Analiza – Page 256 – Dielli

PËRSE ALEANCA ATLLANTIKE ËSHTË NJË RIKTHIM I MIRËPRITUR

June 19, 2021 by dgreca

Nga PAOLO LEPRI- Përktheu Eugjen Merlika/

Një ent i kotë? Përgjigja është jo. Dhe as një organizatë pranë “vdekjes cerebrale”, siç kishte parashikuar presidenti francez Emmanuel Macron. NATO shërben ende e do të shërbejë në t’ardhmen. As më shumë dhe as më pak se sa ka ndodhur në një të shkuar të afërt që nuk ka kaluar krejtësisht. Në kufijtë e saj, në fakt, është “kërcënimi” i Rusisë. Të “Tridhjetët” (që dje në tryezën e Brukselit është edhe Maqedonia e Veriut) dënojnë “politikat aggresive” të Vladimir Putinit, dinë shumë mirë se çfarë mendohet në Kremlin për marrëdhëniet Lindje – Perëndim e për përballimin ndërmjet liberalizmit dhe autoritarizmit në lidhjet ndërkombëtare. Rreziqet janë të shumta e roja duhet të jetë e lartë.

Por do t’ishte e gabuar të ndalohemi në Moskë. Një aleancë strategjike ka për detyrë të shohë larg, edhe shumë më përtej kufijve të saj, në një botë ku lëviz me shumë vendosmëri një Vend si Kina që “i bën beleg sigurisë, mirëqënies dhe vlerave perëndimore”. Në 2010, vit i të fundmes formë të atij “koncepti strategjik” që do të përditësohet në dymbëdhjetë muajt e ardhshëm, Rusia ishte përmendur si “partner i mundshëm” dhe Republika popullore sapo ishte prekur. Tashmë është gjithshka ndryshe.

Të ndryshohet gjuha është shenjë gjallësie, të duam të mbrojmë lirinë tonë është diçka më tepër. Me të njëjtën frymë, ndoshta, që ka nxitur vitet më të lavdishme të një organizate që ka dhënë ndihmesën e saj për të ndryshuar rrjedhën e historisë. Një frymë e pranishme tani edhe në fjalët e kryeministrit Draghi, në përfundim të takimit të nivelit të lartë dje: “Duhet të jemi gati për të përballuar të gjithë ata që nuk bashkëndajnë lidhjen tonë me rendin ndërkombëtar të bazuar mbi rregulla e që janë një rrezik për demokracitë tona”.

Sigurisht, u desh i gjithë zotimi i presidentit amerikan, që ka vënë menjëherë në dukje në Bruksel ”rëndësinë themelore” të NATO-s për interesat amerikane. Joe Biden ka bërë çmos, në këto javë, për të rivënë së bashku copërinat e shkaktuara nga papërkoritë veçimtare të para-ardhësit të tij e të antipatisë së tij përbrendësore në drejtim t’Evropës. Raporti transatllantik ishte dëmtuar nga tensione kaq të fuqishme sa që vetëm ndiesija e përgjegjësisë dhe përkatësisë politiko – kulturore të një bashkësie kanë shmangur katastrofën. Paditë e Trump-it (kush nuk e kujton udhëtimin e tij në Bruksel më 2017, kur “The Donald”mëtoi paratë e partnerëve? Rrezikonin për të nxitur kundërveprimin zinxhir për kohë të gjata, pikërisht përceptimit të vetë dobisë së Aleancës. N’atë epokë ishte normale të mendohej se Evropa duhej “të vepronte vetëm”, ose që të mund të shkonte edhe më shumë në rend të shpërbërë, në të kundërt, në marrëdhëniet me protagonistët e sfidave që përfundonin të ishin të nënvlerësuara.

Tani, siç po thonim, rreziku i dorëzimit tepër shpejt, ndërsa Rusia dhe Kina priren të imponojnë përparësitë e tyre, është pakësuar mjaft. Neni 5 mbi mbrojtjen e përbashkët (që Trump-i nuk pranoi as t’a mbështesë e që pasardhësi i tij e ka përcaktuar “një detyrim të shenjtë”) mund të zgjerohet në drejtim të sulmeve kibernetike. Në 45 faqet e komunikatës përfundimtare, numërohen kërcënime të reja për t’u përballuar të gjithë së bashku për t’i u ruajtur rrezikut: inteligjenca artificiale, dizinformacioni, teknologjitë e reja të raketave. Por me gjithë respektin për këto fusha të rëndësishme të veprimit, në të cilat është mirë të tregohet efektëshmëri e përbashkët, NATO-ja duket se don të thotë, ndërmjet rradhëve të 79 paragrafeve të miratuara dje nga kryetarët e Shteteve e të qeverive, se nuk ka asnjë synim të bëhet e parëndësishme.

Nëse e gjithë kjo është e vërtetë, debati i vjetër mbi “përmasën politike” të Aleancës merr një vështrim të ndryshëm. T’i jepet përparësi vështrimeve ”jo ushtarake” për të mos biseduar mbi kundërshtinë e mundëshme të përforcimit të mbrojtjes së përbashkët evropiane nën flamujtë e Bashkimit, nga disa anë është një çështje e tejkaluar. Ajo e themeluar më 1949 në Washington, objektivisht është bërë një organizatë politike e krijuar për t’u matur me problemet e globalizimit, veçanërisht duke mbajtur parasysh lidhjen që paraqitet ndërmjet kërcënimeve të luftërave teknologjike dhe ideologjive autoritare. Tashmë që “kundërshtarët” e saj – t’i quajmë kështu – janë Putini dhe Xi Jingpingu (duke ruajtur gjithmonë dëshirën për të inkurajuar vullnetin për bisedime e bashkëpunim në zona qenësore) shtysa ideale nuk mund të mos jetë mbështetja me mjete të reja, i aftësisë më të përgjithëshme për të mbrojtur Vendet antare nga kërcënimet.

Si përputhet ky ndryshim i dëshiruar i vijueshëm i lëkurës me praninë në brendësi të Aleancës, të “zonave të hirta”? Mendojmë natyrisht tek Turqia e Rexhep Taip Erdoganit. Nuk do t’ishte absolutisht e çuditëshme të mendohej për “rregulla sjelljeje”të detyruara – në rrafshin e mbrojtjes së Shtetit të së drejtës e mbi një rol jo agresiv në marrëdhëniet ndërkombëtare – që mund të shartojnë një mekanizëm virtuoz. Edhe në këtë mund të jetë vendimtar roli stimulues i një presidenti si Biden-i që e ka të qartë qënien e një përballimi, të shtrirë në të gjithë nivelet në botë, ndërmjet demokracive dhe regjimeve autokratikë. U pa ditët e shkuara në G7 të Carbis Bay.

Një përmasë e re e aleancës do të thotë edhe një rishikim i organizimit të brëndshëm, në nevojën për të nxitur bashkërendimin politik ndërmjet Vendeve antare. Jo i fundit është edhe problemi i drejtimit, me që sekretari i përgjithshëm i tanishëm, norvegjezi Jens Stoltenberg, arrin në mbarimin e mandatit të tij në shtatorin e vitit t’ardhshëm. Bashkimi i rigjetur ndërmjet dy brigjeve t’Atllantikut, në një kuadër mbrojtjeje të vlerave, mund të përforcohej nga një kandidaturë të shprehur nga një Vend historikisht evropeist, makar mesdhetar. Si për shembull Italia.

“Corriere della Sera”, 15 qershor 2021 Përktheu Eugjen Merlika

DEMOKRACIA E ORBANIT NUK PËLQEHET MË

June 19, 2021 by dgreca

Nga FEDERICO FUBINI-Përktheu Eugjen Merlika/

Mbas pesëmbëdhjetë muajsh pandemie, as edhe burrat e fuqishëm nuk janë më ata të një kohe. Hapi i rëndë i Viktor Mihály Orbán-it, kryeministër i Hungarisë pa ndërprerje prej dhjetë vitesh, papritmas nuk është më aq i sigurtë. Dy vjet më parë ai kishte vepruar në mënyrë që të përzihej nga Hungaria Central Europan University, që është amerikan, liberal, i rëndësishëm e, mbi të gjitha, i pavarur nga pushteti politik. Asgjë e befasishme, për të. Nga ana tjetër në Hungari edhe mediat e opozitës e kanë të vështirë të gjejnë botues. Gazetat kryesore janë në dorë të një fondacioni të lidhur me qeverinë e çfarëdo figurë që bëhet e bezdisëshme për rrethin e kryeministrit është objekt i fushatave tejet të fuqishme të baltosjes.

Jo shumë kohë mbasi kishte larguar Central European University, Orbani në të vërtetë ka paraqitur një alternativë: një fushë të pamasë në periferi të Budapestit për Fudan Univesity, kinez por i paguar me 1,5 miliardë të llogarisë publike hungareze. Jo një institucion akademik dosido. Në dhjetorin e vitit 2019 Fudani ka fshirë nga statuti i tij parimin e “pavarësisë e të lirisë së mendimit” dhe e ka zëvendësuar me “zotimin për të ndjekur drejtimin e partisë komuniste”. Së fundi Orbani e shpërbleu duke vënë veton, vetëm, mbi një deklaratë evropiane që kritikonte përndjekjen kineze në Hong Kong.

Banorëve të Budapestit nuk u ka pëlqyer. Të shtunën me mijra kanë zbritur në rrugë për të kundërshtuar përdorimin e një pjese të gjërë të truallit komunal për kampusin e pafund kinez. Gergely Karácsony, kryetari 45 vjeçar liberal i bashkisë së Budapestit, e drejtuesi i pritshëm i opozitës në votimet politike të më pak se një viti, menjëherë ka marrë qëndrim. Rrugët për rreth truallit të dhënë për kampus janë pagëzuar me emrat “Rruga Liri për Hong Kongun”, “Rruga Martirët ujgurë” ose “Rruga Dalai Lama”. Ambasada kineze është ankuar, qeveria hungareze gjithashtu, por më së fundi Orbani është detyruar të lëshojë pe: projekti i Universitetit të Fudanit do t’i nënështrohet një referendumi ndërmjet banorëve të Budapestit. Pra, me gjasë nuk do të fillojë kurrë, sepse armiqësia në kryeqytet është shumë e përhapur.

Nuk është rastësi që kryeministri hungarez fillon të tregojë shënja dobësie pikërisht tani. Për të parën herë të gjitha partitë e Opozitës janë bashkuar në një aleancë për t’a mundur në zgjedhjet politike mbas më pak se një viti dhe veprimi mund t’i a arrijë. Fidesz, partia e kryeministrit, në hulumtimet e fundit është dhjetë pikë mbrapa bashkimit të opozitave (45% me 55%) dhe hapësira për tani po vjen duke u zgjeruar. Nga ana tjetër Hungaria nuk del aspak mirë nga pandemia. Është Vendi që shënon zyrtarisht numurin më të madh të të vdekurve në botë mbas Perusë, në përpjestim me popullsinë. Rënia e ekonomisë ka qënë e ashpër dhe e zgjatur, shtresat e mesme janë varfëruar, ndërsa rrethi i miqve dhe familiarëve të Orbanit vazhdon të fitojë shumë prej tenderave më të pasur publikë. Luca Visentini, sekretar i përgjithshëm i Konfederatës evropiane të sindikatave, e përcakton Hungarinë e sotme “një oligarki iperliberiste simbas modelit rus”. Sigurisht gjatë pandemisë qeveria ka miratuar një dekret që fshin çdo lloj forme kontrate kolektive të punës nëpër fabrika e në sektorët publikë të arsimit e të shëndetësisë. Të gjithë punonjësit e atyre sektorëve mund të pushohen nga puna ose të ulen në detyrë për çfarëdo arsye, edhe se vetëm për pjesëmarrjen në një grevë. E cilido puntor që vendos të largohet nga puna më parë se të ketë plotësuar programin dyvjeçar të orëve të punës të paracaktuara, duhet t’i derdhë ndërmarrjes pagën përkatëse që do të duhej të kishte marrë n’atë periudhë. Në thelb, sikur t’ishte një skllav që duhet të paguajë për t’u liruar.

Një numur në rritje i hungarezëve po arrin në përfundimin se modeli iliberal i Orbanit paraqet mbi të gjitha humbje. Kur t’a kuptojnë edhe admiruesit e tij n’Evropë e n’Itali, ndoshta nuk do të jetë shumë vonë.

“Corriere della Sera”, 9 qershor 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Zonja ambasadore e Amerikës

June 18, 2021 by dgreca

Nga Ilir LEVONJA-Florida/Zonja ambasadore, Enver Hoxha nuk kontrollonte gjithçka, por sundonte në gjithçka, deri edhe në organet gjenitale të qytetarëve. Pas arshivës së kohës, i ke aty, fakte të gjalla, ku gruaja ka ”denoncuar” publikisht burrin, babain e fëmijëve. Dhe anasjelltas, burri, gruan, nënën e fëmijëve. I ke fakte të gjalla ku studenti i dashuruar ka hequr dorë nga dashuria e madhe, nga ajo e kohës së ëndrrave së internacionales a proletariatit, për hir të Partisë Komuniste, të Punës, Socialiste etj., dhe Enver Hoxhës. Sot ke me dhjetra familje të ndara forcërisht, i ke në Ukrainë, Moskë, Sofje, Bukuresht etj. Enver Hoxha sundoi deri në mendjet e njerëzve, shpirtrat e tyre, aq sa shqiptarët kishin frikë ta çonin nëpër mend diçka, jo më ta mendonin. Megjithëse më duket naive që një diplomate amerikane të mos jetë e informuar për krimet e diktaturës shqiptare. Ndofta ta do puna, pasi ke akoma surretër të asaj diktature që luajnë me fatin e shqiptarëve. Diktaturat janë faqja e zezë e një vendi. Për më tepër që ju vini nga Koreja e Jugut duhet ta dini mirë efektin e internacionalizmit. Mjafton t’ju kujtoj të ashtuquajturin paralelin 38, vijën kufitare që mban sot popullin korean të ndarë në dy shtete. Ju vetë jeni me fat se lindët në pjesën jugore, atë të protektoriatit amerikan. Sot pjesa veriore dominohet nga dhuna, përndjekja, burgosja, kampet e punës. Madje Koreja e Veriut është akoma frymë e internacionalizmit proletar, rasti unikal që ka ngritur kampe pune në një shtet tjetër, në stepat e krahinës së Siberisë së Rusisë së Putinit. Ka një varfëri ekstreme ku ditët e fundit po përballet edhe me sfidat e natyrës si përmbytjet etj. Duke të kujtuar edhe luftën koreane 1950-53, ku fal Amerikës Koreja e Jugut nuk u pushtua dot nga dinastia e Jongëve dhe komunistët kinezë. Eshtë kjo arsyeja që sot shqiptarët e shohin Amerikën si vet Zotin, se më 1913-ën, pa kontributin e saj, desh mbetën pa atdhe si hebrejtë në gadishullin palestinez. Në vendin tim të udhëhequr nga Enveri, një prift katolik është dënuar përjetë për faktin se në mesjetë Kleri Katolik dogji në turrën e druve dy astronomë, Galileo Galilej dhe Xhordano Brunon. Edhe sot nuk ma rrok mendja, ose nuk ka mendje normale që ta mendoj, por ka ndodhur. Pas viteve 1990, fal një brezi të mrekullueshëm që e deshi Shqipërinë si Europa, kuptohet dhe lëvizjes së minatorëve të Karpateve në Rumani, hapjes së portës së Brandeburgut a rënies së murit të Berlinit, nisi demokracia. Normalisht sytë e shqiptarëve ishin tek Amerika. Janë akoma… Aq sa sot shumë prej tyre habiten kur Amerika (më saktë administratorë nga bota e lirë) shtrëngojnë dorën me ish komunista që akoma drejtonë. Nga diktati i Enver Hoxhës kemi humbur thuajse një qytet me shqiptarë. Mirëpo dosjet e komunizmit akoma nuk janë hapur. Një qytet me shqiptarë, por askush, asnjë, sikur një i vetëm të jetë dënuar për krime kundër lirisë dhe të drejtave të njeriut. Madje sot një aradhë e tërë pinjollësh të diktaturës qeverisin, dhe Amerika u thotë shqiptarëve go on. Diktaturat janë një makineri ku pavarsisht përpjekjes kafkiane a absurdit xhoisjan duhet t’i jetosh që t’i kuptosh. Eshtë kjo arsyeja që sot demokracia shqiptare dominohet nga autoriteti i njëshave në të dy krahët. Komunistët i ke sot me shumicë dërrmuese socialtë, i ke brenda demokratëve dominues, shtresa e të përndjekurvë o kanë ndërruar jetë, kanë marrë detin, tek-tuk janë totalisht të dashuruar me ata që i kanë shtrydhur, ndërkohë që brezi i ri o ikën, o ëdnërron të përputhet. Dhe ta dish, tesera e Partisë është po aq e fortë sa edhe në komunizëm. Tani, për të mësuar më shumë për Enverin, merr pjesë në një kongres, konventë, a zgjedhje post zgjrdhore të njëshave. Dil një xhiro nga burgu i Spaçit, Kampi i Tepelenës, Savra, Gjaza etj. Dil sa shqiptarët nuk i kanë shfarosur të gjitha, nuk u duhen për memorie. Çfarë të të tregojnë, të zezat e baballarëve? Mirë bëni që shpallni non grata të korruptuarit e demokracisë. Po ata, kriminelët e komunizmit kur do i shpallni. Shqiptarët vet nuk kanë ndërmend, po të kishin, kishin hapur dosjet. Të paktën bëjeni ju zonja ambasadore. Se do e lehtësoni shpirtrat e humbur, sidomos ata që nuk kanë as varr.

Albania and Greece, agree to speed-up negotiations for maritime-dispute

June 18, 2021 by dgreca

The Albanian Prime-Minister and his Greek counterpart have agreed to speed-up negotiations regarding a long-running maritime dispute between the two states. In October 2020, Tirana and Athens jointly announced that they would submit the long-running dispute to the International Court of Justice for a resolution. The dispute should be formally submitted to the ICJ at the end of the negotiation proceedings. The Albanian Prime-Minister has previously stated that the submission of the dispute to the ECJ would ensure a mutually beneficial and impartial resolution to a highly contentious matter.

The Albanian and Greek Governments had previously signed an agreement regarding the maritime border dispute in 2009. At the time, the Socialist Party contested the legal validity of the agreement which it saw as unduly advancing Greek interests at the expense of the interests of the Albanian Government. Shortly thereafter the agreement was declared legally void by the Albanian Constitutional Court.

In 2009, the Socialist Party repeatedly attacked the Government in light of the lack of transparency regarding the negotiation process which led to the 2009 agreement and the lack of publicly available information relating to the position of the Albanian Government in this matter. Today, the Socialist Party has been subject to the same kind of criticism by political commentators and members of the DP and SMI.

The referral to the ICJ of what is in essence a highly complex maritime dispute is a much-welcomed move. The Albanian Government should however be fully transparent when it comes to the position it intends to represent in the submissions to the ICJ, so that the public may judge whether the long-term interests of the Albanian state are being properly represented. In the long run, a lack of transparency may serve to increase tension between Greece and Albania, especially if the Greek or Albanian people feel that the Resolution of the ICJ will produce a result that unduly favors the interests of the other side.(T T)

Virtual Preserves Kosova War Refugees’ Memories

June 18, 2021 by dgreca

A new online ‘museum’ showcases the stories of some of the hundreds of thousands of people who fled their homes to avoid violence during and after the Kosovo war in 1999-98.

By Serbeze Haxhiaj*/

“We saw the aircraft shooting missiles and when we heard that noise, we had to leave…”

These are the words of Mersie Kameri, a 50-year-old Roma woman who has spent around half of her life as a refugee.

Kameri was born in the south-eastern Kosovo city of Ferizaj/Urosevac and fled to neighbouring North Macedonia along with her husband and five children in search of safety during the war in 1999, like hundreds of thousands of other civilians.

“It took us a long time to get used to the life there. We stayed there because we had no other choice,” she said.

She only managed to go back to Kosovo 18 years later.

“I wanted to return earlier, but we didn’t have anything. I wish we could have built a house here. They [the Kosovo authorities], promised to build some houses for us, but changed their minds,” she explained.

Kameri’s recollections were recorded for the newly-established Virtual Museum of Refugees, an online repository of interviews with people who have been uprooted by violent turmoil in Kosovo. It was created by the Youth Initiative for Human Rights and launched to coincide with World Refugee Day on June 20.

Marigona Shabiu, the executive director of the Youth Initiative for Human Rights, told BIRN that the museum tells a small part of the story of the mass exodus of refugees from Kosovo.

Around a million Kosovo Albanians were expelled from their homes in spring 1999 after NATO began air strikes against Yugoslavia, aimed at making Yugoslav President Slobodan Milosevic’s troops and police forces end their military campaign in Kosovo. An estimated 100,000 Serbs and Roma civilians then fled after the war in fear of violent retribution.

“During the Kosovo war more than half of the population were forced to leave their homes and some of them never returned. But the memorialisation and documentation of refugee experiences is still absent,” said Shabiu.

She said she wanted the virtual museum to contribute to the “symbolic recognition of the suffering of people from all ethnic groups”.

“We aim to promote an inclusive public debate about the past and to increase social empathy by publishing various stories,” she explained.

‘We all cried’

Another of the refugees whose story has been documented by the Virtual Museum, Fjolla Dumani, also recalled how her family was driven from their home and fled to North Macedonia.

She was 12 at the time and remembers how they went for days without food, and how at the border with Macedonia, she witnessed how some people had lost hope that they would ever be able to come back to Kosovo again.

“Everyone was crying and shouting, and kissing the ground: “‘Kosovo, we are leaving.’ It was very emotional. We all cried… all of us,” Dumani said in her recorded testimony for the museum.

‘The war broke our lives’

Zoran Maksimovic, a Serb, was born in Ferizaj/Urosevac in Kosovo, but after the war was over in June 1999, he and his family had to leave for Serbia.

“Our neighbours told us that we would not be able to survive. We listened to them and we left,” Maksimovic said in his testimony for the Virtual Museum.

Years later, he and his wife returned to Kosovo – not to his home in Ferizaj/Urosvac, but to Shterpca/Strpce, a southern municipality mostly inhabited by Serbs.

But not all of his family managed to go back: “The war broke our lives. We are no longer a complete family. We’re all scattered,” he said.

Living in Serb-majority Shterpca/Strpce is like living “in a ghetto”, he added.

Vizitoni Muzeun Virtual të Refugjatëve këtu.Museum of Refugees Kosovo (museumofrefugees-ks.org)

*Kortezi-BalkanInsight