Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Irineji u shua nga COVID-19, por la pas Testamente helmuese për Kosovën shqiptare

by

Shkruan: Prof.Dr.Mehdi HYSENI/

 Me radikalizmin, me fundamentalizmin, me racizmin, me hegjemonizmin dhe me kolonializmin serbomadh, duke pretenduar që Kosovën e pavarur shqiptare ta “rikthejnë” nën Serbinë e Madhe, ashtu siç poe mbajnë Preshevën, Bujanocin dhe Medvegjën, kurrë mes shqiptarëve dhe serbëve  nuk do të ketë gjasë reale që të arrihet pajtimi, paqja  e as fqinjësia e mirë dhe e qëndrueshme  afatgjatë.

Për të mos spekuluar armiqtë e ndryshëm të Kosovës dhe të shqiptarëve, së pari, duhet nënvizoj se, ky punim, në asnjë kuptim nuk ka për qëllim politizimin e vdekjes së patriarkut serb Miroslav Gavriloviq-Irinej, por trajton vetëm disa aspekte të  deklaratave të tij, të publikuara në disa masmedia serbe derisa ai ishte gjallë në cilësinë e patriarkut të KOS-it, që drejtpërdrejt i referohen Kosovës shqiptare, të cilën Irinej, ashtu sikurse racistët dhe radikalistët e tjerë ekstremë serbomëdhenjë, Kosovën e ka quajtur “tokë, djep, zemër, kokë, atdhe serb”.  Mirëpo, kjo është gënjeshtra më e madhe dhe shpifja më e rafinuar e historiografisë falsifikatore serbe, e politikës së shtetit  serb dhe e kishës serbe, që nga themelimi i tyre e deri më sot (shekulli XXI).

Këtë gënjeshtër historike dhe gjeopolitike, serbomëdhnjtë e “justifikojnë”  se gjoja manastiret, kishat dhe varrezat e tyre “janë prova të qëndrueshme”, se  “Kosova është serbe”.

Mirëpo, as logjikisht e as shkencërisht kjo tezë nuk është e qëndrueshme dhe e justifikueshme, duke qenë se Kosova dhe territoret e tjera të Shqipërisë natyrale, gjatë priudhave dhe shekujve të mëparshëm kanë qenë të pushtuara, të sunduara dhe të kolonizuara, jo vetëm nga Serbia e Madhe, por edhe nga perandoritë: romake, bizantine dhe anadollake osmane, të cilat pas shembjes së tyre, pas vetes kanë lënë gjurmë, pllaka përkujtimore , varre dhe gjurmë të tjera të identit të tyre, jo vetëm në Kosovë, por edhe në Serbinë e sotme dhe në të gjitha vendet e tjera të Ballkanit. Mirëpo, kjo nuk do të thotë se, ato, edhe sot kanë hise në Ballkan, ngaqë Ballkani është i atyre popujve që me shekuj jetojnë në këtë pjesë të Evropës Jugore, edhe pse dikur në epoka të ndryshme historike kanë qenë të robëruar nga perandori dhe nga mbretëri të ndryshme kolonialiste dhe imperialiste.

Prandaj, as historiografia e rreme, as politika e as KOS-i, e, as patriarkët dhe priftërinjtë serbomëdhenjë nuk kanë argumente të qëndrueshme historike, kur pohojnë ose shkruajnë se “Kosova është territor serb”, edhe pse në të ka kisha dhe manastire e përemndore serbe, si dhe minoritetin serb.

Sikur të përfillej  ky “ kriter shkencor”, se “Kosova është Serbi”, duke marrë për bazë kishat dhe manastiret serbe e mbishkrime të tjera”, atërherë, del se, edhe Beogradi nuk është serb, por hungarez (gjë që ishte dikur) dhe turk, sepse, duke filluar nga Kalemegdani, Karabruma dhe nga pjesë të tjera të tij ekzistojnë  gjurmë dhe pllaka me mbishkrime hungareze dhe turke, ka pasur edhe dhjetra xhamia, ku prej tyre i ka mbijetuar kohës, vetëm  një (1) (Bajrakli xhamia) etj. Mirëpo, me gjithë këto gjurmë të identitetit të historisë së pushtimeve të huaja, as Beogradi, as  Jagodina e as Shumadia nuk janë toka të hungarezëve e as të turqve, por vetëm të serbëve dhe të popujve të tjerë që jetojnë në Serbi .

Pra, e njëjta gjë vlen edhe për Kosovën, e cila dikur ishte koloni ilegale e Serbisë (1912-1999). Mirëpo, pas kryerjes së gjenocidit të fundit serb në Kosovë (1989-1999), Serbia përgjithmonë e ka humbur koloninë e saj 100-vjeçare, pavarësisht nga numri i kishave, i manastireve, i diqezave, i varreve etj., Kosova nuk është e Serbisë, por  vetëm e shqiptarëve dhe e të gjitha minoriteteve që jetojnë në të (serbë, turq, romë, hashaklinjë, egjiptianë, goranë, çerkezë, hebrenjë, myslimanë boshnjakë).

   Radikalizmi politiki i testamenteve të  Irinejt-armë e fuqishme e politikës kolonialiste serbomadhe

Ndaj, ekziston rreziku permanent, që këto  testamente shpifëse dhe indoktrinuese shekullore, në çdo moment të shërbejnë si pretekst dhe, si detonator i kurdisur për nacionalistët shovinistë dhe racistë serbomëdhenjë që ta përflakin Kosovën, duke e konisderuar si “djepin, kokën dhe zmerën” e Serbisë. Ky është një fitil i ndezur që nga Beteja e Kosovës (1389), të cilin si KOS-i, ashtu edhe kuazishkenca, politika, diplomacia dhe propaganda serbomadhe e përdorin si armën e tyre kryesore  për të dëshmuar para popullit të tyre, si dhe para Evropës, se gjoja  historikisht “Kosova është tokë serbe”.  Mirëpo, në të vërtetë, kjo është rrena më e madhe  historike, politike dhe gjeopolitike e KOS-it dhe e patriarkut Mirsolav Gavriloviq-Irinej, që ua la amanet serbëve, duke u rikujtuar se “Kosova e Metohija janë Jerusalemi serb dhe toka e shenjtë serbe.” ( “Kosovo i Metohija su srpski Jerusalim i sveta zemlja” !?

       Misionarët religjiozë, duhet t’i shërbejnë Zotit, jo politikave pushtuese kolonialiste dhe gjenocidale

Pra, njerëzit e përcaktuar që t’i shërbejnë  Zotit në planetin tokësor, para së gjithash, duhet të jenë humanë dhe me ndjenja dhimbjeje e dashurie për çdp krijesë njerëzore, pavarësisht nga përkatësia e  tyre etnike, gjuhësore, nacionale, kulturore, religjioze dhe racore. I tillë, do të duhej të kishte qenë edhe Mirsolav Gavriloviq-patriarku Irinej, i cili vdiq  në një spital të Beogradit, më 20.11. 2020, si rrjedhojë e COVID-19.

Mirëpo, patriarku i ndjerë serb Irinej “ishte mbështetës dhe promovues i idesë së Serbisë së Madhe”. Këtë, ai e pati shpërfaqur edhe  gjatë viteve ’90 të shekullit XX, sepse nuk  u dëshmua si human dhe i drejtë ndaj fqinjve kroatë, myslimanë boshnjakë dhe shqiptarë, ngase asnjëherë me KOS-in e tij nuk e ngreu zërin kundër  tri luftërave agresive gjenocidale të Serbisë së Slobdan Milosheviqit kundër Koracisë, Bosnjës dhe Kosovës. Madje, as pas përfundimit të këtyre luftërave, që morën me qindra e me mijëra viktima kroate , myslimane boshnjake dhe shqiptare të pafajshme, ish-patriarku Irinej , asnjëherë nuk u prononcua para opinionit publik, që si misionar i Zotit, t’u shprehte ngushëllime dhe t’u kërkonte falje kroatëve, myslimanve të Bosnjës dhe shqiptarëve të Kosovës për të gjitha viktimat e shkaktuara nga kriminelët paramilitarë, militarë dhe policorë serbë të regjimit pushtues të Slobodan Milosheviqit (1989-1999).  Madje, ashtu sikurse politika zyrtare e qeverive të Serbisë (pasmillosheviqiane) në paqe (2000-2020), ish-patriarku Miroslav Gavriloviq-Irinej nuk  pranoi se Serbia ka kryer tri gjenocide kundër kroatëve, myslimanëve boshnajkë dhe shqiptarëve. Mirëpo, ky qëndrim negativ dhe antihuman i Irenjt nuk është befasues dhe, as i papritur, sepse ky me priftërinjtë e tij i patën bekuar të gjithë kriminelët barbarë serbë, që t’i vrisnin kroatët, myslimanët dhe shqiptarët, në mënyrë që t’ua pushtonin tokat e tyre, me të fundmin qëllim, që t’i rizgjeronin kufijtë territorialë dhe shtetërorë të Serbisë së Madhe të Ilija Garashaninit (1844).

Irineji-humbje e madhe për politikën kolonialiste serbomadhe, sepse vdiq pa rikthimin e Kosovës nën Serbinë kolonialiste !

Ndërkaq për politikën antikolonialiste dhe të koekzistencës paqësore të pajtimit të popujve në Ballkan, nuk paraqet kurrfarë humbjeje dhe kurrfarë vakuumi, por një shpresë të vogël , që pas shuarjes së tij, pasuesit e tij serbë: patriarkët dhe priftërinjtë e KOS-it, do të vetëdijësohen  dhe, do ta këshillojnë popullin serb dhe shtetin serb, se me urrejtje, me armiqësi, me vrasje, me masakra dhe me gjenocid kundër shqiptarëve, kundër kroatëve dhe kundër myslimanëve boshnjakë fqinjë, nuk mund të arrihet kurrfarë pajtimi, kurrfarë paqeje , kurrfarë tolerance dhe kurrfarë mirëbesimi.  Dhe, mbi të gjitha, duhet t’ia bëjnë të qartë si dielli popullit serb, se “nuk humbet diçka që nuk ka qenë pronë e jotja”. Pra, serbët, duhet të pajtohen me mendjen dhe me zemrën e tyre (pavarësisht gënjeshtrave, manipulimeve dhe shpifjeve të liderëve politikë, të kuazishkencëtarëve, të priftërinjve dhe të propagandës dezinformuese ditore serbomadhe),duke përqafuar të vërtetën se,  as Serbia e as serbët nuk e kanë humbur Kosovën, sepse kjo kurrënjëherë në historinë e saj nuk qenë tokë e ligjshme e Serbisë e as e serbëve (pavarësisht nga kishat dhe nga manastiret serbe në Kosovë), por PJESË e tërësisë territoriale dhe etnike e SHQIPËRISË NATYRALE.

Prandaj,logjika e shëndoshë humane dhe e drejtësisë thërret botërisht opinionin gjerë progresiv dhe demokratik e paqësor serb se, ka ardhur momenti historik, që  për Kosovën shqiptare, të mos vdes dhe, të mos vritet asnjë serb, sepse është tokë e huaj, zot i së cilës është Shqipëria dhe shqiptarët, jo Serbia, Greqia apo ndonjë shtet tjerër fqinjë.

Në një formë të ngjashme, kështu ka apeluar dikur (1912-1914), edhe socialdemokrati më i madh serb, Dimitrije Tucoviq, se “Derisa serbët të mos kuptojnë se ndodhen në tokat e huaja-shqiptare, kurrë as Serbia e as serbët nuk do të arrijnë paqe e as pajtim me shqiptarët”.

Prandaj, është  çasti historik vendimtar, që politika shtetërore dhe KOS-i, të lirohen njëherë e përgjithmonë nga recidivat e së kaluarës tragjike, që u kanë shkaktuar shqiptarëve, sepse ajo çka nuk është serbe, kurrë nuk do bëhet serbe. Prandaj, priftërinjtë serbë, duhet të zgjohen nga letargjia mesjetare e mitomanisë, e gënjeshtrave, e manipulimive, e falsifikimeve  dhe e mashtrimeve të popullit të vet serb, sepse  tokat e kolonizara të shqiptarëve (siç është Kosova, Presheva, Bujanoci, Medvegja, Novi Pazari etj.) dot nuk do jenë prona të tyre legale të përjteshme.

Kosova në kronikën e zezë historiko-politike të ish-patriarkut  serb Irinej

-Rrena më e madhe propagandistike e Irinejt, që ua la amanet serbëve, është kjo: “Kosovo i Metohija su srpski Jerusalim i sveta zemlja” !?

Ky prononcim i ish-patriarkut serbomadh, Miroslav Gavriloviq-Irinej, është falsifikat historiografik, politik dhe kishtar serbomadh shekullor, sepse Kosova kurrë nuk ka qenë “Jerusalem serb e as tokë e shenjtë serbe”, por vetëm koloni ilegale, e shkëpuitur  me gjenocid nga tërësia territoriale natyrale e Shqipërisë etnike (1912).

Këtë rrenë dhe falsifikat të serbomëdhenjve kolonialistë dhe pushtues të tokave entike shqiptare, Ballkani, Evropa dhe pothuajse e gjithë bota kanë pasur rast ta lexojnë dhe ta dëgjojnë përmes lutjeve kishtare serbe, akademisë serbe, politikës serbe, diplomacisë dhe propagandës serbe. Megjithëkëtë të pavërtetë të paskrupull, Kosova kurrënjëherë nuk ka qenë “tokë e shenjtë serbe” e as “Jerusalimi serb”, por vetëm një koloni shekullore e Serbisë (1912-1999).

Kjo është e vërteta historike, që dëfton se Kosova me mijëra vjet ka qenë tokë autoktone pellzago-ilire-shqiptare. Mirëpo, Serbia me aleatët e saj kolonialistë dhe imperialistë, Kosovën e ka aneksuar me dhunë, me luftë, me terror, me masakra dhe me gjenocid, jo më pak se 100 vjet.

Mirëpo, më 12 qershor 1999, Serbia humbi luftën pushtuese gjenocidale serbe në Kosovë, në saje të UÇK-së, të NATO-s dhe të Amerikës. Kështu që, Kosova është shtet i pavarur dhe sovran, i njohur nga më se 100 shtete me Amerikën në krye. Si rrjedhojë, Serbia nuk ka asgjë në Kosovë veç minoritetit të saj serb dhe kishave e manastireve, duke qenë se historikisht Kosova është e shqiptarëve dhe e Shqipërisë etnike.

Këtë  të vërtetë e mbështet edhe  Wesley Klark, ish-komandant i udhëhejes së operacioneve ajrore luftarake të NATO-s në bombardimin e Serbisë së Slobodan Milosheviqit (24 mars-10 qershor 1999) :  “Kosova nuk është tokë serbe, por e shqiptarëve. Serbët në veriun e Kosovës kanë lidhje kulturore me Serbinë. Mirëpo, Kosova nuk është vendi i tyre…” (https://www.novosti.rs/vesti/naslovna/politika/aktuelno.289.html:350753-Klark-Kosovo-nije-srpska-zemlja)

 Disa nga deklaratat politike raciste të ish-Patriarkut serb, Irinej, sipas të cilave, “Kosova është serbe”

(1)

“Serbia pa shenjtëri dhe pa Kosovën nuk është Serbi. Ne nuk mund të japum atë që me shekuj është e jona, e kurrë nuk i përkiste shtetit shqiptar.”https://www.blic.rs/premium/srbija-bez-svetinja-i-kosova-nije-srbija-ovako-je-patrijarh-irinej-govorio-o-kosovu/62efmv9 ;

2.

“Gjithmonë kam folur se për të zgjidhur problemin e Kosovës, kusht i pari, duhet të jetë kthimi i sigurt i mbi 250.000 mijë serbëve, të përndjekur gjatë viteve (1999-2004). Së pari, bashkësia ndërkombëtare, duhet të na ndihmoj lidhur me këtë çështje, pastaj të organizojë negociata për temat e tjera.” (http://rs.n1info.com/Vesti/a661283/Patrijarh-Irinej-o-Vucicu-i-Kosovu.html );

3.

Me rastin e vizitës  “ Prizrenit mbretëror” të “car Dushanit”, siç e ka quajtuar Irinej, në muajin nëntor 2018, patriarku serb, Irineji, kështu, me nostalgji ishte “përlotur” para fëmijëve serbë :  “ Këtu, unë ndihem më së miri në përqafimin e Sharrit, në frymëzimin e Drinit, ku vera e shenjtë të dehë në aromën e saj. Dhe, kudo që ndodhem, në zemër të kam ty, o Metohia ime, Metohia ime”https://www.kosovo-online.com/vesti/drustvo/patrijarh-irinej-jedini-put-snimljen-sa-suzama-u-ocima-2018-na-kosovu-22-11-2020

5.

Gjithashtu, me rastin e vizitës së Manastirit të Graçanicës (2018), patriarku Irinej ka deklaruar se “ Kisha serbe nuk ndryshon qëndrimin e saj për Kosovë dhe Metohi. Nuk pranojmë kurrfarë ndarjeje, dhe, nuk guxojmë t’u japim shqiptarëve Kosovën.” https://www.radiokim.net/video/prilozi/patrijarh-irinej-nikakva-podela-ne-smemo-da-im-damo-kosovo.html

6.

Edhe pse Kosova  është shqiptare, edhe Irinej si të gjithë serbomëdhenjtë e tjerë të derisotëm të Serbisë së Madhe,  Kosovën e quajnë “vend të shenjtë serb”.

Ja, se sa irracional , mashtrues dhe manipulues që ishte Irinej, kur shprehet  se: “Nëse ne e harrojmë Kosovën, edhe Kosova do të na harroj neve… Serbia pa shenjtëri dhe pa Kosovën nuk është Serbi. Serbia pa Kosovën është pa  shpirt, pa kokë dhe pa zemër. Serbia pa Kosovën, është njësoj si kur njeriut ia nxjerrin zemrën, ai më nuk është njeri”. https://www.standard.rs/2020/11/22/pokret-za-odbranu-kim-patrijarh-irinej-cuvar-svete-zemlje/

Sa më sipër, mbetet për t’u shpresuar se me vdekjen e patriarkut Irinej, do të marrë fund edhe politika  hegjemoniste, radikaliste, kolonialiste dhe imperialiste serbomadhe ndaj vendeve fqinje në Ballkan, sepse serbët dhe shqiptarët e mertojnë të jetojnë në paqe dhe në mirëbesim.

Shqiptarët kanë nevojë edhe tani për Amerikën sikur para 101 vjetësh…

by

Gati 101 vjet pas Konferencës së Parisit, shqiptarët, falë përkrahjes së madhe të SHBA-ve, udhëheqin dy shtete, Shqipërinë dhe Kosovën, e cila ende nuk e ka përmbyllur procesin e anëtarësimit në OKB dhe organizatat e mekanizmat tjerë euro-atlantik dhe ndodhet përballë një rreziku për zhbërje të pavarësisë, nëse hynë në kurthin e korrigjimit të kufijve.

NGA XHYLIJE IBRAHIMI*-

Populli shqiptar, me shekuj ka luftuar për mëvetësi dhe identitet shtetëror. Pa Amerikën, sikur para 101 viteve, edhe tash 101 vite më vonë shqiptarët nuk do të ishin këta që janë dhe këtu ku janë. 

Kërkohet shumë mençuri nga politikanët shqiptarë për ta përballuar edhe sfidën e fundit në rrugën e gjatë të arritjes së pavarësisë dhe konsolidimit të shtetit të dytë shqiptar në Ballkan. Po e përsëris: Pa Amerikën, rreziku për humbje, është i madh.

Fati deshi që në Paris, më 1919, ku ishin mbledhur burra shteti, diplomatë, bankierë, ushtarakë, profesorë, ekonomistë dhe gjykatës nga të gjitha anët e botës për të vendosur për çështje të mëdha, të jetë edhe presidenti amerikan Uilson.

SHBA-ja, me këmbëngulje kundërshtoi ndarjen e Shqipërisë, që ishte kërkesë e pareshtur e shteteve fqinje dhe Fuqive të Mëdha. 

Presidenti i SHBA-së Uillson (Woodrow Wilson), në fjalimin tij, kishte deklaruar se: ”Është diçka e frikshme të çosh këtë popull të madh paqësor në luftë… Por e drejta është më e çmuar se paqja dhe ne do të luftojmë për çështjet që i kemi ruajtur gjithmonë si më të dashurat në zemrat tona, për demokracinë, për të drejtën e atyre që i nënshtrohen pushtetit, që t’u dëgjohet zëri në qeveritë e tyre, për të drejtat dhe liritë e kombeve të vogla, për një pushtet universal të së drejtës, nëpërmjet një bashkimi të tillë të popujve të lirë, që do t’u sillte paqen dhe sigurinë gjithë vendeve dhe do ta bënte më në fund vetë botën të lirë”.

Kishte zëra për ndarjen e Shqipërisë në mënyrë të atillë që pjesa veriore, përfshirë edhe Shkodrën t`i jepet Malit të Zi, pjesa qendrore, përfshirë edhe Durrësin, t`i jepet Serbisë, ndërsa ajo jugore, përfshirë edhe Vlorën, t`i jepet Greqisë. Kjo arsyetohej me faktin se “shqiptarët janë një popull jo i qetë, malësor dhe pa një shoqëri të organizuar mirë”.

Shqiptarët mbështetën shumë shpresa tek Konferenca e Paqes dhe sidomos tek presidenti Uillson. Në një takim me Nolin, presidenti Uilson kishte siguruar atë se do ta ndihmonte Shqipërinë. 

Presidenti Uilson, së bashku me delegacionin amerikan pati ndikim vendimtar në zgjidhjen e çështjes së Shqipërisë, në kuptimin që me qëndrimin e tij pengoi zgjidhje të parakohshme, të cilat në kushtet e asaj kohe, do të ishin me siguri në dëm të Shqipërisë. 

Në Konferencën e Paqes në Paris, nuk u zgjidh çështja e Shqipërisë së jugut, por suksesi i kësaj konference në favor të shqiptarëve qëndron në faktin se Presidenti Uillson pengoi jetësimin e Traktatit të fshehtë të Londrës, të vitit 1915, i cili nënkuptonte eliminimin e Shqipërisë. 

Presidenti Uillson dhe delegacioni amerikan, me vendimet e tyre në këtë Konferencë penguan fuqitë evropiane të realizojnë propozimet mbi zgjidhjen e problemeve të Ballkanit, të paraqitura nga shtete fqinje të Shqipërisë, propozime këto që dosido çonin në copëtimin e trojeve shqiptare.

Presidenti Uillson kishte vdekur në shkurt 1924 dhe ishte varrosur pa ceremoni shtetërore.

Konsullata e Shqipërisë në Amerikë e njoftonte përmes një shkrese Ministrinë e Jashtme (shih shkresën zyrtare) për dërgimin e një telegrami ngushëllimi zonës së presidentit Uillson, ku i shprehte ngushëllime në emër të popullit shqiptar. Njëherësh, Konsullata njoftonte se me kërkesën e zonjës Uillson, varrimi nuk u bë me ceremoni shtetërore.

………………………………

*(Autorja është master i diplomacisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare)

Depolitizimi i pushtetit-mision i demokracisë pluraliste

by

Duke marrë parasysh pushtetin autoritar për tre dekada edhe në pluralizëm në Mal të Zi, idea e depolitizimit të pushtetit  do të jetë  sfidë për qeverinë e re në procesin e reformimit dhe të demontimit të strukturave ekzistuese në nivel qendror dhe ate lokal, duke vlerësuar si kriter profesionalizmin  e jo përkatësinë partiake, që do të jetë dëshmi praktike e ndryshimëve në qeverisje si kudo në botën demokratike 

Shkruan: Nail Draga

Por, më të drejt bëhet pyetja se çka mund të bëjë në këtë drejtim Qeveria e re e cila ka obligime dhe përgjegjësi në udhëheqjen e Malit të Zi në mandatin e saj, në këtë kohë të krizës së përgjithshme ekonomike, shoqërore e shëndetësore, për të realizuar në praktikë premtimet e dhëna elektoratit votues gjatë fushatës parazgjedhore. Nuk ka dilemë se përgjegjësia kryesore bie mbi kryetarin e qeverisë, por as ministrat nuk mund të jenë pa përgjegjësi, sepse ata do të japing lloragi për veprimet në resorët përkatës. Madje opinioni pret me padurim fillimin e punës së kësaj qeverie, për të parë ndryshimin apo vazhdimësinë e qeverisë së mëparshme. 

Duke marrë parasysh se koalicioni i shumicës parlamenatre është përcaktuar për qeverinë e ekspertëve, do të thot se janë mënjanuar figurat politike që është risi në skenën politike, mbetët të shihet se sa do të kenë ata mundësi praktike për ta realizuar këtë mision.

Angazhimi i personave të ndryshëm në qeveri në cilësinë e ministrave pa përkatësi partiake,  është përgjegjësi kryesisht e kryeministrit sepse ai ka zgjedhur ekipin me të cilën do të punojë, duke marrë parasysh referencat e tyre profesionale. Një veprim I tillë jep për të kuptuar se ata nuk do të jenë në presionet partiake, dukuri e cila iu mundëson autonomi personale dhe profesionale për të vendosur për të zgjedhur kuadrat e ndryshme në resorin përkatës. Dhe si të tillë ata do të jenë baza e fillimit të depolitizimit të pushtetit duke filluar nga lart që do të jetë risi në qeverisjën shtetërore në Mal të Zi. 

Por,duke marrë parasysh përbërjen heterogjene të shumicës parlamentare, interesat personale si dhe animozitetin e dëshmuar, nuk ka dilemë së do të ketë divergjenca brenda tyre,  andaj mbetët të shihet se a do të jenë pengesë ne realizimin e angazhimeve konkrete  në këtë drejtim. 


Sovraniteti i qytetarit

Në sajë të fitorës së opozitës në zgjedhjet parlamentare të mbajtura me 30 gusht 2020, për të parën herë qytetari votues është sovran, ku vendosi me ndërgjegje me votën e vet ndryshimin e pushtetit. Si të tillë janë ata relaksuar duke dëshmuar  guximin e munguar vite më radhë, sepse pushteti i mëhershëm kishte monopolizuar edhe votën e qytetarëve. Ndërsa ndarjët politike dhe ata fetare në bashkësinë ortodokse  në Mal të Zi arritën nivelin më të lartë, në këtë vit zgjedhor, që u manifestu me shëtitjet fetare, ku si shkak ishte ligji për lirinë e bashkësive fetare, që definitivisht përcaktoj edhe rezultatin e tyre zgjedhjeve në favor të opozitës. 


Ekipi i ekspertëve si „fushë e minuar“

Sistemi ekzistues me përvojën tridhjetëvjeçare pothuaj është „betonuar“, përmes kuadrave partiake,  andaj  qeveria e re  duhet të angazhohet ne demontimin e tij, por nuk ka dilemë  se  ekipi i ekspertëve  nuk do ta ketë të lehtë, sepse duhet të eci ne “fushën e minuar“, andaj edhe sukseset do të jenë të diskutueshme. Pikërisht në ketë aspekt duhet të dëshmohet qendrimi dhe angazhimi konkret në fushën e depolitizimit të strukturave dhe të institucionve qeveritare.

Çdo angazhim në këtë aspekt qoftë edhe minimal, duhet  mbeshtetur, sepse edhe rruga ma e gjatë fillon me hapin e parë. Andaj mbetet obligim i shumicës  së re parlamentare që të angazhohet në këtë drejtim, për të ndryshuar  status quon ekzistuese që është „prodhim“ shumëvjeçar  nga qeverisja e mëparshme.


Neoliberalizmi dhe dështimi i privatizimit


Ndërsa  nga fusha e ekonomisë, qeverisja e re duhet të merret jo vetëm me strukturën e saj por duke eliminuar konceptin e neoliberalizmit, duke ofruar qasje tjetër dhe zgjidhje në këtë drejtim. Po ashtu duhet të rishqyrtohen marrëveshjet dhe kontratat në procesin e privatizimit të ndërmarrjeve shtetërore, të cilat në sajë të procesit të tillë janë plaçkitur  në forma të ndryshme, duke lënë pa punë një numër të konsideruar të punësuarish. Në këtë aspekt, deri më tash askush nuk ka dhënë përgjegjësi, edhe pse ka raste  të shumta të dështimit,  ku kryporja  e Ulqinit  paraqet rast të veçantë të hulumtimit, sepse ishte e vetmja fabrikë e tillë në vend, por gjoja u privatizu  dhe u plaçkit në formën ma të vrazhdë të mundur.

Partitokracia pengesë e depolitizimit

Andaj, duhet bërë përpjekje  për të filluar me procesin e depolitizimit sepse kemi të bëjmë me një të drejtë të mohuar të qytetarëve, sepse deri më tash ka dominuar autokratizmi në udhëheqje dhe sistemi i partitokratisë në qeverisje. Kemi të bëjmë pikërisht me partitë e ndryshme politike të cilat nuk zgjedhin mjete për të fituar ndonjë mandat qoftë të këshilltarit apo të deputetit, duke u bërë pjesë e qeverisjës, për përfitime të ndryshme. Dhe të tillët nuk marrin parasysh vlerat dhe parimet por interesin personal apo të klanëve të ndryshme.

Është koha e fundit për të  vlerësuar profesionalizmin  e jo përkatësinë partiake  si kriter bazë  i punësimit që do të jetë hapi vendimtar në procesin e depolitizimit të  pushtetit, përfundimisht edhe në pluralizëm, si në nivelin lokal dhe ate qendror, si kudo në vendet demokratike.

(Nëntor 2020)

SHËMBULLI MOLDAV DHE HIPOKRIZIA E POLITIKËS SHQIPTARE

by

Nga Eugjen MERLIKA- Ditët e fundit u zhvilluan votimet për kryetarin e Shtetit moldav. Belegu zhvillohej ndërmjet kryetarit të socialistëve, të kudondodhur në të gjithë Vendet ish komuniste, Igor Dodonit, që përkrahej nga filorusët dhe drejtueses së partisë “Veprim e solidaritet”, Maia Sandu, një ekonomiste e shkëlqyer, e diplomuar në universitetin e njohur të Harvardit, që ka lënë punën e saj në Bankën Botërore, për të hyrë në politikën e Vendit të saj me të gjithë peshën e formimit të saj e përvojës  në njërin ndër institucionet më të rëndësishme të botës financiare. Belegu përfundoi me fitoren e Maia Sandu-t me 57,75 % të votave kundrejt 42,25 % të kundërshtarit të saj.

Shumë nga Vendet ish socialiste kanë përqafuar në kushtetutat e tyre sistemin presidencial në përcaktimin e Kryetarit të Shtetit. Kjo mënyrë zgjedhjeje i jep më shumë mundësi larmisë së pushteteve e krijon hapësirë për të gjithë spektrin politik, i cili gjen mundësinë të shprehë vullnetin e tij jo vetëm në votimet parlamentare, por dhe n’ata presidenciale. Ndodh që të dy këta votime mos të përkojnë në përfundimet e tyre sepse në rastin e Kryetarit të Shtetit imponohet më shumë personaliteti i kandidatit se sa besimi politik të cilit i përket. Para disa vitesh në Rumani me votë popullore u zgjodh një president që gëzonte shumë popullaritet për ndershmërinë e tij, edhe se i përkiste pakicës hungareze e nuk vinte nga asnjë forcë politike. Edhe presidentja e zgjedhur në Sllovaki kërë vit vinte nga klasa intelektuale e Vendit. Dy vjet më parë presidenti austriak u zgjodh, duke mundur kandidatin e partisë fituese të zgjedhjeve parlamentare.

Në Shqipëri është parapëlqyer nga hartuesit e Kushtetutës sistemi i zgjedhjes së kryetarit të Shtetit nga parlamenti që deri tani nuk ka prodhuar asnjë personalitet të spikatur n’atë vënd, por në më të shumtën e rasteve, ka qënë shprehje e autokracive të kryetarëve të partive në pushtet, ose i kompromiseve politike të tyre, që kanë emëruar njerëzit më të padëmshëm për ta. Ndoshta në këtë drejtim ka bërë zgjedhjen e gabuar Rama në 2017, them ndoshta sepse “sherret” e fundit mes tij e Metës i shëmbëllejnë më shumë një marrëveshjeje për të ruajtur gjëndjen ekzistuese.

 Presidentia e zgjedhur në Moldavi, ku është në fuqi ligji për votimin e të mërguarve, ka marrë një pjesë të mirë të votave të 1,2 milion qytetarëve moldavë që jetojnë e punojnë jashtë Vendit, kryesisht në BE. Simbas gazetës ruse “Komersant” kanë votuar rreth 260.000 zgjedhës të mërguar, nga të cilët rreth 88 % të tyre kanë votuar për të. Gjithënjë simbas asaj gazete, pa ato vota fitorja e saj do të kishtë qënë shumë e shtrënguar, me rreth 3 %. Përgëzime votuesve moldavë që ndërmjet një aparatçiku të vjetër komunist e një gruaje të suksesëshme në mjediset e Harvardit e të Bankës Botërore, ka zgjedhur këtë të dytën. Në deklaratën e parë për shtypin mbas zgjedhjes zonja Sandu pohoi: “ Kam ndërmënd të çoj përpara një politikë të Jashtëme të barazpeshuar dhe një dialog pragmatik me të gjithë Vendet, përfshirë edhe Rusinë”. Jo rastësisht, nga të parët që përgëzuan Presidenten e re 48 vjeçare moldave qe Presidenti rus Putin, i cili me mesazhin e tij i “preu krahët” edhe filorusit Dodon, që kërkon të verë në dyshim vërtetësinë e hapjes së votave, duke bërë paditë në gjyqe, simbas një mode të ditëve të fundit. Zonja Sandu është e vendosur të zhvillojë fuqishëm lidhjet me BE, nga i cili shpreson të ketë edhe ndonjë ndihmë tepër të dobishme për Vendin e saj, të varfëruar nga qeverisje socialiste, të mangëta në ide e programe. Përgëzimet nga udhëheqësit evropianë nuk kanë munguar, duke filluar nga Kryetari i Parlamentit evropian, italiani Davide Sassoli. Sa për integrimin në BE nuk bëhet fjalë sepse Moldavia ka një problem të mprehtë me krahinën e Transnistrisë që është shkëputur nga Shteti moldav.

Ndonjeri që mund të lexojë këtë shkrim mund të vërejë se çfarë interesi mund të ketë për shqiptarët kjo përvojë e bukur e Moldavisë, një ish republike sovjetike me një popullsi prej 3,5 milion banorësh, pak a shumë në kushtet tona. Them, përvojë e bukur, sepse e tillë duhet quajtur një vendim popullor, që ve në krye të Shtetit një grua, duke i besuar aftësisë së saj të provuar e përkushtimit atdhetar që dëshmohet nga lënia e një posti të nderuar në Bankën Botërore e zotimit për të përballuar problemet jo të thjeshta të Vendit të saj.

Ngjajshmëritë ndërmjet Shqipërisë e Moldavisë nuk janë të pakta. Të dy Vendet vijnë nga përvoja komuniste ortodokse. Të dy kanë probleme kombëtare. Të dy Vendet kanë një sasi të madhe mërgimtarësh, kanë parti socialiste të fuqishme që vazhdojnë të kushtëzojnë jetën e popujve të tyre. Por ndërmjet të tyre ka edhe ndryshime, për mendimin tim thelbësore, që mund të përcaktojnë kahe të ndryshme të zhvillimeve të tyre. Së pari kanë një sistem presidencial që i jep mundësi popullit të votojë drejtpërsëdrejti për Kryetarin e Shtetit, gjë të cilën ne nuk e kemi e po e shohim përditë e më tepër dëmin që rrjedh prej mungesës së tij. Me gjithë përpjekjet, mendimet e propozimet që janë bërë në gjithë këta vite nga shumë anë të opinionit publik shqiptar, “reformat” zgjedhore nuk e kanë vënë asnjëherë në diskutim mundësinë e ndryshimit të kushtetutës sa i përket zgjedhjes së presidentit. Kjo ndodh sepse demokratura e jonë nuk don të lerë asnjë shteg për të ripërtërirë pushtetin që ajo e mban prej tridhjetë vitesh nën diktatin e saj. Madje do t’a quaja të udhës që t’i jepet mundësi popullit, nëpërmjet një referendumi me një pyetje të përcaktuar qartë e jo me një impiant kushtetues të plotë, për të vendosur mbi këtë pikë. Por me që këtu vendim-marrja është atribut i shumë pak njerëzve të partitokracisë, asnjë nuk vendos të tërheqë mendimin e vërtetë të qytetarëve, të cilët  me shumë gjasë, ndërmjet vendimit të pak njerëzve të nomenklaturës e votës së tyre të drejtpërdrejtë, do të pëlqenin këtë të fundit.

Ndryshim tjetër i rëndësishëm mes dy Vëndeve është se Moldavia, në kundërshtim me Shqipërinë, i njeh qytetarëve të saj të mërguar të votojnë e, me votën e tyre të japin mendimin e tyre për ata që do të qeverisin Vendin e tye. Në Shqipëri, ku klasa politike, në shumicën dërmuese, është emblemë hipokrizie të mirëfilltë, ka dhjetëvjeçarë që flitet për votat e të mërguarve, madje nuk kanë munguar as premtimet e bujshme të politikanëve të ndryshëm para çdo fushate zgjedhore n’atë drejtim, për të përgënjeshtruar ndyrësisht vetveten mbas zgjedhjeve. Kështu ndodhi edhe sivjet, kur “Këshilli politik” në përfundimet e tij të firmosura, çuditërisht, në një ambasadë të huaj, qoftë dhe ajo e SHBA, la si porosi që “të shihet mundësia e votës së emigrantëve”. Ajo porosi kaloi si një top tenisi nga Këshilli politik tek Kolegji zgjedhor e që aty tek parlamenti e Kryetari i Shtetit, i cili, çuditërisht, pati mjaft për të thënë kundër shkeljeve të Kushtetutës, por nuk foli kurrë për votat e të mërguarve, edhe se kishte buçitur shumë vite më parë për ta. Lindi përkohësisht një shpresë e zbehtë tek Opozita kuvendore që e vuri fillimisht votën e të mërguarve si njërën ndër tre kërkesat e saj kryesore për të votuar ndryshimet zgjedhore. Por në bisedat me kryeministrin, kjo kërkesë u mpak deri në heqjen e saj nga programi.

Kështu edhe Opozita kuvendore, që ishte shquar deri atëherë për ndonjë replikë apo padi të dobishme, u uniformua me mendimin e përgjithshëm, duke flijuar në sallën e Kuvendit votat e të mërguarvet për të marrë të drejtën mjerane të përfaqësimit me 1% të votave, duke fituar një apo dy vënde në kuvendin e ardhshëm, për t’u siguruar ndonjë drejtuesi rrogën kuvendore. Nuk bëjnë përjashtim në këtë kor të kamufluar e të përgjithshëm kundër votës së të mërguarve, as mediat në shumicën e tyre, të cilat në larminë e tyre nuk lënë asnjë problem pa shqyrtuar, me të ftuar disa puthadorë të politikës, apo partizanë të njërit apo tjetrit, e që nuk e quajnë të dobishëm diskutimin e paditjen e kësaj dukurie, që përjetëson gjëndjen e sotme e i mbyll të gjitha shtigjet ndryshimeve thelbësore, aq të domosdoshme për jetënn institucionale shqiptare.

Fatkeqësisht, kemi mbetur ende të fundit, si para tridhjetë vitesh, kur mbas rrëzimit të Murit të Berlinit miratonim ligje për të mbrojtur përmendoret e Stalinit e vrisnim në kufi djemtë që dëshironin të shkonin e të jetonin në një botë tjetër. Ka tridhjetë vite që kemi ngelur në vend, përsa i përket drejtimit politik, në mëshirë të pak njerëzve që i kanë vënë tapitë karierave politike, drejtues të improvizuar pa asnjë cilësi shtetari, pa asnjë meritë të spikatur, veç demagogjisë, mashtrimit e përrallave me mbret, mbi të cilët rëndojnë padi të hamendësuara për pasuri prrallore, të përfituara me mjete e mënyra të paligjëshme, të cilat presin verifikimet e nevojshme institucionale.

Shqipëria ka nevojë për njerëz të aftë e të ndershëm, sidomos në jetën politike e n’administrimin e institucioneve. Le të shërbejë shëmbulli i Moldavisë për t’a zgjuar nga letargjia pothuajse shekullore e të zbulojë në gjirin e saj më të mirët për t’i vënë në drejtimin e saj.

Nëndor 2020  

MIKLIMET N’EVROPË MBI SHTETET E BASHKUARA TË BIDEN-IT

by

Nga ANGELO PANEBIANCO/

E përktheu nga Corriere della Sera” Eugjen Merlika /

Përgjigje ende nuk ka. Por ndoshta, të paktën mund të hartohen pyetjet e drejta.

Çfarë pëfaqëson për ne evropianët kryesia Biden? Është faqja amerikane e medaljes dhe ajo evropiane. Bëhet fjalë, në rradhë të parë, të kuptohet nëse Administrata Biden do të ketë apo jo fuqinë për të qepur lidhjet ndëratllantike të shqyera nga kombëtarizmi trumpian. Nuk do të kishte vetëm pasoja për politikat e brëndëshme, por edhe për marrëdhëniet ndërkombëtare të Amerikës nëse, simbas shumë parashikimeve , Biden-i do të vërtetonte se do t’ishte një president i dobët, një mbret tra i hollë, i pazoti të përballë sa skajshmërinë e “radikalëve”(krahut skajor të së majtës) të partisë së tij, po aq sa dhe republikanët pro – Trump. Kush e di? Ndoshta parashikimet nuk do të dalin të sakta e Biden-i nuk do të shkojë të zgjasë listën e presidentëve të dobët të historisë amerikane. Ndonjë herë është detyra e marrë përsipër që i jep shtysën një njeriu. Në rradhë të dytë duhet të kuptohet se si do të zhvillohen marrëdhëniet ndërmjet Administratës dhe Kongresit. Parashikimi I përgjithshëm është për një polarizim politik – që nga një anë përsiat e nga tjetra ashpërson, polarizimi I shoqërisë amerikane – që do t’a bënte shumë të vështirë çdo lëvizje të Administratës. Ndoshta po e ndoshta jo. Nuk është e sigurtë se do t’ishte një dëm për Biden-in nëse republikanët do të ruanin kontrollin e Senatit ( varet nga votimi i dytë në janar në Gjeorgji). 

Nuk është e pamundur që republikanë të ndryshëm, mbas humbjes së Trump-it, të jenë të gatshëm të shkëputen nga qëndrimet e tij. Nëse, mbas pak kohësh, do të dëgjojmë Trump-in të shajë “tradhëtarët”, do të thotë se së paku një pjesë e republikanëve do të jetë ripozicionuar në pritje të një riorganizimi të partisë. Nuk duhet harruar se pavarësisht nga pasuesit e shumtë që ka, Trump-i është gjithsesi një i mundur (a do të kishtë qënë kështu pa Covidin?) dhe humbja shtyp e dobëson karizmën e humbësit. Në këto kushte, një kontroll republikan mbi Senatin dhe nevoja e traktativave të vazhdueshme ndërmjet Administratës e senatorëve republikanë do të mund të ndihmonin Biden-in t’a mbante drejt timonin e politikave të tij, duke mbajtur larg krahun e majtë të Partisë demokratike.

Në çdo rast, është e dukëshme që Biden sidoqoftë i leverdis Evropës. Do të mundohet të qepë marrëdhëniet ndëratllantike, duke filluar prej atyre mes Shteteve të Bashkuara dhe Gjermanisë. Për një Evropë që edhe mbas aqë thirrjesh nuk është në gjëndje të kujdeset për sigurine e saj, ky sidoqoftë është një lajm i mirë. Por nuk duhen bërë shumë miklime. Lidhjet ndëratllantike janë të domosdoshme për Evropën por, me gjasë, nuk do të kenë më karakterin e dikurshëm. Është e vështirë që udhëheqja amerikane të jetë kaq e fuqishme dhe e efektëshme, siç ishte në kohën e luftës së ftohtë dhe ende më tepër, në periudhën “njëpolare” (dhjetëvjeçarët që pasuan fundin e Bashkimit Sovjetik).

Rënia relative e fuqisë amerikane (shprehje të së cilës, në mënyra të ndryshme, kanë qënë si presidenca Obama po ashtu si dhe ajo Trump) ndoshta mund të ngadalësohet nga Biden-i. Por është e pamundur të ketë ndryshim prirjeje. Kemi hyrë, për të qëndruar, në një epokë shumë polëshe: sot lëvizin në mënyrë të pavarur disa fuqi të mëdha e të mesme, siç nuk do të kishin mundur t’a bënin n’epokën e mbizotërimit amerikan dhe ushqejnë ëndrra rish-perandorake. Qepja e lidhjeve ndëratllantike, megjithëse e domosdoshme, nuk do të mjaftojë të sigurojë Evropën përballë belegëve e rreziqeve të shumëpolësisë së re.

Faqja tjetër e medaljes lidhet me atë që mund të bëjë në këto kushte Evropa. Mund të thuhej: mos pyet se çfarë mund të bëjë Amerika për Evropën. Pyet se çfarë mund të bëjë Evropa për vetveten dhe botën perëndimore në tërësinë e saj. Edhe këtu përgjigjet e mundëshme janë mjaft të ndryshme. Le të marrim vetëm temën e sigurisë. Ndjellamirët përfytyrojnë një Evropë që, e vetëdijshme për rreziqet dhe për faktin se një aleancë e ripërtërirë me Shtetet e Bashkuara, nuk do të mjaftojë për të garantuar sigurinë, do të rimarrë shpejt udhën e bashkimit politik, me të gjitha pasojat e nevojshme: edhe me themelimin e “aparateve” t’efektëshme evropiane të forcës që të përforcojnë ose t’i qëndrojnë krah për krah ndihmesës evropiane për NATO-n. Por sa realiste është shpresa e ndjellamirëve? Për shembull, cili politikan do të shkojë e t’u tregojë votuesve evropianë, duke mbajtur ndonjë shpresë t’arsyeshme për t’u rizgjedhur, se ata duhet të heqin dorë nga një pjesë e mirëqënies për të financuar “mbrojtjen evropiane”? Për më tepër: fuqia kryesore ushtarake e Evropës, Britania e Madhe, ka braktisur Bashkimin ndërsa Vëndi më i fuqishëm ekonomikisht, Gjermania, (mbas tre të katërtat të shekullit) nuk ka kaluar ende traumën e nazizmit e të luftës së Dytë botërore. Italia – Vëndi tjetër i mundur në luftë – nuk është më mirë. Mbetet vetëm Franca. Është i vetmi Shtet evropian – siç dëshmon prova e forcës me turkun Erdogan – i aftë t’i kundërvihet jo vetëm me lloqe kërcënimeve të mujsharëve. Ose që së paku përpiqet. Por nuk është realiste të përfytyrohet një Evropë që, në fushën e sigurisë të struket mbas Francës ose të pranojë me qejf një bashkëzotërim franko-amerikan. Mungojnë kushtet për të rigjetur, duke i a përshtatur kohëve, siç do të dëshëronte Macroni (por pa kundëramerikanizmin e de Gaulle-it) ëndrrën e lashtë goliste të një zotërimi francez mbi kontinentin e Vjetër.

Qepja e lidhjeve ndëratllantike i shërben përfytyresës ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara, sigurisë së Evropës edhe shëndetit të mirë të shoqërive liberale (perëndimore. Por nuk mjafton. Do të duhej edhe një përpjekje e Evropës që nuk duket se ka rezervat e nevojshme morale e psikologjike. Ngritja e problemit është e thjeshtë. Zgjidhja nuk është ashtu.

!Corriere della Sera”, 10 nëndor 2020      E përktheu Eugjen Merlika