Analizë nga Rafael Floqi/

Sistemi ndërkombëtar është gjithmonë në ndryshim. Zakonisht zhvendosja i një pjese në një kohë, por secila prej tyre kufizohet nga sistemi duke zbehur ndikimin – dhe kështu duke ruajtur ekuilibrin dhe stabilitetin. Shumë vite më parë, për shembull, kur Kina hyri në një periudhë të rritjes ekonomike të frikshme, ajo e bëri këtë pa investimet dhe tregtinë amerikane të nevojshme për të stabilizuar ndikimin global të rritjes së saj. Megjithatë, sistemi ndërkombëtar në tërësi mbeti i balancuar. Bota është krijuar për të menaxhuar ndërrime të veçanta dhe të kufizuara, siç dëshmohet nga dekadat që u deshën për të krijuar diçka aq të ndërlikuar si Bashkimi Evropian. Por është shumë më pak komode të menaxhosh ndërrime relativisht të papritura dhe të përhapura – që është pikërisht ajo që po ndodh tani.

Cila është domethënia e Propozimit të Putinit për paqe

Në kufijtë e Rusisë, presidenti Vladimir Putin ka paraqitur një propozim paqeje, i cili në thelb është një pranim i faktit se Rusia nuk ka fuqinë për të rimarrë të gjithë Ukrainën dhe do të kënaqej me lëshime të vogla. Kjo është, në vetvete, e dukshme. Para luftës, Rusia mendohej gjerësisht se kishte rimarrë shumë nga fuqia ushtarake dhe politike që humbi në rënien e Bashkimit Sovjetik. Propozimi i Putinit konfirmon se rimëkëmbja e Rusisë ishte një iluzion dhe, duke e bërë këtë, po informon në heshtje kombet e tjera se ata duhet të rishikojnë strategjitë e tyre ndaj Rusinë në përputhje me rrethanat. Ndërkohë, Bashkimi Evropian është në rrëmujë. BE-ja që ndihmoi në stabilizimin e një rajoni të dhënë pas luftës, duke përqafuar ideologjitë e përbashkëta liberale, duke hedhur poshtë fuqinë e saj perandorake dhe duke u rreshtuar tok me Shtetet e Bashkuara. Një botë e rregulluar për dekada nga globalizimi dhe gjeoekonomia është bërë shpejt një botë e bazuar në rrezik gjeopolitik. Goditjet e akumuluara si pandemia COVID-19 dhe konflikti Rusi-Ukrainë kanë vazhduar, duke riorganizuar ndjeshëm strukturat dhe marrëdhëniet globale në vitin 2024. Ndërsa politika e SHBA-së është të konkurrojë me përgjegjësi me superfuqitë rivale ndërsa ndjek interesat e veta, tensionet gjeopolitike po rriten.

Rreziqet kryesore gjeopolitike të vitit 2024

Energjia dhe ndryshimet klimatike vazhdojnë të jenë çështje polarizuese politikisht, me progresin global që mungon veçanërisht në tranzicionin klimatik. Megjithatë, tronditja e fundit e çmimit të energjisë në vazhdën e pushtimit rus të Ukrainës duhet të katalizojë përpjekjet për dekarbonizimin dhe Akti i Reduktimit të Inflacionit ofron stimuj të rëndësishëm për burimet e rinovueshme dhe mundësi investimi në SHBA.

Reagimi global ndaj COVID-19 është një tjetër temë polarizuese me pasoja të panumërta ekonomike dhe sociale. Midis këtyre pasojave është një lëvizje drejt rimendimit të globalizimit, ndërsa vendet kërkojnë të mos rrezikojnë. Sulmet kibernetike po bëhen gjithnjë e më të shpeshta dhe të rënda dhe po përdoren gjithnjë e më shumë si një mjet për krijimin e shtetit. Ndikimi njerëzor dhe financiar i sulmeve vazhdon të rritet në përputhje me digjitalizimin në rritje të infrastrukturës kritike.

Tensionet Rusi-NATO

Konflikti Rusi-Ukrainë vazhdon të përbëjë një rrezik të konsiderueshëm gjeopolitik në vitin 2024. Ai ka nisur një krizë humanitare dhe ka shkaktuar ekspozime më të mëdha ndaj rrezikut në flukset e kapitalit, tregtisë dhe tregjeve të mallrave në mbarë botën. Tensionet gjeopolitike kanë qenë të larta midis NATO-s dhe Rusisë për disa kohë, dhe pushtimi rus i Ukrainës i ka marrëdhëniet NATO-Rusi në më të pasigurt që nga Lufta e Ftohtë. Këto marrëdhënie vazhdojnë të testohen nga sanksionet ekonomike të vendosura ndaj Rusisë dhe nga mbështetja e vendeve të anëtarësimit në NATO për Ukrainën në formën e ndihmës financiare dhe ushtarake.

Me asnjërën nga palët që duket se nuk ka gjasa të prodhojë një fitore përfundimtare në një afat të afërt, dhe një armëpushim apo zgjidhje që duket e pamundur, lufta vazhdon. Ndërsa ndodh, ekziston gjithmonë rreziku i përshkallëzimit të qëllimshëm ose aksidental. Një konflikt i drejtpërdrejtë global, megjithëse nuk ka gjasa, do të kishte pasoja shkatërruese. Të gjitha palët do të përpiqen ta shmangin këtë me çdo kusht, por natyra e paparashikueshme e konfliktit dhe synimet e presidentit rus Vladimir Putin, kanë shkaktuar rrezik të madh.

Sulmet kibernetike

Sulmet kibernetike janë një rrezik gjeopolitik në rritje, duke u bërë më të mëdha, më të ndërlikuara dhe më të pamëshirshme. Ato janë një kërcënim i rëndësishëm për organizatat individuale dhe sigurinë kombëtare.

SHBA po përballet me një problem të përhapur të ransomware dhe qeveria amerikane po kërkon masa mbrojtëse më të rrepta për të ndihmuar në mbrojtjen kundër kërcënimeve të tilla. Faqja e internetit të Parlamentit Evropian u bë e paarritshme për disa orë në nëntor 2022, me një grup pro-Kremlinit që mori përgjegjësinë për sulmin kibernetik. Qeveria e Moldavisë pësoi një shkelje të të dhënave deri në janar 2023, dhe kompania e dytë më e madhe e telekomit në Australi, Optus, pësoi një shkelje të të dhënave në shtator 2022. Ndërhyrjet iraniane ne sistemet e-Albania treguan dobësinë e këtyre sistemeve.

Dixhitalizimi i infrastrukturës kritike kombëtare (CNI) do të thotë se shumë shërbime thelbësore, duke përfshirë rrjetet e energjisë, rrjetet e furnizimit me ujë dhe sistemet e transportit, janë gjithnjë e më të prekshme ndaj sulmeve kibernetike. Një sulm i suksesshëm kibernetik ndaj secilit prej këtyre sistemeve mund të ketë pasoja të rënda, duke përfshirë humbjen e jetës dhe dëmin ekonomik.

Pasojat e sulmeve të vazhdueshme kibernetike mund të kenë një ndikim të gjerë në tregjet financiare dhe ekonomi. Rrjetet qeveritare, rrjetet e sektorit privat dhe infrastruktura janë të gjitha të ndjeshme ndaj hakerave dhe spiunazhit.

Bashkëpunimi ndërkombëtar për të trajtuar në mënyrë efektive sulmet kibernetike është sfidues duke pasur parasysh marrëdhëniet komplekse gjeopolitike midis shumë vendeve. Ndërsa tensionet gjeopolitike rriten midis disa prej fuqive të mëdha të botës, si NATO-ja dhe Rusia, sulmet e mëdha kibernetike si një mjet për krijimin e shtetit bëhen gjithnjë e më të mundshme.

Ky sistem është komprometuar nga interesat kombëtare, disa prej të cilave bien ndesh me idealet liberale mbi të cilat u themelua blloku. Zgjedhjet e fundit në Evropë, të cilat rezultuan me suksesin e shumë kandidatëve të krahut të djathtë, vënë në pikëpyetje idealet e së shkuarës dhe kërcënojnë t’i lënë vendin një Evrope të re.

Zgjedhjet në SHBA

Mënyra se si zhvillohet ky proces do të ndryshojë marrëdhëniet e Evropës me Shtetet e Bashkuara dhe Rusinë. SHBA po përballet me një zgjedhje që do të ndryshojë realitetin e saj pavarësisht nga rezultati. Nëse Donald Trump fiton, ai do të kërkojë të ndryshojë mënyrën në të cilën merren vendimet dhe të ripërcaktojë marrëdhëniet e Amerikës me vendet e tjera. Ai ka akuzuar Evropën se ka përfituar nga Shtetet e Bashkuara, duke refuzuar të financojë plotësisht detyrimet e saj ushtarake dhe ka premtuar një politikë të jashtme, më pak të interesuar për ideologjinë e brendshme dhe më shumë të interesuar për përfitimet ekonomike që ato ofrojnë për Shtetet e Bashkuara.

Nëse Joe Biden pëson një disfatë të ngushtë, demokratët ka të ngjarë të rishqyrtojnë shumë nisma ideologjike që kanë kërkuar t’i zbatojnë. Nëse ai fiton ngushtë, ata ka të ngjarë të bëjnë të njëjtën gjë, veçanërisht në lidhje me politikën e jashtme. Zgjedhjet e këtij viti do të jenë fillimi i të ardhmes dhe do të funksionojnë bazuar në mësimet e nxjerra.

Në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara, emigracioni është një çështje e rëndësishme. Pavarësisht nga pakësimi i grupeve të punës dhe rënia e nivelit të lindjeve, ka dyshime të shtuara ose kundërshtim të plotë ndaj emigrantëve. Kjo ka një ndikim tek emigrantët si dhe në vendet e tyre dhe mund t’u mbyllë derën për objektivat më tërheqës të migracionit.

Konkurrenca strategjike SHBA-Kinë

Skeptikët nuk janë bindur ende se Kina ka një strategji të madhe për të zhvendosur Shtetet e Bashkuara në rajon ose globalisht; në të kundërt, besimtarët nuk kanë tentuar me të vërtetë bindjen.

Një sërë konfliktesh dhe garash të pazgjidhura do të jenë burime të rrezikut gjeopolitik në vitin 2024. Kryesuesi midis tyre është rreziku midis SHBA-së dhe Kinës kontinentale. Rritja e pranisë ushtarake të Kinës në Detin e Kinës Jugore, përparimet teknologjike dhe tensionet e vazhdueshme tregtare me SHBA-në kanë shkaktuar tensione gjeopolitike.

Pavarësisht marrëdhënieve shumëdimensionale midis SHBA-së dhe Kinës, veçanërisht në të gjithë tregtinë, zinxhirin e furnizimit dhe sferat ekonomike, marrëdhëniet SHBA-Kinë janë bërë më komplekse në vitet e fundit. Rimëkëmbja në tregti dhe marrëdhëniet tregtare midis SHBA-së dhe Kinës kontinentale ka të ngjarë të mbetet drejtimi i paracaktuar i politikës kineze në perspektivën njëvjeçare, pavarësisht nga titujt e mundshëm që shkaktojnë ndërprerje në angazhimin diplomatik. Kina dhe SHBA janë të përkushtuara për të ndjekur një politikë të konkurrimit të përgjegjshëm me njëra-tjetrën, por rreziku i forcimit të marrëdhënieve mbetet.

Tensionet tregtare u përshkallëzuan në vitin 2018 kur SHBA vendosi tarifa mbi importet kineze për të ulur deficitin tregtar me Kinën. Kjo përshpejtoi konfliktin e mëtejshëm tregtar midis dy vendeve që ka ndikuar ndjeshëm tregtinë globale. Në dhjetor 2018, SHBA dhe Kina u angazhuan në negociatat tregtare, por bisedimet u ndërprenë në maj 2019. Kombet përfundimisht nënshkruan marrëveshjen tregtare të Fazës së Parë në janar 2020. Që atëherë, SHBA-të kanë vendosur kufizime në eksportet në Kinë, veçanërisht në lidhje me teknologjinë, për shkak të ndaj shqetësimeve për pronësinë intelektuale, dhe kjo ka kontribuar në tensionet tregtare.

Tregtia në rritje e LNG midis dy vendeve ka ndikuar edhe në marrëdhëniet SHBA-Kinë. Kina është bërë një nga importuesit më të mëdhenj të LNG-së amerikane, gjë që ka ndihmuar në uljen e deficitit tregtar të SHBA-së me Kinën. Kjo ka shkaktuar shqetësim në disa qarqe, pasi i ka dhënë Kinës një sasi të konsiderueshme levash mbi sektorin e energjisë amerikane.

Kombet gjithashtu kanë zona me interesa dhe konflikte të mbivendosura. Kina ka kërcënuar të shesë bonot e thesarit të SHBA-së dhe SHBA-ja ka futur në listën e zezë disa kompani kineze të teknologjisë. Ekziston shqetësimi në rritje se tensionet tregtare SHBA-Kinë mund të përshkallëzohen në shkëputje të mëtejshme financiare. Një konflikt i tillë do të shkaktonte përçarje të konsiderueshme në tregjet financiare globale.

Një sërë faktorësh kanë shkaktuar pyetje rreth përfitimeve të rritjes së lëvizjeve ndërkombëtare të mallrave, shërbimeve, njerëzve, kapitalit, teknologjisë dhe ideve në vitet e fundit. Rritja e nacionalizmit, proteksionizmit dhe lëvizjeve populiste në vitet e fundit ka krijuar një mjedis pasigurie në rritje dhe potencialisht mund të çojë në deglobalizim – një përmbysje ose ngadalësim të globalizimit.

Pandemia e globalizmi

Pandemia e COVID-19 ekspozoi cenueshmërinë e shumë vendeve që vareshin shumë nga mallrat e importuara, me kombet në mbarë botën që zbatonin mbylljet e kufijve dhe kufizimet në udhëtimet ndërkombëtare. Qeveritë janë gjithnjë e më të prirura për të diversifikuar burimet e tyre të importeve si një masë mbrojtëse për të reduktuar varësinë e tyre nga një partner i vetëm tregtar. Pavarësisht kësaj, bizneset mbeten të interesuara për angazhim ekonomik ndërkufitar. Edhe në mes të tensioneve në rritje të superfuqive, SHBA dhe Kina vazhdojnë tregtinë e tyre të fuqishme dypalëshe.

Të dhënat tregtare të S&P Global Market Intelligence tregojnë se rritja nga viti në vit në vlerën e eksporteve po ngadalësohet në shumicën e 10 ekonomive kryesore, me përjashtim të Brazilit. Kina ka parë një ngadalësim të konsiderueshëm të eksporteve, megjithëse lehtësimi i kufizimeve të COVID-19 mund ta ndryshojë këtë.

Lëvizja kundër globalizimit përbën një kërcënim për rritjen ekonomike dhe marrëdhëniet ndërkombëtare, por një prirje e rinovuar drejt rritjes së pragmatizmit dhe bashkëpunimit, e nxitur pjesërisht nga reagimi ndaj pushtimit rus të Ukrainës, ka filluar të shfaqet. Ky pragmatizëm i ri do të kundërshtonte lëvizjen drejt një bote më të mbyllur të ekonomive të pavarura, ku qeveritë mbrojnë industritë dhe qytetarët e tyre nga konkurrenca e huaj, p.sh., duke zbatuar subvencione dhe stimuj të tjerë që favorizojnë prodhuesit vendas mbi ata të huaj.

Rreziku i klimës është një nga temat më të polarizuara politikisht në botë dhe një nga rreziqet më të mëdha gjeopolitike të vitit 2024. Rreziku klimatik do të ketë ndikime të gjera në sigurinë kombëtare dhe stabilitetin global, dhe efektet e ndryshimeve klimatike janë tashmë të dukshme në formën e ngjarjet ekstreme të motit, zhdukja e specieve, rritja e nivelit të detit dhe varfëria në rritje në vendet në zhvillim.

Rusia, Evropa dhe Shtetet e Bashkuara janë aktorët politikë më me ndikim në botë. Unë e përjashtoj Kinën këtu vetëm sepse duket shumë më pak e interesuar për ndryshimet e brendshme sesa të tjerët. Nëse kjo ndryshon, ne do të rishikojmë ndikimin e saj.

Nëse nuk ndodh, të tjerët do të përjetojnë më shumë ndryshime të tyre, të cilat do të ndikojnë në sjelljen e tyre dhe rrjedhimisht në mënyrën se si funksionon sistemi ndërkombëtar.

Prift, Shkrimtar, Gazetar, Entolog e Pedagog Arbëresh.

Nga Frank Shkreli

“Në ballkonin tim vazhdojnë të valëviten tre flamujt: shqiptar, kosovar, dhe ai italian. Ndërsa në bibliotekën time, portretet si ajo e Skënderbeut, Aleksandërit, Pirros, Adem Jasharit, për mua janë ndihmë, burim force e sensibilizimi që kjo Arbëri e arbëreshëve të jetë e përjetshme e mos të vdes kurrë!”  – At Antonio Bellushi.

Ndërroi jetë At Antonio Bellushi një kolos i shqiptarizmës. Bota Arbëreshe, Shqipëria dhe Kosova mbajnë zi për kalimin në amshim të Dom Antonio Bellushit, ARBËRESHIT nga Kosova, siç e njihte komuniteti shqiptaro-amerikan gjatë dekadave të fundit – sepse liria dhe të drejtat e shqiptarëve në Kosovë ishin bërë pjesë e pa ndarë e jetës dhe e kryqëzatës së tij në mbrojtje të shqiptarëve kudo, sidiomos gjatë viteve të luftës në Kosovë. Ishte një mbrojtës i vendosur i Kosovës gjatë njërës prej krizave më të rënda historike të Kombit shqiptar.  Ai merrte pjesë shpesh në shumë takime dhe raste kombëtare të komunitetit shqiptaro-amerikan. Me At Antonio Bellushin, ishte gjithmonë kënaqësi të takohesh. Të në praninë e tij, ishte një përvojë e vërtetë patriotizmi — një rast frymëzimi i vërtetë atdhedashurie. për të gjithë.

Të shpejta qenë reagimet nga mbarë bota shqiptare për lajmin se At Bellushi ndërroi jetë, pas një sëmundjeje të rëndë, në moshën 90-vjeçare.  

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani shprehi ngushëllimet e saja për ndarjen nga jeta të Dom Antonio Bellushit me një deklaratë në rrjetët sociale: “Me dhimbje të thellë mora lajmin për kalimin në amshim të at Antonio Belushit, veprimtarit të paepur të çështjes shqiptare, i cili përveç se kultivoi me pasion gjuhën arbëreshe, nga vitet ‘90, bashkë me Presidentin Rugova e veprimtarë të tjerë, e mbrojti të drejtën e shqiptarëve për liri.  Ndarja e tij nga jeta është humbje e madhe për familjen e miqtë, Kishën Arbëreshe, institucionet e popullin arbëresh të Kalabrisë e gjithë Italisë së Jugut. Si Presidente e Kosovës kam pasur nderin ta takoja në bibliotekën e pasur të tij, të cilën e krijoi dhe e mbajti me aq përkushtim deri në vdekje. Kur ia akordova shtetësinë e Kosovës, ishte i stërlumtur, sepse iu plotësua dëshira e tij jetësore.  I përhershëm qoftë kujtimi për at Antonio Belushin”, përfundon Presidentja Osmani reagimin e saj në emër të Republikës së Kosovës, me rastin e ndërrimit jetë të Antonio Bellushit, — në emër të Kosovës, për të cilën ai punoi e veproi me gjithë shpirt për dekada, sidomos në bashkpunim me komunitetin shqiptaro-amerikan. 

           

Në një reagim të shpejt e të shkurtër, me këtë rast, Dom Lush Gjergji i Kishës Katolike Shqiptare në Kosovë, duke iu drejtuar atij me fjalët “Mik dhe vëlla i dashur Atë Ndue (Antonio)” shkruan se,  jeta e At Antonio Bellushit ishte “Një jetë e gjatë shumë e begatshme, me plot fryte, zell, angazhim, frymëzim, do të them edhe entuziazëm unik në të mirë dhe dobi të Popullit tonë ilir, arbëror e sot shqiptar. Ai ka qenë mbi të gjitha prift arbëresh i ritit lindor apo bizantin, gazetar, publicist, etnograf, shkrimtar, udhëpërshkrues, pedagog, bibliotekar, mbi të gjitha i dashuruar në Zotin, Kishën Katolike, në Popullin tonë”. Dom Lush Gjergji e ka njohur mirë At Antonio Bellushin, në jetë dhe veprimtaritë e tija, por njihte dhe shpresat e tij për Kombin shqiptar, se e ardhmja e këtij kombi të lasht do të jetë në skenën botërore për të mirën e tij dhe të tjerëve:  Porosia e tij ishte e qartë, largpamëse dhe profetike, kujton Dom Lush Gjergji: “Ne mbijetuam për të dëshmuar lashtësinë, historinë, autoktoninë, mbi të gjitha Provaninë e Zotit dhe historinë tonë tejet të lavdishme në krye me Gjergj Kastriotin – Skënderbeun tonë… Populli ynë tash e tutje do të jetë në skenë për të mirën tonë dhe të tjerëve, të gjithëve…” Kaloi në amshim arbëreshi Atë Antonio BELLUSHI (1934 – 2024) (drita.info)

E sjellim këtë shënim të shkurtër e modest për të kujtuar dhe nderuar Arbëreshin e Madh Don Antonio Bellushin në ditën e shkuarjes së tij në amshim. Sepse i kemi shumë borxhe këtij burri të madh – por jo vetëm At Antonio Bellushit, por të gjithë arbëreshëve të Italisë, të cilët brez pas brezi, për më shumë se 500-vjet në dhe të huaj, kanë ruajtur gjuhën shqipe, traditën dhe kulturën kombëtare do mbahet mend si një përfaqësuesi i denjë i kulturës arbëreshe perëndimore.  Kujtimi i tij do të vazhdojë të ketë një influencë të thellë në komunitetin shqiptaro-amerikan me të cilët ai e ndiente veten si në shtëpine e vet – por edhe do të kujtohet përgjithmonë në zhvillimet e ardhëshme të letërsisë, gjuhës dhe kulturës arbëreshe.

 U nda nga kjo jetë një njeri i shumë vlerave fetare, kombëtare dhe kulturore të Arbërisë – një arbër me një idealizëm të pashoqt – që po len familjen dhe shumë miq të tij, anë e mbanë botës shqiptare – me një ndjenë humbjeje të thellë dhe të pazevendsueshme – sidomos në mërgatën shqiptaro-amerikane të cilën e donte fort. 

Pushofsh në paqe Dom Antoni (Ndue) Bellushi!

Frank Shkreli

Nga FRDERICO RAMPINI – “Corriere della Sera”, 16 qershor 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika

Në takimin e nivelit të lartë mbi Ukrainën nuk ishte Xi Jinping: nuk ka pranuar ftesën. Nga Moska Vladimir Putini (i paftuar) ka diktuar kushtet e një pushim zjarri. Përfshijnë bashkëngjitjen e gjithshkaje që Rusia ka zaptuar tashmë me një luftë kriminale; për më tepër edhe krahina të tjera të cilat Putini as që i ka pushtuar. Diktati më i rëndë është që Ukraina të heqë dorë nga çdo bashkëpunim ushtarak me Perëndimin. Një dorëzim pa kushte. Ukraina do të duhej t’i dhuronte agresorit madje më shumë territore nga sa ai i ka marrë me dhunë. Vetoja mbi hyrjen në NATO, për më tepër mbi marrëveshjet e dyanëshme të mbrojtjes, si ajo të ofruara nga Amerika dhe disa kombe evropianë, është parahyrja për mësymje të reja. Bilanci i lartë i jetëve të flijuara për t’u mbrojtur nga mësymja ruse do të kishte qënë e kotë.

Kush vetëquhet paqësor, e prej dy vjetësh kërkon një “zgjidhje diplomatike”, do të duhej të hapte sytë: ky është Putini. Jo prej sot. Janë treguese fletët e botuara nga New York Times mbi negociatat e shkurtit dhe marsit të vitit 2022, në muajt e parë të luftës. Që atëherë Putini, përveç cungimeve territoriale, kërkonte një Ukrainë vartëse e Rusisë, pa asnjë mundësi marrëveshjesh sigurie me Vende të tjera. Kush ka kaluar këto vite duke n’a qortuar “neve” – Zelenskin, Biden-in, Bashkimin Evropian – se nuk kemi vënë theksin mbi diplomacinë, le t’a shohë të vërtetën në sy: Putini don dorëzimin si parakusht për pushtime të mëtejshme; dhe respekton vetëm raportin e forcave.

Sot mund të ngrerë akoma më lart mëtimet e tij sepse ndihet i sigurtë në vetvete. Në frontin ushtarak Perëndimi ka grumbulluar vonesa, ndrojtje të pafund; i ka vënë armëve që i jepte Kievit shtrëngesa përdorimi, të tilla sa që i dhuroheshin dobi të stërmëdha rusëve.

Perëndimi është i frikësuar edhe në përdorimin e sanksioneve. Çështja e pasurive ruse të ngrira në bankat evropiane është dëshpëruese. Dy vjet e katër muaj ploje mbi truallin evropian nuk janë të mjaftueshëm për të shpronësuar pasuritë ruse, për t’i derdhur si dëmshpërblim popullit ukrainas. G7 nuk e ka fshirë këtë turp. Pasuritë mbeten të ngrira por gjithmonë në pronësi ruse. Vetëm një pjesë e interesit që ato prodhojnë, përdoret për të siguruar një borxh për Ukrainën. Një borxh, jo një dëmshpërblim. Ligjësimi i kaq shumë poshtërsie? Shpronësimi i pasurive ruse do të vinte në mëdyshje respektimin nga ana e evropianëve të Shtetit të së drejtës, pra të shënjtërisë së pasurisë. Evropianët – në këtë rast Amerika kërkonte një vijë të ashpër – kanë zgjedhur burracakërinë, duke vënë të drejtën e pronësisë së Putinit mbi të drejtën e jetës, të lirisë, e të sovranitetit të popullit ukrainas.

G7 ka bërë ndonjë hap përpara – me fjalë – mbi ndihmën kineze Putinit. Komunikatë përfundimtare padit që “mbështetja e vazhdueshme e Kinës industrisë ushtarake ruse, mundëson vazhdimin e luftës së paligjëshme kundër Ukrainës dhe ka pasoja të gjëra mbi sigurinë”. Jo vetëm sigurisë ukrainase por të gjithë Evropës, duke parë orekset perandorake të Putinit. Kjo frazë e G7 është vetëdijesimi i një gjëndjeje që vazhdon nga shkurti 2022. Xi Jinping i ka premtuar “miqësi të pakufishme” Putinit dhe e ka mbajtur fjalën. Armata e mësymjes ruse nuk do të kishte mundur kurrë të ngrinte fatet e saj në terren, pa mbështetjen masive, ekonomike, financiare, teknologjike të Pekinit. Shpejtësia me të cilën Putini ka shndërruar Vendin e tij në një ekonomi lufte është e lidhur me valën e furnizimeve nga Republika Popullore. Kush miklohej se Xi do të donte të bënte ndërmjetësin e paqës, nuk ka kuptuar asgjë: udhëheqësi komunist ka rrezikuar duke vënë bast për Putinin, vetëm për të shpejtuar rënien e Perëndimit.

G7 ka filluar të rishpërcaktojë rolin e Kinës: ka përmendur 28 herë në komunikatën përfundimtare, pothuaj gjithmonë si një fuqi e rrezikshme, protagoniste veprimesh armiqësore si sulmet e vazhdueshme cybernetike kundër nesh. Takimi i nivelit të lartë të Puglias kërkoi sanksione të zgjeruara kundër ndërmarrjeve kineze. Nuk është e thënë që të pasojnë veprime të përshtatëshme. Republika popullore në tridhjet vite globalizimi është bërë e domosdoshme për ekonomitë tona. Taksat që Washingtoni e Brukseli kanë vënë së fundi kundër automobilëve elektrikë të saj janë një kundërveprim ndaj faktit që çkarbonizimi i ynë është peng i made in China. Prandaj Xi është i sigurtë se del pa u lagur, duke vazhduar të mbajë këmbët në dy botë: i mësyn tregjet tona me eksportet e tij, ndërsa ndërton një globalizim të ri kinoqëndror me Rusinë, Iranin e shumë Vende në zhvillim të Jugut të Madh Global. Qëndrimi i këtyre të fundit në takimin e Zvicrës nuk lë miklime. Arabia Saudite, Brazili e të tjerë kanë abstenuar mbi përfundimet. Kanë qortuar mungesën e Rusisë e të Kinës si një faj të organizatorëve. Zemra e tyre rreh nga ajo anë, dhe për një “asnjanësi” që nuk e kanë përqafuar mbi Gazën.

Mbas Putinit i vetmi fitues i vërtetë është Xi: merr më të mirën nga dy botë e tani për tani paguan çmime të ulta, taksa e qortime perëndimorë janë pak më shumë se thumbime gjëlpëre me kokë (mjaft të shihet boomi i eksportimeve kineze në veprim). Në kohë afat-mesme e afat-gjata Republika Popullore mund të paguajë çmime më të rënda, vetëm nëse Perëndimi ndjek me këmbëngulje dy strategji paralele: reindustrializim për të fituar autonomi dhe zhvendosje valësh ekonomike drejt Vendeve jo antagoniste si Hindia, Vietnami, Meksika. Tani për tani këto harta të reja të globalizimit janë një synim i largët; nuk shkundin siguritë e boshtit kundër-perëndimor që përtej Kinës, Rusisë, Iranit ka shumë dashamirës.

Shkruan: Dr. Lulzim Nika/

Më 19 qershor 1998, Këshilli për Siguri Kombëtare me prezencën e të gjithë përfaqësuesve të institucioneve të qeverisë së SHBA-së, merr vendimin historik për UÇK-në që përfaqësuesit e saj të jenë pjesë e negociatave për statusin e Kosovës.

Me këtë vendim u njoftua edhe presidenti Ibrahim Rugova që në grupin negociator të Kosovës do të përfshihen edhe përfaqësuesit politikë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Në fillim të qershorit, i dërguari amerikan për Kosovën, Kristofer Hill, kishte takim në Malishevë me përfaqësuesit e UÇK-së dhe pas atij takimi, ishte në linjë direkte me përfaqësuesit e Këshillit për Siguri Kombëtare që ishin në takim në Uashington, duke iu raportuar nga zonat e luftës në Kosovë.

Në takimin e 19 qershorit, Këshilli për Siguri Kombëtare i SHBA-së, në mes të shumë konkluzioneve për Kosovën, mori vendim që UÇK-ja duhet t’i ketë përfaqësuesit e vet, në negociatat e ardhshme për Kosovën, sepse, partitë aktuale në Prishtinë nuk mund ta përfaqësojnë Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës në negociatat e ardhshme për statusin politik të Kosovës.

Në anën tjetër, Sllobodan Millosheviqi i kishte premtuar Rusisë se gjatë verës do ta shkatërronte UÇK-ë dhe në vjeshtë do të fillojnë negociatat për një autonomi të Kosovës që nuk rrezikon sovranitetin e Serbisë në Kosovë.

Në këtë ditë të shënuar, ishte vendimtar presioni i SHBA-së që legjitimoi, me qëndrim zyrtar, UÇK-në në nivel ndërkombëtar.

Vendimi që të përfshihen përfaqësuesit politikë të UÇK-së në arritjen e paqes në Kosovë, ishte e arritura më domethënëse për të ardhmen e Kosovës.

Nga 19 qershori i vitit 1998, UÇK-ja ishte partner i ndërkombëtarëve që së bashku punuan për të arritur paqen në Kosovë.

Duke falënderuar vendosmërinë e diplomacisë amerikane që ishte e pakompromis deri në tërheqjen e forcave serbe nga Kosova, dhe po ashtu pas çlirimit të Kosovës, UÇK-ja ishte partner i besueshëm.

Gjurmët e krimeve dhe gjenocidit serb ndaj shqiptarëve, ishin në të gjithë Kosovën, andaj, argumenti i diplomacisë amerikane pro UÇK-së ishte tepër bindës dhe i qëndrueshëm, për të ndihmuar një popull të fitonte lirinë dhe shtetin.

Më 19 qershor 1998, Drejtoria Politike e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) mori një njohje të rëndësishme ndërkombëtare, kur përfaqësuesit e saj u takuan me zyrtarët e lartë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, me ç’rast ky ishte një moment kyç në procesin e legjitimimit politik të UÇK-së në arenën ndërkombëtare.

Ky vendim i Shteteve të Bashkuara për të njohur politikisht UÇK-në erdhi në një kontekst të përkeqësimit të situatës në Kosovë, ku forcat serbe dhe ato të UÇK-së ishin në një përplasje të vazhdueshme dhe ku dhuna ndaj civilëve shqiptarë të Kosovës po rritej. Në këtë periudhë, UÇK-ja po shfaqej gjithnjë e më shumë si përfaqësuesja kryesore e rezistencës shqiptare kundër regjimit të Sllobodan Millosheviqit.

Njohja politike e UÇK-së nga SHBA-ja shënoi një kthesë të rëndësishme në politikën ndërkombëtare ndaj Kosovës. Kjo njohje jo vetëm që rriti legjitimitetin e UÇK-së si një forcë kryesore në terren, por gjithashtu hapi rrugën për mbështetje më të gjerë ndërkombëtare dhe përfshirje në negociatat e ardhshme për zgjidhjen e konfliktit në Kosovë.

Ky vendim i SHBA-së ishte një sinjal i qartë se komuniteti ndërkombëtar, dhe veçanërisht SHBA-ja, ishte e gatshme të mbështeste aspiratat e shqiptarëve të Kosovës për liri , duke e njohur UÇK-në si një faktor kryesor dhe legjitim në këtë përpjekje.

Satirë nga Rafael Floqi/

Njëherë në një kohë të largët, në një vend ku politika ishte më e ndërlikuar se formula e relativitetit, ku as AI s’ bën punë, partia e ujkut dhe e dhelprës në pushtet u takuan në një rrugë të errët, sipas fabulës së vjetër. Ujku, i njohur për zgjuarsinë e tij (ose mungesën e saj), kishte një gëzof me qime mjaft të rralla gri. Partia në pushtet, e njohur me nofkën “dhelpra” pasi ndiqte zakonet e vjetra, kishte një qëllim të vetëm: ta mbante pushtetin pavarësisht që korrupsioni e kishte bërë t’i binin qimet ca nga ca.

Ujku, me një shikim të thellë në sy, tha: “Partia në pushtet, a e di çfarë është ndryshimi midis teje dhe një ujku?” Partia në pushtet u përgjigj me një buzëqeshje dinake: “Po, e di. Ne kemi më shumë qime.”

Ujku nuk u ndal. “Por, a e dini se qimet tuaja janë të njëjta si të gjithë ujqërve të tjerë? Nuk keni asgjë ndryshe!” Partia në pushtet u trondit ca. “Po, por ne kemi prokurorë dhe toga të zeza! Këto janë armët tona të mëdha.”

Ujku qeshi. “Prokurorët dhe togat e zeza? A nuk janë ata që ndjekin kundërshtarët dy ditë para zgjedhjeve? A nuk janë ata që pengojnë betimin e kryebashkiakëve të zgjedhur nga populli?”

Partia në pushtet u përgjigj me një zë të dridhur: “Po, por kjo është për të mirën e demokracisë!”

Ujku kishte një sy të mprehtë. “Dhe kjo vula e PD-së? A mos është kjo një karotë e vogël për ta mbajtur gjithë atë në lojë?”

Partia në pushtet u përpoq të justifikohej “Jo, jo. Ne ua kemi rikthyer vulën, por nuk është aq e thjeshtë. Prokuroria dhe Gjykata e Posaçme na goditën me shkop. Ne jemi ende në pritje të akuzave kundër liderit të opozitës.”

Ujku qeshi sërish. “Me atë trukun e zhveshjes së mandatit pa kaluar, përmes kuvendit e keni përdorur si një magjistar. Bravo!”

Partia në pushtet u ndje si e fyer. “Por ne jemi në pushtet, dhe pushteti është mbi gjithçka!”

Ujku e pa me një përbuzje të thellë. “Po, po. Pushteti është si një qime e thinjur. Nuk ka ndryshuar asgjë.”

Kështu, ujku dhe partia në pushtet vazhduan të debatonin për pushtetin, duke ndjekur qimet e tyre të ndërlikuara.

Dhe dhelpra vazhdon të përdorte “heronjtë e filmave vizatimorë fëmijëve” si leva e saj e preferuar për të shkatërruar lojën e barabartë politike. E në fund të ditës, çdo gjë është një lojë e qimesh të dredhura, ku fituesi është ai që ka më shumë qime – ose më saktë, prokurorë dhe toga të zeza.

Kjo ishte fabula po le të kthehemi në realitet. Edhe pse fjalia “Vula nuk mjafton” ajo krijon tension dhe është një koment i thellë për situatën e Partisë Demokratike (PD) në Shqipëri. Por, siç thuhet, “vula nuk mjafton.” E Sali Berishës nuk i mjafton vetëm vulë për të fituar zgjedhjet apo për të bërë një PD të madhe që mund të largojë nga pushteti kryeministrin Rama.

Pasi fitoren nuk e sjell vetëm vula. PD duhet të ketë një strukturë të mirë organizuar, një elitë të rifreskuar, dhe një frymë të re që të përfaqësojë votuesit. Në të kaluarën, ka pasur konflikte të shumta brenda PD-së. Rrahjet dhe sherret mes anëtarëve kanë shpartalluar partinë në bazë. Një PD e madhe që do të konkurrojë me Partinë Socialiste duhet të jetë mbi 30% dhe të ketë frymën e zgjedhjeve për të kthyer shumicën në fitues.

Ndërkohë kandidatët për kryetar të partisë u ndanë në dy skuadra: “Vula United” dhe “Berisha FC”. Ndeshja ishte e ashpër, me shumë gola dhe ndërprerje për shkak të debateve mbi emrin dhe vulën e re. Në fund, pas një penalltie të diskutueshme, “Vula United” fitoi dhe u shpall kryetare e re e Partisë Demokratike. Por, për të shmangur ndonjë konflikt të ri, ata vendosën që emri dhe vula e partisë të jenë “Vula-Berisha United”. Kështu që, tani partia ka një emër të ri dhe një vulë të re, dhe të gjithë janë të kënaqur. Kështu do të ishte sikur fabula të mbaronte mirë , por një shprehje po më jehonte në mendje kohët e fundit, pas vendimit të Gjykatës së Apelit, ku situata në Partinë Demokratike u bë edhe më interesante, ishte shprehja “ Ju humbtë Vula!

Grupi i Lulëzim Bashës duket se i ka kapërdirë qëndrimet e muajve më parë ndaj tij. Pas vendimit të Apelit që i dha vulën e partisë Sali Berishës, ky ka pasur një ftesë publike ndaj Bashës dhe deputetëve pranë tij që të bashkohen dhe të jenë një front i vetëm për një punë vule. Ndërsa ai deklaroi se për punë të vulës do shkojë edhe në Strasburg. Jo thjesht për punë pune, thashë me vete, por punë vule.

Vula ky send i vogël zyre, ku janë gdhendur emri i institucionit firmave dhe shenja të tjera, e cila zakonisht ngjyhet me bojë dhe vihet mbi shkresat për të dëshmuar vërtetësinë e tyre e për t’u dhënë fuqi zbatimi; pajisje e tillë që përdoret për të lënë shenjë në dyllë të kuq, në plumb etj.; shenja që lë ky mjet në letër, në dyllë etj. Vulë zyrtare. Vulë postare. Vulë apostile. Vulë e thatë, vulë që nuk ngjyhet në bojë. Vulë vetjake. Vulë plumbi. Vulë druri (gome), vulë, vulë. Vulë….e Duke vazhduar leximin e kuptova pse është kaq e dashur vula, mjaftonte të shihje fjalorin shqip-shqip, por pashë që aty dhelpra kish lënë shënime : “E humbi vulën u hutua, e humbi toruan. I humbi vula dikujt u zhduk pa lënë gjurmë, u shua, u fik, s’i gjendet as nami as nishani. Aha kjo qenka vula”, dhe ja ku vula u bë më agresive. ” Të humbtë vula (nami, nishani)! mallkim. vdektë e mos u përmend të më! Aha thashë ndaj qenka me rëndësi ai send i vogël që futet në xhep, apo nuk i shkon vula edhe nuk i shkon fjala, nuk e dëgjojnë të tjerët. Dhe shqiponja me dy koka e vulës nuk i bën dert.

Edi Rama kërkon zgjedhje me një rival pa financim, pa komisionerë dhe pa emër kryetari në fletën e votimit. Kjo është si të kërkosh një marshmellou pa sheqer, një kafe pa kafeinë dhe një këngë pa tekst. Drejtësia i’u pamundësoi këtej e tutje këtë ëndërr, por a do të jetë kjo një fitore e vërtetë për opozitën? Ndoshta, por vetëm nëse ata mund të gjejnë një rival që nuk ka asnjë lidhje me politikën, financat, apo realitetin , po mendonte i kërrusur ujku.

Po demokracia? -pyeti një buf naiv, profesor sociologjiel, çlidhje ka me vulat? Dhe pwrgjigjej po vetw ajo është vetëm një histori e humbur e lojës vulën ta lashë nuk ta dhashë. Në një vend ku politika është më e ndërlikuar se sudoku me shifra të shkruara me laps, drejtësia luan një lojë të çuditshme, midis përrallës dhe asaj që as AI s’e kap dot.

Në njërën dorë, ajo i jep atë që të takon – një vulë PD-së së rikonstruktuar, si një dhuratë e vogël për të mbajtur opozitën në lojën me vula. Por me tjetrën dorë, ajo zhvesh liderin e opozitës nga mandati i deputetit, e pastaj. si një magjistar që zhvesh një këpucë pa e nxjerrë këmbën.

Dhe kështu në garën e ardhshme elektorale, demokratët mund të mos privohen nga pasja e emrit të Berishës në fletën e votimit, por nuk do ta kenë atë prezent në fushatë. Ai do të jetë si një fantazmë politike, një emër që fluturon në ajër, duket si papa në ballkon, por nuk shihet dot. Si në atë fabulën e vjetër me moralin e lashtë “Pushteti dhe drejtësia i falën vulën PD-së , por i rrëmbyen kreun e kopesë”. Dhe sa për ato institucionet e pavarura të drejtësisë? Ata janë si një kartolinë e humbur në postë e bukur por pa vulë, një ide fantastike por e pamundur për t’u realizuar.

“E nëse kjo puna e vulës nuk është manipulim, atëherë dhelpra që tani ia vuri vulën zgjedhjeve që vijnë”, shtoi bufi me një buzëqeshje satirike.