dhe elitave mëndjehapura të 47 vendeve të Europës se: “paqja mbetet misioni i vetëm në mënyrë që siguria të konsumohet përtej historisë së përgjakshme, në interes të sigurisë së jetës, prosperitetit të qytetarëve si dhe perspektivës Euroatlantike edhe për 6 vendet e Ballkanit Perëndimor”.

* Autori është Gjeneral ® Piro Ahmetaj: 

Senior Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n, 
Zv/President i Këshillit të Atlantikut; dhe ish: 
Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD, 
Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA, 
Përfaqësues Ushtarak në SHAPE/NATO. 

Mehmet Kraja/

Fehmi Aganin e kisha profesor të sociologjisë në vitin shkollor 1971/72. Amfiteatri i Pedagogjisë atëbotë mbushej plot studentë, qoftë sepse sociologjia ishte lëndë e vitit të parë për të gjithë studentët e degëve filologjike, qoftë edhe për faktin se ligjërimi i Fehmi Aganit, duke qenë permbajtësor, i qetë dhe i prajshëm, ishte, si të thuash, një derë jo aq e frikshme për të hyrë në botën e mistershme të dijes. Shumë vjet më vonë, u takuam dhe u njohëm më nga afër, në fund të viteve ’80.

Ne, që ishim më të rinj, ishim entuziastë dhe idealistë. Ai ishte racional dhe më i përmbajtur. Së bashku themeluam Lidhjen Demokratike të Kosovës.

Nuk them se u pajtuam për çdo gjë. Kishim mospajtime dhe ndonjëherë pikëpamje krejt të ndryshme. Por unë atëherë e kuptova se vokacion themelor i Fehmi Aganit nuk ishte sociologjia, por mendimi politik. Ai e lëvronte atë fushë me shumë gjeturi dhe fleksibilitet.

Ndërkohë, Lidhja Demokratike mori përmasat e një gjiganti që nuk sundohej dot as nga themeluesit e saj. Kur filloi të improvizonte pushtetin, LDK u bë hapësirë e ngushtë, frymëxënëse dhe frymëmbytëse për lirinë e mendimit. Me gjithë mospajtimet që konceptualist na largonin, e çmova dhe e nderova Fehmi Aganin në heshtje, pa dijeninë e të tjerëve, për një arsye krejt të veçantë dhe të çuditshme: sepse de fakto, ndonëse nuk u tha asnjëherë zëshëm: Fehmi Aganin e përjashtuan dy herë nga kjo parti!

Kjo më bënte aleat me të, në punë të mendimit të lirë.

(Fjalë rasti në çeljen e ekspozitë në Akademi)

(Mes  kujtimesh  të  një  ditari)

DR. EDUARD A. SKUFI – ATHINE

A ka gjë më të bukur kur arsyeja njerëzore i nënshtron  emocionet e dhimbjes dhe të trishtimit dhe lind dedikimin njerëzor  në  shkallën e  humanizmit suprem dhe të pa besueshëm. Kur  duhet  të  nënshtrosh  instiktet, nënkoshiencën  për të ndërmarr një  akt,  duke mohuar  në  një  shkallë  vetveten,  deri  në   një  vetsakrifikim   heroik  të  vetëdijshëm. 

Sado vite të kalojnë madhështia dhe magjepja  e  atij vendimi  do të  mbetet e amalguar mes shpirtit  dhe  zemrës time, një dramë  që  tranformohet  në një  lirikë  sugjestionuese që  lind vec  admirim. Sepse bukuria  dhe atraksioni i  jetës  fshihet  në  zakonshmërinë  e  saj, ku  flet  sonata  spirituale. Dhe mendimi piketon në referimin esencial të filozofit modern englez, nobelistit B.Russell:” Jeta me vlera  është ajo  që inspirohet nga  dashuria  dhe  udhëhiqet  nga  dijet “!

…Pranvera e vitit ’91 i ofroi doktorit të  shquar athinas oftalmolog, Arit një  surprizë  të  dhimbshme. Fëmijët morën biçikletat dhe bashkë me të jatin shëtisnin mes një lëndine. Vajza e tij e vetme rreth 6 vjeç, çapkënja  Zoi  mblidhte  mimoza  bashkë me   lule  fushe, thurte verore  dhe ua dhuronte  vëllezërve, mes tingujve  të  këngës  së  pranverës. Me mbarimin e asaj shëtitjeje të  këndshme u kthyen në vorbullën e zhurmshme  të  qytetit. Kur nga tjetër e bulevardit u shfaq  kiosku  mes ngjyrash  dhe lodrash, fëmijët kërkuan akullore, që ishin dhe të parat e stinës. Ari u dha paret dhe i këshilloi të jenë të kujdesshëm nga trafiku. Por Zoinë e rrëmbeu dëshira dhe vrapoi e  vetme drejt kioskut. Mori akulloren  dhe filloi  ta  shijoj me ëndje, duke mos kontrolluar në kthim rrugën  automobilistike. Një  klithmë “ mos!!”, thyeu  zhurmën  dhe në atë cast një makinë me shpejtësi  e  rrëmbeu  dhe e  përplasi  në  tokë. Ari fillimisht ngriu,  mandej  mblodhi  veten  dhe  shpejt  vrapoi  drejt  vajzës. Vajza e shtrirë, e kapitur në gjumin traumatik, rreth kokës i rridhnin rrëke gjaku, që vijëzonin në fytyrën ëngjëllore të zbehtë të saj, me sytë e kaltërtë pak të hapur. Por ruante  refleksin  pupilar dhe  ritmikën e pulsit. Lulet e mimozës ishin shpërndarë si kurorë, ndërsa akullorja  tashmë me gjak ngjyrosur ishte kthyer në  imazhin e një  lulekuqe  të  këputur,  mbetur  e  vetmuar. Ato çaste të lumtura një moment  i hidhur i  ktheu  në  tragjedi. Me autoambulancën e  urgjencës e  transferuan  në  spital. Ju nënshtrua terapisë intensive në reanimacion, por pa rezultat. Mbas pak ditësh Ari pasi bisedoi me mjekët,  tërhoqi gruan nga dora  dhe në një drithmë të zërit i tha : “Shkojmë tek vajza “. Ajo nuk nxorri fjalë por  shikimi thoshte  “pse”? “ Ta takojmë për herë të fundit”. Po si ta duronte  atë zemra e një nëne. U bënë një  mbi  trupin e vajzës, e mbytën me lot e dhimbje dhe u larguan. Ishte moment trishtimi që të afron por dhe të sposton,  kur dallgët e mendimit dhe dilema  të  plasarit  zemrën  dhe  shpirtin , sado   i  fortë  qofsh! 

Konfirmimi i vdekjes encefalike të vogëlushes i lindi mendimin sa madhështor aq dhe të pabesueshëm, duke e mposhtur sentimentin prindëror. Nuk donte të varroste zemrën e vajzës, donte  që  vdekja  e  saj  të  jepte  jetë… kështu  vendosi  ti fali organet vitale të saj, si donator për transplantim. Papritmas u kthye  nga  shefi  i reanimacionit   dhe  në  një  finale  shpërtheu.

  ” Largojeni vajzën nga aparatet e suportit. Ajo do të mbetet në jetë qoftë dhe me metasarkosin në trupa të tjerë , duke i dhënë dritë  jetës së tyre”…Ajo ishte si një finale Bethoviane që shkaktoi sizmikë në shpirtërat  e të gjithëve dhe  një  heshtje  respekti. Ari e ktheu dhimbjen në një ndjenjë humanitare sublime, hyjnore, në dedikim  për të  pamundurit. Ishte fytyra e mrekullisë të  mjekësisë  moderne  dhe  heronjëve të rinj, të  saj. Pasi  ndoqi  me korrektësi anën legale dhe etikën  deontologjike mjekësore,  mposhti  egon dhe filloi  procedurën. Sfida e jetës i copëtoi shpirtin, por ai  me vetmohim i bashkoi ato copëza       me dhimbje   në  një   mozaik  dedikimi…“Kur madhështia e  njeriut  qëndron tek  vendimi i tij, për  të qenë më i  fortë  se  gjendja në  të  cilën  ndodhet”, sic referon me  elegancë nobelisti  aq i  shquar  francez  Albert  Camus.                     

Kështu në një  “marathon” humanizmi  e  motivimi,  mbase  atipike, Zoija  si   engjëll virtual  e  shtriu shpirtin e saj në pesë vëllezërit e rinj spiritualë, në Paris tek Zhani dhuroi mëlcinë, në Gjenevë tek Ana Maria dhuroi veshkat, në Londër tek Wiliami mushkëritë, zemrën tek Aisheja në Konstandinopol, ndërsa kornenë e dhuroi në Tiranë tek Fatmira nga Tepelena. Por surprizën dhe sfidën më të bukur Dr.Arit ja bëri i ati i Fatmirës në një telefonatë: “ Doktor i nderuar, i tha . Na bëtë dhuratën më të çmuar për vajzën time me distrofi korneale dhe  pamje të ulët, duke na dhuruar transplantin nga syri i vajzës tuaj. Ju lutem, çojeni misionin tuaj fisnik deri në fund, jepini  dritën  vajzës time me  duartë  dhe  zemrën tuaj. Dhe ashtu  ndodhi me ekipin e tij, në të cilin me kënaqësi kontribuova dhe unë, në një  klinikë  private  në  Athinë, u relizua operacioni  me sukses. Kështu Fatmira ose “Ali Pashina” sic e quajti Dr.Ari, e suportoi  transplantin me mikpritje  dhe  drita  e Zoisë shkëlqeu  në  sytë  e  saj.  Ishte moment  tepër emocionant dhe mbresëlënës, kur Ari  po vendoste  transplantin  e vajzës së tij në syrin e Fatmirës. Mbretëronte  një  qetësi  e  cuditëshme, një moment hyjnor mbase heroik, kur shkalla e humanizmit suprem  nënshtron dhimbjen  e shpirtit. Kështu mungesa e Zoisë u  kthye në  kufijtë e  një relativiteti, pasi ajo mbeti  prezente  në jetë , duke  ndricuar  ato  shpirtëra  të   vuajtura. Gjithashtu  ajo  u konvertua në  skulpturë   që  zbukuron  gliptotekën   e  humanizmit!         Në përfundim të operacionit doktori hoqi maskën, ktheu kokën mënjanë, fshiu sytë  e  përlotur dhe  puthi  në ballë  Fatmirën. Gazetat e atyre ditëve e publikuan si sensacion, por ai refuzoi intervistat. Referimi i Dr.Martin Luther King Jr. hedh dritë mbi të :”Njeriu vdes kur refuzon të mbajë  qëndrim  për atë  që  është  e  drejtë   dhe  e  vërtetë”… 

Mbas  gjashtë muajsh në klinikë  si  me porosi u gjendën Fatmira  dhe  Aisheja si dy motra. U bashkua  drita e fituar e syve dhe  zemra e Zoisë, në një takim  shpirtrash. Pak ditë më parë tre të tjerët, kishin njoftuar për pajtushmëri të plotë të transplantit me rivendosjen   e  funksioneve  vitale. Sa lumturi… 

Kështu Dr.Ari ofroi një standart të etikës njerëzore në përmasa të pazakonta. Ai ndryshoi mentalitetin e kohës por dhe hapi shtigje të reja të humanizmit dhe vlerave të transplantacionit,     (i inspiruar  nga mjekësia  antike helene dhe si përkrahës i Dr.Ch.Bernard, aplikuesit të transplantit të  parë në Cape Town). Si çështje që kërkon një shqyrtim të veçantë etik, duke u bazuar tek altruizmi dhe utilitarizmi dhe që simbolizonte shpresën dhe jetën.Madje ai vuri një raport logjik midis impaktit shkencor dhe atij spiritual, kur zakonisht  kjo  e  fundit  mbetet  në inferioritet. Por “ madhështia e humanizmit  nuk është në qënien njerëzore por në të qënit njerëzor “,  citon eticisti i shquar  M.Gandi. Ajo  ndodhi shpërtheu, si “March”-i tronditës i Schubertit në kulminacion dhe  në finale u transformua në “Serenadë”-n e tij, në një  sens  humanitar  magjepës, veç  për  më   tepër  unikal.  Pra, Jeta …si  iluzion në vegim, ku lumturia matet me çaste, ku pasuria dhe  lavdia  kalojnë  transit, ku vecse ikona e njeriut  mbetet, por  ku  dhe  vdekja  mund  ti  japi  dritë  jetës, dhe jo vetëm…Një ditë të bukur pranvere mbas tre vjetësh, Fatmira ofroi një surprizë të bukur. Po ngjiste shkallët e mermerta të klinikës duke mbajtur nga dora vogëlushen e saj, ndërsa doktori po dilte. “Doktor tha, të solla Zoinë”. Ai për momentin shtangu, mandej vogëlushja ju hodh në qafë. Doktori mes emocionesh e puthi vajzën, dhe nga zëri tij i dridhur u dëgjuan fjalët “Shpirt i vogël, më solle gëzimin”. Kështu u bënë një  dhe  mes hares u larguan.   

…Kaluan  rreth  katër  dekada dhe kjo ngjarje ruan aktualitet  dhe  vlera  të  një humanizmi të  vecantë, që kolegu e ktheu në postulat virtyti, kur drama u konvertua  në një  lirikë  admiruese, që  kontribuoi në perceptimin dhe pranimin e  konceptit  të  rinovuar  të  transplantacionit. 

Dr. Afrim Shabani/

Libri i Virgjil Kules, Kryqtari i Fundit, nuk ndjek trajektoren klasike të rrëfimeve  patriotike. Ai nuk përqendrohet vetëm në lavdinë e betejave, por hulumton rrënjët e projektit të  Skënderbeut për çlirim. Autori e paraqet Skënderbeun si një figurë që, që në kohën kur ishte  pjesë e administratës osmane, kishte filluar të ndërtonte një rrjet të mendimit dhe të veprimit  politik në favor të një mbretërie arbërore të krishterë (Kule 2018, faqe 24, 25). 

Risia metodologjike që sjell Kule është ndërtimi i një “ditari diplomatik” të veprimtarisë  politike dhe ushtarake të Skënderbeut, duke renditur ngjarjet dhe dokumentet sipas rendit  kronologjik të viteve dhe muajve, në mënyrë që të shmangen interpretimet jashtë kontekstit  historik (Kule 2018, faqe 7–8). Kjo strukturë i jep lexuesit ndjesinë e zhvillimit të një mendimi të  qëndrueshëm dhe të qëllimshëm që zgjat mbi dy dekada, e jo të një reagimi të çastit apo  instinktiv. 

Metoda hronotopike që përmend autori – lidhja e dokumenteve me kohën dhe hapësirën  konkrete – është qasje që krijon një narrativë logjike ku çdo ngjarje merr kuptim në funksion të  projektit madhor të Skënderbeut (faqe 8–9). 

Kapitujt kushtuar periudhës osmane të Skënderbeut janë të thelluar në këtë libër. Kule  analizon në detaje se si funksiononte sistemi i devshirmesë dhe shkolla Enderun, ku përgatiteshin  kuadrot më të lartë të Perandorisë, dhe ku Skënderbeu u trajnua si iç-oglan (faqe 14–18). Ai u  përfshi në elitën e sistemit, kaloi filtrat e meritokracisë, zotëroi gjuhët osmane, persiane, arabe e  më vonë edhe ato perëndimore si greqishtja, italishtja e sllavishtja (faqe 17–18). 

Por më pas, ai përdori këtë formim jo për të forcuar Perandorinë, por për të ndërtuar  strategjinë e shkëputjes prej saj. Kjo e bën figurën e tij më komplekse, por edhe më të lavdishme  – një lider që e njihte sistemin nga brenda dhe vendosi t’i dalë përballë me instrumentet e dijes. 

Autori dokumenton qartë përpjekjet e Skënderbeut për të krijuar lidhje me fuqitë kryesore  të krishtera të kohës. Ai përshkruan me hollësi kontaktet e fshehta me Huniadin, me Papën  Eugjeni IV, me Venedikun dhe me mbretin Alfons të Napolit (faqe 27, 29, 30, 31). Mesazhet e  dërguara prej tij në këto qarqe nuk janë thjesht kërkesa për ndihmë, por oferta konkrete për  ndërtimin e një fronti të dytë antiosman në Ballkanin jugperëndimor, paralel me frontin hungarez  (faqe 23–24, 31).

Në këtë kontekst, Skënderbeu shfaqet jo si një prijës i izoluar lokal, por si një aktor që  ndodhej në qendër të gjeopolitikës së shekullit XV. Ai kishte kuptuar se Shqipëria ishte nyja që  mund të lidhte Adriatikun me rezistencën kontinentale, dhe e përdori këtë pozitë për të ndërtuar  aleanca të qëndrueshme. 

Kryqtari i Fundit është një kontribut me vlerë për të kuptuar më thellë figurën e  Skënderbeut. Ai nuk e sheh heroin si simbol abstrakt, por si mendje realiste që punoi  sistematikisht për një qëllim të madh kombëtar. Kule e vendos Skënderbeun aty ku e meriton: jo  vetëm në historinë e betejave, por në historinë e ideve politike dhe të diplomacisë shqiptare. 

Në një kohë kur ne shpesh harrojmë se historia jonë ka pasur edhe vizion përtej  qëndresës, kjo vepër na rikujton se Skënderbeu ishte edhe strateg, edhe arkitekt i një projekti  europian për Shqipërinë. Dhe kjo është arsyeja pse ai mbetet i fundit ndër kryqtarët dhe i pari  ndër ne. 

Reference:  

Kule, V. (2018) Gjergj Kastrioti Skenderbeu – Kryqtari I Fundit. Fast Track Albania