Arben Xhixho

Chief, Albanian Service

Voice of America/

17th Anniversary of Kosova’s Independence at New York City Hall

February 12th 2025

Speaker, Adrienne Adams

Council members,

Kristy Marmorato

David Carr

Oswald Feliz

Kamilla Hanks

Robert Holden

Lynn Schulman

Ambassadors,

Suela Janina

Blerim Reka

Clergy, Imam Edin Gjoni

It is an honor to be recognized today, and it is a privilege to speak also on behalf of my other colleagues, distinguished journalists, for the role that Voice of America, together with the other Albanian American media, have played in covering events related to Kosova on both sides of the Atlantic.

Voice of America, and other Albanian American media organizations, honored here today, have really been instrumental in serving as a bridge connecting Albanians in the Balkans with the vibrant Albanian American community in U.S.

While Voice of America is not the oldest Albanian American media, that honor goes to Dielli, for sure it has been the most popular US based media, broadcasting in Albanian to its overseas audience.

Albanian Service is among the first Services established at VOA. Its first broadcast aired on May 13, 1943. Then, in 1945, after the Second World War, the broadcast discontinued to resumed again on May 13, 1951, during the Cold War, and since then, it has been on air every single day, fomenting the hopes for democracy to the people in Albania that were living under communism, and keeping up the hopes for freedom to the Albanians in the former Yugoslavia, that were faced with an existential threat.

Voice of America, that had enjoyed an unprecedented 70% listenership rate in the early ‘90ies, during the end of communism in Albania, became even more of an household name in Kosova during the conflict in the Balkans, in the late 1990s. During those years, the eyes and ears of the Albanians in Kosova were turned towards US, which they saw as the savoir of their homeland. Voice of America was with them during those challenging times, giving them hope when the Albanians were forced out of their homes.

Undeniably, it was the Albanian American community, that changed the minds of the American policymakers, educating them about Kosova and the plight of its people. History will tell, but one might make the point, that that has been one of the most consequential efforts of our community and its leaders. Without it, there would have been no independence of Kosova, that we are celebrating here today.

But make no mistake, the work is not done yet. Independence and democracy need to be protected. Nothing can be taken for granted.

We the media, have an important role to play, even more today, when the truth is being attacked from all directions.

Voice of America, as the largest U.S. international broadcaster, provides trusted and objective news and information in 49 languages to an audience of more than 362 million people around the world.

We have a noble mission, to inform, engage, and connect people around the world in support of freedom and democracy.

We do it by telling American stories and suppling objective news and information, that is in high demand, but in short supply.

We should never forget the famous words of one of the icons of American journalism Edward Murrow:

“To be persuasive, We must be believable,

To be believable, We must be credible,

To be credible, We must be truthful.”

Thank you again for recognizing the mission and the important work of the media.

Kryebashkiaku i Tiranës, Erion Veliaj është arrestuar mesditën e sotme (10 Shkurt). Urdhri është dhënë nga Prokuroria e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK).

Burime konfirmuan se ndaj Erion Veliajt është caktuar masë sigurie “arrest me burg”.

Kryebashkiaku Veliaj ndodhej në ambientet Bashkisë Tiranë dhe u shoqërua nga agjentët e BKH-së.

Erion Veliaj është dërguar në ambientet e Drejtorisë së Policisë së Tiranës.

Lajmi në përditësim…

“Panorama”

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA

Rreziku i Njëmendësisë dhe Totalitarizmit në Demokraci

Në një demokraci funksionale, pluralizmi politik, liria e mendimit dhe angazhimi aktiv me aleatët ndërkombëtarë janë shtyllat kryesore të stabilitetit dhe progresit. Njëmendësia dhe tendencat totalitare përbëjnë një kërcënim serioz për një shtet të ri si Kosova, i cili ka nevojë për mbështetje të vazhdueshme nga aleatët perëndimorë për të forcuar sovranitetin dhe zhvillimin e tij demokratik.

Në kontekstin e sotëm,rirreshtimi i Kosovës me SHBA-në dhe BE-në nuk është një çështje opsionale, por një domosdoshmëri strategjike për të shmangur izolimin ndërkombëtar dhe për të siguruar stabilitetin politik dhe ekonomik. Ky rirreshtim është veçanërisht i rëndësishëm për të parandaluar skenarët e konflikteve të ngrira dhe për të garantuar njohje të plotë ndërkombëtare.

Ky studim analizon rrezikun e njëmendësisë dhe qasjes totalitare në politikën kosovare, duke e krahasuar atë me raste konkrete ndërkombëtare, si dhe duke treguar pse angazhimi me aleatët perëndimorë është thelbësor për të ardhmen e Kosovës.

Njëmendësia dhe Totalitarizmi si Kërcënim për Demokracinë e Kosovës

Njëmendësia politike përfaqëson një rrymë ideologjike që përjashton mendimet e ndryshme dhe e sheh pushtetin si monopol të një grupi apo partie të vetme. Kur kjo shndërrohet në praktikë qeverisëse, ajo mund të çojë në një formë të totalitarizmit të butë, ku liria e mendimit dhe debati politik shtypen përmes propagandës, kapjes së institucioneve dhe delegjitimimit të opozitës.

Shembuj të Njëmendësisë dhe Pasojat e Tyre

1. Hungaria: Rrëshqitja drejt Autoritarizmit në një Shtet të BE-së

       Nën udhëheqjen e Viktor Orbán, Hungaria ka kaluar nga një demokraci e hapur në një sistem gjithnjë e më autoritar, ku qeveria ka kapur mediat, gjyqësorin dhe institucionet shtetërore.

       BE ka reaguar me sanksione dhe ulje të financimeve, duke e izoluar Hungarinë brenda bllokut evropian.

       Mësimi për Kosovën: Largimi nga parimet demokratike mund të çojë në izolim ndërkombëtar dhe dëmtim të marrëdhënieve me aleatët strategjikë

2. Turqia: Nga Demokracia në Sundim të Një Lideri të Vetëm

       Pas tentativës për grusht shteti në 2016, qeveria e Erdoganit ka shtypur mediat e lira, ka burgosur kundërshtarët politikë dhe ka kufizuar të drejtat e opozitës.

       Për pasojë, marrëdhëniet e Turqisë me BE-në dhe SHBA-në janë përkeqësuar, duke dëmtuar ekonominë dhe stabilitetin e vendit.

       Mësimi për Kosovën: Ndjekja e një modeli qeverisës që përjashton opozitën dhe kufizon liritë demokratike rrezikon marrëdhëniet me aleatët dhe mund të çojë në sanksione ose izolim.

Rëndësia e Rirreshtimit të Kosovës me Aleatët Perëndimorë

1. SHBA si Partneri Kryesor i Kosovës

       SHBA ka qenë sponsori kryesor i pavarësisë së Kosovës dhe garantuesi kryesor i sigurisë përmes pranisë së NATO-s.

       Çdo lëvizje politike që distancon Kosovën nga SHBA mund të çojë në dobësim të mbështetjes ndërkombëtare dhe në pasoja të rënda gjeopolitike.

Rasti i Gjeorgjisë: Kur Qeveria Devijon nga Perëndimi

       Në vitet e fundit, Gjeorgjia ka treguar shenja të një devijimi nga rruga pro-perëndimore, duke pasur një qasje më të butë ndaj Rusisë.

       Kjo ka shkaktuar tensione me BE-në dhe SHBA-në, duke e lënë vendin në një situatë të pasigurt diplomatike.

       Mësimi për Kosovën: Ruajtja e një kursi të qartë pro-perëndimor është e domosdoshme për të shmangur izolimin dhe për të siguruar mbështetje të vazhdueshme ndërkombëtare.

2. Roli i BE-së në Njohjen dhe Integrimin e Kosovës

       BE është aktori kryesor në dialogun Kosovë-Serbi dhe në procesin e njohjes ndërkombëtare të Kosovës.

       Pa mbështetjen e BE-së, Kosova rrezikon të mbetet në statusin e pasigurt të një shteti të njohur vetëm pjesërisht.

Rasti i Bosnje-Hercegovinës: Një Paralajmërim për Kosovën

       Bosnja është shembulli më i mirë i një vendi të ngecur në një konflikt të ngrirë për shkak të mungesës së një kursi të qartë politik dhe rreshtimit të saj me faktorë të ndryshëm ndërkombëtarë.

       Mësimi për Kosovën: Një politikë e paqëndrueshme ndaj BE-së mund ta lërë Kosovën në një gjendje të përhershme pasigurie dhe izolimi.

Konfliktet e Ngrira dhe Rreziku për Kosovën

Nëse Kosova devijon nga linja e saj pro-perëndimore, ajo rrezikon të hyjë në një cikël të konflikteve të ngrira, siç ka ndodhur me:

       Transnistrinë në Moldavi

       Osetinë e Jugut dhe Abkhazinë në Gjeorgji

       Nagorno-Karabakhun mes Armenisë dhe Azerbajxhanit

Këto rajone kanë mbetur në një status të paqartë, pa njohje të plotë ndërkombëtare dhe pa mundësi për zhvillim ekonomik.

Rruga e Vetme është Rirreshtimi me SHBA dhe BE

Kosova nuk mund të përballojë luksin e eksperimentimit politik apo të flirtimit me tendenca totalitare dhe njëmendësi ideologjike.

       Demokracia funksionale kërkon pluralizëm dhe respekt për mendimet e ndryshme.

   Ruajtja e aleancave me SHBA-në dhe BE-në është vendimtare për sovranitetin dhe sigurinë e Kosovës.

   Çdo devijim nga kursi pro-perëndimor rrezikon ta kthejë Kosovën në një rast të dështuar, të izoluar dhe të pasigurt.

Në këtë kontekst, politika e jashtme e Kosovës duhet të mbetet e orientuar qartë drejt Perëndimit, duke shmangur çdo tendencë që mund ta çojë vendin në izolim ose konflikt të ngrirë. Vetëm përmes rirreshtimit të fortë me aleatët strategjikë mund të garantohet një e ardhme e sigurt dhe e qëndrueshme për shtetin e Kosovës.

Dr. Shefqet Deliallisi/

Ka dy botë. Bota e investigimit të ftohtë shkak-pasojë, dhe bota e dëshirave, idealeve, vlerave morale, solidaritetit. Me të parën merren shkencat e natyrës, me të dytën etika. Si urë që lidh këto dy ‘brigje’ shërben shkenca ekonomike.

Sipas shkencës ekonomike Shërbimi i Kujdesit Shëndetsor është një industri shërbimesh që nënkupton treg, konkurencë, dhe pabarazi.

Ndërsa sipas politikës, në përpjekje për të përfituar prej ndjeshmërisë së lartë të publikut për shëndetin tekson se “e para që duhet të bëjmë është të pranojmë Kujdesin Mjeksor si e ‘drejtë njerëzore’ !”

Por a është e mundur ?

NJË SAKTËSIM…

Përcaktimi që shpesh përdoret, ‘shëndeti’ e drejtë njerëzore s’është i saktë.

Të thuash shëndeti është e “drejtë njerëzore” është si të thuash moti i mirë e “drejtë njerëzore”! E vërteta është se shëndeti ngjason me kudesin mjeksor, aq sa moti i mirë me çadrën. Shiun nuk mund ta ndalojmë të bjerë, por çadrën mund ta përdorim për tu mbrojtur nga shiu !

E saktë është të thuhet e “drejta” për kujdes mjeksor, ose më saktë e ‘drejta’ për akses në kujdesin mjeksor është e drejtë njerëzore…

LIGJI I PAMJAFTUESHMËRISË

(Scarcity low)

Sipas Thomas Sowell, ekonomist, teoricien social i Universitetit Stanford : “Mësimi parë i ekonomisë është pamjftueshmëria : çdogjë, nuk është kurrë e mjaftueshme për t’i kënaqur të gjithë, ndërsa mësimi parë i politikës është shpërfillja e mësimit të parë të ekonomisë.”

Shumë nga problemet në lidhje me Kujdesin Shëndetësor burojnë nga mosvlerësimi i ligjësive ekonomike. Njëri prej tyre është ligji pamjaftueshmërisë (Scarcity low), sipas të cilit universi s’ka mjaftueshëm të ‘mira’ për të plotësuar të gjithë nevojat e të gjithëve. Kjo vlen edhe për Kujdesin Mjeksor. Njerëzit kanë nevojë për proçedura mjeksore që mund të kushtojnë miliona, por mundësitë janë të pamjaftueshme. Në pamje të parë duket e padrejtë, e pa moralshme por…

NJË USHTRIM LLOGJIK…

Për një çast le të mendojmë se keni katër fëmijë dhe tre mollë. Dëshirojmë secili nga fëmijët të ketë mollën e tij. Pa u menduar dy herë politika thotë ‘Po’, madje e shenjtëron këtë dëshirë si të “drejtë njerëzore”. Por ne kemi vetëm tre mollë dhe katër fëmijë dhe deklarimi i politikës e “drejtë njerëzore” është thjeshtë retorikë. Diçka e pamjaftueshme si Kujdesi Mjeksor, s’mund të shpallet e “drejtë njerëzore”, është teknikisht e pamundur !

Kujdesi shëndetësor është konkret, përbëhet nga mallra, medikamente, paisje, shërbime konkrete. Një numër të caktuar mjekësh, shtretërish në spitale…Edhe nëse paratë eleminohen nga diskutimi (duke i detyruar mjekët forcërisht të shërbenin, duke shtetëzuar fabrikat farmaceutike) problemi themelor ekonomik, pamjaftushmëria, do mbetej.

Pamjaftueshmëria s’është thjeshtë teori ekonomike, por një realitetit kudo në botë…

PO SIGURIMI SHËNDETSOR…?

Kujdesi shëndetsor është një e ‘mirë’ e pamjaftueshme.

Si ta ndajmë atëhere ? Është zgjidhje sigurimi shëndetësor, që bazohet në parimin ekonomik që dikush tjetër paguan?

Sigurimi shëndesor s’është produkt mjekësor, por një produkt financiar. Pamjaftueshmëria s’do të dijë kush paguan. Ajo çfarë është e pamjaftueshme është e pamjaftueshme!

Për t’i ndarë të ‘mirat’ e pamjaftueshme janë provuar disa mënyra : luftrat, sistemet e kastës, planifikimi qëndror.

Faktin se jo të gjithë dëshirojnë të njejtat gjëra bën të mundur tregtinë. Por blerja dhe shitja e sendeve nuk është mënyra për të ndarë të mirat e pa mamjaftueshme.

Zgjidhja e vetme është racionimi…

Pavarësisht modelit të sistemit shëndetsor të zgjedhur : me monopolin e sistemit publik, (sistemi britanik), me subvencion të siguracionit shëndetsor (sistemi zvicera), të pastër tregu (sistemi amerikan), përfundimi do të jetë i njejtë. Racionim i drejtpërdrejtë përmes çmimimit, apo racionimi politik përmes listave të pritjes, parave apo influencës.

Në sistemet shëndetsore ku monopolin e shëndetit e ka sitemi publik, Britani e Madhe, Kanada… ka lista të gjata pritje për të marrë kujdesin mjeksor, që do të thotë që mund të vdesësh para se të vijë radha, ose të pranoni se disa trajtime janë kategorikisht të padisponueshme ose, për të siguruar shërbim të menjëherëshëm, të paguash nga xhepi…

Një shembull : Spitalet e New Jorkut janë plot me kanadezë të pasur të cilët nuk mund ta përballojnë në pritje, kujdesin shëndetësor “falas”.

Si përfundim, të gjithë janë të pakënaqur, progresistët amerikanë duan modelin mjekësor të Europës si më human, europianët të mërzitur nga pritja e gjatë në rradhë kërkojnë modelin amerikan…

Shkaku i vërtetë i pakënaqësisë është pamjaftueshmëria!

Sikur pamjaftueshmëria të mos mjaftonte…

HIPOKRIZI

Le të mendojmë kujdesin mjeksor si një e “drejtë” njerëzore, realizimi i saj do të ishte gjithmonë jo i plotë edhe për faktin se politika një pjesë të resurseve për shëndetin i alokon për qëllime të tjera. Kjo është e vërtetë për të gjitha vendet, pavarësisht sistemit ekonomik, pavarësisht mënyrës së organizimit të sistemit shëndetsor, pavarsisht nivelit të mirëqenies.

Gjithëpranohet se asnjë vend s’është aq i shëndetshëm sa synon të jetë, por dhe asnjë vend nuk bën për shëndetin aq sa teknikisht ka mundësi.

Ndonëse thuhet ”shëndeti është më i rëndësishmi nga të gjithë” rrallë ky sllogan merret parasysh në realitet. Çdo ditë, në shumë mënyra, ne shpenzojmë vlera të mëdha për të kënaqur dëshira të tjera. Madje bëjmë zgjedhje që ndikojnë negativisht mbi shëndetin. Mbi-ngrënia apo duhan-pirja e ilustron këtë.

NË VEND TË MBYLLJES…

Hendeku ndërmjet asaj çfarë është teknikisht e mundur dhe çfarë është ekonomikisht fizibël, probabilisht do vijë duke u zgjeruar. Ka një thënie që i atribuohet disa personaliteteve : “Të gjitha nevojat e njerëzve për Kujdes Mjeksor mund të plotësohen vetëm për një farë kohe, vetëm disa nevoja mund të plotësohen gjatë gjithë kohës, por në asnjë vend nuk mund të plotësohen të gjitha nevojat, e të gjithëve, gjatë gjithë kohës.”

Duhet përzgjedhje !

Dr. Nelson R. Çabej/

20 shekuj ideologjish sunduese mbikombëtare/jokombëtare (ideologjite monoteiste fetare, duke  përfshirë ideologjitë komuniste dhe fashiste gjatë shekullit të fundit dhe atë globaliste të sotme),  jo vetëm që nuk e kanë dobësuar, por duket se e kanë mprehur ndjenjën kombëtare dhe të  identitetit etnik të shumë popujve në botës dhe të Evropës. 

Kombi dhe shteti kombëtar, qofte etnik ose civil, është e vetmja mënyrë e njohur e ekzistencës së  bashkësive kulturore njerëzore, që kanë të përbashkët gjuhën, zakonet, kulturën, dhe  funksionojnë si njësi të veçanta e të dallueshme kulturore. Identiteti kombëtar dhe miti kombëtar  përbëjnë forcën më të madhe shpirtwrore të bashkimit të njerëzve në kombe, si bashkësi që, edhe  pse je i lirë t’i quash të përfytyruara, janë reale dhe dinamike. Në botën e sotme, arti, letërsia,  muzika dhe mjetet e komunikimit në masë të çdo vëndi, marrin pjesë aktivisht në zhvillimin e  ideologjisë e mitit kombëtar. 

Përpjekjet e derisotme të motivuara politikisht për të gjetur një zëvëndësues të paradigmës  kombëtare në historishkruarje, në format e ndonjë historije, “histori klasash shoqërore”, “histori  krahasuese”, “histori mbikombëtare”etj., mund të thuhet pa frikë se kanë dështuar me gjithë  përpjekjet e disa autoriteteve të historiografisë në këto 2-3 dekadat e fundit.  Po të qe se në mediat shqiptare nuk do të ishin shprehur pikpamje që mohojnë nevojën e mitit  historik si bërthamë e ideologjisë sonë kombëtare, do të ishte absurde të pyetej: “Na duhet sot ne  shqiptarëve një ideologji kombëtare? ”  

Le ta lëmë mënjanë përvojën shekullore botërore dhe argumentet teorike që do t’i jipnin kësaj  pyetjeje një përgjigje të prerë “Po, na duhet! ”. Por, le të mendojmë për një moment, në një  mënyrë po aq absurde, se në gjysmën e dytë të shekullit XIX shqiptarët nuk do të kishin zhvilluar  një ideologji kombëtare. Nuk ka dyshim se në rrethana të tilla nuk do të kishim atë letërsi  kombëtare që kemi, as shkolla shqipe, as përpjekje për bashkimin e shqiptarëve në kuvëndet  mbarëkombëtare, as kryengritje të armatosura të shqiptarëve as përpjekje diplomatike të  shqiptarëve për pavarësinë e Shqipërisë. Me pak fjalë, nuk do të lindte as një “çështje shqiptare”  në diplomacinë e fuqive të mëdha të Europës. Në të atilla rrethana, do të ishte e pamundur që  Europa t’u ‘dhuronte’ shqiptarëve një shtet të tyre të pavarur.  

Ndryshe nga vënde si Franca, Spanja, Greqia, Turqia, etj., në të cilat ishte shteti që krijoi  kombësinë e përbashkët përkatësisht frënge, spanjolle, greke, turke, etj. nga kombe të veçanta,  Shqipëria është një komb etnik, ku kombi dhe vetëdija kombëtare e përbashkët ishin forca  vendimtare për formimin dhe përjetësimin e shtetit tonë kombëtar. Për një komb etnik ose komb  kulturor, të bazuar në gjuhën, prejardhjen dhe kulturën e përbashkët si Shqipëria, një histori  kombëtare dhe një ideologji kombëtare janë premisa jetësore të ekzistencës së tij. Dobësimi i  ideologjisë kombëtare mund të shpjerë në një krizë identitare të shqiptarëve, me pasoja të  rezikshme për qëndrueshmërinë e shtetit dhe të vetë kombit.  

Kritika e sotme ndaj ideologjisë kombëtare të shqiptarëve

Pas viteve 90-të ideologjia kombëtare e shqiptarëve, burimet dhe roli i saj në historinë e  Shqipërisë u bënë objekt i kritikës në disa vende të botës, kritikë që gjeti jehonë edhe në qarqe të  ngushta publicistësh shqiptarë. Preteksti për këtë sulm kundër ideologjisë kombëtare të  shqiptarëve u gjet në atë që konsiderohej mitizim i historiografisë shqiptare të periudhës së  komunizmit.  

Nuk është vështirë të gjesh mitizim në historiografinë shqiptare jo vetëm të periudhës së  totalitarizmit, por në tërë periudhat e saj, duke filluar me Barletin. Në të vërtëtë e vështirë është  të gjesh histori të pamitizuar në ndonjë vend të Evropës. E mitizuar është historiografia në çdo  vënd të botës që ka ose nuk ka historiografi zyrtare. Kjo provohet me shëmbuj më se të  mjaftueshëm nga historiografia botërore e tërë epokave, duke përfshirë kohën tonë. Për të mos  shkuar më larg, mjafton të shikosh sa të ndryshme e kontradiktore janë interpretimet e historisë  së Luftës së Dytë Botërore, të shkaqeve, zhvillimit dhe pasojave të saj nga autorë të ish-vendeve  aleate të kohës, për të kuptuar se politizimi dhe mitizimi i historishkruarjes është një virus  universal. Sepse në historishkruarje tablloja “reale” shtrëmbërohet gjatë kalimit nëpër spektrin  kulturor-botkuptimor të kohës, por edhe nën ndikimin e qëndrimit të pashmangshëm emocional  dhe prirjes ideologjike të historianit. Sepse, siç është thënë, historishkruarja bën pjesë ndër ato  sfera të dijes njerëzore ku e vërteta deformohet nga vlerat politike e morale dhe pozita shoqërore  e historianit. Në këtë kuptim sot fitet për mite historike jo vetëm kur vjen puna te glorifikimi i  figurës së Skënderbeut, por për shumë gjëra të tjera, që nga globalizmi, parimi i të drejtave të  njeriut, lufta për demokraci e deri te natyra e luftës dhe shkaqet e kolonializmit, etj. Në këtë  kuptim do të ishte e gabuar të mendohet sikur mitizimi është një çështje përjashtimore  historiografisë shqiptare.  

Dhe, mbi të gjitha, nuk duhet ngatëruar miti lirik, që mirret me prejardhjen dhe të ardhmen e  botës, me kuptimin e jetës e vdekjes, me mitin historik kombëtar. Ky i fundit, krijon lidhje të  forta emocionale midis individëve dhe forcon identitetin kombëtar të popullit; duke lidhur të  shkuarën e një populli me vizionin e tij për të ardhmen, duke dhënë energjinë e nevojshme për  

përparim/ndryshim shoqëror e kombëtar. Sot pranohet përgjithësisht se miti kombëtar është pjesë  e pandarë e historisë dhe – për shumë historianë – mjet i pazëvëndësueshëm i historishkruarjes.  Thellë në botën shpirtërore të një populli, rrënjët më të thella të mitit kombëtar pleksen me  rrënjët e kombit dhe të vetëdijes kombëtare, për të ushqyer njera-tjetrën, andaj miti kombëtar do  të ekzistojë sa kohë që të ketë komb dhe vetëdije kombëtare.  

Në rastin më të mirë kanë qënë mangësitë intelektuale ose të ekspertizës që i kanë shpurë autorët  e “demontimit” të historisë sonë kombëtare në ngatërrimin e problemeve të historiografisë  shqiptare, të historisë zyrtare të Shqipërisë, me ideologjinë kombëtare shqiptare dhe ideologët e  saj. Dhe nuk është për t’u çuditur që këto kritika kanë ardhur nga publicistë që nuk kanë thuajse  asnjë kontribut vetiak në historinë e Shqipërisë.  

Unë nuk di ndonjë prej atyre kritikuesve shqiptarë të ketë ndërmarrë ndonjë përpjekje në shtypin  shkencor shqiptar e aq më pak në atë të verifikuar (peer reviewed) të huaj për të rishikuar ose  hedhur poshtë teza të veçanta të historisë së popullit shqiptar ose të botimit standard Historia e  Popullit Shqiptar të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë ndonëse, si për çdo vepër tjetër  historike, vërejtje dhe gabime faktuale dhe metodologjike unë jam i vetëdijshëm se ajo ka.  Dy boshtet madhore të ideologjisë kombëtare shqiptare, prejardhja ilire e shqiptarëve dhe lufta e  tyre kundër perandorisë osmane në shekullin XV, janë bërë edhe objektet kryesore të kërkesës së 

dalë nga jashtë e, me induksion, edhe nga brenda vëndit, për të ashtuquajturin “demontim” e  “çmitizim” të historisë së shqiptarëve. 

Kritikuesit gabojnë adresën, kur kritikojnë historishkruarjen shqiptare për hipotezwn e  prejardhjes pellazge të popullit tonë. Në të vërtetë ajo u zhvillua nga dijetari gjerman Johan  Georg von Hahn nga mesi i shekullit XIX, dhe për kohën ajo u shfrytëzua me zgjuarsi nga  rilindasit tanë për forcimin e vetëdijes historike kombëtare të shqiptarëve. është miti kombëtar  thelbësor për ideologjitë kombëtare të gjithë vëndeve dhe popujve të Europës e të botës. Teoria e  prejardhjes ilire, po ashtu, me gjithë kontributet thelbësore të shqiptarëve, nuk është meritë  vetëm e shkencës historike e gjuhësore shqiptare, sepse ajo nisi dy shekuj para se shqiptarët t’i  hynin vetë studimeve për prejardhjen e tyre. Fakti që ka pasur edhe gjuhëtarë të huaj, kryesisht  ballkanikë, që janë shprehur për prejardhjen trake të shqiptarëve (pa zënë në gojë teoritë mito fantastike për prejardhjen jashtëballkanike të tyre), është një dukuri krejt normale, jo vetëm për  çështje të historisë e shkencave shoqërore, por edhe për shkencat e natyrës (Einstein-i ishte  skeptik për pashkakësinë në mekanikën kuantike dhe disa biologë dyshojnë në vërtetësinë e  teorisë së evolucionit!). Dhe, veç kësaj, ata historianw dhe gjuhëtarë nuk kanë qenë njohës të  mirë të historisë se shqiptarëve dhe gjuhës shqipe dhe janë marrë me to vetëm në mënyrë anësore  dhe nuk arritën ndonjëherë të ngrenë një teori shkencore për prejardhjen trake ose për çfarëdo  prejardhje të përfytyruar të shqiptarëve.  

Rëndom thuhet se miti i Skënderbeut u krijua gjatë Rilindjes Kombëtare Shqiptare, por ky  pohim është sa s’bëhet larg së vërtetës. Si shumica e miteve, edhe ai, u krijua në një periudhë të  një stresi të jashtëzakonshëm kombëtar, në kohën e luftës së pashëmbëllt të shqiptarëve nën  udhëheqjen e Skënderbeut, në një moment kritik të luftës së tyre për mbijetesë etnike dhe liri.  Krijimi i atij miti kombëtar të Skënderbeut në shekullin XV Prania e këtij miti ndër shqiptarët, të  paktën që nga shekulli XVI, dokumentohet në historinë e Marin Barletit për Skënderbeun dhe  dëshmon ekzistencën në atë kohë të një vetëdijeje etnike «Ne» të arbërve si një komunitet  njerëzor i lidhur nga gjuha, historia dhe vlerat morale e kulturore të përbashkëta. Ajo që bënë  rilindasit, në të vërtetë, është se rigjallëruan atë mit historik shqiptar, e përhapën në masë dhe i  dhanë atij forcë më të madhë emocionale sidomos me poemën Istori e Skënderbeut të Naimit, që  ishte një vepër artistike dhe nuk nuk duhet ngatëruar me historishkruarjen shqiptare.  

Edhe pohimi se gjatë regjimit totalitar historia dhe miti për Skënderbeun u interpretua dhe u  përdor për qëllimet e sistemit është i vërtetë, por ky është vetëm një truizëm e tautologji, por jo  argument kundër ideologjisë sonë kombëtare, sepse historia dhe mitet e çdo populli, në të gjitha  vendet e në të gjitha kohët, janë shfrytëzuar për nevojat e politikës shtetërore. Vlera e mitit  kombëtar të shqiptarëve nuk ulet nga fakti që ai u shfrytëzua për qëllime politike të ndryshme në  periudha të ndryshme të historisë së Shqipërisë.  

Kritikuesit e ideologjisë sonë kombëtare dhe të mitit tonë kombëtar duhet të kuptojnë se sa kohë  që në botë do të ketë kombe dhe shtete kombëtare, jo vetëm në Shqipëri, por absolutisht në çdo  vënd të botës, do të ketë dhe mite kombëtare. Mitet kombëtare kanë qënë dhe mbeten mjeti më i  fuqishëm i farkëtimit të bashkimit kombwtar të çdo populli. Jo më kot, rusët krijuan mitin e një  

figure jo historike, por legjendare të Ivan Susaninit dhe francezët mitin e Zhan D’Arkës.  Kritikuesit e mitit tonw kombëtar nuk kanë dhënë ndonjë alternativë që do të zëvëndësonte rolin  e mitit kombëtar si bashkues i popullit dhe kjo do të thotë se ata mendojnë se kombi po vjen  duke u shuar ndaj edhe miti kombëtar si bërthamë e ideologjisë dhe vetëdijes kombëtare është i  panevojshëm. Por të besosh këtë do të thotë të mos kesh kuptuar mësimin më të madh që del jo 

vetëm nga historia mbi dyshekullore e kontinentit tonë, por edhe nga prirjet alarmuese  nacionaliste e fjetura dhe aktuale, që nga krijimi i 15 shteteve kombe, që dolën nga shpërbërja e  perandorisë ruse dhe sërbe (e ashtuquajtura Republike Federative e Jugosllavisë) deri te ndarja e  Sllovakisë nga Çekia dhe përpjekjet separatiste ose dhe për krijimin e shteteve kombëtare në  Skoci, Katalonjë, Flandër, Itali, etj., të cilat po trondisin Europën sot. Por është e pabesueshme  që të ketë shqiptar të mos e ketë nxënë këtë mësim kritik, pas përpjekjeve për pastrimin etnik dhe  djegien e 190 fshatrave të Shqipërisë së jugut në Luftën e Parë Botërore dhe pas pastrimit etnik  të Çamërisë dhe më së fundi në Kosovë që ishte pastrimi më të madh etnik në Europë, që nga  Lufta e Dytë Botërore, kur u përzunë afro një milion shqiptarëve nga vatrat e tyre shekullore. Miti historik i shqiptarëve dhe ato të gjithë popujve të tjerë janë shoqërisht dhe politikisht të  dobishme për shqiptarët dhe të paktën të padëmshme për fqinjët tanë. Por nuk mund të thuhet  kjo për mite të pastrimit etnik dhe të pushtimit të trojeve të huaja si mitet e “Naçertanije”-s,  “Megaliidhe”-së dhe “Vorio-Epir”–it. 

Në çdo vënd të botës, media, artet, letërsia, kinematografia sot, si dhe më parë, kanë funksionuar  për të ruajtur, zhvilluar dhe për t’ia përshtatur momentit mitet kombëtare. Mitet kombëtare janë  farkëtarë dhe pjesë e pandshme e identitetit,vetëdijes dhe ideologjisë kombëtare. Nuk mund të  ketë komb pa mit kombëtar. Lufta për “demontimin” e mitit kombëtar shqiptar është luftë për të  çbërë identitetin dhe vetëdijen kombëtare të shqiptarëve.