Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Mbrojeni Blushin, shqiptarë …

by

Nga Ilir Levonja-Florida/
Ato 118 apo 120 pika që shtron Blushi, nuk janë vetëm për të majtën. Por edhe për të djathtën. Nuk janë për të gëzuar të djathtëtn dhe hidhëruar të majtën. As edhe anasjelltas nëse do të kishim të djathtën në pushtet. Dhe një Blush të djathtë që t’i konstatojë ato. Ose më saktë të guxojë. Nuk janë as për të demaskuar të majtën. Një frymë e tërë statuore politike që nuk respektohet është prezente prej kohësh në politikën shqiptare. Që nuk ka as kontrata me popullin, e as kontrata mes aleancave. Kësisoj nuk ka se si të bëhet fjalë për ato soj marrëveshjesh mes burrash fisnik. Të cilët janë në fundin e hinkës. Rrethorja e madhe e hinkës është plot me llum. Por janë për të kujtuar popullin që sa në krizë është e ardhmja e vendit tonë për shkak të këtij llumi. 
Sikur Shqipëria të kishte ca më shumë Ben Blushë në politikën e saj, nga të dy krahët. Sigurisht tranzicioni nuk do ishte përjetësisht tranzicion. Nuk do kishim eksode të njëpasnjëshme. Nuk do kishim humbje kohe të merreshim me dekriminalizimin e Kuvendit. Por me alencat e Uninonit ku bëjmë pjesë. Nuk do kishim koalicione me 39 vagonë dhe 17 vagonë, por mjaftushëm tri a katër parti. Nuk do të kishim Ndokër herë demokrat, here socialist, herë kristian pa demo dhe herë kristian me demo. Nuk do të kishim minoritarë të Jurgucatit, dhe minoritarë të Himarës. Nuk do kishim çamër të Tahirit, çamër të Muhedinit e së fundi të Idrizit. Nuk do të kishim turq për inat të serbëve dhe maqedonas për inat të shqiptarëve. Nuk do të kishim kryetarë bashkish një tip individi që herë është lësëist, herë demokrat, herë socialist. Dhe asnjeherë i as njërës apo tjetrës palë, e për rrjedhojë as edhe i juaji. Por nuk do të kishim edhe atë lloj drejtësie horror të së dielës ku shqiptarët ngelën duke u parë nëpër gjyqe. Nuk do të valvisnim flamurin e Turqisë në mes të Shkodrës, për inat të flamujve grekë në jugun e Shqipërisë.
Një Blush i vetëm nuk është asgjë. Edhe pse po u thotë të vërtetën. Edhe pse po i flet një populli të tërë. Madje i duhet thënë këtij populli të angazhuar, të çangazhohet. Të kuptojë se demokraci nuk do të thotë të angazhohesh. Por të çangazhohesh. Të jesh qytetar që denoncon. Një tullë e hequr në Korçë, të jeni të bindur që ka plasaritur edhe muret e shtëpisë tuaj. Edhe pse ajo mund të ndodhet në Luginën e Preshevës. Madje u duhet thënë, mbrojeni Blushin. Që të mbroni vetveten.
Po shoh çdo ditë që ka individë të cilët perms parasë së kapur vuajnë si dema të plagosur të blejnë pak sharm aristokracie. Periudhë që ka perënduar. Vendi nuk ka nevojë për aristokratë, por për qytetarë demokratë. Intelektual nuk të bën diploma e blerë, por botkupimi, leximi dënimi më i ashpër që mund t’i bësh vetvetes për të qënë shërbëtor i qytetarisë. Këtë po bën edhe Ben Blushi ndaj mbrojeni Benin. 
Një Blush i vetëm, nuk është asgjë. Edhe pse po bën më shumë se të gjithë.

Një terrorist i shovenizmit grek për Himarën

by

Nga Kolec TRABOINI/
O Zot na ka mbarue shteti, të rrosh vetë, o krahëthati popull. Po si more të kandidojë Fredi Beleri, një njeri që ka bërë vrasje në një akt terrorist të mirëfilltë në repartin ushtarak në fshatin Peshkëpi më 10 prill 1994 për llogari të qarqeve shovinistëve fqinjë. Për atë ngjarje kemi shkruar gjerësisht në faqet e gazetës shqiptare “Egnatia” që nxirrnim aso kohe në Athinë si emigrantë. Për atë ngjarje kanë qenë indinjuar edhe vetë shtypi e opinioni përparimtar grek të cilin nuk duhet ta ngatërrojmë me krahun ekstremist e ultra shovinist, me plehrat e Greqisë. Dy të vrarë pra në krye të detyrës në mbrojtje të Atdheut, ushtari Arsen Llazar Gjini, 20 vjeç nga Semani i Fieri dhe oficeri Fatmir Sali Shehu, 34 vjeç, nga Tepelena. Një akt terrorist i një grupi të ndihmuar nga nacionalistët grekë dhe të organizuar nga terroristët e organizatës MAVI, me frymëzues gazetën “Stohos” të banditit Kapsali, ku ndër kryesorët ka qënë edhe Fredi Beleri dhe ky na qenka kandidat për Himaren.
Ju plaçin sytë, o shtetarët tanë që nuk e ndaloni, që nuk ja hiqni nënshtetësinë e ta përzini prej Shqipërisë si qen i lagur. Si nuk keni turp more? I bini popullit tonë të varfër e të urtë (doni t’u merrni edhe shtëpitë kur nuk kanë para të paguajnë energjinë- apo jo more ministri ynë mendjengushtë Gjiknuri), e u përkdhelni bishtin zagarëve të ekstremistëve të Greqisë. O qorra! O guakë ! Bëhuri more të gjallë se na mori shovinizmi grek Atdheun. Po ku është truri i Inteligjent Servicit tonë Visho Ajazi, mese merret. Po Spartaku i Sigurisë Kombëtare në parlament, ku e ka çantën me sekretet e zezonat? Po pse e doni ta krijoni FBI-shqiptare, me mbledh kanaçe në bregdet kur lejoni një vrasës e kriminel antishqiptar të kandidojë për kryebashkiak në Himarë. A mundet për analogji, që një nacionalist shqiptar që ka vrarë dy grekë të shkojnë në Greqi dhe të shpallë kandidaturën për kryebashkiak i Janinës apo i Selanikut?
Kaq soj plehu qenkemi ne që e pranojmë terroristin të garojë në zgjedhje ku në garë duhet të shkojnë ajka e kombit e jo mutsihanet e fqinjëve. Ku je, o Komision i Zgjedhjeve ( KQZ) me çfarë përralliseni, si ja keni pranuar kandidaturën këtij krimineli. A ka ndonjë shqetësim Ministria e Brendshme dhe Policia e Shtetit. A e kanë menduar si do ta përballojnë një terrorist në pushtet nëse e fiton-blen elektoratin me pensionet e Greqisë, kur ai të kërkojë bashkimin e Himarës me Greqinë? Faqja e zezë, nuk jemi shqiptarë ju more, jo, por me sa po duket, të gjithë të shitur tek greku. Mbase jam gabim po dilni bëhuni të gjallë e na e vërtetoni të kundërtën. Ne ashtu duam, të jeni atdhetarë. Po hë, ne cfare vrime miu jeni futur?!
Mjer populli çfarë bij plangprishës paska rritur. Kjo nuk është Shqipëria që duam ne. Kjo është poshtërim dhe një qëlbësirllëk i pa parë në historinë tonë kombëtare. Çohu, o Faik Konica nga varri e tregoju këtyre memurëve e matrahulëve që na drejtojnë se çfarë janë grekët.
Çohu, o Fan Noli! Çohu edhe ti, o Papa Kristo Negovani, o Martir i Ortodoksisë, që duhej të ishe shenjtor e jo i harruar nga Janullat e partullat e Kishës së pushtuar Autoqefale Ortodokse Shqiptare. Poshtë armiqtë e Shqipërisë – akoma më poshtë legenat shqiptarë që u shërbejnë atyre të huajve që kërkojnë copëtimin e shkatërrimin e trojeve shqiptare!

Përballja e një krimineli me legjendën e shqiptarëve, Ibrahim Rugova

by

Shkruan: Dr. Enver Bytyçi/
Një nga figurat më të errëta të politikës dhe nëntokës shqiptare, pra ish-kreu i SHISH-it shqiptar Fatos Klosi, shkoi para pak ditësh në Prishtinë dhe përmes një ekrani televiziv provokoi shqiptarët e Kosovës dhe të të gjitha territoreve ballkanike e në diasporë, ku ata jetojnë, duke hedh vrer mbi personalitetin e Ibrahim Rugovës. Ai tha në Prishtinë se “Kosova kurrë nuk do të çlirohej – po të varej nga Ibrahim Rugova” dhe se “politika e Ibrahim Rugovës ishte pa krye”. Më pas u zhduk prej andej, duke vrapuar drejt strofkës së vet prej spiuni në Tiranë. Ky farë spiuni dhe krimineli është shpall nga komisioni si veteran i luftës në Kosovë, vendim prej të cilit zotit Klosi do t’i vijnë në konto 300 euro në muaj. Mesa duket nuk i kanë mjaftuar qindramijë markat gjermane, të cilat në vitin 1998-1999 Xhavit Haliti, Ibrahim Kelmendi e të tjerë ia sillnin në zarfe e thasë nga Zvicra e Gjermaniai. Asokohe më ka rastisur të kontaktoj e të ndihmoj pa asnjë qindarkë shpërblim shumë patriotë shqiptarë që vinin nga Zvicra e Gjermania për t’u bashkuar më luftën. Kam takuar dhe prej atyre që në koinfidencë m’i tregonin zarfet e shamitë në brez të përgatitura e të porositura për ministra, si dhe shefin e shërbimit sekret, Klosin. I shihja me habi dhe i mëshiroja këta njerëz idealistë, të cilët besonin fort te liria e pavarësia e Kosovës e nga ana tjetër ndjenin nevojën e ndihmës nga ana e“shtetit amë”.
Klosi, nga ana e tij, këtë ndjenjë të natyrshme të njerëzve në dëshprim e në nevojë të Kosovës e shfrytëzoi mrekullisht përmes parimit marksist e stalinist:“Përça e sundo”. Ai kaloi përtej qëndrimeve të shefit të tij, Fatos Nano, i cili mesa duket kishte vënë re rrezikshmërinë e shefit të shërbimit sekret, të lidhur ngushtë me kreun e parlamentit, kreun e shtetit dhe ministrin e Jashtëm të Shqipërisë. Të katër këta ishin dhe ruajnë të njëjtat pozicione midis tyre sa i përket luftës në Kosovë dhe figurës e rolit të Ibrahim Rugovës për çlirimin e saj. Rexhep Qosja dhe Jakup Krasniqi ishin aso kohe koordinatorët e veprimit përçarës antirugovë në Tiranë. Vila 31 e ish-diktatorit shqiptar ishte bërë qendra e projekteve për përçarjen e shqiptarëve. Aty u hartuan e deklaratat pro Milosheviçit dhe kundër Ibrahim Rugovës, të cilat iu servirën publikut si deklarata në emër të presidentit. Të gjithë ata që e kanë jetuar atë periudhë nuk kanë harruar se atë ditë të fillimit të prillit 1999 presidenti i Shqipërisë, bazuar në informacionet e shtrembëruara të Fatos Klosit dhe presionin e kreut të parlamentit e të ministrit të Jashtëm dënoi në media “tradhëtinë e Rugovës” në Beograd. Kjo deklaratë u dha, sapo presidenti Rugova u shfaq në ektanin e TV Beogradit së bashku me kasapin e Ballkanit, Sllobodan Milosheviç.
A kishim të bënim në këtë rast me një inskenim të aranzhuar nga ana e Klosit me Milosheviçin, sepse nuk besoj se presidenti i vendit tim kishte dijeni për këtë aranzhim? Po i referohemi disa fakteve. Renata Flottau ishte e vetmja gazetare perendimore, e cila e maskuar qëndroi asokohe në shtëpinë e Ibrahim Rugovës. Në ditaret e saj, të botuara në revistën e famshme gjermane “Spiegel”, ajo sqaron të gjitha momentet dhe ngjarjet që kanë ndodhur brenda atyre mureve. Ai ditar shpërndau mjergullën që kishte krijuar takimi i Rugovës me Milosheviçin, sepse Flotau ditarin e saj ende të pabootuar ia dha ministrit të Jashtëm të Gjermanisë, Joschka Fischer. Dy herë Joschka Fischer ishte bërë garant te kolegët e tij amerikanë e europianë për realitetin dramatic të zhvillimit të ngjarjeve në Kosovë. Herën e parë Fischer mori në dorë nga ministrja e Jashtme e Bullgarisë projektin e shpërnguljes dhe asgjësimit të shqiptarëve të hartuar nga Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Serbe,të nënshkruar prej Milosheviçit dhe e përdori këtë dokument sekret si dëshmi për të bindur partnerët europianë në luftën e shenjtë për drejtësi e humanizëm në Kosovë. Herën e dytë ai pati në dorë ditarin e gazetares së famshme, Renate Flottau, në të cilin qartësohej fakti se Ibrahim Rugova ishte peng në duart e Milosheviçit. Dhe pengun Fatos Klosi e bashkëpunëtorët e tij e trajtuan si si “tradhëti” të kombit. Madje pak minuta pasi vetë kasapi i Ballkanit dhe i shqiptarëve në Beograd ua dha këtë mundësi, duke pozuar me Rugovën në selinë e tij.
Në ditarin e saj të datës 2 prill 1999 Renate Flottau shkruan se, Rugova i ka deklaruar asaj shprehimisht: “Milosevic spielt mit mir jetzt Katz und Maus. Er ëill mich, ëenn er die Ëelt mit unseren angeblichen Vereinbarungen genügend verëirrt hat, vor meinem Volk als Verräter diskriminieren:. Kushdo që kupton gjermanisht mund të dallojë se në këto dy rrjeshta Rugova ka thënë se “Milosheviçi po luan me mua si macja me miun. Ai do që me mua të çoroditë opinionin ndërkombëtar dhe të më diskriminojë si tradhëtar para popullit tim”. Se Milosheviçi kishte një projekt për diskriminimin e Rugovës në planin e brendshëm dhe atë të jashtëm, kjo tashmë është faktuar nga shumë analistë dhe kronikanë të ngjarjeve që janë zhvilluar në Kosovë. Dhe se Rugova doli i pastër dhe vital nga kjo përpjekje, këtë e dëshmoi gjithashtu në ballafaqimin e tij me Milosheviçin në Hagë si dhe në rezultatet e zgjedhjeve të pasluftës në Kosovë.
Dhe megjithatë Fatos Klosi vazhdon ta sulmojë Rugovën. Po kështu dhe disa miq të tij të kauzës antirugovë. Ndërkohë vetë protagonistët dhe drejtuesit kryesorë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ndër ta Ramush Haradinaj, tashmë betohen për Rugovën. Mos harrojmë se Haradinaj në kohën e luftës, i ndikuar nga Fatos Klosi e bashkëpunëtorët e tij, e kishte shpallur Rugovën “tradhëtar. Por ai pati guximin ta ndryshojë qëndrimin ndaj liderit historik të Kosovës, sepse duket që nuk është i kapur nga kurtha e Milosheviçit dhe e Serbisë..
Ndërsa Fatos Klosi dëshmoi në intervistën e tij në Kosovë se nuk ka ndërmend të korrigjohet e të ndryshojë mendim për rolin dhe kontributin e Dr. Rugovës për çlirimin e Kosovës nga Serbia. Kanë kaluar 16 vite nga mbarimi i luftës në Kosovë dhe po bëhen dhjetë vjet që kur Rugova ndërroi jetë. Kanë ndodhur ngjarje të shumta dhe janë publikuar dëshmi të panumërta për këtë kontribut. Bill Clinton, Tony Blair, Chrisofer Hill dhe aktorë të tjerë prominentë të luftës në Kosovë e kanë krahasuar Rugoën me Papën dhe. Megjithatë Fatos Klosi mbetet stoik në akuzat e tij të linjës së Milosheviçit sa i përket rolit dhe kontributit të Rugovës për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.
Deklaratat e Klosit janë përçarëse, provokative dhe për pasojë në të njëjtën linjë me politikën e Milosheviçit të ndjekur në raport me Rugovën. Klosi nuk shfaqet vetëm si metafizik në gjykimet e tij. Kur shtrembërohet kësisoj e vërteta, duhet gjurmuar në shkaqet e qëndrimit metafizik të stoicuar. Pse ndodh kjo te Klosi dhe miqtë e tij, të cilët për hir të së vërtetës duhet thënë se janë personalitete me mend?! Eshtë e çuditshme! Të katër protagonistët antirugovë në Tiranë të kohës së luftës e që vazhdojnë të mbrojnë pikëpamjet e tyre të gabuara, janë profesorë-doktorë, tre prej tyre në (meta) fizikë dhe njëri prej tyre në histori. Pra nuk janë njerëz që nuk dinë të ballafaqojnë provat e faktet që dalin në dritë, pas atij momentit të parë, kur ata gabuan. Atëherë pse veprojnë me vetëdije kësisoj dhe bëjnë interpretime subjektive permanente kundër njeriut më të merituar në historinë modern të kombit shqiptar?! A thua Klosi të jetë ndikuar nga ato 300 eurot e veteranit të veprimtarisë antishqiptare, për të vijuar të bëjë shërbimin e radhës kundër Kosovës dhe shqiptarëve?!
Klosi, në kohën e luftës më 1998-1999 i udhëzonte drejtuesit e Ushtrisë Çlirimtare që të mos pranonin asnjë bashkëpunim dhe asnjë marrëveshje me forcat e armatosura të krahut të Rugovës. Ai u thoshte atyre që t’i shpallnin luftë me të gjitha mënyrat Rugovës, LDK-së dhe të gjithë shqiptarëve në Kosovë që besonin tek ato. Madje deri në këshillën e modelin enveristo-stalinist: “Këdo që merrni në radhët e UÇK-së do të duhet t’i provoni se ai “e urren Ibrahim Rugovën”. Dhe për këtë qëllim, Klosi udhëzonte që kur bëheshin rekrutime të vinin diku në dysheme fotografinë e Rugovës e t’i kërkonin kandidatit për rekrutim ta shkelte atë, si shenjë besnikërie antirugovë. Këto ndodhnin shumë kohë para se Rugova të merrej peng në Beograd.
Po kush e dëshironte përçarjen e shqiptarëve në këtë kohë lufte, krize e konflikti, përveçse Milosheviçit? A ishte e mundur që shefi i shërbimit sekret të Tiranës të mos e njihte këtë strategji të Milosheviçit?! Sigurisht, që askush nuk beson të kundërtën, pasiqë këtë strategji e njihnin shumica dërmuese e shqiptarëve në Kosovë, të cilët i besuan presidentit të tyre në kohët më të vështira, edhe atëherë kur ata nuk dinin sa viktima kishin lënë në oborret e familjeve të tyre. I besuan e madje, sipas Christofer Hill, i lëshoheshin në gjunjë duke u përkulur me respekt para tij, sikur të ishte Papa. Fatos Klosi ishte në dijeni nga informacionet dhe nga leximi i veprimeve të Beogradit, se Milosheviçi dëshironte ta linçonte presidentin e liderin shpirtëror të shqiptarëve në Kosovë. Megjithatë aso kohe e mbështeti këtë strategji të Beogradit kundër Rugovës. Edhe sot vazhdon t’i bëjë shërbimin e radhës ish-Hitlerit të Ballkanit, tashmë në ferr. Kjo ndodh, sepse Klosi ka mision përçarjen e shqiptarëve, jo bashkimin e tyre, ka mision të krijojë konflikte të brendshme dhe jo homogjenitet te ata.Këtë konstatim e ka artikuluar në reagimin e tij ndaj deklaratave të Klosit shumë saktë kryeministri i Kosovës, Isa Mustafa: “Kosova u çlirua, sepse pati në krye një burrështetas të urtë e të mençur, të respektuar brenda e jashtë vendit, Presidentin Ibrahim Rugova. Kosova nuk do të çlirohej kurrën e kurrës po të varej nga shërbimet informative, siç ishte edhe SHIK-u shqiptar, sepse shërbime të tilla me sjelljen e tyre më shumë u kanë shërbyer regjimeve dhe Serbisë, vëllavrasjes e hasmërive të brendshme, sesa pavarësisë së Kosovës dhe interesave kombëtare. Pa infiltrim dhe përzierje të SHIK-ut, UÇK do të ishte më unike dhe lufta do të ishte më e organizuar. Sot na vjen keq kur shohim se nga një gojë e keqe e një kryespiuni, spërkatet figura e Ibrahim Rugovës. Një fjalë popullore thotë: arni për thesin. Spiunët arnohen me të tyret, por nuk arnohen me figurën e Ibrahim Rugovës”, shkruan zoti Mustafa.
Në këtë kontekst unë vetëm mund të sjell ndonjë argument shtesë rreth kësaj të vvërtete. Një nga gazetarët më me emër të Kosovës menjëherë pas deklaratave të Klosit e ka etiketuar atë si “kriminel nga Tirana”. A është Fatos Klosi kriminel?! Përveç faktit se veprimet kriminale të tij i kam përjetuar vetë në nëntorin e vitit 2000 dhe në pranverën e vitit 2002, do të doja të jepja dhe disa fakte të tjera. Sa për sqarim Klosi bëri përpjekje asokohe të më likuidonte fizikisht, histori, të cilën e kam denoncuar në kohën e duhur. Por ky nuk është problemi i vetëm. Të gjithëve na kujtohet vizita e ish-liderit të opozitës shqiptare në maj të vitit 2000 në Vlorë dhe dekonspirimi i planit të Klosit për vrasjen e tij. Të gjithë e njohin faktin se si Klosi u denoncua nga personat e ngarkuar për këtë vrasje, madje me detaje të organizimit të vrasjes, duke dëshmuar për llojin e armës që do përdorej si dhe për shumën e dollarëve të vënë në dispozicion nga ana e Klosit. Të gjithë e njohin faktin se çfarë roli pati Klosi në mbrojtjen që u dha vrasësve të Azem Hajdarit për më shumë se dy vite, duke i garantuar ata se nuk do të ndëshkoheshin. Dhe kur ndëshkimi u pa si i paevitueshëm, ai i likuidoi me bomba me telekomandë vrasësit kryesorë, me të cilët kishte pasur kontakte, me qëllim humbjen e gjurmëve të krimit. Janë me dhjetra qytetarë shqiptarë, madje gazetarë, politikanë, njerëz publikë dhe atdhetarë, të cilët mund të sjellin dëshmi të pafund për krimet e Fatos Klosit.
Në Kosovë SHIK-u i shumëpërfolur për aktet makabre krimininale ishte vepër e Fatos Klosit. Njerëzit e Klosit qëndruan me muaj e me vite në Hotel Grand të Prishtinës, me qëllim instalimin e krimit atje, për likuidimin e figurave politike e publike të saj, përfshirë dhe presidentin, Ibrahim Rugova. Ata u paguan nga Klosi, morën gjithnjë udhëzime prej tij, madje u ngarkuan me detyra konkrete në veprat e tyre kriminale. Ky kriminel i klasit të parë, të cilin në prill të vitit 2002 e krahasoja me Bin Ladenin, sot është “bërë veteran” i luftës së Kosovës! Nëse do të duhej gjetur një mënyrë tjetër më diskrutuese për luftën e Kosovës dhe për UÇK-në, është e sigurt se do të ishte e pamundur. Vetëm nëse do të shpallej edhe Milosheviçi veteran i kësaj lufte. Karta e veteranit për Fatos Klosin i thotë të gjitha, kompromenton gjithçka. Por është e pabesueshme si ka mundësi që luftëtarët e UÇK-së, sot pas 16 vitesh kur lufta ka mbaruar të jenë kaq të dhënë pas një krimineli, si Fatos Klosi?!
Jo Ibrahim Rugova, pa të cilin nuk do të kishte kompaktësim të shqiptarëve në Kosovë, strategji dhe vision për çlirimin e Kosovës dhe nuk do të kishte përkrahje ndërkombëtare për luftën, por Fatos Klosi dhe shërbëtorët e tij janë turpi i luftës në Kosovë. Ibrahim Rugovës nuk mund t’i njihet asnjë gabim sa i përket krijimit të harmonisë dhe homogjenitetit të shqiptarëve në Kosovë. Fatos Klosi është sinonimi i përçarjes. Kriteri i bashkimit dhe përçarjes së anëtarëve të një kombi është kriteri themelor i përcaktimit të tyre si heronj apo si tradhëtarë. Kështu ka ndodhur edhe në Shqipëri, Kosovë e kudo. Mjafton kjo diferencë për të kuptuar se kush ishte atdhetari e kush është tradhëtari, kur ishte i urti e kush është përçarësi. Ishte Rugova që me pak bashkëpunëtorë, si Fehmi Agani e ndonjë tjetër shpërndau mjergullën që Serbia kishte krijuar në gati dy shekuj për Kosovën e kundër shqiptarëve. Me qindra tituj librash antishqiptarë ka shpërndarë e shpërndan Serbia në mijëra biblioteka e librari, arkiva dhe institute në Europë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës e kudo në botë, duke luajtur rolin e viktimës, me qëllim krijimin e epersisë së saj në rajon e në luftën kundër shqiptarëve dhe me qëllim ruajtjen e mbështetjes së perendimit për Serbinë.
Ibrahim Rugova në dhjetë vite e çmontoi nga themelet këtë investim serb, duke e bindur botën se viktima nuk ishin serbët, por ishin shqiptarët. Ky është kontributi më i madh i tij në shërbim të kombit e të atdheut, shërbim i cili e mobilizoi NATO-n të bombardonte Serbinë e të çlironte Kosovën. Kjo vepër e Rugovës është unikale jo vetëm në historinë e shqiptarëve, porn ë historinë e Europës e të të gjithë botës.Por unë nuk dua të jem metafizik si Klosi. Eshtë e vërtetë gjithashtu se Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe rezistenca e saj e thelloi konfliktin, duke nxit Milosheviçin të ushtrojë dhunë e terror në vend. Pa këtë akt ndoshta NATO nuk do të ishte kompakte në veprimet e saj luftarake të vitit 1999.
Klosi e kishte mundësinë t’i trajtonte në lidhje dhe harmoni këto shërbime të Kosovës në dobi të lirisë e pavarësisë së saj. Por nuk do që ta bëjë këtë. Së pari se është kriminel dhe së dyti se vazhdon të shërbejë për llogari të Milosheviçit, edhe pse ky i fundit ka vite që ka shkuar tek të shumtët.

Identiteti fetar dhe kombëtar i shqiptarëve ortodoksë së Rekës së Epërme

by

Shkruan:Doktorant Dorian Koçi/
Kandidat i Shkencave Historike/
Vilajeti i Manastirit, një nga katër vilajetet që përfshinte popullsi shqiptare në provincën osmane të Rumelisë, është parë gjithnjë si një territor ku identetitet nacionale kanë qenë më të zbehta, krahasuar me vetpërcaktimin dhe identitetet fetare të popullsive që banonin në të. Si një nga krahinat më të hershme të pushtuara nga osmanët dhe ku në fakt ka pasur një proces kolonizimi me popullsi turke më të lartë se në territoret e tjera , sistemi osman i mileteve duket se kishte zënë mirë rrënjë dhe në fund të shekullit të XIX dhe fillimet e shekullit të XX, popullsia e këtyre anëve e kishte më të vështirë përqafimin e nacionalizmit që synonte formimin e identiteteve kombëtare përkundrejt një identiteti osman që imponohej nga lart. Zakonisht kur studiohet kjo periudhë e historisë shqiptare të elementit shqiptar, uniformiteti fetar i Vilajetit të Manastirit studiohet njëlloj si vilajeti i Prishtinës, ku predominonte me pak përjashtime një lloj uniformiteti mysliman suni. Kjo gjë ndodh për shkak lidhjeve të mëvonshme të territoreve të banuara nga shqiptarë në ish mbretërinë Serbo-Kroate-Sllovene dhe më vonë në Ish Jugosllavi si një tërësi gjeografike, ndërsa në fakt popullsia shqiptare e Vilajetit të Manastirit reflektonte një larmi tjetër identitesh fetare të ngjashme me vilajetin e Janinës, ku ishin të pranishëm edhe komuniteti bektashi në Tetovë dhe rrethinat e saj dhe komuniteti ortodoks në malësinë e Rekës. Përthyerja e këtyre identiteve dhe shkrirja e tyre në identitet kombëtar gjatë fundshekullit të XIX dhe fillim të shekulit të XX përbën një rast studimor të ngjashëm si dhe në territoret shqiptare ku nacionalizmi veproi dhe operoi nëpërmjet të njëjtave mjeteve, ndaj ai nuk mund të merret i shkëputur nga shqiptarizmi edhe pse panosmanizmi pati eksponentë të rëndësishëm nga këto territore.
Identiteti fetar ka luajtur një rol shumë të madh në krijimin e identiteteve kombëtare në Ballkan përgjatë shekullit të XIX. Ai së bashku me nacionalizmin është shfaqur si një nga farkëtuesit kryesorë të identiteteve kombëtarë duke ndihmuar në këtë farë mënyre drejtë për së drejti në formimin e shteteve kombëtarë. Ky kontribut i përbashkët i tyre ka sjellë shpesh herë një konfuzion në rolin e tyre duke identifikuar shpesh herë me njëri-tjetrin por dhe në disa raste duke bërë një dallim të qartë midis tyre. Qasja metodologjike afron një mundësi më shumë për të dalluar qartë midis tyre dhe rolin specifik që luajnë në krijimin e kombit. Në literaturën dhe studimet moderne ekzistojnë dy pikëpamje të kundërta mbi marrëdhëniet e nacionalizmit me besimin fetar, të cilat i shikojnë ato si alternativa të njëra-tjetrës ose të lidhura shumë ngushtë organikisht mes tyre.
Pikëpamja e parë konsiston në faktin sesi krijimi i publikut të masave lexuese të një gjuhe-një rezultat i shtypit dhe kapitalizmit,zëvendësoi përfshirjen aksiomatike të gjuhëve të shkruara në mendjet e njerëzve dhe shkatërroi solidaritetit e Krishterimit, Umanë islamike dhe gjithë solidariteteve të tjerë, ndërsa pikëpamja e dytë sugjeron idenë se besimi fetar luajti një rol kryesor në formimin e kombeve modernë. Studiuesi Miroslav Hroach e njohu nevojën për lidhjet gjuhësore ose fetare duke bërë të mundur një nivel më të lartë komunikimi brenda grupit dhe përtej tij, në formimin e një kombi modern. Ai argumentoi se identiteti kombëtar ishte më i fortë kur ai mbështetej nga institucione kishtare dhe shënonte në shumë raste rolin e klerikëve në formimin e grupeve patriotike në Evropë.
Gjithsesi kjo gjë nuk mund të thuhet përsa i përket krijimit të identitetit kombëtar të shqiptarëve, të cilët duke u përkitur shpirtërisht tre feve të ndryshme nuk mund të krijonin një identitet kombëtar të bazuar në këtë faktor. Situata fetare në Shqipëri në prag të zgjimit kombëtar ishte pothuajse shumë e ndryshme nga ajo e vendeve të tjera ballkanike apo dhe vendeve të tjera të Evropës Juglindore që analizojnë këta autorë. Duke qenë se Shqipëria ishte një nga territoret e para të rajonit në të cilin Kristianizmi ishte predikuar dhe përhapur por në të njëjtën kohë vendi dhe territori ku influencat e Romës dhe Kostandinopojës si qendra perandorake ishin përplasur, Shqipëria pak a shumë përfaqësonte këtë konflikt jo vetëm në aspektin politik dhe kulturor por dhe në aspektin fetar. Si rrjedhojë, dy dogmat kryesore të Kristianizmit, Ortodoksia dhe Katolicizmi praktikoheshin dhe ishin besime fetare dominante por dhe në konflikt të hapur në Shqipëri përpara pushtimit otoman në shekullin e XV.
Maqedonia ishte një nga rajonet e para të Ballkanit që u islamizua dhe një rol kryesor në këtë proces luajti dhe pozita shumë e favorshme gjeografike, të qenët në mes të rrugëve dhe luginave që bënin të mundur depërtimin osman drejt Serbisë dhe Austrisë. Si është pranuar gjerësisht, pas dështimit për të ngritur një flotë të fuqishme krahasuar me fuqitë e tjera detare europoane, osmanët e përqëndruan strategjinë e tyre në avancimin tokësor duke ngritur fushata të përvitshme dhe të kushtueshme që drithëronin oborret mbretërore së Europës Qendrore. Duke iu drejtuar në veçanti Islamit në qytetet maqedonase, John Thirkelli ka vënë në dukje se gjatë shekujve XV-XVI, feja në Maqedoni, me qendrën e vet në Shkup( e sidomos në një numër të caktuar qytetesh) përbënte një “marsh ushtarak”, nga i cili nisi konvertimi i Serbisë bashkë me Bosnjën. Gjithësesi edhe pse në rastin e popullsisë shqiptare në Maqedoni niveli i islamizmit të kësaj popullsie krahasuar me popullsitë e rajoneve të tjera shqiptare ishte më i lartë , ashtu si kudo gjetkë në Ballkan nuk pati një uniformitet të njëtrajshëm fetar. Një rast tipik interesant në këtë drejtim mbetet popullsia e Rekës së Epërme, popullsi shqiptare që i përkiste besimit ortodoks dhe që mbetet rasti i vetëm deri më tash i njohur në veri të Shqipërisë që arriti të mbante në të njëjtën kohë identitetin e vet fetar por që edhe përmes një përfaqësuesi të shquar të saj si Josif Bagëri (1868-1915) u përfshi qoftë edhe pjesërisht në lëvizjen kombëtare.
Po kështu edhe brenda popullsisë së islamizuar shqiptare nuk kishte një uniformitet suni-që ishte dhe dogma fetare zyrtare e Perendorisë, por kishte dhe një komunitet të fuqishëm bektashi të përqendruar rreth Tetovës dhe që merrte pjesë në jetën politike të Maqedonisë dhe të lidhjeve të saj me qendrën perandorake. Urdhri i dervishëve bektashi ashtu si gjerësisht edhe në territore të tjera shqiptare predikonin dhe praktikonin urdhrat e ceremonitë e shumta të lidhura me ta. Meqë kishte mjaft ngjashmëri ndërmjet Krishterizmit dhe Islamit, ata nuk kishin ndonjë vështirësi të madhe që t’i përshtasnin zakonet vendore me urdhërat e tyre. Kjo ndërmjetësi fetare e sektit Bektashi, shumë e veçantë në rastin shqiptar krijonte premisa që identitetet fetare të mos ishin të njëtrajshme por të përthyeshin dhe reflektonin dhe shqetësimet politike të kohës, në vitet e lindjes së nacionalizmit në Ballkan. Periudha nga viti 1804 deri më 1878, në gadishullin ballkanik është ajo e revoltave kombëtare dhe e formimit të shteteve të reja. Gjatë këtyre viteve Greqia, Serbia dhe Rumania do të fitonin pavarësinë, kurse Bullgaria do të bëhej autonome. Në këtë periudhë lind edhe një lëvizje kombëtare Shqiptare. Është e rëndësishme të bëjmë një vlerësim të disa zhvillimeve të përgjithshme, ku përfshihet jo vetëm Ballkani, por edhe pjesa tjetër e Europës, të cilat do të ushtronin një ndikim të rëndësishëm mbi aktivitetet revolucionare: së pari, formulimi dhe dhe pranimi në shkallë të gjerë të ideologjive liberale dhe kombëtare; së dyti, kushtet ekonomike në ndryshim; dhe së treti, shkallëzimi i ndërhyrjes së fuqive europiane dhe zanafilla e çështjes lindore . Intelektualët dhe udhëheqësit kombëtarë ballkanikë të shek XIX do të ndikoheshin nga dy doktrina politike me prejardhje evropianoperëndimore: liberalizmi që buronte nga idetë e iluminizmit në shek e XVIII; dhe nacionalizmi. Përballë këtij realiteti të ri në Ballkan,fillimisht nën një zgjim kulturor dhe pastaj nën një zgjim politik të nxitur më së tepërmi edhe nga Kriza Lindore, shqiptarët reaguan duke sendërtuar format e para të një ndërgjegje kombëtare të avancuar që kërkonte një shtet shqiptar në rajon. Veprimtarët e lëvizjes kombëtare shqiptare u përpoqën ta shmangin ndërgjegjen fetare si një faktor bashkues drejt krijimit të identitetit kombëtar dhe i dhanë më shumë rëndësi kulturës shqiptare, ndjenjës së origjine të përbashkët dhe në mënyrë të veçantë gjuhës shqipe. Po kështu, elita kombëtare shqiptare nën shembullin e vendeve të tjera ballkanike që rrëmonin në të shkuarën e tyre për të gjetur epoka të lavdishme rizbuluan figurën e Skënderbeut, prijësit të tyre mesjetar që kish zhvilluar një nga epopetë më të ndritura në përballjen kundër pushtimit otoman në gadishullin ballkanik. Përmes këtij procesi panshqiptar lëvizi edhe ideja kombëtare në Maqedoni dhe në popullsinë shqiptare që përbënte një pjesë të konsiderueshme të popullsisë së saj. Shqiptarët nuk mund të bënin dallim nga popujt e tjerë ballkanikë kur nisën zgjimin e tyre nacionalist. Prirja e natyrshme do të ishte ashtu si dhe te fqinjët e vet, një kundërvënie ndaj fesë zyrtare të pushtuesve-Islamit, diçka që hasi në vështirësi që në hapat e parë, sepse një pjesë e konsiderueshme e shqiptarëve kishin pranuar Islamin dhe nën influencën e shtetit teokratik osman e identifikonin veten shpesh herë si myslimanë dhe pastaj si shqiptarë. “Kultura islamike e Perandorisë Osmane i kishte mëshuar identifikimit të besimit fetar me kombin, duke sheshuar dallimin midis shqiptarëve e myslimanëve të tjerë nga njëra anë dhe duke nxjerrë më në pah, nga ana tjetër, atë midis islamikëve dhe të krishterëve gjithfarësojësh. Në një shoqëri shumëkombëshe, siç ishte ajo e Perandorisë Osmane, jeta e nënshtetasve të saj, ç’është e vërteta, ishte organizuar rreth besimit, të cilit, ata i përkisnin: domethënë, vija ndarëse ndërmjet të qeverisurve dhe qeverisësve-ose, thënë më shkoqur, popullsisë hegjemone-ishte religjioni dhe jo kombësia, ku padyshim, ashtu si në të gjithë perandorinë, myslimanët përftonin një pozicion të priveligjuar, gjë që, në rastin e Shqipërisë qe shndërruar e kishte përbërë një pengesë objektive për të arritur bashkimin kombëtar të myslimanëve me të krishterët, qofshin ata ortodoksë apo katolikë.” Ishte kjo arsyeja që në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit identiteti fetar kish luajtur një rol të fuqishëm dhe frenues, ku nuk u arrit të avancohej apo shkohej më tej në kërkesat ndaj Portës së Lartë, sepse “forcat që sundonin në mbledhjen e Prizrenit ishin forca myslimane konservatore dhe nëpërmjet tyre Porta mund të ushtronte një ndikim për interesat të veta. Kjo shpjegon përse shqiptarët e Prizrenit luftonin në fillim, bashkë me boshnjakët myslimanë për një kauzë të përbashkët.” . Ky lloj dyzimi i elitës administrative shqiptare jo vetëm gjatë Lidhjes se Prizrenit por në vazhdimësi, për t’i quajtur të vetat interesat e perandorisë, do të pengonte dhe vononte rrugëtimin e shqiptarëve drejt pavarësisë.
Rasti i shqiptarëve të Rekës, kësaj krahine të përbërë nga 18 fshatra dhe të shtrirë në lindje të Dibrës, përtej maleve Korab, Velivar dhe Kërçin, në të dy anët e lumit Radikë , ishte i kundërt nga ai shqiptarëve myslimanë pasi në identitetin e tyre kombëtar e kërcënonte Kisha Kombëtare Serbe që në kuadër të politikave asimiluse të saj që përkrahnin politikat nacionaliste të shtetit serb, kërkonte t’i përfshinte banorët e saj brenda një identiteti kombëtar serb. Ashtu si sivëllëzërit e tyre ortodoksë në jug të Shqipërisë që kërcënoheshin me asimilim nga ithtarët e Patriakanës s Stambollit që bënte përpjekje të vazhdueshme për të helenizuar jugun e Shqipërisë, edhe banorët e Rekës së Epërme ishin nën kërcënimin serb që dëshironte që identitetin fetar ta shfrytëzonte për ti asimiluar. Jeta dhe kujtimet e aktivistit të njohur Josif Bagëri që mëson të shkruaj shqip në Sofie, dhe aty kthehet në një nga përhapësit i idesë kombëtare, është një dëshmi e peripecive identitare që kalonin banorët e kësaj zone. Ardhja e tij në vitin 1908 në Rekë , mënjëherë pas shpalljes së Hyrietit dhe përhapja e idesë kombëtare kishte vështirësi për shkak se propaganda serbe kishte zënë mirë vend. Si zakonisht në këto përpjekje asimiluese predominonte Kisha Ortodokse Serbe, hierarkët e së cilës e kishin braktisur ideologjinë e universalizmit të krishterë dhe kishin rënë nën influencën e nacionalizmit. Josif Bagëri do të haste në këtë vështirësi dhe për këtë arsye ai iu drejtua fshatarëve të vet, duke iu sqaruar se cili ishte qendrimi i dhespotit serb Varnava të Dibrës ndaj tyre. “Vendi në të cilin asht ngulur Varnava nuk asht i ngulun me serb; as me bullgarë, po me fjesht shqyptarë. Detyra e secilit shqyptar asht t’përpiqet për me udhon dormën këtynej propagandorëve qi të qirohet vendi perj egërsinavet të mveshuna me lëkurë delje, se këto nuk janë gjë tjetër , përveç se ulq rrëmbenjës”. Për herë të parë nëpërmjet kujtimeve të tij kemi edhe dokumentimin e hapjes së shkollës shqipe në këtë rajon, në fshatin e tij të lindjes Nistrovë, ku u bëri thirrje bashkëatdhetarëve t’i çojnë fëmijët për të mësuar të shkruajnë e të lexojnë shqip. Ai kishte sjellë me vete, 20 copë abetare dhe filloi tu jepte mësim 8-9 fëmijëve të parë që u mblodhën. Gjithësesi puna e nisur nga Bagëri që përdorte alfabetin e Stambollit në shkrimin e gjuhës shqipe, nuk është se ishte përpjekja e parë e banorëve të kësaj zone për të shkruar shqip, pasi në vend lëvronin e edhe tradita të vjetra të shkrimit të shqipes si ishte rasti i përdorimit të alfabetit cirilik të bullgarishtes që mesa duket kishte qenë një medium i përdorur nga popullsia , kryesisht nga ajo që ishte e emigruar në qendra të ndryshme të Ballkanit. Një dokument i arkivave austriake i referohet në fakt ortodoksëve shqiptarë të fshatit të Prodecit, në rajonin e Rekës së Sipërme(afër Dibrës), të vendosur në Stamboll. Këta të fundit në vitin 1911 kishin themeluar një shoqëri bamirësie dhe arsimore, statuti i së cilës, hartuar në shqip dhe në alfabetin cirilik bullgar, tregonte një vullnet për të botuar libra në shqip me këtë alfabet, për të hapur një shkollë në fshatin e tyre të origjinës dhe për të restauruar kishën e fshatit.
Fati i popullsisë së Rekës do të diskutohej dhe 5 vjet më vonë pasi Bagëri do të largohej nga Nistrova, në Konferencën e Londrës, ku përfaqësuesi diplomatik i Rusisë do kërkonte që Dibra të përfshihej në shtetin serb për shkak të traditave kishtare dhe fetare të popullsisë ortodokse të një pjese të vogël të qytetit. Gjakova dhe Dibra kërkoheshin për Serbinë( nga ana e përfaqësuesit rus Petrajev në Konferencën e Londrës-shënimi im) jo për karekterin sllav të popullsisë lokale që nuk mund të provohej, por sepse manastiri serb i Deçanit kishte prona të gjera tokësore në krahinën e Gjakovës, kurse Dibra ishte selia e dy peshkopëve ortodoksë dhe fare pranë saj ndodhej një manastir ortodoks ( i Shën Jovan Bigorit)
Si dihet pas traktivave të shumta midis Austro-Hungarisë dhe Rusisë për caktimine kufijve veriorë së Shqipërsië, qyteti i Dibrës së Madhe dhe malsia e Rekës së Epërme mbeti brenda kufijve të Serbisë pavarësisht faktit se popullsia shqiptare ishte më e madhe në numër dhe predominonte gjithandej. Popullsia e Rekës së Epërme do të kishte fatin e popullsive të tjera ortodokse shqiptare në Greqi, të cilave identiteti fetar do tu merrej si faktor parësor për të përcaktuar dhe identitetin e tyre kombëtar. Kështu, nëqoftëse shqiptarët myslimanë të Maqedonisë do të kishin mundësi që të përdorinin gjuhën shqip në jetën e përditshme apo qoftë dhe të organizoheshin politikisht në radhët e “Xhemietit” , duke shfrytëzuar identitetin fetar në radhët e partisë islamike të themeluar në Maqedoni në dhjetor 1919, shqiptarët e krishterë të Rekës së Epërme do i nënshtroheshin një presioni për asilim të plotë dhe marrjen e identitetit sllav, përkundrejt atij shqiptar. Megjiatë pavarësisht një presioni të tillë dhe asimilimi të dhunshëm që ushtroi shteti serb pas përfshirjes së kësaj krahine brenda tij, identiteti i veçantë i shqiptarëve të Rekës vazhdonte të ishte problem për shtetin serb deri në vitet 30’dhe të shfaqej si shqiptar. Sipas të dhënave burimore që na servirin famullitarët e kishës katolike të Kosovës Gjon Bisaku, Shtjefën Kurti dhe Luigj Gashi, në Promemorien që i kanë dërguar më 5 maj të vitit 1930, Sekretarit të përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve në Gjenevë, zotit Erik Dramondit, duke u ndalur në dhunën e xhandarmërisë serbe ndaj ortodoksëve shqiptarë theksojnë: “Në disa vende, si në Rekë ku bashkërisht jetojnë shqiptarë të besimit ortodoksë me sllavët e të njëjtit besim dhe shqiptarët myslimanë, kjo diferencë qëndron në mbajtjen e kësulës në forma të ndryshme. Shqiptarët mbajnë “çeçe”, ndërsa serbët “kaçketë”. Për të mënjanuar këtë diferencë të dukshme, nënprefekti z. Sokolloviç ka nxjerrë një urdhëresë, me anën e së cilës ua ndalon shqiptarëve të mbajnë çeçe. Po kështu në prememorie nënvizohej se ishte e ndaluar edhe mësimi i fesë në gjuhën shqipe, duke përmendur faktin se shqiptarët ortodoksë të Rekës, që përbënin shumicën dërrmuese të popullsisë së asaj krahine ishin të ndaluar të përdornin gjuhën amtare në kisha. Pra si shikohet në kuadër të politikave unifikuese për të siguruar kompaktësi etnike shteti serb nuk ushtronte dhunë vetëm ndaj shqiptarëve myslimanë në Maqedoni por edhe ndaj atyre të Rekës. Disa vite më vonë në një dokument të hartuar më 5 shkurt të vitit 1944, nga konsulli i atëhershëm shqiptar në Shkup, Hamit Kokalari dëshmohet ende prania e fortë shqiptare në këtë trevë. Ky i fundit i dorëzoi qeverisë shqiptare një projekt, i cili konsistonte në botimin e një Atlas-Albumi për Kosovën. Në të ai kishte përfshirë një sërë hartash etnografike, fotografi të qyteteve e katundeve shqiptare të mbarë krahinave, duke përfshirë edhe Rekën. Në projekt, diplomati shqiptar theksonte: “Të mos mbeten mangut edhe zonat ku gjendet popullsi shqiptare ortodokse si Reka e Gostivarit”. Duke u ndalur në vendbanimet shqiptare dhe veçanërisht në Rekën e Epërme, Kokalari rrëfen se: “Në shumë katunde që kam vizituar pleqtë dhe plakat flisnin një shqipe të kulluar”. Gjithashtu konsulli Hamit Kokalari tregon se shpesh ortodoksët shqiptarë i merrnin për serbë ose për bullgarë, prandaj gjenden fare pak ortodoksë në skajet veriore (në Kosovë e në Malin e Zi) si dhe në skajin lindor (në Maqedoninë Perëndimore).
Identiteti fetar dhe bashkimi fetar ka qenë një nga qelizat më të forta të shoqërive, që kanë aspiruar dhe janë krijuar si kombe. Në vende të ndryshme këto tipare vazhdojnë ende të jenë përcaktuese për zgjedhje të ndryshme apo hartimin e politikave të ndryshme. Në Shqipëri për shkak të ekzistencës së tre besimeve fetare, identiteti fetar u mënjanua nga zgjimi nacionalist i tyre, duke ia lënë rrugën kulturës dhe gjuhës kombëtare. Rasti i shqiptarëve të Maqedonisë, në një shtet multietnik është bash një rast i mirë që identitete të fjetura(si ka qenë rasti i shqiptarëvetë Rekës) apo intregaliste si ka qenë ai i shqiptarëve të islamizuar të përbashkohen në një identitet kombëtar duke ndjekur prirjet e zgjimit të tyre nacionalist, duke u munduar për të nxjerrë vlerat më të mira të tyre dhe jo të imitojnë apo krijojnë identitete të rrema që nuk i qendrojnë kohës.

Bibliografi:
1- Arben Puto. Pavarësia shqiptare dhe diplomacia e Fuqive të Mëdha 1912-1914, Shtepia botuese 8 nëntori: Tiranë
2- Barbara Jelavich. Historia e Ballkanit, Tiranë, 1999, Përpjekja
3- Benedict Anderson, Imagined Communities(Reflections on the Origin and the Spread of Nationalism, London: Verso.7thEd,1996
4- Dr. Mesut idriz. Kovertimi dhe asimilimi I dhimmi-ve në Perandorinë Osmane. 2009, Shkup:Logos
5- Ferdinanto Salleo.(2000).Shqipëria:gjashtë muaj mbretëri.Tiranë: Shtëpia e Librit dhe Komunikimit
6- John Thirkell. Islamization in Macedonia as social process”, në Islam in Balkans, bot. I Jeninifer M.Scarce(Edinbourgh:Royal Scottish Museum,1979)
7- Marenglen Verli. Aspekte rreth krijimit dhe zgjidhjes së çështjes shqiptare.Klean:Tiranë, 2014
8- Miroslav Hroch. The nature of the Nation in John A. Hall ed, The State of the Nation(Ernest Gallner and the theory of nationalism), Cambridge:CUP,1988
9- Nathalie Clayer. Ne fillimet e Nacionalizmit shqiptar. Perpjekja:2009, Tiranë
10- Peter Bartl. Myslimanët shqiptarë në lëvizjen për pavarësi kombëtare, Tiranë Dituria,2006
11- Qerim Lita. Disa burime arkivore për Rekën e Epërme në Sabri Maxhuni-Novosela, Shqiptarët ortodoksë, pjesa e ndritshme dhe e dhimbshme e kombit shqiptar, Prishtinë 2013
12- Ruzhdi Mata. Josif Bagëri, 8 nëntori, Tiranë 1983
13- Stavro Skendi. The Albanian National Awakening 1878-1912. Princeton: Princeton University Press, 1967
14- Stavro Skendi . Zgjimi Kombëtar Shqiptar. Phoenix , Tiranë:2000

Helenizimi qё bёhet nga vet shqiptarёt, sukses i Janullatosit

by

Nga Sotir Mano/*
Kёto 3-4 javёt e fundit kur debati mbi Z. Janullatos si kryepeshkop ka sjellё argumenta pro dhe kundёr qёndrimit tё tij nё Shqipёri justifikimet qё erdhёn nga njerёzit afёr z. Janullatos, ishin tёrёsisht me tendencё pro qёndrimit kokёfortё qё nuk lejonin asnjё diskutim mbi kёtё çёshtje.
Zёdhёnsi Thoma Dhimo na sqaroi se Kryepeshkopi Janullatos nuk e bёn dot liturgjinё nё shqip se e ka tё vёshtirё qё tё flasё shqipe tё rrjedhёshme. Liturgjia qё ёshtё etapa mё e vёshtirё e interpretimit teologjik sipas filogrekёve duhet nga shqiptarёt nё kishё tё dёgjohet nё greqisht. Marrёzi, shqiptarёt kёtё kanё nevojё qё tё dёgjojnё nё gjuhёn e tyre pёrndryshe si mund t’a kuptojnё!. Ndёrsa mёsuesi teolog Thoma Çomёni nuk u muar fare me asnjё argument qё bazohej nё fakte.
Përpara besimtarëve në mbrëmjen e Pashkëve z. Janullatos bëri moral për dinjitetin dhe tekstualisht na tha: “Në ditën e gëzuar të Pashkës, kisha jonë na fton të ndërgjegjësohemi se dinjiteti është kryesisht çështje e brendshme, lidhet me bërthamën e personalitetit njerëzor”. Unë si besimtar ortodoks shqiptar u ndjeva tepër i cënuar në dinjitet kur dëgjova që të flasë për dinjitet tё ortodoksёve shqiptarё z. Janullatos, njeriu që e ka shpurë dinjitetin e shqiptarit në fund të këmbëve.
Tё gjithё artikull shkruesit nё mbёshtetje tё z. Janullatos, duke filluar nga profesora te zёdhёnsa, mёsues teolog, priftёrinj e jo priftёrinj, studjues jashtё e brenda vendit, numёrojnё gradat e z. Janullatos, konferencat ku na ka pёrfaqёsuar dhe numrin e kishave qё ka ndёrtuar. Duke iu referuar replikёs sё z. Thoma Çomёni ndiej tё nevojshme qё tё risjell disa argumenta e disa faktё qё ndodhin pёrditё me kishёn tonё dhe kryepeshkopin e saj.

Kuptimi i replikës zoti teolog është që të përgjigjesh një për një me argumenta të cilat u kundërvihen argumentave që parashtroja unë në shkrimet e mia. Ju z. Thoma mund të thoni plot teorira nga teologjia qiellore në një kohë që jeni shumë larg nga teologjia tokësore e besimtarëve. Unë mësues e edhe ju mësues por për fat të keq me atë “replikë hyjnore” më ringjallët 45 vitet e leksioneve me dokrrat e utopisё komuniste që mbanin instruktorët e Komitetit Qëndror të partisë. Shumë i varfër mu dukët nё gjykim, edhe pse kishit marrë përsipër një mision të pamundur. Kishit shkruar një replikë në “hava” pёr hyjnitё por që nuk thoshte asgjë për ato që po na ndodhin kёtu nё tokёn tonё, nё Shqipёri. Argumentave qё parashtroja unё juve z. Thoma u vinit anёs e anёs njёlloj si ajo macja qё i vjen anёs pjatёs me qull tё nxehtё e nuk e ngjyen dot gjuhёn gjёkundi.
Si mёsues teolog ju z. Thoma e dini qё nё shtёpinё e Zotit objektet flasin me gjuhёn e simboleve. Hyra nё katedralen nё Tiranё me ngazёllimin e Krishtit dhe kur ngrita kokёn lart vura re se ambjenti brenda dhe fasada jashtё dominohej nga ngjyra e bardhё dhe ngjyra blu. Gjithёçka e dekoruar nё ngjyra qё fokusohen te ngjyrat e flamurit grek. (Kushdo qё ёshtё i interesuar mund t’a verifikoj njё gjё tё tillё nё fotot nё internet). Nuk kishte gjurmё tё ngjyrёs sё kuqe, e njohur si e kuqja e Onufrit, tipike e objekteve fetare shqiptare nё shekuj. Megjithёse kishat ortodokse kanё ngjashmёri nё stil dhe ngjyra, te kjo katedrale nuk ka asnjё ngjyrё qё tё tё kujtojё kishat shqiptare nё shekuj. Pra nё Katedrale mbizotёron ngjyra e flamurit grek. Kёto piktura me blu e tё bardhё nё katedrale janё punuar me zell tё madh nga piktorё shqiptarё qё me siguri janё shpёrblyer mirё. Kjo do tё thotё qё duke shkuar nё kishё fёmijёt fillojnё e familjarizohen me kёto ngjyra, u ushqehet fantazia me kёto ngjyra tё flamurit grek, familjarizohen njerёzit me farmacitё greke ku bluja dhe e bardha mbizotёrojnё, me kopёshtet dhe spitalet qё janё ngritur nёn kujdesin e autoritetit tё kishёs sё z. Janullatos, ku tёrheqin vёmendjen simbole tё shtetit grek. Fillojnё e ndjehen shumё zakonshёm njerёzit nё kёto ambjente qё fillojnё t’u japin shqiptarёve ndjesinё sikur janё nё njё pjesё territori tё administruar nga shteti grek.
Mё thoni z. Thoma pёrse njё herё tё vetme nuk u bёn thirje z. Janullatos emigrantёve shqiptarё qё tё mos ndryshojnё emrat shqiptarё me emra grek? Me siguri edhe ju i keni dёgjuar mallkimet “tё ndёrrofsha emrin”, apo “t’u shoftё emri”. Kёto ndryshime emrash janё bёrё dhe janё bekuar nga kisha greke, kurse kisha “shqiptare” me z. Janullatos nё krye i ka bekuar me zell tё papёrmbajtur. Mund tё bёni ju z. Thoma ndonjё koment pёr kёtё heshtje qё mban Z. Janullatos ndaj imponimit sistemik qё autoritetet greke u bёjnё emigrantёve shqiptarёve pёr ndryshimin e emrave?

Nё interpretimin tuaj qiellor ju nuk thoshit asgjë për atë nëse i duhet konsideruar një mëkat z. Janullatos që asnjёherё nuk lutet me zë të lartë për heqjen e ligjit të luftës me Greqinë apo për ndëshkimin e doktrinës së Vorioepirit.! Z. Thoma, ç’ishte ajo përrallisje për vitet e pafund që u dashkan për të përgatitur një prift shqiptar të aftë për të qënë kryepeshkop i Kishës Autoqefale shqiptare? Duke qënë mësues në shkollë fetare si mund të tentoni qё tё na trajtoni mё tepёr se naiv, si leshko, ne shqiptarёve sa të na e bëni kohëzgjatjen e studimeve teologjike për kryepeshkop të atillë sikur ajo shkollё teologjike nё Durrёs po na pёrgatitё Ajnshtajnёt shqiptarё? Ju e dini mirё se primati i kishёs greke Ieronimus II (Liapis) pas studimeve nё shkollёn e filozofisё dhe teologjisё nё Universitetin e Athinёs ka bёrё kualifikime pas universitare nё Austri e Gjermani dhe tёrё koha e studimeve tё mirёfillta si student e specializant nuk i ka marrё mё shumё se 13-14 vjet, po kaq sa z. Janullatos. Prandaj them unё qё ju pёrrallisni dokrra.
Zotit Janullatos i ka dalë boja fare në sytë e shqiptarëve ngaqë besimtarët e fyer në dinjitet e personalitet çfarë nuk i kanë thënë, mbarë e prapë. Zotit Janullatos duhej t’i kish mbetur pak sedër, duhej të mos e linte t’i thahej fare “bërthama e personalitetit të tij njerëzor”, por të gjente një moment të arsyeshëm e të largohej me nderime e me dinjitet. Po jua pёrsёris: njё mik permanent asnjёherё nuk ёshtё I mirёseardhur. Shqiptarët dijnë të jenë mirënjohës, por edhe dinjiteti i tyre i pёrçmuar e ka njё kufi.. Kjo vuajtje e madhe shpirtërore akumulon e akumulon shumë zemërim. Mirëpo z. Janullatos jo që jo, nuk e lëshon istikamin pa urdhër. Bashkohem me arsyetimin e Zotit Llazar Llazari që në shkrimin e tij të para pak ditëve me një urtësi gjykimi për t’u përgëzuar e cilësonte z. Janullatos si “një gjeneral tjetër gramafoni”. Tё tjerё e kanё quajtur me nofkёn “koloneli i Asfalisё” e tё tjerё “gjarpёri me syze”, etj. E kuptoni ju z. Thoma sesa përfund është katandisur figura e një kryepeshkopi? Nesër e më tej kushedi se çfarë nofkash të tjetra do i gjejnë.
Si teolog filogrek ju ftoj që të na shpjegoni ndonjë gjë konkretisht për qëndrimin e z. Janullatos ndaj luftës në Kosovë, për varret pa eshtra të ushtarëve grekë të ngulura nëpër territorin e Shqipërisë, për lapidarët e betejave hipotetike, për ngjarjet e pallatit të kulturës në Përmet, për injorimin e figurës së ndritur të Fan Nolit, etj, etj, etj. Shqiptarё ishin ata qё shkuan e takuan z. Janullatos nё Athinё dhe e ftuan qё tё vinte nё Shqipёri. Sali Berisha ishte ai qё e firmosi kurorёzimin e z. Janullatos kryepeshkop. Me paturpёsinё tipike dhe i ndёrgjegjshёm pёr kёtё vepёrim antishqiptar Berisha thёrriti nё zyrё Uran Butkёn qё sa pёr tё larё gojёn tё bёnin njё protestё butaforike nё kishё ditёn e kurorёzimit tё Janullatosit kryepeshkop. Si Berisha edhe Butka e dinin qё kjo protestё ishte si kofini pas tё vjelave, megjithatё e lanё gojёn. Makinacione tipike tё llojit Berisha poshtёruese pёr dinjitetin e shqiptarit.
Por ju z.Thoma nuk keni sesi t’i pёrjetoni kёto perceptime e ndjesira fyese. Mёsuesi juaj ёshtё z. Janullatos qё ua ka shpёlarё trurin dhe thyer personalitetin me helenizmin e tij kishёtar. Kjo ёshtё filozofia dhe misioni i z. Janullatos qё, helenizimin e shqiptarёve t’a bёjnё shqiptarёt vet me mendjet e helenizuara dhe me duart e tyre. Kёshtu u ngulet nё mendje dhe nё shpirt dhe nuk ka forcё e vullnet Zoti qё ua heq helenizmin pastaj nga zemra.
Ushtarёt grekё manifestojnё me hap rreshtor nё stadiumet e Athinёs duke kёnduar pёr çarje barqesh tё shqiptarёve, ndёrsa dinakёria greke e z. Janullatos nё qёndёr tё Tiranёs jo vetёm nuk i dёnon kёto thirrje por bёn punёn e saj pёr molepsejn e truve tё shqiptarёve. Ky fakt pёrbёn momentin mё kulmor tё aftёsive intelektuale tё z. Janullatos. Thoni si tё doni, por kёtё gjё ia njoh dhe vlerёsoj si aftёsi tё rrallё tё mendjes sё njё njeriu tё fesё. Kjo pёrbёn madhёshtinё e strategjisё sё z. Janullatos. Helenizimin e bёn jo me forcёn e ushtrisё greke. Pёrdor shqiptarёt pёr tё bёrё helenizimin e atyre vet. Kёsaj po ia arrin me sukses nga dita nё ditё. E vlerёsoj me notёn maksimale pёr pёrmbushjen shkёlqyeshёm tё kёtij misioni helenizues. Inatin ia kam po hakun ia jap.
Atё qё Turqia po e bёn prej vitesh pёr islamizimin e shqipёrisё atё po bёn z. Janullatos pёr helenizimin e shqiptarёve.
Prandaj nuk e durojnë dot më shqiptarët shpërfilljen e dinjitetit të tyre kombëtar nga një kryepeshkop i urdhëruar për të bërë sa më shumë që të thahet “bërthama e dinjitetit të personalitet” të besimtarëve ortodoksë shqiptarë. Kam jetuar kaq gjatë sa arrita të shikoj për të keqen e shpirtit tim se shumё shqiptarë të varfër e mbajnё kokën ulur nga varfёria. Me dinjitet tё poshtёruar nuk e ngrehin dot lart. Z. Thoma, një prej tyre jeni edhe ju. Si mësues më i vjetë se ju po ju sjell nё vёmendje një parim që dihet por që ju e keni humbur nё pёrsiatjet tuaja qiellore filogreke: Dinjiteti nuk negociohet. Pa dinjitet njeriu dёshmon qё nuk ka respekt pёr veten e vet. Mos prit pastaj qё tё tё respektojё tjetri. Kёshtu e kam mёsuar unё dinjitetin nё shkollё. Nuk kam dyshim se ju z. Thoma thellё thellё brenda shpirtit tuaj jeni edhe vet i ndёrgjegjёshёm se kjo qё propagandoni ёshtё demagogji nё favor tё helenizimit, mirёpo tё mirat materiale qё ju vijnё mё pas (populli thotё dhuratёs sё grekut mos ju gёzo) ua kanё zёnё sytё dhe mendjen ua kanё greqizuar dhe nuk keni se nga lёvizni, vetёm tё shёrbeni qorrazi.
Kёta shqiptarё qё janё vёnё kokё e kёmbё nё shёrbim tё z. Janullatos u drejtojnё nё shtyp e nё media kёshilla tё helmёta shqiptarёve, nё dukje me njё farё doze naiviteti: Mos u shqetsoni, mesha nё greqisht e z. Janullatos nuk e kёrcёnon Shqipёrinё. Vangjel Dulja, dhjaku i Janullatosit thotё nё anё tjetёr se mesha nё greqisht ёshtё pёr minoritarёt. Mesha greqisht bёhet nё qendёr tё Tiranё e kjo do tё thotё sipas dhjakut Dule se Tirana ёshtё minoritet grek. etj etj. Ja sesa lart ka shkuar pema e helmёt e greqizimit. Po qё mesha greqisht bie ndesh me ato kushte qё pёrbёjnё principe tё jetёs sё njё shteti normal sikurse i pёrmendёte Z. Moikom Zeqo, nuk pёrbёn poshtёrim tё dinjitetit tё shqiptarёve? Unё i pyes kёta shqiptarё nё shёrbim tё Janullatosit: po njё meshё shqip nё Athinё pёr emigrantёt shqiptarё (emёr ndёrruar – tё mallkuar) pёrse nuk lejohet?, pёrse privohen tё mjerёt pёr tё dёgjuar nё shqip fjalёn e Zotit? Mos prisni qё z. Janullatos tё japё shpjegime apo tё reagoj nё lidhje me kёto qё shkruaj unё dhe tё tjerё autorё shqiptarё. Pёr kёtё punё ai ka mashёn, shqiptarёt qё e mbjellin me duart e tyre helenizmin, kёshtu hidh gurin e fshih dorёn ёshtё mbjellё gjithmonё helenizmi nё shqipёri. Nuk jam i sigurtё nёse ka mbetur ndonjё OJQ e pa infiltruar nga helenizmi. Madje nuk jam i sigurtё as pёr Komitetin shqiptar tё Helsinki pёr tё drejtat e njeriut, mbasi asnjёherё nuk kam lexuar ndonjё protestё tё fuqishme tё tyre pёr cёnim tё tё drejtave kushtetuese tё shqiptarёve ortodoksё.
Disa herё personalitete tё jetёs kulturore shqiptare kanё reaguar fuqishёm ndaj kёtij poshtёrimi filogrek. Mё kujtohet thёnia e Z. Dritёro Agolli nё njё intervistё: Eshtrat m’i hidhni nё lumё se nuk dua qё tё m’i dhjesin grekёrit. I fuqishёm ka qёnё zёri i zotёrinjve Pёllumb Xhufi e Artur Zheji, tё cilёt kanё pёrgёzimet e ndjera tё shqiptarёve tё vёrtetё.
Prapё se prapё asnjё lёvizje nga Qeveria shqiptare. Asnjё iniciativё institucionale nga Parlamenti shqiptar ku si zёvendёs kryetar parlamenti qёndron dhjaku i Janullatosit Vangjel Dulja. Çfarё pret parlamenti shqiptar, shteti shqiptar, pёrse nuk veprojnё ndaj poshtёrimit tё dinjitetit dhe tё drejtave njerёzore tё shqiptarёve, apo presin qё tё fillojnё njёherё protestat dhe pastaj tё zgjohen nga letargjia helenizuese!!!.
Nga njё anё islamizmi ekstrem e turqizimi dhe mё anё tjetёr helenizmi i z. Janullatos me shёrbёtorёt e tij shqiptarё nё politikё dёshmojnё fatkeqёsinё se shteti shqiptar ёshtё me zemrek tё prishur.
*mёsues nё pension