Analiza – Page 954 – Dielli

“Instinkti i zanatçiut” dhe “truri i zvarranikut”

August 13, 2013 by dgreca

Shkruan: Bardhyl Mahmuti/

Publiciteti që iu dha në mediumet shqiptare akuzave “të Fatos Lubonjës” dhe “të Arben Idrizit” kundër personaliteteve më të shquara të historisë së re të Kosovës u përpoqën ta arsyetojnë me njërën nga të drejtat themelore të njeriut: të drejtën për të shprehur lirshëm mendimin e vet!

Në shkrimin tim të titulluar «’Mendim i lirë’ apo ‘skizofreni politike’» nxora në shesh se nuk bëhej fjalë për mendim të lirë por për shpërndarje të kualifikimeve serbe të sintetizuara në të ashtuquajturën “Bela Knjiga”(“Libër i bardhë”) dhe të titulluar “ Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovo i Metohiji (Terrorizmi shqiptar dhe kriminalitetit i organizuar në Kosovë dhe Metohi, teksti origjinal me rreth 200 faqesh gjendet htt://sorryserbia.com/wp/belaknjiga.pdf)

Për të fshehur burimin e vërtetë serb të cilësimeve për “vrasës” dhe për “kriminel” Fatos Lubonja drejton gishtin nga libraritë evropiane, ku “qarkullojnë lirshëm” librat me kualifikimet e lartpërmendura, ndërsa Arben Idrizi deklaron haptazi se përkundër asaj “se nuk ka as prova dhe as shenja për t’i akuzuar si vrasës dhe si kriminel” ai e bën këtë “duke u bazuar në instinktin e zanatit të vet prej shkrimtari dhe intelektuali”. Madje, këtë formë të denoncimit publik dhe “pa prova” ,Halil Matoshi dhe “zanatçinjtë tjerë me instinkt” përpiqen ta ngrenë në nivelin e “detyrës për intelektualin”!

Në shkrimin e sotëm do të përpiqem të nxjerr në shesh atë që fshihet prapa “instinktit të shkrimtarit”, “instinktit të intelektualit” dhe “instinktit të zanatçiut” te të cilat bazohen Arben Idrizi dhe kompania e tyre. Zhveshja e këtyre nocioneve do të na mundësoj të kuptojmë edhe një dimension të mekanizmave përmes të cilave tentojnë që ‘vizionin serb për Kosovën’ ta mbanë gjallë në hapësirën mediatike shqiptare.

Në këtë kontekst, nocioni ‘instinkt’ del si nocion qendror. Për këtë arsye po ndalem shkurtimisht dhe po përmendi disa nga të dhënat shkencore lidhur me këtë nocion dhe nocionet që janë në raport me te.

E shoh të udhës të përmendi faktin se filozofi, doktori i mjekësisë dhe themeluesi i psikologjisë amerikane, William James, në vitin 1870 evokoi idenë e ndarjes së trurit në tri shtresa dhe secilës prej tyre i atribuoi funksione të caktuara. Mbështetur mbi këtë orientim hulumtues, një shekull më vonë, në vitin 1971 neurologu amerikan Paul Donald MacLean, në veprën e njohur ‘Tre trurët e njeriut’ e zhvilloi teorinë e tri niveleve të trurit që korrespondojnë me tri periudha të zhvillimit të gjallesave.

Për temën tonë është me rëndësi të theksojmë se strukturat e moçme të trurit të njeriut, që ngërthejnë funksionet dhe veprimet më të thjeshta dhe që paraqesin qendrën e reagimeve të menjëhershme dhe të pamenduara (instinktive) dhe që janë të lidhura me luftën për mbijetesë të gjallesave, neurologu amerikan Paul MacLean e emërtoi si «truri reptilian». Ky emërtim u bë për arsye se forma e pavetëdijshme dhe instinktive e veprimeve dominon te reptilët (zvarranikët)! Për dallim nga zvarranikët, truri i njeriut zhvilloi, sipas të njëjtit autor, edhe dy struktura të veçanta: «truri limbik», si qendër të emocioneve dhe «truri noekorteks», si qendër e tërësisë së aktiviteteve të vetëdijshme dhe intelektuale.

Kjo teori gjeti mbështetje të madhe në mesin e neurologëve, biologëve dhe psikologëve.

Përkundër vërejtjeve që mund t’i bëhen kësaj teoria, pas zbulimeve të ‘epokës së gjenetikës’, të gjithë pajtohen se vlera e kësaj teorie qëndron në trajtimin e trurit si organ që është produkt i evolucionit miliona vjeçar dhe që përbëhet nga struktura të ndryshme që janë prezent edhe te gjallesat tjera.

Një e arritur tjetër e madhe e shkencës qëndron në verifikimin e faktit se neuronet, për dallim nga qelizat tjera që ripërtërihen vazhdimisht, ato mbeten të njëjta tërë jetën tonë. Ky fakt na mundëson të kuptojmë mekanizmin e memorizimit të të dhënave, (gjuhës, ideve, figurave…) dhe në raste të nevojshme t’i transmetojmë këto njohur të ngulitura në neuronet tona që përcaktojnë kujtesën. Sidomos, në pjesën ballore të trurit (lobin frontal) ku janë qendrat e mendimit, kujtesës, logjikimit, krijimit artistik etj…

Mirëpo, një fazë tjetër vendimtare që të mund të qarkullojnë informatat e memorizuara nga një neuron në tjetrin, vendosja e lidhjeve në mes të tyre është e domosdoshme. Këtë funksion të lidhjes (të konektimit) e kryejnë sinapsat. Pra, sinapsat vendosin lidhjet e komunikimit të neuroneve, në shikim të parë të pavarura, që të komunikojnë dhe të përçojnë informacionet e njëjta…

Kjo është në “aspektin mikro”! Ti kthehemi “aspektit makro” të temës së transmetimit të informatave!

Në artikullin « Mbi vrasësit tjerë » Arben Idrizi si ‘ fakt ‘ për ‘ vërtetësinë’ e akuzave të Fatos Lubonjës sjell ‘të qenurit intelektual dhe instinktin e zanatit të tij’. Në të njëjtën logjikë ai deklaron për ‘vërtetësinë’ e ‘akuazave të ‘veta’ se ‘ unë e di, pa i pasur provat e shenjat, por duke u mbështetur në zanatin dhe instinktin e zanatit tim prej shkrimtari, se vrasës është ….. etj. etj. ‘

Dikujt mund t’i duket i rastësishëm togfjalëshi ‘instinkt zanati’ ( ‘instinkt shkrimtar’ apo ‘instinkt intelektuali’) dhe si rezultat i mosnjohjes së teorive shkencore të funksionimit të trurit.

Mirëpo, përdorimi i nocionit ‘instinkt’, që është karakteristikë dominonte (por jo e vetme) e zvarranikëve, në vend të ‘intuitës’ dhe ‘inteligjencës’, që karakterizon njeriun dhe sidomos shkrimtarin dhe intelektualin nuk është rezultat i mosnjohjes apo rastësisë.

Nëse përqendrohemi shkurtimisht në pjesën e mësipërme të teorive shkencore të funksionimit të trurit do të shohim se përpjekjet për ta paraqitur si rezultat të ‘instinktit’ listën dhe cilësimin e shqiptarëve për ‘vrasës’ dhe ‘kriminel’, fshehin ‘SINAPSËN’ serbe që përmes pendës së ‘zanatçinjve me instinkt’ bën konektimin e ‘trurit të zvarranikëve’ për të transmetuar informatat e të ashtuquajturës “Bela Knjiga”(“Libër i bardh”) të përpiluara nga institucionet inteligjente të Serbisë!

Përpjekja që t’i atribuoni ‘instinktit’, që buron nga ‘truri juaj i zvarranikut’, transmetimin e shpifjeve dhe insinuatave të shërbimeve inteligjente serbe kundër personaliteteve më të shquara të luftës çlirimtare të Kosovës është strategji e shfajësimit.

Mirëpo, krahas pafajësisë që përpiqet të nënkuptojë, atribuimi i këtyre veprimeve ‘instinktit’ nxjerr në shesh edhe strategjinë e mbijetesës së llojit. Në këtë strategji agresiviteti, siç thekson neurologu amerikan Paul Donald MacLean, është element konstituiv i veprimit për mbijetesë.

Agresiviteti dhe frika për ruajtjen e llojit del haptas në shkrimet e “shkrimtarëve dhe intelektualëve zvarranikë” të tipit Lubonja, Idrizi, Matoshi etj.etj. “Akuzat nga njëra anë dhe frika ‘se mund të të vrasin si qen’ nga ana tjetër, siç bën Arben Idrizi, janë manifestime të këtij agresiviteti ‘instinktiv’ të ruajtjes së llojit të neuroneve të konektuara nga ‘Sinapsat’ e Shërbimit Inteligjent të Serbisë për të mbajtur gjallë ‘vizionin serb’ në Kosovë.

Dhe në fund, ne ‘turma pa mend e me muskuj’, siç ju pëlqen t’i quani mbështetësit e vizionit shqiptar për Kosovën dhe për personalitetet që bënë historinë moderne të saj, e dimë se akuzat që ngriti Shërbimi inteligjent i Serbisë dhe që ju i transmetoni ‘instinktivisht’ me ‘trurin e zvarranikut’ janë, ashtu siç e pranoni edhe vet në shkrimet tuaja, PA PROVA DHE PA SHENJA!

Por, kjo formë e transmetimit të shpifjeve dhe njollosjeve serbe në mediumet shqiptare nxjerr në shesh PROVAT DHE SHENJAT e urrejtjes ‘instiktive’ të zvarranikëve që në Kosovën e pavarur humbën privilegjet që kishin gjatë simbiozës së vëllazërim-bashkimit me Serbinë!

13 gusht 2013

SHTETI E HARROI 25 VJETORIN E VRASJES TË HAVZI NELËS NGA DIKTATURA

August 12, 2013 by dgreca

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Shteti shqiptar që pretendon të jetë demokratik e harroi Havzi Nelën në ditën e tij të vrasjes, kur u mbushëm plot një çerek shekulli nga kur diktatura përbindëshe e vari në mes të qytetit verior. Pikërisht më 10 gusht 1988, disa muaj përpara rrëzimit të Murit të Berlinit dhe në prag të përmbysjes të sistemit komunist dhe një vit e ca se në Shqipëri të shpallej i ashtuquajturi pluralizëm.
Tranzicioni postkomunist ka mbushur 23 vjet, ndërsa 25 vjet më parë, në qytetin e Kukësit, kur posa kishte nisur agu i një dite vere, Ramiz Alia urdhëroi varjen e poetit, ndërkohë që edhe sot e kësaj dite, dy dekada e gjysmë pas atij akti makabër dhe barbar, familja e poetit është në mëshirë të fatit, ndërsa vetë poeti i harruar nga shteti.
Sepse nëse, shteti do të kujtohej për poetin Havzi Nela, dita e 10 gushtit do të duhej të ishte në kalendarët e kujtesës të kombit, dhe meqë ishte vit jubilar, shteti do të duhej ta kujtonte me dinjitet. Nëse shteti nuk e kujtoi Havzi Nelën, kjo do të thotë se shteti nuk ka dinjitet.
Shqiptarëve u duhet një shtet me dinjitet dhe ky duhet të jetë objektiv kombëtar. Krimet e diktaturës nuk mund të harrohen kurrë. Kriminelët që vranë poetin duhet të njihen si të tillë dhe historia e të vërtetës duhet të shkruhet, si është shkruar në të gjitha vendet e ish-bllokut komunist që patën të njëjtën eksperiencë si ne. Diktatorët nuk rehabilitohen, kush rehabiliton diktatorët është pasues i tyre.
Më 10 gusht 2013, kur poeti Havzi Nela i mbushi 25 vjet nga dita që regjimi monstruoz e vari në mes Kukësit, shteti heshti dhe e kaloi në heshtje këtë datë.
Kurse një poet kukësian shkruante „Dita e sotme e ka emrin e Havzi Nelës“.
Shteti nuk u kujtua as në Facebook ta kujtonte Havzi Nelën, ndërkohë që ishin me qindra shqiptarë ata që i mbushën muret e tyre me poezitë rebele të poetit të varur nga diktatura. Poezitë e poetit i kanë mbijetuar harresës. Poezitë e Havzi Nelës bëjnë thirrje për kujtesë!
Më 10 gusht kryeministri shqiptar në Facebook i gëzohej 600 mijë miqve të tij që ka në rrjetin social. Një ditë më parë ai kishte uruar skuadrën e Kukësit për fitoren në futboll. Për Havzi Nelën kishte zgjedhur të shkruante asnjë fjalë.
Jozefina Topalli, kryetarja e parlamentit të Shqipërisë, të premten më 9 gusht 2013, do të kujtonte 50 vjetorin e Whitney Houston, ndërsa të shtunën, ditën e vrasjes të poetit, në murin e saj ka të vendosur një thënie të poeteshës amerikane Maya Angelou, se „pa kurajo nuk do të mund të praktikojmë asnjë vyrtyt tjetër me koshiencë“. Maya Angelou, e cila në ditën e inaugurimit të mandatit të parë të Presidentit Clinton do të recitonte poezinë e saj „On the Pulse of Morning“, njihet si një aktiviste e shquar dhe ikonë e të drejtave të njeriut. Në krah të saj në murin e Kryetares të Parlementit të Shqipërisë, do të shkonte shumë bukur edhe një poezi e Havzi Nelës.
Pas Maya Angelou në vallin e saj zonja Topalli kishte vendosur „Puthjen“ e simbolistit Gustav Klimt, duke treguar ndjeshmërinë që kishte provuar kur e kishte parë „Der Kuss“ të Klimtit në Vjenë, e cila i ishte dukur më e bukur se Mona Liza, që ndodhet në Luvër në Paris. Për Havzi Nelën asnjë fjalë.
Për të ilustruar kopertinën e librit tim poetik „Unë jam e përjetëshme“ kam zgjodhur „Pemën e jetës“ të Gustav Klimt, pra gustot e mia paskan pika takimi me kryetaren e Parlamentit të Shqipërisë, por unë nuk e harrova Havzi Nelën. Dhe si unë, edhe plot shqiptarë të tjerë. Ndërsa shteti e harroi. Ne që e kujtuam nuk kemi pushtet politik, nuk kemi servila që na sillen rrotull, nuk kemi asnjë privilegj shtetëror, punë e madhe fort, nuk jemi kryeministra, nuk jemi numri dy i shtetit, nuk jemi shteti, por ne jemi shqiptarë me kujtesë dhe e kemi të ngulur në memorien tonë Havzi Nelën.
Natyrisht që nuk e kishin harruar as të ish-përndjekurit nga diktatura komuniste. Midis tyre Besim Ndregjoni, iniciues që Presidenti Bamir Topi t’i nderonte me titullin e lartë „Nderi i Kombit“ tre poetët e vrarë nga regjimi stalinist Havzi Nela, Vilson Blloshmi, Genc Leka dhe avokatin e publicistin e shquar, të vëllain e Arshi Pipës, Myzafer Pipa. Me rastin e 25 vjetorit të varjes, Besim Ndregjoni kishte mbledhur të afërmit e poetit, bashkëvuajtës të burgjeve të diktaturës, midis tyre edhe Ministrin e Kulturës Visar Zhiti, i cili u kishte vënë në dispozicion sallën e mbledhjes, por shpenzimet i kishte marrë përsipër organizuesi i takimit.
Ndërsa po ndiqja kronikën e aktivitetit në TV e Tiranës, dëgjova shkrimtarin dhe intelektualin e shquar Agim Musta, 13 vjet i bugosur ne ferrin e burgjeve te sistemit çnjerëzor, që nuk ndalet kurrë së denoncuari krimet e regjimit komunist, i cili përpara kamerave shprehte indinjatën dhe revoltën e tij pasi mbledhja përkujtuese për Havzi Nelën ishte bërë në sallën e Ministrisë të Kulturës ku vazhdojnë të jenë si në diktaturë fotografitë e kupolës të shtetit komunist, të Ramiz Alisë e Manush Myftiut, pasi kanë qënë edhe ministra kulture.
Merni me mend fotografia e poetit Havzi Nela qëndroi në sallën e Ministrisë të Kulturës të Republikës të Shqipërisë, të të ashtuquajturit shtet demokratik, sa mbaroi aktiviteti, për një ose dy orë, ndërsa fotografitë e xhelatëve të tij vazhdojnë të mbeten aty! Kur do të duhej të ndodhte e kundërta, që në hollin e institucionit shtetëror të kulturës të zhdukeshin fotot e kriminelëve, dhe në vend të tyre të vendoseshin fotot e poetëve, shkrimtarëve dhe njerëzve të kulturës, si ata të vrarë nga regjimi, ashtu edhe ata me kontribute identifikuese për kulturën shqiptare.
Ju lutem, nuk them që të fshihet me fshesë gjithçka. Sepse ne e jetuam si komb diktaturën, e megjithatë në atë periudhë kemi shumë emra artistësh që ngritën në piedestal artin ku kontribuan me arritjet e tyre. Por them të hiqen eksponentët e krimit komunist dhe çdo figurë pa integritet moral e kulturor.
Më 10 gusht 1988 poeti Havzi Nela u var në litar, në mënyrë mesjetare, me firmën e Ramiz Alisë. Mijra e mijra familje shqiptare u internuan pa nam e nishan në Gulagët e diktaturës komuniste me firmën e Manush Myftiut, kryetarit të Komisionit të internimeve. Ndërsa shteti që pretendon të jetë demokratik fotot e këtyre xhelatëve i ka të vendosura në hollin kryesor të Ministrisë të Kulturë, ku fotografia e Havzi Nelës, viktimës së tyre qëndroi në atë holl aq kohë sa zgjati një aktivitet përkujtues . Zot i madh, ku je!
Dhe në vend që të tronditet nga këto fakte rrëqethëse, shteti i ashtuquajtur demokratik ua tregon dhëmbët të gjithë atyre që e kujtuan Havzi Nelën dhe ne gazetarëve që guxojmë të indinjohemi e ta denoncojmë harresën e tij!

25 VJET NGA VRASJA E POETIT HAVZI NELA DHE PAFUQIA PËR T’U NDARË NGA E KALUARA

August 10, 2013 by dgreca

Nga AFRIM KRASNIQI/

Një mësues, poet dhe njeri rebel, Havzi Nela, e varën në litar publikisht në Kukës më 10 gusht 1988. Ishte koha kur regjimi në ikje donte të tregonte forcë, fliste për demokratizim dhe ndërkohë kryente akte terrori ndaj çdo lëvizje liberale. Varje publike, denigrim publik të kufomës, siç bëri në Korçë dhe Shkodër me disa të rinj të vrarë në kufi duke ikur, siç bëri në Kukës me Nelën, sic bëri në Sarandë e ndonjë qytet tjetër. Kohë për t’i kujtuar, nderuar dhe për të mos harruar sa kriminal dhe stalinist ishte regjimi që lamë pas 23 vjet më parë!
Përvjetori i vrasjes së H.Nelës tregon njërën anë: sistemin, dhe lihet pas një anë tjetër po me kaq rëndësi: reagimi ynë shtetëror e shoqëror. Emri i tij është përmendur shpesh, dhe në shumicën e rasteve, jo për të nderuar atë, por për të kritikuar dhe sulmuar politikisht emra politikë që lidhen direkt apo indirekt me vrasjen e tij! Në rastin e emrave të përfshirë direkt është e drejtë përmendja, madje edhe gjykimi historik, por është e padenjë ndarja e një emri nga një tjetër në varësi nga pozita e sotme e ndonjërit prej tyre apo pinjollësve të tyre. Në rastin e emrave të përfshirë indirekt është e drejtë kur jepet informacion dhe kërkohet një reflektim moral, por është e padrejtë kur përdoret për të denigruar në funksion të politikës së ditës, apo duke veçuar një emër nga 12 të tjerë të përfshirë në të njëjtën formë. Fatkeqësisht kjo ndodh, sepse vdekja, nderimi, rivlerësimi dhe gjithçka tjetër vijojnë të kenë vlerë, vetëm nëse kanë lidhje politike!
Le të marrim H.Nelën: edhe pse u përdor kaq shumë në retorikë politike, e di publiku se familja e tij nuk ka përfituar asnjë trajtim dhe kompensim financiar, për shkak se akti i tij hyn në kategorinë e terrorit dhe ligji i kompensimit të ish përndjekurve e përjashton nga e drejta e trajtimit? Është në dijeni publiku se familja e tij jeton në kushte minimale jetese dhe vetë bashkëshortja ishte një votuese publike kritike me qeverinë aktuale (në ikje), ndërkohë qëata që e dënuan, sot përfitojnë trajtime speciale financiare nga qeveria dhe shteti “demokratik”?Është në dijeni publiku se një pjesë e madhe e atyre që keqpërdorin sot emrin dhe aktin e tij disident në vitin 1988 kanë qenë anëtarë apo funksionarë të PPSH në Kukës dhe rrethet rreth tij, kanë qenë punonjës në zyrat e Komitetit Ekzekutiv apo strukturën e lartë të propagandës së regjimit? Ata kanë të drejtë të ndryshojnë mendim, por jo të shndërrohen nga avokatë të vlerave të disidencës kundër të cilës punuan një jetë të tërë, përfshirë edhe verën e nxehtë të vitit 1988. Është në dijeni publiku se krijimtaria e Nelës është botuar falë përkushtimit të një personi të vetëm (P.Palushi) dhe jo të një projekti rehabilitues të qeverive që keqpërdorën emrin e tij? Është në dijeni publiku se ata që sot bërtasin në podiume parlamentare e FB për Nelën edhe më 1990, pra dy vjet pas pushkatimit të tij, bënin thirrje publike nderimi për R.Alinë, më 1992 propozonin për deputet kreun e trupit gjykues që dënoi atë, dhe dy zyrtarë të tjerë të përfshirë në arrestimin e denoncimin e tij u bënë zyrtarë “demokratikas” pas ndryshimit të sistemit? Etj, etj.

Rasti i abuzimit politik “Nela” nuk është i vetëm, është një nga dhjetëra paradokset e tranzicionit! P.sh, pak vite më parë drejtuesi i Kuvendit ekspozoi një foto me deputetët disidentë të vitit 1946-1947 në muret e parlamentit, por më parë ishin kujdesur të fshinin emrin e prokurorit dënues apo të hetuesit të çështjes, të dy emra fëmijët e të cilëve u bënë, njëri ministra e deputetë gjatë qeverisjeve të PD. Kur nderohen çifti i mësuesve që u vra në kufi në Shkodër më 1990 nuk përmenden emrat e ushtarakëve “vigjilentë” sepse njëri prej tyre ishte deri përpara pak kohësh drejtues i lartë i policisë dhe shërbimit sekret. Kur flitet për demonstratat antikomuniste në Shkodër 1989-1990 dhe dënimet ekstreme politike nuk përmenden emrat e prokurorit dhe as gjykatësve sepse ata pas vitit 90 u bënë deputetë e drejtues kryesorë të gjykatave“demokratike”. Kur flitet për arrestimin e grevistëve studentë më 1991 nuk përmendet emri i prokurorit që kërkoi vite të tëra burgim, sepse ai, prej vitesh vijon të jetë avokat i politikanëve kryesorë të qeverisë në ikje. Kur flitet për mbylljen e kishave dhe xhamive, nuk përmenden nismat rinore të një gjimnazi në Durrës dhe njërit në Tiranë ku dy prej protagonistëve kryesorë u bënë (dhe janë ende) deputetë apo politikanë të lartë të PD e PS! Kur flitet për demonstratën antikomuniste në Elbasan 1990 nuk përmenden zyrtarët e lartë që u përfshinë në dënimet e ashpra të tyre, sepse ata prej vitesh kanë veshur kostumin antikomunist! Kur flitet për dënime politike të figurave të njohura të kulturës dhe artit, sidomos në vitet 70, lihen mënjanë emrat e ekspertëve dhe dëshmitarëve denoncues, shumë prej të cilëve janë edhe sot, aktorë më rëndësi në jetën politike e publike. Kur flitet për gjyqet politike të viteve 60, siç përmend edhe Kadare, del një foto gjykatësish të rreptë ushtarakë, njërit prej të cilëve që sot nuk i përmendet emri në foto, në fakt sot i jepet titulli i krye-disidentit politik. Kur flitet për ngjarjet e ambasadave më 1990 dhe dhunën ndaj rinisë rebele antikomuniste, shumë prej protagonistëve të kësaj dhune vullnetare, janë sot kudo, në jetë politike, parlament, në media dhe vendimmarrje ekzekutive…..
Dhe së fundi, përpara rastit “Nela” patëm rastin “Popaj” familja kurajoze që hyri në ambasadën italiane. Kush u kujtua për ta, kush i kërkoi, kush i nderoi, kush shkroi historinë e tyre sa tragjike aq edhe hollivudiane?? Askush. Sepse politika e ditës nuk pati ndonjë interes. Dhe lamë në anonimitet diçka për të cilën do të duhet të ishim krenarë!….
Shkurt dhe shqip: nuk ishim dhe nuk mund të ishim të gjithë bashkëvuajtës dhe bashkëfajtor, por shoqëria shqiptare nuk e ka bërë asnjëherë ndarjen me të kaluarën, nuk ka treguar ende vlera morale që e distancojnë nga gabimet dhe fajet, nuk ka gjetur ende mekanizmin e vendosjes së drejtësisë dhe as të rehabilitimin e të vërtetave historike! Gjithçka ajo ka bërë ka qenë një lojë me maska, përdorimi ekstrem i ngjarjeve dhe emrave për qëllime politike të ditës, konsensusi për të mbetur peng i të kaluarës dhe paaftësia për të krijuar themele të forta morale drejt të ardhshmes! Ndaj përvjetori i H.Nelës sot më shumë sesa rast tjetër për gjueti shtrigash politike, vlen për ti thënë atij dhe brezit disident që ai përfaqësoi, se shoqëria shqiptare ende e mban litarin në grykë, ende nuk është çliruar, ende denigron vlera e virtyte dhe ende nuk ka forcë, kurajë dhe as vullnet për ndjesë publike, për katarsis moral dhe të paktën, për të mos përsëritur gabimet e fajet e të kaluarës. Përkundrazi.

DILEMA HAMLETIANE E FISHTËS

August 10, 2013 by dgreca

NGA BEHAR GJOKA/

Poezia “METAMORPHOSIS” gjendet tek vëllimi poetik “Arnzat e Parnasit”, njërit prej librave nga më cilësorët të Fishtës qoftë për frymën e përcjellë, qoftë për shkathtësinë e mjeteve shprehëse. Ajo, poezi ka gjithsej 268 vargje, pra duke e kapërcyer pragun e një poezie të shkurtër, ku pulsojnë ndjesitë zemërake të kundërshtimit të realitetit mjeran, jo vetëm të vitit 1907, që i përket kohës shkrimore. Më tepër të rrudhjes dhe ndrydhjes së karakterit, të përshtatjes nënshtruese, të mbytjes së identitetit, deri në shndërrim total, të prishjes së natyrës së shqiptarit, ku shpalohet mllefi dhe zhgënjimi, toni dhe gjuha sarkastike, për t’i vënë barriera frenuese këtij mjedisi, që rrëshqet drejt rrokopujës. Duke u skeletuar kështu si një poemth sarkazëm, që ta ndërmend kohën, por që ndërkomunikon edhe me këndej kohën…

GJURMË TË UNIT POETIK

Frymëmarrja e vargjeve të kësaj poezie, ashtu si edhe ato të “Lahutës” apo te “Gomari i Babatasit” etj, ruan dhe shpërfaq tiparet e poetikës fishtiane: komunikimin e drejtpërdrejtë, bisedën e hapur, kur prek nër plagët tjetërsuese të botës shqiptare, si dhe gërshetimi i poezisë me retorikën. Pra, poezia “Metamorphosis” edhe njëherë formaton artin ku poeti shkrihet me bariun shpirtëror, çka në këtë rast ravizon një përmasë specifike të unit poetik:

– të lirikës së kulmeve dëshpërimore,

– të lirikës së zemëratës së fundme,

– të lirikës së shpresave të fikuna, që djegin dhe përvëlojnë.

Tonaliteti mbizotërues sarkastik i një mallkimi sipranie, kur është mbushur kupa e durimit, i përthyerjeve të trefishuara të unit poetik, por megjithatë asgjëkundi doravet padre Gjergj Fishta, ndikojnë për të shpërndarë mjegullën rozë, endur me pe të zi mbi poetikën e bardhë fishtiane…

HERO LIRIK I SHUMËFISHUAR

Pavarësisht ndërkomunikimit konkret dhe disaplanor, që e bartin vargjet e kësaj poezie, përthyerja e heroit lirik, madje paraqitja e tij si shumësi, i japin lirikës zemërake temporitëm dhe shprehësi të mirëfilltë artistike.

Së pari: Hero i kundërvënies ndaj realitetit rretheqarkues, që dita ditës zhbëhet, shpërfytyrohet dhe rrudhet si ndërgjegje, që na prezanton poetin e njohur, me ndjenja të përndezura, që, vazhdueshëm rezbitet nër plagët e pyllishtës, ku noton përditshmërinë shqiptari.

Së dyti: Hero lirik që grish në ndihmë të vetë historinë, faktet e njohura dhe të pranuara si të tilla, si ndër vargjet:

“ Por n’dashtë : le të thohet

Se dredhoi Leka,

Veç kurr mos t’thohet,

Se ka mbet Leka. ”(1990: 27),

si një deklamim i hapur i cilësisë që mbart.

Së treti: Hero lirik i ngashënjyer për të rrëmuar dhe kërkuar edhe përtejhistorie, kur i thërret Orfeut, “poetit më të shquar që jetoi para Homerit” (1987: 182), formulim që e hasim tek “Fjalori Mitologjik”, që vjen si i tillë, posaçërisht:

“E ka me e gjetun

Ndo’i farë Orfeut

Qi lavdet-t’ua

T’i a kndojë dheut. ” (1990: 31),

që ta sjell ndërmend piskamën, që ia drejton vetë Homerit, në poezinë “Ditën e të Shuemvet”, tek libri “Mrizi i Zanave”, vëllimit poetik që gdhend portretin e lirikut të vibracioneve këndellëse poetike dhe të një vokabulari farfuritës, sidomos kur thosh:

“Qi për liri t’Shqypnis’u bane flie:

Namin e tyre për m’e kndue si duhet,

Omiri lypet, lypet Iliada!” (1999: 24),

si dhe pasthirrmat buçimtare, që Fishta ua përthekon, hera-herës, orëve dhe zanave tek “Lahuta”. Materia e përthyer në këto forma, përveç se dëshmon tipin e poezisë klasike, madje që ngandonjëherë të përkujton Ovidin dhe metamorfozat e tij, veçse këtu me një funksion dhe semantikë të përmbysur, shpërfaqin dimensionin moral dhe artistik të poetit moskokëçarës si shprehësi, veçmas si kod i përplotësimit, kundërshtues i realitetit të atëhershëm, por edhe më gjerë se kaq…

KONTRASTI NDJENJOR

Poezia “Metamorphosis” duke qenë një dëshmi e dhimbcave sipërore, për atë farë shkërbimi që ka ndodhur dhe do të ngjante pa shkëputje me bashkëkombasit, faktikisht shënon një staturë të re poetike, në sendërtimin me nota sarkastike, të realitetit belban dhe shurdhmemec. Në njëfarë kuptimi, më së shumti ajo është poezi e kontrastit ndjenjor. Vargjet nistore:

“Qe besa, or burra,

Nuk dij kah t’çajë,

Mbasi do t’thirret

Sod derri dajë…

Me armiq t’Shqypnis

Un’pa u frigue

Mjaft jam i mjeri

Kacagjelue.

Po e kam pasë thanun

Deri sivjet:

Lum aj qi shkrihet

Për atme t’vetë” (1990: 24),

të cilat vetëm sa parashtrojnë vorbullën ndjesore, përhumbjen shpirtërore ku ka ra tashmë poeti. Më së fundi, kjo moçalishte përthithëse e jetës dhe oksigjenit, mund të përballet, nëse është e mundur, me ballëvëniet totale. Ndërkohë që antivlerat gëzojnë qytetari dhe nderim, vesi shpërblehet për virtyt, amoraliteti shpërndan mandate morali, hapësira e dinjitetit njerëzor ngushtohet çmendurisht dhe zhytet, pa përvuajtje nëpër zgafellat e pluhurosura dhe gjithë të gënies. Pozicioni sfidant, aspak lakmues dhe famësjellës, përkundrazi si shkak për ta keqkuptuar dhe lançuar, i Fishtës, shpaluar gjithkund në krijimtarinë e tij letrare, tek poezia “Metamorphosis” ka më tepër gjasë, të posedojë tepri qytetarie dhe sakrifice autoriale, në emër të përndritjes dhe shpëtimit të shqiptarit prej dangave dhe përllomjes. Poeti rreket të shpëtojë sa të mundet nga llumhania, ndonëse, për hir të së vërtetës filtrit të zemërimit nuk i shpëton gjësend, për të mbërritur tek përmbyllja fundore:

“Njata qi zhaben

N’këtë jetë t’a rrasën

Kështu kanë me t’shkrue

Mbi vorr ty rrasën:

Ktu njaj fatbardhi

Asht t’ue pushue

Për Fe e për Atme

Qi pat jetue. ” (1990: 32),

ku poeti raporton logjikën e ftohtë, bash si akulli, si dhe vlimin zemrak kundërvënës, ka gjetur shesh prehjeje në përvojën e lashtë, si gjurmë e qytetërimit që aderojmë ta përqafim sa më parë…

RITMIKA E PESËRROKËSHIT

Ajo çfarë e veçon poezinë, mbase me të gjithë veprën autoriale, që përbën vatra ku gjëmon tetërrokëshi tradicional i poetikës së shqipes, është kadenca ritmike e përshpejtuar e vargjeve, që përftohet nga lëvrimi i vargut me pesë rrokje. Ky lloj vargu, promovuar nga N. Frashëri me “Fjalët e qiririt’, si dhe nga A. Z. Çajupi në poezinë “Shqipëtar”, natyrisht, tek ky i fundit, duke përthyer tetërrokëshin karakteristik në dy formante, përkatësisht, në një njësi me pesë rrokje dhe në një njësi tjetër me trerrokësh, çka u ka dhënë vargjeve ritmin e trumbetës së alarmit luftarak.

Kurse Fishta, ashtu si Naimi mbart vetëm vargun me pesë rrokje, sepse aspiron të japë shumëfishin e ndjesive. Natyra specifike e vargjeve:

– të ritmit të kulmimeve trazimsjellëse,

– të dendurisë dhe densitetit ndjenjor,

– të përplasjes kozmogonike të antitezave kundërshtuese,

ka bërë që ky krijim të funksionalizohet edhe si artthënie, madje nga më të fuqishmit e këtij poeti.

Ritmika e ndërrimit të kahjeve, e përmbysjes së ndjesive të zemëratës, e kontrapunkteve të unit poetik, përpos përftesës autoriale në vjeshërimin me pesërrokësh, gjithsesi vatër e poetikës së shqipes, si dhe e bashkëngjitur kjo cilësi edhe me aktin e përzgjedhjes së fjalës që tenton qenien njerëzore shqiptare, të qarkëzuar prej theqafjeve të pafundme, e bëjnë të fuqishme artistikisht. Pra, “mëkati” pa një grimë mëkatimi, i vargjeve të poemthit “Metamorphosis”, një satirë e mprehtë dhe përplot polemika, një klithmë e mëdyshjes hamletiane të shkrimtarit, në fakt realisht shenjon gjurmë shprehësie letrare e jo “njolla” biografike të sajuara për ta përzënë nga panteoni i letrave shqipe.

1. Fishta, Gjergj: “Arnzat e Parnasit”, Sh. B. “Rilindja”, Prishtinë 1990.

A DUHET TË KETË MORAL NË POLITIKËN E JASHTËME

August 9, 2013 by dgreca

Nga vizita në Turqi e kryeministrit të ri, Edi Rama/

Nga Frank Shkreli/

Shkak për këtë shkrim u bënë vizitat e fundit të Kryeminstrit të ardhëshëm të Shqipërisë, Z. Edi Rama në Turqi, Greqi dhe Itali, ku sipas deklaratave të tija për median, gjatë dhe pas vizitave, qëllimi i tij ishte për të hapur një kapitull të ri në marrëdhënjet me këto vende që ai i cilësoi si ”partnerë strategjikë” të Shqipërisë.

Në një intervistë me Top Channel, Kryeministri i ardhëshëm shqiptar, deklaroi se “Ne jemi të gatshëm që të ngremë në një nivel të panjohur deri tani marëdhëniet me Turqinë që e konsiderojmë një partner strategjik”.

Edhe për Greqinë, Z. Rama tha se megjith problemet e së kaluarës me fqinjin në jug, u shpreh i gatëshëm, siç tha ai, të “Hapë një kapitull të ri’’, në marrëdhënjet midis Tiranës dhe Athinës.

Shqipëria dhe shqiptarët, përfshirë edhe Republikën e Kosovës, kanë nevojë për miqë të afërm e të largët, pasi si numër, shqiptarët janë një komb i vogël dhe i shtypur, i harruar dhe i nepërkëmbur për shekuj, kryesisht dhe pothuaj ekskluzivisht nga këto kombe, tani “partnerë strategjikë” të Shqipërisë, duke mos lënë jashtë kësaj liste edhe Serbinë, që kanë bërë kërdinë mbi shqiptarët. Janë ekzaktërisht këto vende që gjatë historisë së kombit shqiptar, jo vetëm u kanë mohuar shqiptarëve lirinë, bashkimin dhe pavarësinë e plotë të tyre, por janë përpjekur me mish e me shpirt t’i zhdukin ata nga faqja e dheut si komb dhe të ndajnë trojet shqiptare midis tyre. Por etja për liri, bashkim dhe pavarësi e shqiptarëve, bëri që kombi shqiptar të mbijetojë sado i vuajtur e i përgjysmuar.

Është shumë me vend që Zoti Rama i bëri këto vizita në Turqi, në Greqi dhe Romë para se të fillojë zyrtarisht nga detyra e kryeminsitrit , ndonëse si për çdo vend tjetër, marrëdhënjet me fqinjtë – megjith historinë e hidhët të shqiptarëve me fqinjtët e tyre–duhet të jenë prioritare, për nga vet natyra dhe afërsia gjeografike dhe pragmatizmi politik, por edhe për nga interesat ekonomike. Si të tilla, marrëdhënjet e Shqipërisë dhe të shqiptarëve me këto vende tani të “partneritetit strategjik”, sipas Z. Rama do të jenë në favor të, “një Shqipërie më të fortë politikisht, ekonomikisht dhe shoqërisht.”

Por, ky “partneritet strategjik’’ me këto tri shtete, pa dyshim me rëndësi për politikën kombëtare dhe ndërkombëtare të Shqipërisë, nuk mund të realizohet në një zbrazëti morale dhe në mungesë të konsideratave historike dhe të politikave aktuale të këtyre tre vende ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve. Sepse, qëllimi i kësaj politike të “partneritetit strategjik”, duhet të jetë diçka më tepër se vetëm një proces. Duhet patjetër të ketë qellime për arrijtjen e disa rezultateve të caktuara. Si “partnerë strategjikë”, të Shqipërisë, nën kuptohet se me ta ndahen vlerat madhore të njerëzimit, siç janë zbatimi dhe resepktimi i të drejtave bazë të njeriut, lirisë së fjalës, lirisë së shtypit e të tjera, për vet shtetasit e këtyre vendeve dhe më gjërë. Nëqoftse këto vende nuk respektojnë dhe nuk zbatojnë këto të drejta për popujt e vet, atëherë si do respektojnë ata këto të drejta dhe norma ndërkombëtare për shqiptarët kudo. Nuk mund të mos binte në sy deklarata e Z. Rama gjatë vizitës në Turqi, kur tha se “Turqia do të shërbejë si shembull’’ për Shqipërinë, ndërsa në të njëjtën kohë, në sheshet turke, policia dhe forcat e sigurimit rrahnin me shkopinjë dhe derdhnin gaz lotësjellës kundër protestuesve paqësorë. Edhe sjelljet e këqia të Greqisë me imigrantët, përfshirë edhe ata shqiptarë, njihen mirë nga të gjithë. Organizata të ndryshme europiane dhe ndërkombëtare kanë venë në dukje rregullisht, shkeljet e vazhdueshme të të drejtave të njeriut në Turqi dhe në Greqi.

Natyra e këtyre regjimeve besimi i tyre në normat dhe standardet ndërkombëtare dhe se si ato i zbatojnë këto në sjelljet me popujt e vet, ka shumë rëndësi edhe për marrëdhënjet shtet me shtet, pra për marrëdhënjet edhe të Shqipërisë me këto vende.

Konsideratat gjeografike, ekonomike dhe kulturore për një fillim të ri në marrëdhënjet me këto tre vende, të cilat pa dyshim janë në interesin kombëtar, duhet të kenë si bazë një politikë të jashtme të bazuar në moral dhe në zbatimin e standardeve të njohuara ndërkombëtarisht ndaj respektimit të lirive dhe të të drejtave bazë të njeriut. Shqipëria dhe shqiptarët duhet të ngulin këmbë për këto standard, pasi ata vetëm përfitojnë nga zbatimi i normave ndërkombëtare në mbrojtje të të drejtave të njeriut që tani janë bërë pjesë e pa ndarë e marrëdhënjeve shtet me shtete dhe ë nivel ndërkombëtar. Merre me mendë se çdo të kishte ndodhur një dekadë më parë në rastin e Kosovës, nëse bota perëndimore në krye me Shtetet e Bashkuara, nuk do të kishte si barometer moral këto standarde ndërkombëtare në mbrojtje të të drejtave të njeriut dhe të drejtës së kombeve për vetvendosje. Pa këtë bazë morale në politikën e jashtme dhe në marrëdhënjet ndërkombëtare nuk do të kishte as 14 pikat e Uodrou Uilsonit, njëra prej të cilave garantoi vetvendosjen dhe pavarësinë e shteteve ballkanike, përfshirë pavarësinë e Shqipërisë.

Kështuqë, liria dhe siguria e Shqipërisë dhe e shqiptarëve në trojet e veta, siç është provuar edhe historikisht, varen shumë nga karakteri dhe morali, nga vlerat, etika dhe pranimi i parimeve universale nga ana e regjimeve që qeverisin vendet tani, “partnere strategjike” të Shqipërisë.

Politika e Tiranës zyrtare ndaj këtyre vendeve duhet të jetë me doemos strategjike dhe praktike për kohën, por ama gjithmonë e bazuar në standardet më të larta morale të njerëzimit dhe mbi të gjitha duhet të jetë një politikë që është në interesin afat-gjatë të kombit. Gjithmonë duke patur në mend fjalët pragmatike të Ministrit të Jashtëm britanik, (1848) Lord Palmerston-it, se, “Ne nuk kemi as aleatë dhe as armiqë të përhershëm. Por interesat tona kombëtare janë të vazhdueshme dhe të përhershme. Janë këto interesa, pra, që e kemi për detyrë t’i ruajmë dhe t’i mbrojmë.”

Është e natyrshme që vende të ndryshme kanë interesat e veta kombëtare, si dhe rrugën e zhvillimit, të traditave dhe kulturave të ndryshme. Secili vend gjithashtu do të ndjekë rrugën e vet në zhvillimin e demokracisë dhe të reformave shoqërore, por e drejta e njerëzve për të pasur një zë në shoqërinë ku jetojnë, është jetësore për krijimin e një shoqërie të qendrueshme dhe të begatë – gjë që çon drejtë një shoqërie më të hapur e më transparente dhe në mbrojtjen e të drejtave të njeriut anë e mbanë botës dhe më në fund në një botë më të mirë për të gjithë. “Partnerë strategjik’’ nënkupton miq të ngushtë, pothuaj si në familje, ku bisedohen e diskutohen gjërat haptas. Marrëdhënjet me “partnerë strategjikë” nënkuptojnë respekt dhe mirëkuptim të përbashkët dhe nuk janë marrëdhënje bazuar në leksione për mohimin, rishkimin ose ndryshimin e historisë në marrëdhënjet me këto vende.

Shqiptarët gjatë gjithë historisë së tyre kanë kërkuar miqësi me fqinjtë dhe me të tjerët, kanë kërkuar marrëdhënje të ngushta me popujt dhe institucionet e Ballkanit dhe më gjërë. Kështuqë nuk mund të fajësohen shqiptarët për mungesën e një partneriteti më të madh në të kaluarën midis Shqipërisë dhe shqiptarëve me këto vende, tani, “partnere strategjike”. Tani lindë pyetja: nëse Turqia, Greqia dhe Italia, do e konsiderojnë Shqipërinë dhe shqiptarët si partnerë strategjikë, apo si vëlla i vogël? Zoti Rama u ofroi atyre jo vetëm miqësi dhe solidaritet, por “partneritet strategjik”. Cila do të jetë përgjigja e Athinës, Romës dhe Ankarasë?