Me ftesë të shoqatës shqiptaro-amerikane në Missouri të SHBA-së, më datë 1 dhe 2 qershor, Sekretari i Parë në Misioni Konsullor të RKS-së, në Iowa/SHBA, z. Fatmir Rrahmanaj, vizitoi komunitetin shqiptar dhe gjithashtu kryesinë e kësaj shoqate.

Qëllimi i vizitës ishte që fillimisht të takohej me komunitetin në këtë zonë, meqenëse deri me tani nuk kishte pasur ndonjë vizitë nga përfaqësuesit e institucioneve të shtetit të Kosoves si dhe adresimi i të gjithë nismave të marra nga republika e Kosovës.

Fillimisht z. Rrahmanaj, u bëri thirrje të gjithë shtetasve të Republikës së Kosovës, që përmes platformes e-Diaspora, të bëjnë regjistrimin e tyre dhe të familjarëve deri në fund të muajit gusht 2024, kjo në kuadër të procesit të regjistrimit të popullsisë, ekonomive familjare dhe banesave. Po ashtu komuniteti u njoftua nga afër me aktivitetet e misionit konsullor, si dhe sherbimet të cilat mund ti marrin në zyrën konsullore të Iowa-s.

Festa e Abetares në Missouri

Ndërsa të nesermen më datë 2 qershor 2024, me rastin e festës së Abetares si dhe festës së Lakrorit, z. Rrahmanaj, mori pjesë në këto aktivitete kulturore të cilat ishin organizuar nga shoqata Iliria. Hapjen e aktiviteve e bëri Kryetari i Shoqates z. Besian Gjika, ndërsa më pas nxënësit e shkollës shqipe recituan vjersha të ndryshme, kënduan dhe shfaqën pjesë teatrale të organizuara nga mësuesit e tyre. Pas aktivitetit të nxënësve, pjesëmarresit u sherbyen me pije dhe ushqime tradicionale të cilat ishin përgatitur me shumë kujdes nga nënat shqiptare.

Në fjalimin e tij para pjesëmarresve, z. Rrahmanaj tha:

Të dashur fëmijë,

Të nderuar prinder,

Të gjithë ju pjesëmarrës,

Kam kënaqesinë time që sot jam me ju, dhe para jush me rastin e festës së Abetarës këtu në Missuri të SHBA-se.

Për të gjithë në,festa e Abetares është ngjarje e veçantë, por me e veçant është për të gjithë fëmijët e klasave të para.

Procesi i të mesuarit fillon me hapa shumë të vegjel, me nga një shkronjë në ditë, fëmijet tanë synonjn dhe do të arrini qëllimin jetesor, atë të edukimit dhe shkollimit universitar dhe pas univeristar.

Me këtë, ju të dashur femijë, po hyni në universin e madh të dijës, në botën e madhe të librit e shkencës. Shumë nga ju neser do jeni mësues, mjek, jurist, economist, inxhinier dhe shkenctare të fushave të ndryshme.

Për të gjithë ne Abetarja është një libër i shenjtë, dhe si e tille u ka rezistuar sfidave nga me të ndryshmet, dhe është pikërisht kjo që na bashkon e na bënë krenarë, jo vetem në trojet tona por edhe tej oqenait, edhe ketu në Shtetet e Bashkuara të Amerikes.

Abetarja jonë ka 36 shkronja të arta, me të cilat u rriten, u edukuan shumë breza. Mësimi i gjuhes shqipe sot në mërgatë, gjuhës sonë të shenjtë, përkunder ndikimit të globalizmit, deshmon se është patriotizem.

Ndërsa kombin e mbajnëdhe ruajn patriotët, sot të gjithë ju këtu, jeni patriotë, sepse jo vetem që nuk e harroni gjuhën, por e ruani atë me fanatizem.

Fëmijët nuk janë vetem e ardhmja e popullit shqiptar, ata janë edhe e tashmje, sepse se bashku me Abetaren po na bashkoni në cdo cep të botes. Andaj, “Abetarja jonë është një udhrrefyes dhe një shembull i mirë edhe për ndërtimin e shtetit dhe rritjen e dashurisë ndaj trojeve tona.

Urime të gjithë nxënësve Festa e Abetares! Shkëlqefshi gjithmonë në mësime dhe në jetë!

Urime edhe Ju prindër të nderuar dhe faleminderit shumë për bashkëpunimin tuaj!

Nga Ndrek Gjini*/

Zgjedhja mes luftës dhe paqes

Në zgjedhjet për Parlamentin Evropian (PE), që do të mbahen nga 6 deri më 9 qershor 2024, do të zgjidhen 720 anëtarë nga 27 shtetet anëtare të BE-së. Gjermania (96 vende), Franca (81), Italia (76), Spanja (61), Polonia (53) dhe Rumania (33) dominojnë në përfaqësim. PE përbëhet nga shtatë grupe politike kryesore. Rreth 400 milionë votues janë të ftuar të votojnë, me çështje kyçe si lufta kundër varfërisë, shëndeti publik, pavarësia energjetike, krijimi i vendeve të punës, migrimi dhe mbrojtja.

BE-ja midis Euroskepticizmit dhe Euro-optimizmit

Euroskepticizmi ka qenë në rritje pas çdo mandati pesëvjeçar. Zgjedhjet e ardhshme të PE-së do të përcaktojnë nëse do të forcohen pro-sovereigistët, federalistët apo konfederalistët. Vullneti i votuesve për të marrë pjesë është në rritje, më së shumti në shtetet që përfitojnë nga fondet e BE-së. Zgjedhjet do të ndikojnë në drejtimin e BE-së dhe raportet e brendshme midis shteteve anëtare.

Diferencimi në spektrin politik të djathtë

Spektri politik i majtë ka pësuar një thyerje të dukshme që nga kriza financiare. Partia Popullore Evropiane (EPP) po përjeton një ndarje midis partive tradicionale konservatore dhe atyre të ekstremit të djathtë. Analistët parashikojnë një konfrontim midis “Sorosjanëve” dhe “Orbanjanëve” në zgjedhjet e ardhshme, veçanërisht në Evropën Juglindore dhe Qendrore. Ndërsa disa shtete ndihen të margjinalizuara. Roli i shteteve të Evropës Lindore në BE duhet të rritet për të shmangur një ndarje të përhershme.

Ulja e moshës së votimit në 16 vjeç

Ulja e moshës së votimit do të zgjeronte bazën e votuesve dhe do të rriste legjitimitetin e zgjedhjeve. Austria, Belgjika, Malta dhe Gjermania kanë dhënë tashmë të drejta votimi për 16-vjeçarët. Ndërkohë, shumë vende të BE-së ende ndalojnë individët nën 18 vjeç të votojnë në zgjedhjet për PE. Ky ndryshim do të kontribuonte në një ndikim më të balancuar të gjeneratave të ndryshme në vendimmarrjen lokale, kombëtare dhe evropiane. Prandaj, ulja e moshës së votimit në 16 vjeç do të ndihmonte të rinjtë të kenë të thonë fjalën e tyre në formësimin e të ardhmes së tyre.

Politika e zgjerimit të BE-së

Zgjerimi i BE-së ka qenë shpesh i nxitur nga krizat. Invasioni rus në Ukrainë paraqet një mundësi për BE-në që të iniciojë mekanizma për të përshpejtuar zgjerimin. Vendet e Ballkanit Perëndimor janë të shqetësuara se do të margjinalizohen nëse BE-ja fokusohet në Ukrainë, Moldavi dhe Gjeorgji. Politikat e BE-së në Ballkanin Perëndimor janë perceptuar shpesh si të pa sinqerta. Për të shmangur humbjen e këtij rajoni, është thelbësore që BE-ja të angazhohet më sinqerisht dhe të integrojë më shumë vendet e Ballkanit Perëndimor në strukturat e saj.

BE-ja midis luftës dhe paqes

BE-ja, e cila filloi si një projekt paqeje pas Luftës së Dytë Botërore, duhet të ruajë paqen përballë sfidave aktuale si pushtimi rus i Ukrainës dhe konfliktet në Gaza. Zgjedhjet e ardhshme evropiane do të përcaktojnë nëse Evropa do të jetë një kontinent lufte apo paqeje.

Zgjedhja e Presidentit të Komisionit Evropian – Mungesa e Lidershipit Vizionar

Një nga detyrat kryesore të Parlamentit të ri Evropian do të jetë zgjedhja e Presidentit të Komisionit Evropian. Kandidatët aktualë përfshijnë Ursula von der Leyen (EPP), Terry Reintke (Të Gjelbrit), Nicholas Schmit (Socialistët) dhe të tjerë. Ursula von der Leyen kërkon rizgjedhje, por mund të jetë koha që një kandidat nga Evropa Lindore të marrë këtë pozicion. Zgjedhjet e ardhshme janë vendimtare për të ardhmen e BE-së, pasi reforma të gjera janë të domosdoshme për mbijetesën dhe kapërcimin e krizës së saj të brendshme. Një politikë e bashkuar e jashtme dhe e mbrojtjes është gjithashtu e nevojshme për evoluimin e vazhdueshëm të BE-së. BE-ja mbetet një destinacion tërheqës për jetesë dhe punë, siç dëshmohet nga numri i madh i migrantëve që synojnë të jetojnë dhe punojnë në BE.

————————————–

*NDREK GJINI

MA, UNIVERSITY OF GALWAY, IRELAND

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Ndër shekuj, por veçanërisht gjatë 10 vjeçarit të fundit (mbas pushtimit “de fakto” të Krimesë nga Rusia), pesha e “Armës së Dezinformit” si pjesë e paketës së kërcënimeve hibride, mbetet në fokusin e Institucioneve, Kolegjeve, Instituteve, Medias, NGO-ve, që merren me çështjet strategjike të sigurisë.

Konsideruar rrezikun që vjen nga dezinfirmimi Rus në luftën “jo vetëm për Ukrainën”, më posaçërisht në Ballkanin Perëndimor, Washingtoni dhe Brukseli, kanë konfirmuar ngritjen e Komisionit të Dezinformimit në rajon, si një mekanizëm/tool për mbrojtjen nga dezinformimi Rus, Kinez si dhe vegla/shtete të tjera jo-miqësore me interesat kombëtare dhe Aleancën euroatlantike (USA/NATO/UK/BE).

E parë nga këndveshtrimi euroatlantik (në 360º), ndër kërcënimet dhe oportunitetet hibride, dezinformimin e gjej si tortë të helmatisur ose thikë që rrotullohet në shpinën e interesave gjeopolitike të RSh

Nga ana tjetër, më duhet ta qartësoj fortë që objekti i kësaj përmbledhje (me vlerësime & rekomandime strategjike), nuk ka lidhje as me padijen cinike të fluturake/ëve të listës-natën nga mavro-ish/Kryetari, as me tallavanë konspiracioniste në studiot televizive, ku oponionistët e gjithëditur por mirë-paguar, e devijojnë diskutimin për në rrjetën e thashethemeve ballkaniko-bollshevike. Thënë këtë, kurrësesi nuk vë dorën në zjarr për epshet perverse për (mbi) Pushtet, por mbetem edhe më i sigurt që “opozita alla Lele-Lul” ka dalë, si dhe do të jetë gjithmonë e poshtëruar nga trashëgimia delikuente e mos-pjesëmarrjes, për çështje si kjo, që lidhen me interesat kombëtare dhe orientimin euroatlantik të RSh.

Në “kapacitetin e Ekspertit të Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO”, çmoj që përtej oshilacioneve bollshevike jo vetëm në Moskë dhe Beograd, të sjellë në vëmendjen kombëtare një përmbledhje me definicione, historikun, aktorët, me konkluzione si dhe rekomandime Euroatlantike:

***

Paketa e kërcënimeve hibride, ndërthur luftën politike, ekonomike, ushtarake, kibernetik, ndërsa definicioni akademik i posaçëm për dezinformimin si: “informacion i rremë i përhapur jo thjesht dhe vetëm për të mashtruar njerëzit e zakonshëm, por si aktivitet i mirë-orkestruar me mashtrime dhe taktika të manipulimit të medias, influencuar në zgjedhje si dhe depërtuar te vendimarrësit me qëllim për të dominuar mbi kundërshtarët si dhe përmbushur objektivat strategjike, ushtarake, ekonomike, etnike, dhe gjeopolitike”.

Thënë ndryshe, dezinformimi ka për qëllim strategjik: “armatosjen me retorike gënjeshtrash, gjysmë ose aspak të vërteta” që bazohen te konfuzioni dhe shtrembërimet historike, kulturore, fetare, krizat politike, identitetit kombëtar, etj duke krijuar “Lajmet e rreme ose fale news”, si një lloj i sofistikuar i dezinformimit.

Rreth 2000 vjet më parë, Republika Romake po përballej me luftë civile midis Oktavianit, djalit të birësuar të gjeneralit Julius Caesar dhe Mark Anthony, komandanti më i besuar të Tij. Për të marrë mbështetjen publike, Octaviani nisi një luftë dezinformuese (sot fake news) duke mashtruar se Mark Anthony, kishte një lidhje me Kleopatrën, mbretëreshën egjiptiane, pra e preku shoqërinë në thelbin e vlerave romake. Po për shkak të kësaj, fitoi luftën dhe u bë perandori i parë i Romës, duke sunduar për 40 vjet.

Lufta e parë botërore (1914-1918), dezinformimi luajti rol vendimtar, duke i bërë thirrje shpirtit patriotik: “Vendi juaj ka nevojë për Ju” ose “Babi, çfarë jeni duke bërë për Luftën e Madhe”? Kështu Britanikët u përqëndruan në diskretitimin e armikut në front, si p.sh “forcat gjermane përdornin kufomat e ushtarëve të tyre për të zier për yndyrna, miell kockash si ushqim për derrat”. Zyrtarët e dinin se kjo nuk ishte e vërtetë, por ajo ndihmoi që gjermanët të urreheshin dhe luftoheshin si armiqtë më barbar të historisë së njerëzimit.

Lufta e dytë botërore (1939-1945): Nazizmi u ngrit por (po edhe u rrëzua) nga “fushata deziformue më famëkeqe në histori”. Goebbels themeloi Ministrinë e Publikut për Propagandën për të përhapur urrejtjen kundër hebrenjve, duke keq-përdorur fuqine e medias, televizionin, teatrin, shtypin. Ndërsa koalicioni i fitimtareve (USA/Rusi/Angli, etj), e ndërtoi mbështetjen e gjerë popullore në strategjine e kundër-prapagandës mbi krimet çnjerëzore të nazifashizmit, p.sh në krimet dhe mizoritë e Holokaustit.

Lufta e ftohtë (1945-1991) – Krahas garës së armatimit dhe strategjisë së deterrancës (shkurajimit të armiqve duke e domunuar me forcën e armëve, përfshi të shkatërrimit në masë/atomike) gjatë 45 viteve perëndimi, i udhëhequr nga ShBA e gjunjëzoi Rusinë edhe në fushatën e dezinformimit, duke marrë mbështetje botërore për luftën me “djajt e kuq, që ishin edhe më çnjerëzorë se nazi-fashistët” !

Gjithsesi pranohet se kampi lindor/BRSS, ishte më i strukturuar në përhapjen e dezinformatave, ndërsa perëndimi/SHBA krijuan një strukturë ndërinstitucionale [Grupi i Punës për Masat Aktive], i sfidoi me sukses masat aktive sovjetike deri ne në vitet 1990. Përveç ekperiencës me BRSS, përmendet edhe lufta në Vietnam, kur USA përdori sloganin: “nëse Vietnami bie nën kontrollin komunist, fqinjët e tij do të pasonin edhe shumë me keq”.

Ndërsa dezinformimi qesharak i regjimit komunist, se: “Do na sulmojë NATO, Varshava, ose të dyja së bashku”, qasje që për 45 vjet e vete-gjunjëzoi RPSSh dhe rrokullisi në mjerim shqiptarët.

Pas viteve 1990, lindja e internetit, decentralizimi i burimeve dhe rritja e aktorëve në shpërndarjen e informacionit ka krijuar një platformë më të favorshme për dezinformimin. Zhvillimi i teknologjisë ka ndihmuar që “lajmet/fotot-fake”, të deformohen ndërsa politikanët vendas e keq-përdorin këtë si avantazh për të sulmuar mediat, duke i quajtur lajmet e vërteta ‘lajme të rreme’, duke ndihmuar që ato të merrnin më shumë audiencë pasi njerëzit nuk po dinin kujt ti besonin ?

Me këtë rast, sjellim në kujtesë se ndër mësimet e nxjerra nga fushata e përballjes dhe mposhtjes së Milloshevicit, ishte strategjia e dezinformimit dhe e mashtrimit, çka bëri që NATO gabimisht të bombardonte autokolona me civilë, ura dhe infrastruktura transporti, ambasadën Kineze, makete njësish ushtarake të Aviacionit dhe artilerisë, etj. Si shembull të peshës së “Fake News”, mundet të përmendim gjithashtu, faktin që përpara Brexit/UK: “kishte vetëm 2 herë më pak mbështetës të Brexit, por ata ishin gjithashtu 5 herë më aktivë se aktivistët kundër”.

Po ashtu, përmendim se: “përdoruesit nga Rusia të mediave sociale për të ndikuar te rezultati i zgjedhjeve në 2016 në SHBA midis Hilary Clinton, dhe Donald Trump”. Për këtë, 13 shtetas rusë dhe agjenci ruse interneti u paditën nga DASh si komplot për të prishur zgjedhjet amerikane, por Putini këmbënguli se të kjo nuk punë e qeverisë ruse! Edhe në zgjedhjet në Francë dhe Gjermani në 2017, u konfirmua se: “¼ e historive politike të shpërndara në Twitter ishin bazuar në dezinformata”, prandaj me ligj u “vendosen gjoba mbi 50 milionë dollarë mediave që nuk heqin menjëherë ato me përmbajtjen të paligjshme”!

***

Referencat: Maj 2024, ShBA dhe BE kanë konfirmuar ngritjen e një mekanizëm të përbashkët koordinues që fokusohet tek lufta kundë dezinformimit që prodhohet nga Rusia dhe Kina në Ballkanin Perëndimor. Ndër te tjera theksohet, se ky mekanizëm i ri “do të forcojë “mbrojtjen nga dezinformimi” si dhe forcimin e qeverisjeve demokratike dhe sundimin e ligjit rajon”. Më qartë se kaq nuk ka si të thuhet/bëhet.

Direktiva 483 e APN duke marrë në konsideratë mësimet e nxjerra në Ukrainë, Ballkan, etj Asambleja Parlamentare konkludon se dezinformimi mbetet një kërcënim serioz për paqen, sigurinë, stabilitetin afatgjatë, rendin demokratik, kohezionin dhe interesat gjeopolitike të Aleancës. Nëpërmjet kësaj rezolute, NATO rekomandon dhe nxit vendet anëtare, me posacërisht të ballkanit perëndimor për të ngritur mekanizma gjithëpërfshirëse të vlerësimit të rriskut si dhe mbrojtjes nga dezinformimi.

Kodi i Sjelljes ndaj Dezinformimin/2022. Në 2022, Parlamenti Europian dhe një listë aktorësh të medias, platformat online, dhe shoqëria civile, për herë të parë nënëshkruan këtë marrveshje/kod për të mbrojtur nga dezinformimi duke marrë përgjegjesitë reciproke.

Qendra Europiane e Ekselencës për luftën Hibrite (European Center of Excellence for Countering Hybrid Threats), e cila në 7 vite experiencë mbetet referencë e mirënjohur për vlerësimet dhe rekomandimet strategjike në lidhje me mbrojtjen nga rreziqet hibride përfshi dezinformimin.

***

Pse mekanizmat e mbrojtjes nga dezinformimi Ruso-Kinez dhe Serb, mbeten domosdoshmëri për ballkanin (?), pse kjo mbart vëmendje strategjike për aleancën euroatlantike ?!

Duhet ta pranojmë se propaganda bollshevike mbetet një histori suksesi jo vetëm në ballkan. Por, mbas 2014 (Krimesë), Rusia e ka modenizuar industrinë e dezinformimit që përfshin Institucionet, Patriakanën, grupe dhe kompani private, si: “Akademia e Shkencave, Byroja Federal e Kundër-inteligjencës, televizioni shtetëror (Kanali 1, Rusia 2, Rusia 24, Rusia Sot, etj.) që mitizojnë vlerat ruse dhe Putinin; që manipulojë opinionin brenda & jashtë rusisë, duke punuar me diasporat rusishtfolëse, përfshirë jo – rusë të komuniteteve në mbështetje të urrejtjes ndaj Ukrainës, Perëndimit, USA, NATO, BE, Shqiptarëve, etj”.

Përqasja Rusisë – Putiniste në rajon paraqet një zgjatim të fushatës së dezinformatave në Ukrainë ndërmjet 2014 – 2024 duke u bërë shëmbull i prodhimit të informacionit të rremë, krijimit të miteve politike dhe falsifikimit të historisë për të justifikuar vendimet politike të marra si brenda Rusisë ashtu edhe në rrafshin gjeopolitik. Për ta konfirmuar këtë, përmendim një studim të porositur nga PE, i cili ngrinte alarmin se: “dezinformimi Rus është pjesë endemike dhe e kudondodhur e politikës në 6 vendet e Ballkanit Perëndimor”, ndërsa shton se: “ka prova se shumica e mediave në Ballkanin Perëndimor janë të paktën bashkëpunëtorë në një formë të dezinformimit ose në një tjetër”.

Sigurisht, Qendra e gravitetit mes aktorëve të jashtëm në rajon, mbetet Rusia, që nëpërmjet dezinformimit, përpiqet të “përforcojë çdo ndarje sociale, politike, ekonomike, historike, fetare dhe ideologjike që do të minonte kohezionin politik, ekonomik, fuqine ushtarake dhe orientimin euroatlantik”. Ndërsa Kina, me investime pragmatike, kërkon të vendos hegjemoninë në tregjet ekonomike në rajon & mesdhe.

Por, pavarësisht diskutimeve rreth dezinformimit: “aktorët e huaj nuk janë fajtorët e vetem, pasi shumica e njerëzve dhe organizatave që prodhojnë dhe shpërndajnë dezinformim janë aktore të brendshëm”! Ndër aktorët, e brendshem qëndron presidenti serb Vuçiç i cili pasi ka dështuar për të bërë viktimën apo për të pirë nga 4 nëna (Moskë, Washington, Bruksel, Pekin), së fundmi dalldisi se: “solidariteti i BE-së është një përrallë”, presidentin Xi Jinping e quajti “vëllain e tij” si dhe bëri thirrje për “miqësi prej çeliku” me Kinën. Standartet (zhjedhjet, pluralizmi, balanca e pushteteve, liria e medias) në të 6 vendet e Ballkanit Perëndimor, tregojnë kapjen e shteteve si dhe me standarte demokratike të dështuara.

Megjithë përpjekjet dhe përparimin për tu larguar nga urrejtja dhe gjakdershja shekullore, politika e jashtme në Ballkanin Perëndimor mbetet ende konfuze. Por nuk ka askush medyshje se masha e burimeve të dezinformimit Rus dhe Kinez në Ballkan mbetet Serbia dhe fundamentalistët e tipit Dodik. Sondazhet në Serbi dhe Srpska tregojnë se mbi 57% mbështesin politikën e jashtme me Rusinë dhe Kinën, ndërsa vetëm 13% besojnë BE-në. Ndërkohë, për RSh, Kosove, MV, Mal I Zi mbi 75% besojnë ne BE/NATO.

Ndërsa në raport me Kosovën, përsërisim se, përveç kërcënimeve donkishoteske me fuqinë ushtarake (70 % e ekspozuar në kufi me Kosovë/KFOR”!, Beogradi ka ri-nënshkruar (si karshillëk ndaj USA) marrëveshje strategjike bashkëpunimi me Rusinë, duke e mitizuar Putinizmin si një mbrojtëse të Interesave kombëtare serbe, ndërsa cinikët mendojnë që: “orientimi pro-rus mbetet edhe nëse vetë Rusia nuk do të ekzistonte”.

Konkluzione dhe 5 rekomandime strategjike:

Dezinformimi mbetet një kërcënim serioz për bashkëjetesën paqësore, demokracinë funksionale, axhenden e integrimit euroatlantik, në 6 vendet e Ballkanin Perëndimor (Shqipëri, Kosovë, Mal i Zi, Maqedoni, Serbi, Bosnje-Hercegovinë), si dhe interesat kombëtare në rajon dhe në mesdhe.

Aktorët e jashtëm, mbeten Rusia në rrafshin gjeopilitik, Kina në rrafshin ekonomik, si dhe masha e tyre, Serbia e oshillacioneve të Milloshevicit. Veçmas, apo se bashku manipulojnë informacionin si dhe konfuzionin demokratike, gjeopolitik për të çuar përpara interesat e tyre në rajon.

Aktorët brenda vendit, që ushqejnë dezinformimin janë politikane mendjendryshkur, shtetarë të korruptuar, sekserë të pushteteve, interesat e krimit të organizuar dhe mediat e paguara jo vetëm në Beograd dhe Banja Luka, që kanë të vetmin qëllim për të helmuar dhe devijuar orientimin e vendeve si dhe pikëpamjet e njerëzve duke na bërë të pyesim për kë do të votojmë dhe kujt duhet t’ia besojmë ardhmërinë euroatlantike?

Konfuzioni gjeopolitik për shkak të Luftës në Ukrainë dhe zgjedhjeve në USA (kush do ta fitojë luftën (?), po zgjedhjet në ShBA (?); ndërsa BE ende ngurron për integrimin e 6 vendeve të rajonit me qasjen ndaj zgjerimit në lindjen komuniste: “better in than aut” e aplikuar me sukses nga NATO.

Mbështetur në këtë rezyme, në vijim gjeni 5 (pesë) rekomandime strategjike: (1). Ngritjes (jo vetëm për të qënë OK me Washingronin dhe Bruklselin), të Komisionit gjithëperfshirës Parlamentar të Dezinformimit.

(2). Ngritja e Bordit të Dezinformimit (BD) si një bord këshillues, monitories dhe kontrolli i Kuvendit për mbrojtjen e interesave kombëtare nga rreziqet hibride, me fokus dezinformimin.

(3). Zhvillimi i një koncepti “on paper” (strategji) dhe proçedurave standarte për të përcaktuar aktorët dhe përgjegjësit/ë e mbrojtjes nga dezinformimi Ruso – Serbo -– Kinez, por jo vetëm.

(4). Sipas ekperiencës së vendeve të BE/NATO, Hartimi dhe miratimi i marrëveshjes/Kod Sjelljes ndaj rreziqeve të Dezinformimit, i cili do të duhet nënshkruar nga një listë aktorësh shtetërore (kuvendi), me strukturat relevante të Inteligjencës, mediat, shtypi, platformat online, shoqëria civile, qendra studimi, NGO, etj, që bashkohen për të luftuar dezinformimin dhe angazohen për permbushjen e detyrimeve të tyre.

(5). Anëtarësimi i RSh (nënshkrimi MoU) në Qëndrën Europiane të Ekselencës për mbrojtjen nga Kërcënimet Hibride (përfshi dezinformimin), e cila në vetëm 7 vite experience shërben si një referencë e mirënjohur për vlerësimet dhe rekomandimet strategjike në përballjen me rreziqet hibride përfshi këtu dhe dezinformimin. HCoE është themeluar në Helsinki në 2017 me 9 anëtar; zgjeruar me 35 Shtete të BE/NATO-s, përfshi vendet e rajonit (jo RSh & Kosova!) si Mal i Zi, Kroaci, Maqedoni, Slloveni, etj.

Në përmbyllje: “torta e helmatisur nga dezinformimet e Rusisë – Putiniste”; ambiciet gjeo-ekonomike të Kinës, ushtarët e oshilacioneve të Millosheviçit në Beograd apo Dodikët e droguar nga Moska, jo vetëm kërcënojnë sovranitetin teritorial të Kosovës, por edhe stabilitetin dhe axhendën e integrimit të 6 vendeve te ballkanit perëndimor (përfshi Serbinë), si dhe sfidojnë seriozisht vlerat demokratike, fuqinë ushtarake, kohezionin dhe interest e Aleancës Euroatlantike ne rajon (USA/NATO/UK/BE)”.

* Autori, Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit Atlantikut, & ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Ushtarak i RSh në SHAPE/NATO.

CAA stands against pressuring Kosova to agree to the formation of Serb-majority municipalities and believes such a pressure undermines Kosovo’s sovereignty and emboldens Serbia’s non-recognition stance.

Imposed solutions could destabilize the region.

CAA emphasizes that the EU’s irreplaceable contribution and role should focus on facilitating a fair dialogue that respects Kosovo’s independence.

The Council of Albanian Ambassadors appeals the EU that, for the Kosova-Serbia dialogue, to appoint negotiators from the rank of diplomats/politicians who are welcomed and accepted by both countries, in order to increase the level of credibility among all parties.

CAA urges as well that Serbia’s behaviors as Russian proxy, and the rhetoric of the Republika Srpska leader Dodik on its separation from BiH must be stopped at all cost before it is too late. We consider this as a recipe for war, as an approach that goes in the same line/logic with the Russian aggression against Ukraine.

https://albanianambassadors.al/the-council-of-albanian…

Gjon Frani Ivezaj/

Sikurse shkencat e tjera, ashtu edhe shkenca e letërsisë lindi nga interesimi që patën dijetarët, për t’i spjegue, vërtetue e ndriçue problemet që kanë të bâjnë me artin letrar. Sot kjo shkencë ndahet në tri degë të mëdha që njihen me emnin: historia e letërsisë, teoria e letërsisë, dhe kritika letrare. Secila nga këto ka detyra, karakteristika dhe metodologji të veçantë.

Shkenca e letërsisë synon t’u japë ndihmesën e vet lexuesve, në mënyrë që të përfitojnë sa mâ shum prej veprave letrare. Njiherit, kjo shkencë përpiqet t’u ndihmojë edhe shkrimtarëve, tue u dhanë udhëzimet e nevojshme për çashtjet që kanë të bâjnë me artin letrar dhe krijimtarinë letrare në përgjithësi. Në gjiun e saj, shkencëtarët lavroj në lloje të ndryshme hartimesh shkencore, tue përdorë si mjet të shprehuni gjuhën. Nëpërmjet të saj kumtojnë përfundimet e gjur mimeve të bame në këtë lamë të shkencës. Meqenëse secila degë e shkencës së letërsisë ka detyrat, karakteristikat dhe metodologjinë e vet do t’i shqyrtojmë veç e veç.

Historia e letërsisë âsht ajo degë e shkencës së letërsisë që ka si objekt studimi zhvillimin historik të letërsisë dhe përfshin gjithë veprat letrare të nji populli ose të nji grumbulli popujsh. Përpos kësaj, në te flitet për jetën e shkrimtarëve, kushtet jetësore dhe rrethanat shoqnore në të cilat kanë jetue dhe veprue ata, për formimin e tyne artistik dhe marrëdhaniet që kanë pasë me shkrimtarët e tjerë, për ndikimet që kanë pësue prej njani tjetrit në të shkruem (drejtimet dhe metodat letrare) si dhe për vlerën artistike të vepravet të tyne. Kjo âsht nji shkencë fort e re. Zhvillimi i saj ka zanë fill në kohën e romantizmit, në gjysmën e parë të shekullit XVIII. Themeluesit e saj janë Herderi dhe vllaznit Shlegel.

Historia e letërsisë përmbledh letërsinë e nji kombi, bie fjala, letërsinë shqipe, franceze, gjermane, angleze etj. Kjo quhet ndryshe historia e letërsisë kombëtare. Gjatë hartimit të nji historie të tillë historiani i letërsisë duhet të ketë parasysh tanë letërsinë e atij populli, tue fillue prej dokumenteve të para të shkrueme e deri te veprat e shkrimtarëve të kohës së tij. Me këtë rast ai duhet të rreket t’i zbulojë ndikimet reciproke të asaj letërsie nga letërsitë e tjera. Asht e vërtetë se letërsitë e ndryshme kombëtare zhvillohen zakonisht në bazë të traditës së vet. Mirëpo, historia e letërsisë dëshmon se shpesh popujt e ndryshëm krijojnë letërsinë e tyne, tue u ndikue prej ndonji letërsie të huej, e cila i ka zgjidhë qysh moti po ato probleme ose ato të ngjashme, të cilat shtrohen para letërsisë së tyne.

Gjatë hartimit të historisë së letërsisë kombëtare, historiani i letërsisë orvatet të bâjë periodizimin e saj. Gjatë kësaj pune, para tij shtrohen nji varg vështirësish, meqenëse âsht bukur vështir me përcaktue kufitë e sakta midis periodave të ndryshme letrare. Kjo për arsye se nji periodë shkrihet në tjetrën. Me këtë rast disa historianë të letërsisë kryejnë periodizimin e historisë së nji letërsie në bazë të shekujve, dekadave, breznive, dukunive të ndryshme shoqnore e politike ose simbas rrymave të ndryshme letrare.

Mund të shkruhet edhe historia e letërsisë së disa kombeve, fjala vjen, historia e letërsisë së popujve gjermanë, romanë, sllavë etj. Në historinë e letërsisë kemi edhe raste të atilla kur dijetarët kanë shkrue historinë e letërsisë së mbarë nji kontinenti, për shembull, historinë e letërsisë europiane, amerikane etj. Përpos kësaj, mund të shkruhet madje edhe historia e letërsisë botënore. Kjo përfshin veprat dhe shkrimtarët mâ të randësishëm të të gjitha kohëve dhe popujve. Në raste të tilla historiani i letërsisë vendos se cilët shkrimtarë do të përfshihen në atë vepër e cilët jo. Zakonisht, ai zgjedh poetët mâ në zâ të letërsisë botënore, tue lanë mbas dore ata që janë mâ pak të randësishëm.

Mâ në fund, mund të shkruhet edhe historia krahasuese (komparative) e letërsisë. Kjo metodë në vetvehte âsht mjaft e arsyeshme, sepse mâ në fund as historia e nji populli nuk mund të studjohet si duhet pa e krahasue me historinë e ndonji populli tjetër. Mirëpo, edhe historia krahasuese e letërsisë duhet të ketë nji kriter të arsyeshëm. Nji histori kësodore mund të shkruhet vetëm atëherë poqese ata dy popuj, letërsia e të cilëve studjohet në këtë mënyrë, kanë pasë nji zhvillim të ngjashëm shoqnor, sepse vetëm atëherë mund të kenë përgjasime edhe letërsitë e tyne. Kështu, mund të shkruhet historia krahasuese e letërsisë franceze e gjermane, meqenëse kushtet shoqnore të këtyne dy popujve kanë qenë deridiku të ngjashme. Mirëpo, nuk mund të shkruhet kurrsesi historia krahasuese e letërsisë italiane dhe hindase a japoneze, tueqenëse kushtet kulturore dhe zhvillimi shoqnor i këtyne popujve kanë qenë fort të ndryshëm.

Sido që të jetë puna, historia e letërsisë ka për detyrë të japë pasqyrën besnike të zhvillimit letrar dhe punës së shkrimtarëve të randësishëm. Puna e historianit të letërsisë do të japë fryte të shëndoshta nëqoftëse ai âsht i zoti dhe ka kulturë të gjanë. Historiani i letërsisë duhet të ketë shije të hollë, sy të mpreftë dhe arsye të shëndoshë. Meqenëse letërsia ka karakter të gjithanshëm dhe pasqyron jetën e njeriut dhe ate të shoqnisë, historiani i letërsisë âsht i detyruem t’i trajtojë problemet e jetës kulturore të njeriut gjatë epokave të ndryshme historike. Të gjitha këto veshtirësojnë punën e tij.

Teoria e letërsisë âsht ajo degë e shkencës së letërsisë, e cila përmbledh në gjiun e vet nji varg rregullash e përgjithësimesh që i përkasin krijimtarisë letrare. Teoriku letrar, tue studjue nji mori veprash letrare, zbulon disa ligjshmëni që mund të vërtetohen në nji shumicë veprash letrare. Teoria e letërsisë ka për detyrë të spjegojë se ç’âsht letërsia, cili âsht objekti dhe funkcioni i saj dhe ku ndryshon kjo prej trajtave të tjera të ideologjisë, mandej cili âsht roli shoqno i saj e si duhen çmue veprat letrare. Përpos kësaj, ajo duhet të sqarojë se ç’ligjshmëni mbretnon gjatë procesit të krijimtarisë e zhvillimit të letërsisë në përgjithësi.

Procesi i krijimtarisë letrare ka të bâjë me rrugën që ndjek shkrimtari ç’prej momentit kur frymëzohet dhe zgjedh nji temë të caktueme e deri atëherë kur i jep fund hartimit të veprës së vet, ndërsa procesi i zhvillimit të letërsisë përmbledh në vehte ligjshmëninë e këtij zhvillimi dhe spjegon format e ndryshme që merr letërsia gjatë shekujve dhe mjetet që përdor shkrimtari për t’i shprehë ndjenjat dhe me ndimet e veta në trajtë të bukur.

Teoria e letërsisë âsht nji shkencë e lashtë. Qysh në shkrimet e Demokritit dhe të Platonit trajtohen problemet e ndryshme të artit letrar, ndërkaq Aristoteli i ka kushtue kësaj nji vepër të tanë, të cilën e ka quejtë Peri poiētikēs (Mbi artin letrar). Mâ vonë, Aristoteli ka hartue nji traktat të veçantë kushtue teorisë së letërsisë, titullue Poetika. Mjerisht, kjo vepër e tij âsht ruejtë vetëm pjesërisht. Në pjesën e ruejtun të Poetikës së vet, Aristoteli flet kryesisht për tragjedinë dhe epin, për këte të fundit vetëm pjesërisht. Me këtë vepër, ai ka vu bazat e kësaj shkence. Aristoteli ka nxjerrë disa përfundime të sakta, të cilat vlejnë edhe sot në teorinë e letërsisë. Kjo vlen sidomos për tragjedinë. Simbas mendimit të tij, çdo tragjedi duhet të ketë patjetër gjashtë pjesë: fabulën, karakteret, trajtën e mendimit (kuptimin), insqenimin, shprehjen letrare dhe kompozimin muzikor. Për pikëpamjet teorike të tij do të flasim mâ vonë./

Ndër Romakët me studimin e poezisë âsht marrë Horaci. Vepra e tij mban titullin Mbi artin poetik. Tue qenë edhe vetë poet, ai ka depërtue thellë në problemet teorike të artit letrar, i ka trajtue këto me mjeshtri, kështuqë kjo vepër e tij ka shërbye për nji kohë të gjatë si teori bazë e letërsisë.

Përpos studimeve, kushtue poetikës, në kohën antike dijetarët i kanë studjue dhe përkufizue edhe mjetet themelore stilistike të gjuhës dhe të poezisë. Kështu, gramatikanët dhe retoristët përpiluen regjistrin e këtyne mjeteve, kurse studimin përfundimtar në lidhje me këte e bani Kuintiliani në librin VIII dhe IX të veprës së vet Shkenca mbi oratorinë (De institutione oratoria).

Edhe filozofët e Mesjetës janë marrë me studimin e çashtjeve që i përkasin teorisë së letërsisë. Teoritë e tyne, shkrue në pergament, dësh- mojnë për interesimin dhe pikëpamjet që kishin në lidhje me artin letrar.

Në periodën e humanizmit, dijetarët e ndryshëm janë marrë gjithashtu me studimin e problemeve të ndryshme të teorisë së letërsisë. Gjatë kësaj kohe kanë dalë në dritë disa teori. Midis tyne shquhet vepra Shtatë libra të poetikës e Jul Cezar Skaligerit, humanistit të njohtun francez.

Në kohën e Renesansës, në Spanjë janë marrë me shtjellimin e teorisë së tragjedisë Servantesi dhe Lope de Vega, shkrimtarë në zâ të asaj kohe.

Në shekullin XVII në Francë shquhen si teorikë në zâ Nikolla Boalo dhe Dy Beli. Vepra e Boalos mban titullin Arti poetik (L’art poè- tique). Nëpërmjet të saj ai ka vu bazat e teorisë së klasicizmit francez. Kjo vepër e tij âsht shkrue në poezi. Ndahet në katër kangë. Në kangën e parë flitet për parimet e përgjithshme të poezisë, në të dytën jipen

rregullat për hartimin e llojeve të ndryshme letrare, në të tretën shtjellohen rregullat e poezisë dramatike (tragjedisë e komedisë) dhe ato të epopesë, kurse në të katërtën Boaloja i këshillon poetët të mos i frigohen kritikës dhe të mos u varin fort veshin lajkatarëve. Pikëpamjet e tij mbështeten kryesisht në teorinë klasike të letërsisë. Ajo që e dallon veprën e tij prej teorisë klasike âsht në rend të parë fryma moderne dhe përvoja mâ e pasun letrare, e përftueme në bazë të traditës mâ të gjatë letrare. Arti poetik i Boalos âsht nji teori dogmatike. Ajo i ka skllavnue poetët e asaj kohe, tue kufizue fort lirinë e tyne në krijimta- rinë letrare.

Nga teorikët letrarë të Italisë, vlen të përmendet në rend të parë Torkuato Taso. Atij i përket merita kryesore për shtjellimin e teorisë së epit. Mbas tij, në shkencën e letërsisë italiane të kohëve të vona zen vendin kryesor Benedeto Kroçe, me studime të shumta estetike.

Në letërsinë gjermane të shekullit XVIII, veprojnë nji varg poetësh dhe teorikësh. Midis tyne shquhet veçanërisht Lesingu. Ai ka hartue dy vepra të randësishme teorike: Dramaturgjinë e Hamburgut dhe Laokontin. Në këto vepra gjejmë pikëpamjet e tij mbi të bukurin dhe kushtet në të cilat lind ky. Përpos tij, me trajtimin e problemeve estetike janë marrë edhe Baumgarteni, themelues i estetikës si disiplinë të pamvarun filozofike, mandej Kanti dhe Hegeli, filozofë idealistë, Geteja dhe Shileri, Parbasi dhe Akoni,, e në kohët e vona dhe Franc Meringu , për të parënhere u publikue në historinë e njerëzimit, shqyrtuen zhvillimin e njimendët dialektiko-materialistik të estetikës. Mendimet e tyne për artin janë sot për sot të mbërrimet mâ të nalta në zhvillimin e mendimit botënor estetik.

–

Edhe letërsia ruse ka pasë nji varg teorikësh të letërsisë. Midis tyne dallohen: Tredjakovski, Lomonosovi, mandej revólucionarët demokratë Bjelinski, Çernishevski dhe Dobrolubovi, e në kohët e vona Plehanovi dhe Gorki. Studimet dhe artikujt e tyne kanë ushtrue ndikim të madh mbi zhvillimin e letërsisë ruse.

Në teorinë e letërsisë ka luejtë rol të madh romantizmi europian. Kjo metodë e re këputi lidhjen e fuqishme me poetikën e përparshme. Teoria e letërsisë romantike nuk dha ndonji vepër të randësishme, sikundër ishin teoritë klasike ose Arti poetik i Boalos. Mirëpo, ajo krijoi nji bazë të shëndoshë për studimin e letërsisë në mbështetje të nji botëkuptimi të ri.

Mâ në fund, edhe pikëpamjet teorike të romantizmit u vjetruen. Si reakcion kundër tyne lindi teoria e realizmit. Realizmi solli në teorinë e letërsisë si mbështetje kryesore idenë e së vërtetës.

Teoria bashkëkohore e letërsisë mbështetet mbi mësimet e shkencës artit poetik Boalos .Ajo i përvishet studimit të veprës letrare në kuadrin e kushteve shoqnore-politike të krijimit të saj. Gjatë kësaj pune, teoria Boalos e letërsisë shqyrton përmbajtjen dhe formën e veprës letrare, ligjshmënitë që kanë të bâjnë me krijimin e zhvillimin e letërsisë, flet për problemet ideore, botëkuptimin e shkrimtarit, idetë e tij dhe idenë e veprës, tue pasë parasysh kurdoherë kushtet shoqnore dhe zhvillimin historik të shoqnisë njerëzore. Teorikët mâ të njohtun të ditëvet tona janë: Volfgang Kajzeri, Emil Shtajgeri, Leo Shpiceri, Sharl Bali, Anri Lefevëri, Georg Lukaçi, e nji varg shkencëtarësh të tjerë.