Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Albania’s Inquiry Commission Final Report and Presidency Reaction

by

The Inquiry Parliamentary Commission for the impeachment of President Ilir Meta voted today on its final report, ending three weeks of evidence gathering and witness testimonies. The Chairman of the Commission, Alket Hyseni, stated that the final report will be unanimously voted and presented to Parliament within 7 days. According to the ruling party, the president has violated the Constitution in multiple public addresses and appearances, during and after the electoral campaign.

Spokesperson of President Ilir Meta, Tedi Blushi responded on a social media post by saying: “No comments and zero concern for any null decision or unconstitutional and illegal activity of the one-party Parliament, which desperately tries to divert attention from the public debate on the proven electoral crimes of April 25, the perpetrators and their inspireres, engaged in this farce against the only institution that respects and protects the Constitution of the Republic of Albania and its sovereignty. The President of the Republic Ilir Meta will continue to exercise his duty until July 24, 2022, with the same high responsibility, only in respect and protection of the Constitution and the national interest.” 

Three weeks ago, the ruling majority established an Inquiry Commission to discharge the head of state, an initiative launched by the Socialists and endorsed by 49 lawmakers. Albania’s President Ilir Meta has refused to appear in front of the Inquiry Commission. Following a second call to appear at the hearing, Mr. Meta stated that he doesn’t recognize the authority of this commission that he deems to be voted by an illegitimate legislative body. 

“The Assembly lost the opportunity to have a hearing with the President of the Republic, that was to take place in respect to his request, on the tenth of May 2021, rejecting this request arbitrarily and politically oriented”, read a statement sent by the presidency to the commission.

Mr. Meta emphasized that a “head of state cannot be discussing, nor be heard, by a body established from an Assembly that lacks legitimacy and should not exist according to the Constitution”. He reiterated his appeal to MPs to “reflect” on the decision, and perform their duties in compliance with the internal judicial order recalling that their mandate will be terminating soon. 

The Inquiry Commission proceeded to meet and did not call the president again.

Following the submission of the Commission’s report, there will be a debate session in Parliament, the date of which is still awaiting confirmation by the Conference of Leaders, and finally it will be voted by the MPs of Albania’s Parliament.

94 votes in favor are needed in order to discharge the President of the Republic. Previously, the party in power has shown that it has been able to acquire votes from the parliamentary opposition, in order to pass important laws.

It will up to the Constitutional Court to have the final say on the claims of the opposition and determine whether violations were indeed committed. 

Summary of EuroNews and Albanian Daily News Reports

A duhet të ketë një vend nderi për Rauf Ficon në Ministrinë e Punëve të Jashtme?!

by

 (Konsiderata për një diplomat shqiptar të kalibrit evropian)

Shkruan:Melsen Kafilaj*/

Në njërën prej “Biblave të Diplomatëve”, në veprën e tij kardinale “Diplomacia” Sir Harold Nicolson duke folur për cilësitë e vyera që duhet të ketë një diplomat shkruante: “E vërteta, saktësia, përpikmëria, qetësia, durimi, karakteri i mirë, modestia dhe besnikëria.Këto janë cilësitë e një diplomati ideal.Por nëse më kundërshtoni duke thënë se kam harruar pa përmëndur këtu inteligjencën, njohuritë, mprehtësinë, maturinë, mikpritjen, sharmin, punën sistematike, kurajën dhe taktin, më lejoni t’ju them se nuk i kam harruar por i kam marrë ato si të mirëqena.”(Nicolson 1939:126)

Ndërsa lexoja këtë pasazh nga Sir Nicolson, mendja më shkoi menjëherë tek një figurë specifike kombëtare e cila i mishëronte më së miri ato; diplomati i kalibrit evropian Rauf Fico. I edukuar në Vjenë dhe në Mekteb-i Mülkiye për shkenca politiko-administrative (kjo e fundit e themeluar nga Sulltan Abdulmexhidi I në vitin 1859 dhe e cilësuar si “L’École Normale Supérieure” e Otomanëve, do të nxirrte një sërë elitash intelektuale dhe politike, përfshirë këtu edhe personalitetet e shquara të jetës politike shqiptare si Mehdi Frashëri, Sulejman Delvina, etj) Rauf Fico, ky personalitet me vizion perëndimor është pa dyshim  një prej ministrave të punëve të jashtme më të kulturuar dhe më i dekoruari ndërkombtarisht në krejt historinë e shtetit shqiptar. (Ai fliste 8 gjuhë të huaja dhe i ishin akorduar plotë 16 dekorata ndwrkombtare, 12 prej tw cilwve ishin urdhëra të lartë mbretëror) Këtë fakt mbi peshën e tij kulturoro-intelektuale, sipas akademikut Kopi Kyçyku, e pohonin si gazeta gjermane “Diplomaten Zeitung” po ashtu edhe ajo hungareze “Pester Lloyd” teksa shkruanin se “Rauf Fico është një njeri i kulturuar dhe një nga burrat më të aftë jo vetëm të Shqipërisë por edhe të Ballkanit.”

Gjatë gjithë jetës, “Boazi dhe Jakini”- dy shtyllat kryesore përmes të cilave e ngriti tempullin e vet Rauf Fico qenë Patriotizmi dhe Interesi Kombëtar. Patriotizma ishte “raison d’etre” e tij dhe ajo ishte e pashembullt; në mendime, në qëllime dhe në veprime. Gjatë Kongresit të Manastirit (1908) në të cilin ai ishte caktuar si delegat për Gjirokastrën, kur e pyetën në mënyrë provokative në lidhje me shkronjat e alfabetit nëse duhet të ishin arabe apo latine, përgjigjia e tij qe me ton solemn zemre: “Unë jam shqiptar dhe si i tillë jam pro alfabetit shqip.” Në shërbim të kësaj patriotizme dhe të interesit kombëtar Rauf Fico rrezikonte të vinte në lojë edhe dinjitetin e tij vetijak.Mjaft të përmëndim këtu gjestin e tij kalorsiak më 1913 ku ju gjunjëzua Princit Pietro Lanza Di Scalea, atëherë në funksionin e Sekretarit të Shtetit për Punët e Jashtme të Italisë dhe ju drejtua atij me një frëngjishte elegante: “Excellence! Sauvez nous la Tchamerie!” (Shkëlqesi! Na e shpëtoni Çamërinë!) 

Rauf Fico e nisi karrierën diplomatike në vitin 1926, kur u emërua si ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Turqi.(Për ata që glorifikojnë sot marrdhëniet e shkëlqyera midis Shqipërisë dhe Republikës së Turqisë, më lejoni që t’ju rikujtoj se qe pikërisht ky burrë i madh i cili e theu akullin diplomatik midis Ataturkut dhe Zogut, i cili nuk nuk e honepste dot këtë të fundit dhe vendosi urat e miqësisë dhe bashkëpunimit midis dy vendeve.) Por merita kryesore që i takon Rauf Ficos gjatë marrjes së detyrës si Ministër i Punëve të Jashtme në vitin 1929 është se ai miratoi Ligjin e Parë Organik të Ministrisë së Punëve të Jashtme (hartimi i të cilit kishte nisur qysh më 1925) dhe atë Konsullor.Fico përcaktoi gjithashtu edhe juridiksionin e konsullatave shqiptare dhe Konsullatave të Nderit të Shqipërisë jashtë vendit dhe i dha përparësi meritokracisë në rekrutimin diplomatik.

Një çështje jetike për të ishte padyshim edhe ajo e Kosovës.Gjatë akreditimit të tij si diplomat në Jugosllavi përgjatë viteve 1933-36, Fico falë network– ut të vet personal u mundua që ta bënte të njohur përmes shtypit botëror gjëndjen e rënduar të popullit shqiptar në Kosovë. Nëse do të flasim me termat e ditëve tona, ai ishte një model i shkëlqyer i të bërit “public diplomacy.” (diplomaci publike) E gjej me vend këtu që të përcjell gjithashtu këshillën që ai i jepte një studenti shqiptar i cili studionte për gazetari në Jugosllavi teksa i thoshte: “Kur të vish herën tjetër, sill edhe ndonjë student të huaj, shok ose mikun tënd se kemi plot gjëra të bukura që t’iu tregojmë nga Shqipëria dhe kultura e saj e lashtë. Miqtë – gazetarë na duhen se ata janë posta më e mirë e lajmeve të vërteta.”  Për çështjen e Kosovës ai kishte një dobësi të veçantë. Aq e vërtetë është kjo saqë edhe kur i paraqiti letër-kredencialet Kancelarit të Gjermanisë në vitin 1938 megjithëse Joachim von Ribbentrop, atëherë me funksionin e Ministrit të Punëve të jashtme, e konsideronte “tepër të papërshtatshme si çështje”, ai e gjeti mënyrën dhe formën sesi ti’a shpaloste këtë çështje Hitlerit duke e bërë që të lëshonte nga goja në fund të takimit këtë frazë emocionuese: “Shqipëria ka burra përderisa ka dërguar këtu një burrë të tillë!” 

Një aspekt tjetër që vlen për tu përmëndur prej aktivitetit të tij diplomatik është gjatë viteve 1936-38 në lidhje me fqinjin tonë Greqinë. Ai i vuri pikat mbi “i” me këtë vend, duke i kërkuar herë me takt dhe herë të tjera në mënyrë të kushtëzuar Athinës zyrtare që ti respektonte të treja parimet themelore të diplomacisë moderne evropiane; Parimin e Fqinjësisë së Mirë, Parimin e Reciprocitetit dhe Parimin e Bashkëpunimit. Një shembull që vlen për tu përmëndur këtu është që në kuadër të parimit të reciprocitetit, ai i kërkoi qeverisë greke se nëse ajo është e interesuar që të hapë shkolla në gjuhën greke për minoritetin e saj në Shqipëri, duhet të respektoj gjithashtu të drejtën e popullsisë çame për të hapur shkolla në shqip dhe t’u jap të drejtën për tu arsimuar në gjuhën e tyre amëtare.Qe pikërisht insistimi i këtij diplomati brilant që pas disa vitesh mohimesh dhe hezitimesh, gjatë viteve 37-38 qeveria greke të  hapte 10 shkolla shqipe në Çamëri.

Teksa reflektoja mbi këtë burrë shteti, këtë diplomat të pashoq dhe aktivitetin e tij diplomatik, të udhëhequr përherë nga arsyeja shtetërore, patriotizma dhe interesi kombëtar; “këtë shqiptar të vërtetë i cili ishte i tillë edhe kur nuk kishte Shqipëri” (Po citoj këtu Faik Konicën), mëndja më shkoi natyrshëm tek Ministria e Punëve të Jashtme, si institucioni kyç në hartimin, përpunimin, organizimin dhe zbatimin e politikës së jashtme të shtetit shqiptar. 

Por a do të ketë një vend nderi në këtë institucion, për një personalitet të papërsëritshëm si Rauf Fico, i cili jo vetëm që ju dha me mish e me shpirt mbrojtjes së interesave të shqiptarëve kudo ku u akreditua por gjithashtu i çeli dyert e mbyllura të legatave, duke i kthyer ato në vatra të ngrohta për bashkëkombasit e vet dhe në oaze mikpritjeje për përfaqësuesit diplomatik apo edhe individët e tjerë të huaj me influencë të gjerë shoqërore dhe politike. Teksa ka vetëm një rrugë jetime në Tiranë e cila mban emrin e tij, përse Akademia Diplomatike e Ministrisë së Punëve të Jashtme të mos mbaj emrin e nderuar “Rauf Fico?!”  Kjo do të ishte diçka domethënëse, jo vetëm për të nderuar kujtimin e këtij kolosi të diplomacisë moderne shqiptare por gjithashtu edhe për t’iu shërbyer si kompas moral diplomatëve të rinj në të ardhmen.

Mendoj që Rauf Fico ka bërë shumë për këtë komb dhe në këtë kuptim ne i mbetemi borxhlinj një figure si ai.Duke kryer një akt të tillë simbolik, nuk jemi ne që e madhështojmë atë si figurë.Përkundrazi, është ai që e madhështon këtë institucion me emrin, staturën dhe veprën e tij!

                                                                                                                            © Melsen Kafilaj– Studiues

20 Pyetje Diasporike Për Lulëzim Bashën

by

NGA VALENTIN LUMAJ/ U be tabu kjo në mentalitetin e politikes shqiptare qe kur kritikon kryetarin apo kerkon shpjegime per te qartesuar gjerat, perkthehet si sulm personal. Nuk kam asnje sulm ne adrese te Lul Bashes e asnje interes personal perveç deshires qe ta shoh PD-ne në ate nivel qe duhet dhe e meriton qe te jete, me lart se ku eshte tani se ç’ishte kur u largova nga Shqiperia. Thjesht si nje demokrat i bindjeve te djathta qysh nga fillimi dhe ndjekes i politikes shqiptare dhe asaj amerikane, kam nje varg me pyetje, pergjigja e sinqerte ndaj te cilave, jo vetem me kthjellon mendjen mua dhe ata te cilet mendojne si une, por ndihmon edhe vete kryetarin Basha ne prag te rizgjedhjes. 

1.    Me kerkesen Tuaj per t’u rizgjedhur se s’ben kryetar i PD-se, perse mendoni se jeni i pazevendesueshem. 

2.    Mbas 8 vite ne opozite dhe humbes, a e pengon pathosi yt per te qene perseri në krye te PD-se qarkullimin e elitave brenda saj?

3.    Doreheqja e Berishes nga PD-ja në 2013 mbas humbjes edhe pse mbas 8 viteve te suksesshme si kryeminister, a shenoi kjo nje standard demokratik qe duhet respektuar?

4.    A mendoni se në 8 vite opozite keni dhene provat dhe maksimumin tuaj qe rezultoi me humbje dhe në qofte se jo perse nuk e dhate maksimumin tuaj në kohe?

5.    Në qofte se kater pale zgjedhje i humbet sepse ua vodhen votat, sikurse në vazhdimesi keni deklaruar (dhe ua kane vjedhur), pra dukshem keni qene në dijeni te kesaj dukurie, perse nuk i ruajtet votat e qytetareve qe ua besuan?

6.    Në qofte se zgjedhjet e fundit i humbet sepse PS-ja i bleu votat, a nuk do te thote kjo se ju z. Kryetar nuk prodhoni me fryme tek masat, sepse me nje logjike te thjeshte njerezit  mund te mendojne “ me mire gje se asgje”?

7.    Perpara se te kerkoni voten per t’u rizgjedhur, perse nuk mendon se eshte e nevojshme dhe e drejte qe te beni analizen e kater viteve te fundit dhe te ndani pergjjegjesite e humbjes?

8.    Perse nuk mendoni z. Kryetar qe te jepni doreheqjen perpara se te rikandidoni, ne menyre qe gara te jete e ndershme dhe te gjithe garuesit ta fillojne garen ne pozita te barabarta? A u afrua data e zgjedhjeve per kryetarin e ri te PD-se, me qellim qe kandidatet e tjere apo ata qe jetojne ne Diaspore te mos kene kohen e nevojshme per t’u pregatitur

9.    Në qofte se dalja pa nje strategji suksesi nga parlamenti dhe dorezimi absurd i mandateve si dhe dorezimi në tavoline i pushtetit lokal në 2019 ishin fatale dhe ndikuan negativisht në aktivitetin e PD dhe rezultatin e zgjedhjeve, ju si Kryetar a ndjeni pendese per keto akte dhe a merrni ndonje pergjegjesi?

10. Meqenese Shqiperia ka Diasporen me nje numer me te madh se vete popullsia vendase, perse ne 8 vite si drejtues i pushtetit te opozites, nuk bere asnje tentative per te ftuar dhe bashkepunuar me Diasporen ne menyre qe edhe ajo te ushtroje te drejten e votes apo jete pjese e integruar e proceseve politike dhe drejtuese në strukturat shteterore?

11. Kur nje qeveri deshton ne misionin e saj per t’i sherbyer popullit te saj dhe per te krijaur nje jete me te mire e te sigurte, dhe realisht kjo qeveri ka deshtuar me kohe, njerezit shikojne opoziten si shpresen e vetme per ndryshim. A mendoni Juve z. Kryetar me perseritjen e humbjeve Tuaja, se eshte opozita e cila po vret shpresen e shqiptareve ne Shqiperi, prandaj shqiptaret po ikin?

12. Po ashtu, a mendoni Juve z. Kryetar se me perseritjen e humbjeve Tuaja, se eshte opozita e cila po vret shpresen e shqiptareve ne Diaspore per t’u kthyer ndonjehere ne vendin ame?

13. Kur nje gazetar te pyeti se nese humbni zgjedhjet, a do te dorehiqesh, Juve i nderuar Kryetar me kenbengulje dhe krenari disa here u pergjigjet “nuk do te ndodhi”. Tani qe ndodhi a mendon se e genjyet elektoratin, dhe pse mendoni se duhet qe t’ju besojne prape?

14. Pertej retorikes se krenarise dhe te vete-kenaqesise edhe mbas humbjeve a ndiheni i ngarkuar me moralin e nevojshem dhe te domosdoshem per te udhehequr masat drejt fitoreve?

15. A mendon se procesi i perjashtimit nga gara i kandidatit per Kryetar te PD, Ibsen Elezi, me voten Tuaj dhe te kandidateve te tjere perben konflikt te drejteperdrejte interesi dhe si i tille ishte i padrejte dhe ilegal? Cilin vend demokratik apo jodemokratik te botes keni marre si shembull per kete akt?

16. Perse mendoni se aplikimi i listave te mbydhura eshte akt demokratik dhe a behen listat e mbyllura shkak per skualifikime te padrejta apo akte korruptive? 

17. A mendoni se PD realisht perfaqeson shtersat e djathta konservatore, shtresat e persekutuara dhe biznesin e madh, apo ajo gradualisht po zhvendoset drejt qendres se majte, si në program ashtu edhe në anetaresi?

18. A keni ndonje lidhje direkte apo indirekte bashkepunimi me globalistin Soros? Nese po, a jeni i gatshem qe t’i shkeputni te gjitha keto lidhje dhe te jeni i pavarur dhe i painfluencuar prej tij?

19. Akuzat ndaj Dr. Berisha a ju ndihmojne apo ju pengojne në detyre, qofte se rizgjidheni edhe nje here Kryetar i PD, dhe a do te ndermerrnit ndonje aksion politike per pastrimin e figures se Dr. Berisha nga akuzat politike te pabaza?

20. A e gezoni perkrahjen e liderit historik Dr. Sali Berisha në rikandidimin Tuaj

Ju lutem z. Kryetar per nje pergjigje asgje me pak se te sinqerte, ose perndryshe jeni ne te drejten tuaj per te mos u pergjigjur. Deri at’here, te pakten jeni ne dijeni se shqetesimet egzistojne. Me respekt nga nje demokrat me i flakte dhe me i hershem se sa Juve z. Kyetar.

Valentin Lumaj, 

Michigan me 28 Maj 2021

Supë alfabeti

by

Supë alfabeti
Astrit Lulushi

“Një gënjeshtër e përsëritur shpesh bëhet e vërtetë”. Lenini e kishte në mendje këtë shprehje, sa herë përgatiste fjalimet e tij drejtuar popullit. Fjalët i sollën atij sukses, dhe filluan të përsëriteshin nga ata që pasuan. Antikomunizmi bën mē shumë dëm, e shqetëson në ambjente të mbyllura komuniste. Kritikat ndaj kësaj ideologjie do të hiqen nga fjalori një partie. Në shtyp, gazeta e portale online nuk do të ketë më shkrime që tregojnë sa i keq është komunizmi.
Termi “ligj” ka një kuptim krejtësisht të ndryshëm prej sa zbatohet nga sundimtarët e statistët që nuk ndalen së vjelluri e infektuari aty ku ka njerëz. Zotat ekzekutivë, legjislativë dhe juridikë e krijojnë ligjin me një trill, duke ndryshuar përkufizimin. Një listë fjalësh të tilla si: drejtësi, bashkim, mirëqenie, përcaktojnë tashmë tregtinë, luftën, paratë, titujt e nderit, reformën, të drejtën për të protestuar. Duket sikur qeveria kërkon falje. Por është thjesht ndryshim përkufizimi.
Ekzistojnë tre hapa për të kuptuar origjinën e faljes: Një individ mund të kuptojë lirinë e fituar përmes njohjes së origjinës nga ajo ka ardhur: Nuk ka asnjë konflikt midis Lirisë dhe drejtësisë shoqërore: Vetëm një fe sekrete ose një socializëm mund të nxisë konfliktin pa shkak. Beteja për pushtet është betejë për përkufizime. Duhet mbjellur fara para se të korren frutat. Liria fitojet, nuk falet, nuk vjen por lind. Bima e Lirisë sapo zë rrënjë, rritet me shpejtësi. Njerëzve u ofrohet të imitojnë mjedisin e tyre, ata që nuk nënshtrohen, janë ata që mendojnë vetë. Shpirti i Lirisë, është Shpirt pa kufizime.
Një art i rëndësishëm i politikanëve
është gjetja e emrave të rinj për institucionet të cilat nën emrat e vjetër janë bërë të urryer për publikun. Sot kemi një supë shkronjash për emërtime. Doktrina e Drejtësisë përdoret në vend të censurës; ulja e taksave, për mirëqenie; progresiv, për fashist; liberal, në vend të socialist. Hej, kjo është kënaqësi.
Gjuha politike – për të gjitha partitë politike,  – është krijuar për t’i bërë gënjeshtrat të tingëllojnë të vërteta, krimet e vrasjet të respektohen, me ‘to të mburren për t’i dhënë një pamje mbizotëruese ere së pastër të kombit ku jemi pjesë dhe vendit ku jetojmë.
Gjuha politike është një varrim që projektohet për t’i bërë gënjeshtrat të tingëllojnë të vërteta. Policia nuk është e shtetit, por e popullit, duhet t’i shërbejë atij; gjykata nuk është e ligjit, por e drejtësisë ku Ligjet e natyrës dhe të Kushtetutës nuk shkelën. Kleptokracia okupuese dhe statistët që godasin gjyqësorin nuk kanë aspak lidhje me jurisprudencën e vendosur de jure. Fatkeqsisht, gjyqësori është kthyer në zyrë përmbarimi të një filozofie kriminale dhe arbitrare.

NAIMIADA

by

Me rastin e 175-vjetorit te lindjes se poetit tonë kombëtar Naim Frashëri/

-Shqiptarë të të tërë botës, a s’mund të jemi cazë më naimjanë!Në kërkim të një NAIMIADE/

Nga Namik Selmani- Anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro- Amerikanë Boston/

E di që mbase mund të shihni kalimthi këtë si këshillë, lutje, përgjërim, kërkesë. Një zgjm nostalgjie, një lëçitje për patriotizëm që, për shumë njerëz, edhe nuk përmendet më në fjalorin e përditshmërisë. Ose më saktë, vështirë se testohet në njerëz të ndryshëm, të veçantë.…Të gjitha mund t’i ketë ky shkrim. Mbase asnjë. Po mund të mbetej vetëm te radhitja e disa argumentavë, thënë me gjuhën e metaforës, të digresionit letrar, apo edhe të mbushur me një frymë optimizmi, mbase më shumë se duhet për kohën që jetojmë e që mjaft njerëz shqiptarë, me apo pa statusin e emigrantit modern, nuk do ta pranonin krejtësisht si frymë sociale, kombëtare, pak romantike, pak didaktike, pak realiste.Do të ishte më se i mbrothësishëm një lloj bashkëpunimi me ju, apo me ata që do ta vijnë në këtë tokë apo do ta hapin një ditë në dyert e rëndë të kurbetit me disa motive jetësore për të ekzistuar sot e kah mot kjo NAIMIADË, nëse do ta formoja një fjalë z të re me atë që na dha që na frymoi në breza i madhi dhe i thjeshti Naim Frashëri.Jemi pak të qetë se emrin e tij tashmë e kemi vënë në mure shkollash, në dëftesa nxënësish, në çmimet letrare të përvitshme në zona të caktuara duke u nisur që nga Përmeti, nga Frashëri me emrin e tij, në këngë popullore e të muzikës popullore, të lehtë e modern, në piktura e skulptura, në teqet e xhamitë, në medaljonë ..Në kartmonedhat ku vihet ajka e një kombi. Mos harroni se kartmonedha njëdollarëshe në Amerikë ka fytyrën e Xhorxh Uashingtonit që amerikanët e quajnë “Babai i kombit amerikan” pa harruar që edhe kryeqyteti i këtij shteti-kontinent, është pikërisht ai me emrin e tij Në Muzeume lokalë e kombëtare ia kemi caktuar vetrina të veçanta bashkë me Abdylin e Samiun. . Ia kemi vënë jo rrallë emrin e tij djemve, po jo më pak dhe vajzave në Shqipëri e në Kosovë. Ka shumë Naimë e Naime në trevat tona. E me të ka dhe një ringjallje të veçantë emri i tij. Kemi medituar para shpatës së Skënderbeur ardhur nga Vjena e valseve duke mërmëritur vargjet e poemës “Histori e Skënderbeut” E kemi njësuar në heshtje pak veten me Kamanin e kohëve moderne që nuk i duhet më një shpatë, po një penë, një libër, një punë më të mirë mbrothësie.Mbase historinanëve të letërsisë botërore do iu kujtohet një detaj që dua ta ndaj me një lexues mbarëshqiptar.Biografët e Balzakut romancier e novelist, një filozof në kufirin e fundit të gjenialitetit kujtojnë se në tavolinën e punës së tij, ai kishte vënë një portret të Napoelon Bonopartit me një mbishkrim të tijin. Vetëm të tijin. Askush nuk mund që ta bënte këtë veç Balzakut. Ose më saktë, askush nuk mund ta realizonte atë në jetë.“Atë që arriti Napoeloni ne pushkë e beteja, unë do ta arrij me penë”-pat shkruar Balzaku fjalëoqean.Edhe pse i këndojmë sa e sa këngë malli, ai është më shumë se një bri modern për kohët që jetojmë e që vijnë. Jo nga ato që ftojnë të luftosh qoftë dhe me topat grykëgjatë.Në një botë kaq të madhe e kaq të vogël, këshillat janë pak të tepërta për njerëz që, duke patur lirinë e shprehjes, mendojnë se liria dhe e vërteta është me ta, dhe vetëm me ta.Po nuk bëj mëkat që t’u them se kur është një përvjetor i ndarjes nga jeta i poetit tonë kombëtar Naim Frashëri apo i lindjes së tij pranverore, të jetë porta e një kujtese të re.120 vite pa të. 120 vite me të e kurdoherë me të do të jemi. Me frymën e palcën e shqiptarizmit që ai e kishte ditënetëve.Mund të mburremi se kemi parë dhe kemi bërë sa e sa fotografi e video duke patur pas krahëve Luvrin, Milanon, Spanjën e toreaodorëve, Akropolin e Athinës, Koloseun e Romës, Bostonin e muzeumeve, Manhatanin e Njy jorkut, Niagarën e Kanadasë, zonjat japoneze, Murin e Madh Kinez, e pasataj nxitojmë t’i hedhim në instragam, në facebook. Ose të bëjmë albumin tënd vetjak.Po ama, si shqiptar duhet që njëherë në jetë ta shohim, ta prekim të frymojmë në Frashër mes atyre maleve me pisha, ahe, në Frashër. Ku arrat dhe ftonjtë erëmirë janë më të rrallët në Shqipëri. Bash si detyrimet që kanë besimtarët e feve respektive.Aty do të shohin atë djep të shqiptarizmit të rilindjes e, nëse bëjmë një pyetje retorike. “Si do të ishte bota shqiptare, mësuesit, shkollarët pa të? Si do ishte pa atë shprehje monumentale të kryepoetit “Dhe dritë e diturisë përpara do na shpjerë!”E pata atë rast të lumtur në majin e vitit 1996. 150 vjet kur kisha fituar Çmimin e parë kombëtar në poezi me rastin e këtij përvjetori. Dhe ishte në rastësi e mrekullueshme që vajza poeteshë gjimnaziste ishte mbesë në Leusë dhe kjo më dha mundësinë që të isha brenda kristalimit të ujit të ftohtë të Leusësqë sikur ishte ndërtuar mbi një burim uji si përrallë.Atëherë, por dhe sot nuk dua të kujtoj asnëherë vdekjen e poetit, se ai firmosi vetë pavdekësinë.Metaforikisht ai ka një lindje pranverore më 25 maj dhe një ndarje nga jeta në një stinë vjeshtore 20 tetor. E pra, duhet të jesh cazë më shumë naimjanë nëse e nis nga Frashëri. Atje ku ai mori nga pas emrin Naim Bej. Nuk kishte lidhje me jetën e Stambollit të zhurmshëm që do ta mësonte, po edhe do ta ligështonte nga shëndeti, nga malli. E që një ditë atje në një lagje të Stambollit do t’i merrte dhe eshtrat e tij të drobitura, por jo shpirtin që fluturonte e sërish fluturon në qiellin e shqiptarisë,Naim Frashëri ose Naim Beu do rrinte këtu 15 vite. Derri në moshën 15 vjeç djalë ai Në Teqenë e Frashërit do të mësonte gjuhë të tilla si arabisht, turqisht osmanisht dhe persisht. Vetëm dispilna e rreptë mund të ishte një nga çelsat e fitores së kësaj kulture që po merrte atje mes maleve të Dangëllisë, Më tej te Zosimeja buzë Gjolit të Janinës, ai do mësonte greqishten e Lashtë dhe e Re, frëngjishten dhe italishten.2.Më thoni ju që keni qëndruar në vendlindjes tuaj qoftë në një atmosferë urbane, qoftë dhe në majën më të lartë të Shqipërisë, apo në një fshat që nuk njihet shumë në një zone sa mbresa merr njeriu më vete në 15-16 vite jetë! Ditët e fëmijërisë dhe rinisë janë “Akademia” e parë e moshës njerëzore.Të hap portën në pjekurinë e moshës.Ah, biografët e poetit! Të tregojnë për shkollën, po nuk tregon se si bridhte livadheve, si ftohej në kroje, si jetonte me mistikën e Teqes së Frashërllinjve e të atyre që futeshin në të. dhe me çfarë pasioni mësonte shkronjat e para të gjuhës.Edhe kur dëgjonte rrëfimin e shehelerëve, mësuesve të tij të parë atje, në Frashërin mes maleve, ku kryqëzohen rrugë e mbarë Jugut e lartë se maja e Tomorit, të cilit do i kushtonte vargjet e tij si himn i vërtetë, ai e kuptonte se një majë e re po i shfaqej para tij. Mbase aty do të ketë provuar dhe fytyrskuqjen djaloshare. Uji i freskët i gurave do e rriste para kohe. Xha Haliti babai dhe “Mësuesi” i të mëdhenjve” ishte më i lumturi dhe më bekimtari. Djemtë e tij nuk kishin në shtëpi poltronet, pianot, pikturat kopshet me lule ekzotike. muret e zbukuruara të shtëpive të Evropës që shpesh bënin garë salltanetesh. Po kishin kostumet kombëtare, kishin odat ku vinin e shkonin sa e sa burra mëmëdhetarë. Kishin isopolifoninë që do të bë hej shumë kohë më vonë pasuri e UNESCOS.… Kur vihemi në tribuma në auditorë në klasat e shkollave të mesme e spjegojmë madhështinë e Rilindjes evropiane e sidomos atë italiane, themi shprehjen që i vuri vulën kohës “Rilindja kishte nevojë për titanë dhe lindi titanë:Po me plot gojë e themi këtë dhe për rilindasit tanë Frashërllinj. Ata nuk vinin nga sallat e mëdha me shandanë, me kolltukë të rëndë e me perde të gjata, nuk vinin nga kalatë me labirinte shpesh misteriozë, me telajo e afreske. Nuk vinin nga salla me shandanë apo nga dysheme me mermer të zgjedhur. Dhe Naimi ishte aty. Aty ku dhe ne duhet ta ndjejmë frymën e tij dhe të bëheni cazë më shumë naimjanë.Kur ka zbritur tatëpjetën e maleve duke kaluar han më han për të shkuar në Janinë, nuk e dinte se si do shkonte jeta. Edhe kur kalonte në korridorët e “Zosimeas” një lloj Universiteti për kohën, por edhe për sot.Atë status që do ta merrte disa dekada më vonë Normalja e Elbasanit për djemtë e vajzat e kombit.Mori një diplomë nga “Zosimeja”. Kaq, Nuk shkoi më shumë . Po me dhjetra, me qindra shqiptarë që kanë marrë diploma në Shqipëri e në Botë në këto 120 vite nuk maten dot me madheshtinë që ai na la pas. Ashtu si do ishte dhe Migjeni.Në sytë e djaloshit Naim Beu lodronin valët e liqenit, zgjoheshin kujtimet e Ali Pashë Tepelenës dhe përvijohej pak nga pak Skënderbeu. Ishte një testament poetik që vetëm dy vite para vdekjes do ta hidhte në vargje poeme.Ai do të ecte dhe garonte në jetë vetëm me atë Diplomë shkollore me atë formim kulturor, me të cilën do bënte poezitë, poemat, do të bënte përkthehet në gjuhën greke. Do të bëhej i dobishëm në atë karvan patriotësh, për të cilat kishim kaq shumë nevojë atëherë. Jo më pak dhe sot.A nuk duhet të bëhemi cazë më shumë naimjanë kur mendojmë që pjesën më të madhe të nxënësve duan ta kalojmë me kopje?Dhe karvani që do e dërgonte në Stambollin me zhurmë do e kthente shumë herë pas.Një pjesë të madhe ai mori statusin e mërgimtarit.Ai që e ka provuar bukën e mërgimit e di mirë, fort mirë se sa test është ai për veten për jetën e mbijetesën.Ai gjoskkollituri sfiduesi, ëndërrimtari, mëmëdhetari , gjuhëtari, përkthyesi.Për të shëruar sadopak mushkëritë që po i dëmtoheshin, Naimi mund të zgjidhte ca vende të bukura në Zvicër me veti shëruese. Mund të shkonte edhe në Evropë, se duhet thënë se edhe atje ka vende të bukura e të përshtatshme, po ai zgjodhi sërish malet e Frashërit, zgjodhi Beratin dhe Sarandën. Në atë pak kohë ai u takua këtu me Konstandin Kristoforidhin, “Babain e Gjuhës Shqipe” dhe Hasan Tahsinin që më vonë do të bëhej mësuesi i Sami Frashërit dhe rektori i parë i Universitetit të Stambollit . U njoh edhe me Babë Dudë Karbunarën Mësues i Popullit” dhe punuan për ngritjen e shkolave shqipe. Dhe nuk kishte mbushur as 40 vite jetë, edhe se kolla e tuberkulozi po e shqetësonte.Atje po filozofonin atë që e thonë mësuesit më të nderuar të kombit tonë të dashuruar me gjuhën. Mjafton thirrja e tij që të na skuqë fytyrën e të na shtojë obligimin.Vëllëzër shqipëtarë,Të prekim urtësinë!Të zëmë udhë e mbarë!Të ndritim Shqipërinë!A nuk duhet të bëhemik cazë më shumë naimjanë në këtë kohë sherresh, tribunarësh pa vlerë??? Në vitin 1901, shumë kohë para se të bëhej Kongresi i Manastirit, për të vendosur një Alfabet për gjuhën shqipe, kur ende ne si komb as në Shqipëri e as në Kosovë, nuk kishim hapur shkollën tonë të mesme, i mirënjohuri patriot, publicist, filiz i shëndetshëm i shqiptarizmës dhe i Frashërllinjve, Mithat Frashëri, i njohur me pseudonimin Lumo Skendo, shkruante një shkrim homazh për xhaxhain e tij, Naim Frashëri.Edhe pse Shqipëria kishte shumë probleme që lidheshin me lirinë e munguar, me çetat kundër pushtuesit, me mëvehtësinë, Mithat Frashëri merr në analizë një tipar shumë të qënësishëm të Naim Frashërit që edhe sot pas më se 10o vjetësh, nuk po përsëritet masivisht në radhën e intelektualëve shqiptarë, pse jo edhe në radhën e mësuesve që e kanë në “statusin “ e tyre këtë tipar., këtë detyrim. Ky shkrim po të ishte botuar në kohën tonë, do të kishte bërë një të papritur të këndëshme, nga ato që “peshkojnë“ çdo ditë kryeredaktorët e gazetave të shumta metropolitane në Tiranë e Prishtinë dhe ato të televizioneve shqipfolëse.Bëhet fjalë për një “PUSHTIM” të padrejtë që kishte që në atë kohë leksiku i gjuhës shqipe nga fjalët e huaja . “Në të shkruarë, Naimi bën qilizmë gjuhënë tënë dhe shkruan thjesht shqip, pa përzjerë fjalët e huaja”- shkruan ndër të tjera Mithat Frashëri.Shihni se ku e dërgoi fjalën e gjuhëshqipes i palodhuri Naim Frashëri! Edhe pse kollitej fort, në rrugicat e Beratit e në shkallaret e Sarandës, nuk harronte që të shkruante tregime për këndonjësit e Mësonjtoreve të para shqipe. Më thoni atë që është fare e thjeshtë! Kush ia jepte këtë urdhër poetit? Kush e paguante? Askush. Puna e tij mjaft e zakonshme që bënte nuk i mjaftonte besoj as për ditët që jetonte. Por, ah, nuk mund të themi askush. Ishte një zë i fortë që vinte që nga deti i shqiptarizmës.E tani më kujtohen ato fletore që iu zverdheshin fletët që në ditët e para të hapjes që në ballë të tyre kishin atë fjalë-këshillë “ Punë, punë, natë e ditë që të shohim pakz dritë!Puna e shqiptarit përherë ishte si një lloj dhimbje e pashkruar. Analfabetimi në mes të Evropës, më tej komunizimi që nuk e paguante si duhet atë, 30 vitet e fundit që e kanë “vrarë ” në mënyrën e vet, na duket se ringjallim sërish atë këshillë naimjane të Mësuesit të Brezave. Shihni se si e himinzon ose më saktë çamërishten! Kush mund t’i jepte më parë e më vonë atë vlerësim meritor se sa ai shenjtërim i fjalës çamërishte tek i drejtohet dallandyshes së mallit “Eni vjen pej Çamërie, me atë gluhë perëndie?”.Naimi krijoi një Naimiadë dhe nuk duam që ta krahasojmë me meteorin, një epitet shumë i konsumuar. Madje as me shqiponjën. Se ai ishte biri ynë, biri i tokës sonë që e deshi si mund ta donte aid he vetëm ai. Këtë fjalë ua japim atyre që vijnë shpejt e ikin shpejt. Doemos do e donim më jetëgjatë Naimin. Se një “Naim” tjetër si De Rada në Shën Dhimitër Korone vdiq 93 vjeÇ duke u mësuar shqip djemve arbëreshë. Edhe pse jetonte varfërinë më të madhe pa folur për djemtë e vdekur njëri pas tjetrit. Mbase te Naimi ishte një lloj rizgjimi i vetvetes sonë, në një kohë kur e donim kaq shumë. Titanët e Rilindjes e të mbarë Evropës, i dhanë vrull artit të Shkronjës, të Tingullit, të Penelit, të Daltës, e që më vonë do të kalonte edhe oqeanin për të shkuar në SHBA për të përtërirë forcat e idetë e atij shteti shumëkombësh që do të bëhej fuqi e vërtetë.Naim Frashëri i kishte shumë më tepër se kaq, këtë frymë rilindjeje për kombin e tij. Shumë. Kishte shenjtërimin e shpërndarjen e shkronjëshqipes. Kishte punëdashjen dhe tokëdashjen. Kishte sakrificën e një qiriri që ende digjet para syve tanë që, për fat të keq jo gjithmonë ia shohim dritën e shpirtit të tij. A nuk e përdorim masivisht në botë qiririn si dritë shenjtërie? Ndaj dhe Naimi kërkon ta shenjtërojë dobinë e secilit për atë që duhet të bëjë për tokën e të parëve, pavarësisht se ku banon, ku jeton e ku vdes.Përtej Naimiadës, të gdhendur në dhjetra rrugë të Shqipërisë, Iliridës, Kosovës, përtej emrave të shkollave, të rrugëve, të institucioneve me emrin e tij, përtej këngëve, pikturave, monumenteve, poezive, poemave, spektakleve, recitimeve le të kujtojmë pak vargjet ÇajupianëVdiq Naimi! Vdekje e shkretë,pse more të tillë burrë?I ndritë shpirti për jetë!Mos i vdektë nami kurrë!Mendjelarti, zemërtrimi, si do të thoshte Çajupi nuk na la jo thjesht një nam, po një model më vete, nje fenomen të madhërishëm, na la një naimiadë.Përherë do të kemi brenda vetes atë rreznajë të syrit të tij xixëllues dhe aq sqimatar apo edhe atë mjekrrën e bukur me hire duke kujtuar se ai i përkste racës më të bukur të shqiptarizmës.A nuk duhet të bëhemik cazë më shumë naimjanë në këtë kohë sherresh, tribunarësh pa vlerë? Sërish, qoftë edhe duke qenë më shumë pajtimtarë me veten pa droje, pa u lodhur të bëhemi më në fund Plaku i vërtetë i Mollëve për brezat e ardhshëm?