Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

28 PRILL- GËZUAR DITËLINDJEN,VATËR KOMBËTARE!

by

PRILLI, KUJTESA VATRANE/
Nga Dalip GRECA/
Muaji i dytë i stinës së Pranverës, Prilli, është ngulitur thellë në Kujtesën vatrane si muaji historik i themelimit të Vatrës. 28 Prilli 1912, është memorializuar në Kujtesën e Kombit si Dita Historike e Vatrës, e asaj Vatre Kombëtare, që shpëtoi Shqipërinë.
Fara e bashkimit ishte hedhur shpejt nga punëtorët e palodhur të Rilindjes Kombëtare, por u desh që mendjet e mençura të kohës të vinin në Amerikë dhe që aty të bënin Shqipërinë. Duket si rastësor fakti që Petro Nini Luarasi, Sotir Peci, Fan S Noli, Faik Konitza, Kristo Kirka, Kostë Çekrezi, Bahri Omari, Loni Prifti, At Naum Çere, fati i solli në Amerikë në fillimin e Shekullit të XX për të orientuar Kombin. Dhe mendjet e ndritura do t’i mblidhte rreth vatrës së shqiptarisë, Vatra historike e Nolit dhe Konicës.
Që nga mbledhja e parë e 24 Dhjetorit 1911 deri tek mbledhja historike e 28 Prillit, u deshën pesë muaj takime, debate për të arritur tek bashkimi. Emrat janë sa për record, por gjithësesi nuk mund të neglizhohen as sot në përkujtim të kësaj date, 102 vjet më pas. Recordet që ruhen në Shtëpinë e Vatrës, por jo vetëm aty, kanë shënuar si organizatore të takimit të parë, Shoqërinë Besa-Besën, dhe editorin e asaj kohe të Diellit, Kristo Floqi, që u bë chairman i takimit të thirrur në Rathbone Hall, 724 Washington Street. Sipas kujtimeve të pubulikuara nga Kristo Floqi në të gjallë të vet, në mbledhjen e parë nuk ishte kryemendja e shqiptarëve, Faik Konitza, por emri dhe prania e tij kishin peshën e vet në koloninë shqiptare të Amerikës. Asgjë nuk mund të bëhej nëse ai nuk do të ishte pjesë e atij bashkimi. Duke iu drejtuar arkivit, në recordet e vatrës është shkruar emri i një shqiptari të mirë, Marko Adams, i cili pas shumë orësh bisedimesh, doli më një propozim: Bashkimit t’i prihej me një komision, në përbërje të të cilit ai renditi këta emra: Faik Bej Konitza, At Fan S. Noli, Kristo Floqi dhe Paskal Aleks. U deshën të kalonin rreth dy muaj nga takimi i parë, kur ky Komision, me 13 shkurt 1912, bëri publike një thirrje drejtuar shoqërive dhe përcolli njoftimin se sekretar i Komisionit ishte Imzot Fan S Noli.
Në rekordin e dytë të Vatrës është shënuar data 3 mars 1912, datë kur komisioni u mblodh dhe shqyrtoi letrat që iu përgjigjën mesazhit të Komisionit të Bashkimit. Komisioni kërkoi që shoqëritë të dërgonin delegatët, që do t’i përfaqësonin. Ata duhej të kishin me vete kartat e përfaqësimit. Çfarë rezultoi? Tetë Shoqëri e kishin pëlqyer platformën e bashkimit pa kushte, ku do të përdorej sistemi federat(ide e Faik Konicës).
Pa praninë e delegatëve komisioni realizoi edhe një takim me anëtarët e vet me 10 mars, ku diskutuan pikat e një Kanunoreje, që do t’ua paraqesnin delegatëve me 17 mars.
Orteku i bashkimit kishte nisur të rrotullohej me shpejtësi. Takimi tjetër u la me 17 mars 1912, në orën 2 pasdreke, në Kishën e Shën Gjergjit, 227 Tremont Street, Boston. Takimi vazhdoi deri më 6 të mbrëmjes. Ishte mbledhja e parë së bashku me delegatët. Shfaqen kështu edhe emrat e tjerë që kanë kontribut historik në bashkimin e kolonisë shqiptare në Amerikë. Ata janë; Kristo Kirka, Elia Tromara, Dr. Kost Kotta, Kostika Treska dhe Lambi Çikozi.
Në rekordin IV të Vatrës janë fiksuar këto shënime: Komisioni i Bashkimit dhe delegatët e Shoqërive- Komiteti”Flamuri i Krujës” i New England, “Kombëtarja” e Wercester-it, “Mirëbërse e Syracuse-it, “Malli i Mëmëdheut dhe Përlindja” e Jamestown-it, “Dallëndyshja” e Nju Jorkut, dhe “Besa –Besën” e Amerikës, në mbledhjen që mbajtën me 17 Mars, 1912, kënduan letrat e shoqërive për çështjen e Bashkimit dhe panë se shoqëria “Arësimi” e Korçës nuk dërgoi delegat pa thënë shkaket e heqjes…edhe delegati i Shoqërisë “Mbarësi e Luarasit” nuk u ndodh në mbledhje, ndonëse ishte deklaruar. Pas bisedimeve, u arrit në përfundim:
1- Shoqëria e Jamestown-it M.M, mbeti jashtë bashkimit nga që nuk bashkohej me mendjen e shumicës së delegatëve.
2- Mbledhja e dytë e përbashkët e Komisionit dhe delegatëve u la për 24 mars në orën 2 deri 6 pasdite. U përcaktua dhe tema e diskutimeve; Pikat e Kaunores dhe a do t’i duhej Shoqërisë federale që të mbante Gazetën Dielli?
Rekordi ka firmat e komisionit dhe delegatëve.
E veçanta e takimit të 24 marsit, ishte leximi prej sekretarit të komisionit, Fan Noli, i letrës prej shoqërisë nga Gary, Indiana, “G. Scanderbeu”, e cila deklaronte bashkimin me federatën. U pranua bashkimi i kësaj shoqërie. Në takimin e 24 marsit u vendos që Shoqëria Federale që do të formohej të kishte në hijen e saj Gazetën Dielli, që deri në atë çast ishte pronë e Besa-Besës. Po në këtë takim Konica dhe Floqi morën zotim që përmes një avokati të njohur të merrnin përsipër Kanunoren e Vatrës. Për shpenzimet e Kanunores u votua një shumë prej $25.00.
Mbledhja tjetër e përbashkët u la që të bëhej me 31 Mars 1912 po në Kishën e Shën Gjergjit, nga ora 4-6 pasdite. Njoftimi i parë që u lexua në këtë takim ishet prej Shoqërisë “Kombëtare’ në Worceseter, e cila përmes një letre njoftonte se në vend të z. Kostika Treska, që ishte i pamundur, dërgonte delegat të ri, Kosta Vasil. Konica dhe Floqi të ngarkuar për hartimin e Kanunores, pas marrveshjes, kishin sjellë Kanunoren e Shoqërisë, si dhe një note- për ta njohur Kanunoren nga ana e Guvernës zyrtarisht, duheshin paguar $ 70.00, të cilat mbledhja i votoi, dhe u la që t’i sillnin delegatët sipas pjesës që u takonte shoqërive, në takimin e ardhshëm.
Po në këtë mbledhje u diskutuan disa variante për ta pagëzuar Federatën. U pëlqye dhe u aprovua me një zë fjala kuptimplote”Vatra”. Që në atë mbledhje Shoqëria e re e federuar u quajt” Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra”. U la që vula të porositej, po ashtu dhe kopsa e Shoqërisë. Në Kanunore u la që të përcaktohej edhe” kordhelja” e Shoqërisë për festa dhe ditë të shënuara.
Pagesa u vendos që të ishte $3 në mot dhe $1 për pranime të çdo anëtari të ri. Takimi tjetër u la me 9 prill 1912. Takimi i 9 prillit kishte për Chairman At Fan Noli. U lexua anglisht nen për nen Kanunorja, pastaj u përkthye edhe në shqip, dhe u lexua shumë herë me radhe nyjë pas nyje. Pas shumë bisedimesh , u votua një pjesë e Kanunores, që përmblidhte fillimin, qëndrimin, dhe qëllimin e Vatrës si dhe detyrat e Komisionit Qendror, i cili formohej nga sekretari i përgjitshëm , kontrollorët, arkëtari, gjithësej 5 vetë. Pas një pune të lodhshme deri në 10 të natës, mbledhja u ndërprerë për arsye komunikacioni, të largëtit nuk arrinin dot trenin e fundit, u la që takimi tjetër të bëhej me 14 prill. Në këtë takim u votua e gjithë Kanunorja.Takimi tjetër u la me 28 prill.
Në rekordin e 28 prillit, është fiksuar akti historik; Komisioni i bashkimit dhe delegatët në mbledhjen që mbajtën me 28 prill 1912, pasi panë raportet e Shoqërive që bashkohen, i dhanë fund:
I- E quajmë të formuar Federatën Panshqiptare Vatra të Amerikës, prej shoqërive”Besa-Besën”, “Flamur i Krujës”, “Kombëtare” dhe “Dallëndyshja”,
II- Emërohen pleqësi e përkohshme këta zotërinj:
Sekretar At Fan Noli, arkëtar Lambi Çikozi, Manage’r i Diellit Kristo Kirka.
Organizator të Degëve; Faik Konitza dhe Kristo Floqi
Mbikqyrës të Diellit: Paskal Aleksi, Elia Tromara, Kosta Vasil
III- Konferenca e parë për të filluar degën e Bostonit do të bëhej të Dielën, me 12 të Majit 1912, dhe për fshatrat e tjerë sipas programit që do të botohej në Dielli.
IV- Mbledhja e përgjithshme e kryetarëve të degëve të Federatës për të zgjedhur Komisionin e rregullt(Pleqësinë e Qendrës) për mot-mot do të bëhej të dytën të Dielë të Korrikut(Kur do të ishin formuar degët).
V- Hëpërhë gazeta Kombëtare Dielli do të mbante titullin dhe programin që kishte gjer sa të zgjidhej Komisioni i Rregullt i Federatës.
VI- Komisioni i Përkohshëm ftonte Shoqëritë që u bashkuan, sipas Kanunores që u votua, të dërgonin kapitalet e tyre tek arkëtari i përgjithshëm, z. Lambi Çikozi.
KOMISIONI I BASHKIMIT
At Fan Noli
Kristo Floqi
Faik Konitza
Paskal Aleksi

DELEGATËT
Kristo Kirka
Lambi Çikozi
Elia Tromara
Kosta Vasil
Boston, Mass, 28 Prill , 1912

VËRTETË KEMI BAJRAM E PASHKË, POR SHQIPTARINË E KEMI BASHKË

by

Nga Dalip Greca/*
Titullin e këtij editoriali ia kam marrë borxh At Gjergj Fishtës. Mendoj se nuk ka shprehje më të gjetur se kjo për të shprehur realitetin e shkueshmërisë fetare mes shqipatrëve. Vetë Fishta ishte modeli praktik i asaj harmonie ndërfetare që shqiptarët e kanë fe’ e përmbi f’e. Është shumë dmoethënës akti i priftit franceskan, intelektualit erudit, politikanit kombëtar, letrarit të shkëlqyer-kandidat për çmimin Nobel, At Gjergj Fishta, kur me çlirimin e Shqipërisë nga perandoria Osmane, do të ngrinte Flamurin Kombëtar në Shkodër, dhe në bashkëveprim me myftiun e xhamisë pranë, do të lidhte me konopin ku ishin vendosur dritëza ndriçuse, këmbanoren e kishës me minaren e xhamisë, ndërkohë që në të dyja, edhe në minare, edhe në këmbanore, shpalosej Flamuri Kombëtar. Ka një shekull që ka ndodhur kjo ngjarje dhe ende përcillet ndër breza si mesazh harmonie dhe bashkëjetese ndërfetare.
Kjo harmoni ndërfetare është prezente edhe tek shqiptarët e Amerikës. Nuk është rastësi që në themel të bashkimit më solid të shqiptarëve të Amerikës, Federatës Panshqiptare, Vatra, është pikërisht lidhja e fortë ndërfetare që e bëri atë rezistente të kohës. Po ashtu nuk është rastësi fakti që shqiptarët e kuptuan se “manovrat” dhe kurthet e fqinjëve për të na përçarë me fenë, kërkonin si kundërveprim shpëtues kombëtar- bashkim, dhe vetëm bashkim Kombëtar. Dhe u bashkuan këtu në Amerikë, fillimisht duke krijuar Kishën Orthodokse Autoqefale Shqiptare, e më pas Federatën Vatra, që i ndihu bashkimit Kombëtar. Kur Venizellosi i Greqisë shpallte botërisht se “çdo ortodoks ishte grek”, shqiptarët e Amerikës nën drejtimin e Vatrës firmosnin peticione se të gjithë ishin ortodoksë,veçse jo grekë, por shqiptarë (madje dhe myslimanët).
Për Federatën Vatra harmonia fetare është e shenjtë dhe e përcjellur ndër breza. Në të 101 vitetet e jetës së saj ajo është udhëhequr nga ky parim. Vatra i ka parë të tre besimet fetare të lidhura ngushtësisht me kombin dhe egzistencën e tij.Peshkop Noli ishte një lis i fortë, rreth të cilit u bashkuan shqiptarët e Amerikës, pavarësisht fesë. Vetë Kisha Ortodokse shqiptare që ai themeloi këtu, u bë një gur prove për shkueshëmrinë fetare në mërgatën shqiptare të Amerikës. Ai ndërtoi marrdhënie të shkelqyera me udhëheqësit myslimanë, veçanërisht me Imam Vehbi Ismailin, me komunitetin bektashian, Baba Rexhepin dhe me udhëheqësin shpirtëror të katolikëve, Monsinjor Zef Oroshin. Këto marrdhënie edhe në ditët e sotme, mes Vatrës dhe komuniteteve fetare, janë të shkëlqyera.
Vatra e ktheu në traditë njëshekullore bekimin e darkës së Pavarësisë së Shqipërisë, duke aplikuar rregullin e radhës së përvitshme, herë një imam e bekonte darkën,herë një prift katolik apo prift orthodoks. Kjo rregullsi vazhdon deri në ditët e sotme.Natyrisht këto marrdhënie nuk janë formale, por reale dhe bazë për ruajtjen e traditave kombëtare këtu në mërgatë.
Shembulli më i qartë ishte ai i festimit të 100 vjetorit të themelimit të Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra, ku i gjithë kleri ndërfetar, nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, diaspora, përfshi dhe arbëreshët e Italisë, ishin të përfaqësuar në rangjet më të larta.Mënyra e përcjelljes së mesazheve, qoftë në Konferencën Shkencore”100 vite në shërbim të kombit”, qoftë edhe në darkën festive me më shumë se 1000 të ftuar, ishte emocionuese.
Faktet nuk kanë nevojë për komente, ato flasin në dritën e diellit.Ndonjë koment që përcillet në internet apo kafeneve nuk mund ta trondisë ata ç’ka paraardhësit tanë e kanë ndërtuar me mund e përkushtim.
Por jo gjithëçka shkon sot si në vaj. Tendencat e kohëve të fundit për të futur mes shqipatrëve rryma fetare agresive, ekstremiste, kërkojnë pjekuri dhe reagim kolektiv me qëllim që e keqja të mos hyjë mes nesh dhe të na përçajë. Trysnia radikale e rrymave fetare nuk përputhen me trashëgiminë tonë fetare tradicionale. Veçanërisht fondamentalizmi radikal është i rrezikshëm për kombin tonë, që nuk e ka në natyrën e tij të përqafojë rryma të tilla.
Kombi shqiptar, autokton në trojet e veta, e ka pësuar nga teoritë dhe tezat radikale fetare dhe nuk duhet të bjerë preh e tyre. Kujtesën duhet ta kemi të kthjellët: a nuk u dëbuan nga trojet autoktone myslimanët çamë në fund të Luftës së Dytë Botërore me pretekste fetare? Po rreth treqind mijë muslimanë të Kosovës, a nuk u dëbuan nga trojet e veta nga Jugosllavia duke ua mohuar autoktoninë? Po një milion shqiptarët e Kosovës në agimin e shekullit të ri, a nuk u dëbuan dhunshëm nga racistët e Beogradit?
Ne shqiptarët e sotëm duhet ta ruajmë drejtpeshimin harmonik fetar si një hajmali, ndryshe brezat që vijnë pas nesh do të na gjykojnë rëndë. Ne do të jemi përgjegjës për atë ç’ka trashëguam, nëse nuk e ruajmë.
Natyrisht ne kemi pasë edhe problemet tona në të shkuarën.Siç ka konstatuar edhe shkrimtari ynë Kombëtar, kandidat shumë herë për çmimin Nobel, Ismail Kadare-Historia e harmonisë fetare në Shqipëri nuk është një histori idilike, në thelb ajo ka qenë dhe mbetet dramatike përgjatë historisë,- nuk është fjala këtu vetëm për episode të atilla, si farsa tragjikomike e ndalimit të besimeve nga regjimi komunist, as për mallkimin që në emër të fesë iu bë alfabetit shqiptar, dhe as rebelimit proturk të Haxhi Qamilit , historia ka qenë dramatike sepse ka qenë përherë e mbarsur me rreziqe të mëdha. Edhe tani në demokraci të gjitha rreziqet e kapërcyera, janë prapë të mundshme, sepse ato janë të tilla edhe në botë.
Kombi ynë karakterizohet nga tri fe tradicione dhe secila ka vendin e vet, pa i hyrë në pjesë tjetrës. Kombi nuk mund të identifikohet as me njërën, as me tjetrën më vete, por me të tria bashkë. Kjo përbën thelbin e shkueshmërisë fetare dhe ne duhet të krenohemi me harmoninë tonë fetare. Kjo është pasuria me të cilën trokasim për të hyrë në dyert e Europës. Është fakt se kombi ynë është në Evropë dhe po shkon drejt saj me dy shtete shqiptare. Nuk ka qenë kurrë në gjendje më të mirë se në këtë shekull, por harmoninë duhet ta ruajmë fort, si pasuri Kombëtare. Ata që veprojnë kundër nuk punojnë për Kombin.
Edhe pse në tërësi kombi ynë është i rreshtuar në krah të Amerikës dhe Europës kundër terrorizmit, fatkeqësisht trojet tona duken të ekspozuar nga rryma fetare radikale që nuk janë karaktersitike për psikologjinë shqiptare. Mjerisht po përzihen shqiptarët në emër të fesë edhe në luftra në vendet arabe, ku ka përplasje ndërfetare, siç është rasti i Sirisë e gjetkë, ku kanë humbur edhe jetën. Kush do t’ua ndriçojë mendjet shqiptarëve se nuk duhet të përzihen në luftra fetare? Sa shpejt e harruam kurthin që na pat ngritur Millosheviçi duke trumbetuar nëpër botën perëndimore se lufta e shqiptarëve të Kosovës, nuk ishte luftë për të drejta njerëzore, por luftë fetare, luftë kundër krishtërimit Seb! Sa mirë që bota nuk e hëngri përrallën e Millosheviçit se nuk ishte fjala për Luftë fetare të myslimanizmit shqiptar kundër krishtërimit Serb, por luftë për të drejta njerëzore. Nëse shqiptarët e Kosovës do të kishin rënë në kurthin e Millosheviçit dhe makinës së tij propagandistike , tragjedia do të kishte përmasat e katastrofës njerëzore.
Për asnjë çast nuk duhet t’i harrojmë aleatët tanë që na shpëtuan nga katastrofa. Nëse ata na thonë sot se duhet të ruhemi nga radikalizmi fetar, duhet t’i bëjmë sytë katër.
Qeveritë e shteteve tona është koha që të bëjnë kujdes që ta kultivojnë më tej drejtpeshimin dhe shkueshëmrinë fetare, duke u udhëhequr nga ligjet dhe toleranca. Krahas lirisë, nuk duhet hequr dorë nga kontrolli i institucioneve fetare, nga shkollat, fondacionet, klerikët shqiptarë dhe të huaj që shërbejnë në to, financimet e brendshme dhe të jashtme.Varfëria ekonomike mund të pranojë çdo urdhërese që vjen në emër të fesë.
Në mbyllje të këtij komenti, po i rikthehem edhe një herë, vlerësimit të Kadaresë, për harmoninë fetare shqiptare:” Shqipëria e re dhe ajo e vjetër karakterizohet nga marrdhënie të mira mes besimeve. Tolerance dhe harmonia fetare është vlera më e madhe e Shqipërisë dhe kjo nuk është vetëm diçka proverbiale. Shqiptarët ditën të përballen me holokaustin. Pas Lufëts së Dytë Botërore, Shqipëria ishte vendi i vetëm, ku numri i hebrejve u rrit gati dhjetëfish. Megjithëse në Shqipëri ekzistojnë tre besime e katër komunitete fetare dhe nuk shquhemi si popull i urtë, nuk i kemi njohur konfliktet fetare. Dy vëllezër, njëri katolik e tjetri musliman kanë jetuar në një pullaz.”
Kjo na bënë që të ndjehemi krenar për ç’ka kemi trashëguar, dhe të mos harrojmë se jemi vëllezër të një gjaku, të një gjuhe, pavarësisht besimit.Të mos e harrojmë thëinien e at Gjergj Fishtës në krye të shkrimit,”Vërtetë kemi Bajram e Pashkë, por Shqiptarinë e kemi bashkë”!
Editorial I Diellit, Korrik 2013

Dimensioni kombëtar i politikës vatrane

by

Për hovin marramendës të rritjes së “Vatrës” në vitet e para të jetës së saj, Qerim Panariti, biografi i parë i Nolit, ka shkruar: “Përparimi i Vatrës i detyrohet barbarizmave Greke në Toskëri. Gjatë vjetëve 1912 dhe gjer më 1915 mijëra Shqipëtarë emigruan n’Amerikë për të shpëtuar nga masakrat greke. I tërë emigracioni i ri shpejtoj të përqafojë Vatrën si të vetëmen armë për të shpëtuar nga skllavërimi i fqinjëve.”
Shqipëria, edhe pse e krijuar përgjysmë, qe gjithnjë në rrezik të zhdukej nga faqja e dheut. Fatet e saj gjithnjë shkuan rrokopujë. Nuk patën të mbaruar qëllimet skllavëruese të fqinjëve.Atëherë e sot nuk është realizuar ideali vatran për një Shqipëri etnike të lirë e të pavarur, të begatë e demokratike, të qytetëruar – ideal që e ka lindur dhe e ka mbajtur gjallë “Vatrën”.
Për hir të këtij ideali, “Vatra” u bë një gjenerator i lëvizjes kombëtare; në periudha të caktuara edhe promotori i saj, dhe gjithnjë një mekanizëm i fuqishëm që ka sajuar ide, ka përvijuar organizma e institucione, i ka ndërtuar ato dhe i ka vënë në lëvizje.
Diku kam lexuar se “Vatra” e nxori politikën nga dera dhe ajo i hyri nga dritarja. Nuk është e vërtetë. “Vatra” e kishte politikën brenda. “Vatra” ishte me kokë e këmbë brenda politikës.
Në Kanunoren e “Vatrës”, në një kapitull të veçantë, të emërtuar në mënyrë kuptimplote “Fryma e Federatës” ka vetën një “nyjë” dhe kjo nyjë është: “Vatra nuk duhet të merret me politikë”, që në logjikën formale do të emërtohej një gjykim mohues absolut; pra një “antifrymë”, antifryma e Federatës!
Natyrshëm, ka “politikë” politika: kjo nyjë qe thjesht për të siguruar pranimin e Federatës nga organet përkatëse amerikane. Në atë Kanunore të shenjtë, që u zbatua gjithnjë me një rigorozitet kategorik, në kapitullin “Qëllimet e Federatës”, ndër të tjera thuhet: Federata ka për qëllim “të rritë në mes të Shqipëtarëve t’Amerikës, dhe me anën e tyre në mes të Shqipëtarëve të Shqipërisë, shpiritën e ndihmës në mes tyre dhe të dashurisë për kombësin’ e tyre.”
Paskëshin qenë burra të urtë idealesh të pastra e veprimesh fisnike Fan Noli, Faik Konica, Kristo Floqi, Kristo Kirka, Paskal Aleksi, Llambi Çikozi, Elia Tromara, Kosta Vasili dhe një vargan burrash të tjerë, që na lënë trashëgim madhështinë e veprimeve të tyre të shkëlqyera, që na vërbojnë edhe sot me shkëlqimin e idealit dhe na trondisin në shpirt me forcën e dashurisë për Atdheun!
Një nga punët më rëndësore që bënë këta burra dhe të tjerët që erdhën pas tyre qe ‘t’i vënin pikën mbi i”, siç i thonë një fjale, politikës vatrane. Dhe “kjo pikë mbi i” qe dimensioni kombëtar i saj. Sepse ka dhe do të ketë politikë kombëtare dhe politikë partiake dhe bile edhe politikë individësh, siç po luhet sot përgjithësisht në Shqipëri, dhe jo vetëm në Shqipëri – ajo lloj politike që më së shumti është politikë karrigash, a politikë pasurimi, a politikë e kotësisë për t’u dukur e për t’u dalluar mbi të tjerët, a politikë dukurish të tjera shpirtërore të mbrapshta – mjerisht aq të përhapura tek ne – dhe që shartojnë veç grindje e përçarje. Është pikërisht kjo mostër politike partiake e individësh që “Vatra” është përpjekur ta nxjerrë nga dera dhe jo rrallë i është futur nga dritarja; por me gjithë luhatjet, lajthitjet, grindjet e përçarjet, ideali kombëtar i politikës vatrane e pati sfiduar themelisht ambicien për pushtet, gjakimin për pasuri, kotësinë e mburrjes dhe rrangallat e tjera të psikologjisë individuale të shqiptarit.
Më se e vërtetë: vatranët përvetësuan dijen e kombësisë për t’ja mësuar atë bashkatdhetarëve, ashtu siç ia patën vënë vetes për detyrë; ata gjithnjë rrezatuan dritën e zjarrit të dashurisë së tyre për të ndriçuar dhe për të ngrohur atdheun, ata varfëruan veten për të pasuruar kombin. Kjo ka qenë politika vatrane, tri kahet e së cilës qenë e mbetën nacionalizmi, demokracia dhe qytetërimi perëndimor. Kaluan nëntë dekada dhe jetësimi i këtyre dimensioneve është ende gjysmak: troje të pushtuara, demokraci e sëmurë, qytetërim ndërdyshas. Për të qeshur dhe për t’u qarë!
Në emër të fjalës së fundit të qytetërimit modern, në emër të ndërtimit të një bote evropiane me ideale mbinacionale, sot përbuzet nacionalizmi. Të veprosh me idetë a dëshirat përtej fakteve dhe të kushtëzosh me to veprimtarinë politike është e lehtë, por jo e drejtë. Në Ballkan, integrimi evropian vështirë të ecë ne rrugët e praktikave të tilla politike. Për hir të luftës kundër nacionalizmit, na jepen këshilla kundër patriotizmit – ndjenja më e natyrshme dhe më e fuqishme e njerëzimit.
Nacionalizmi ynë, në hullinë shpirtërore, janë trojet tona – ideal i nëpërkëmbur, ëndërr e parealizuar, plagë e hapur, zemër që dhemb e kullon gjak. Nacionalizmi ynë, në hullinë e tij doktrinare dhe në sendërtimin praktik të kësaj doktrine, janë marrëdhëniet miqësore të ndershme me fqinjtë-në kundërvënie me shovinizmin e tyre-, dëshira e vullneti për paqen, bashkëpunimi dhe harmonia me Evropën dhe gjithë njerëzimin, gjakimi për integrim. Nacionalizmi shqiptar nuk ka pse të trazojë “paqen aristokratike evropiane”, siç ësht shprehur një studiues, dhe as të kërcënojë rehatinë shtinjake të Gadishullit.
Do të vijë koha kur edhe Ballkani do të zhvishet nga nacionalizmi,por sot e kësaj dite, në qiellin ende me re të përgjakura të këtij gadishulli fanitën, si stihi keqbërëse, synimet shoviniste dhe qëndrimet ksenofobike ndaj shqiptarëve, që aty-këtu përhijohen edhe nëpër Evropë. Bile në këtë gadishull veprojnë edhe organizata, si ajo Pan-Epirote, që punojnë pikërisht për të vërtetuar shkakun kryesor që e mbajti gjallë “Vatrën”. Për fat të keq, ka edhe struktura qeveritare e partiake në atdheun tonë që i shërbejnë me përkushtim e poshtërim politikës së tyre.
Dimensioni politik demokrat ka përcaktuar orientimin politik të qëndrimeve dhe veprimtarisë së “Vatrës”. Ajo nuk e ka njohur dhe nuk mund ta njihte një qeveri të dalë nga një dhunë e çmendur përgjakjeje, siç qe ajo e pranverës së çoroditur të vitit të nëmur të ’97-ës. “Vatra”do të pranonte edhe një qeveri demonësh, sado satanike të ishte, por mjafton të dilte nga vullneti i popullit.
Në Kanunoren e “Vatrës” është gdhendur një tjetër nyjë – nyja e tetë: “Në Vatër nuk pranohen revolucionarët”. E thënë thjesht dhe pa mëdyshje: dëshmi se vatranët kishin bërë të veten kuintesencën e parimësisë demokratike. Ky është një nga mësimet më të vyera që “Vatra” ka përvetësuar nga demokracia amerikane dhe që sot duhet të përpiqet ta përvetësojë më mirë dhe tua trashëgojë breznive të ardhshme.
Dimensioni i tretë kombëtar i politikës vatrane është ai i qytetërimit perëndimor.Vatranët janë të bindur se kombi shqiptar ka vetëm një rrugë qytetërimi dhe kjo është rruga e integrimit evropian në të gjitha drejtimet, në lëmin ekonomik, politik e kulturor.
Le të shpresojmë që idealet vatrane nuk do të mbetën shkrumb i një vatre të shuar!(Dielli-Arkiv- Shkurt 2002, Editor Anton Cefa)

UNË JAM ARBËR: 800 VJET SHTET !

by

Shkruan:Azgan HAKLAJ/
Të nderuar bashkëkombas, Unioni Artistik i Kombit Shqiptar në bashkëpunim me Komitetin e Pajtimit Mbarëkombëtar, Qëndren e Studimeve Albanologjike të Akademisë së Shkencave, Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave të Shtetit, organizon më datën 18 prill 2014, në Hotel Tirana Internacional (Salla Balshaj) Sesionin Akademiko-Shkencor , me rastin e 800 vjetorit të Shtetit të Arbërit, shek. XI-XII.
Në orën 18.00 në qytetin e Krujës, (Kryeqytet i Shtetit të Arbërit) Unioni Artistik i Kombit Shqiptar në bashkëpunim me Bashkinë e Qytetit të Krujës, organizon koncertin tematiko-patriotik me artistë nga të gjitha trojet shqiptare, të titulluar “Unë jam Arbër: 800 vjet Shtet” .
800 vjetori i Shtetit të Arbërit është ngjarje madhore në historinë e Kombit Shqiptar. Me dhjetra libra memorandume e takime në kancelatitë më të rëndësishmë të Perëndimit, ku shpesh është përcaktuar fati i popujve të Ballkanit, qarqet shoviniste serbe e greke janë munduar të argumentojnë para fuqive të mëdha oreksin e tyre për të zhbërë etninë e Shqiptarëve e më vonë shtetin e sapoformuar në vitin 1912 me tezën se Shqiptarët nuk kanë aftësi shtetformuese, se ata janë një popull baritor, shtegtar, pa gjuhë e kulturë të tyren dhe se ata më në fund duke qënë një popullsi e egër (sipas tyre) përbëjnë rrezik për Ballkanin dhe civilizimin evropian. Kanë patur mjaf sukses në këtë sipërmarrje në dëm të trojeve etnike shqiptare. Mjafton të theksojmë faktin se Shteti Shqiptar, njohur nga Konferenca e Ambasadorëve të Londrës, nuk përfshin në gjirin e vet, as gjysmën e teritorit që banohej në shekuj e mijëravjeçarë nga shqiptarët.
Është kjo arsyeja që Shteti i Arbërit, i themeluar 800 vjet më parë nga Progoni e i udhëhequr pas vdekjes së tij nga djemtë, Gjini e Dhimitri, shkëlqen sot në dritën e historisë si një yll i shëndritshëm në organizimin Politiko-Shtetëror dhe në orientimin e Popullit Shqiptar drejt vlerave të Qytetërimit Perëndimor Latin dhe besimit të tij katolik-roman si një nga tre kombet bashkëthemeluese të Krishtërimit të hershëm.
Është fakt historik se në preludin e formimit të Shtetit të Arbërit edhe pse pjesa më e madhe e trojeve shqiptare administrohej nga Perandoria Bizantine, e cila impononte organizimin shoqëror, jetën ekonomike, kulturën e besimin, familjet me të fuqishme të fisnikërisë vëndase rivalizonin me këtë perandori dhe prisnin rastin e volitshëm për t’u çliruar nga pushtuesi.
Në fundin e shekullit të 12-të , sundimtari më i fuqishëm ishte Progoni, i cili arriti në kushte shumë të vështira historike mes dallgëve të ashpra Lindje-Perëndim, rivalitet ky që përfshinte jo vetëm atë ushtarak por edhe atë fetar; të krijonte të parin shtet në Mesjetën e Hershme, i cili është praktikisht Shteti i parë Kombëtar me atributet që ka sot ky nocion. Edhe pse nuk arriti të shtrihej në të gjitha teritoret ku banonte popullsia arbërore, ky shtet do të kishte konseguenca themelore për fatet e popullit shqiptar në kohën e tij dhe në shekujt që erdhën pas.
Lulëzimin më të madh Shteti i Arbërit e pati nën udhëheqjen e Dhimitrit në vitet 1208-1216.
Dhimitri krijoi një shtet të fuqishëm me qendër Mirditën (Gëziqin). Ai organizoi një ushtri e administratë të aftë dhe u tregua një diplomat i zoti.
Akti i parë politik i Dhimitrit ishte konvertimi i tij (e më vonë i nënshtetasve të tij) në besim katolik. Me këtë akt vizionar ai arriti të siguronte një aleat të fuqishëm si Vatikani, të fuqizonte pozitat e Arbërit drejt kulturës, gjuhës e besimit latin.
Dhimitri zmbrapsi inkursionet e Bizantinëve nga lindja e të Venedikut nga perëndimi dhe lidhi aleanca të fuqishme përveç Papës Irrokenti i III-të ; edhe me sundimtarin e Rashës Stefanin, me despotin e Epirit, Mihal Angjel Komenin, etj.
Egziston një dokument me vlera të jashtëzakonshme historike i firmosur nga kryetari i Shtetit të Arbërit, Dhimitri. Bëhet fjalë për një marrëveshje tregëtare me Republikën e Raguzës, ku ai, si kryetar i shtetit, zotohet të lejoi të bëjnë tregëti të lirë “në detet e tokën e tij” tregëtarët e Raguzës pa i ngarkuar ata me asnjë taksë e madje duke i marrë në mbrojtjen e tij.
Si kryetar i Shtetit të Arbërit, Dhimitri, mbante titujt e lartë : “Arkond i Madh” , “Panhyperzvast” (Gjykatës), “Sundimtar i Madh”, etj. dhe la gjurmë të pashlyeshme në historinë e Shqipërisë. Ai i dha jetë ndërgjegjies nacionale dhe ëndrrës për krijimin e një shteti komb.
Pas tij dolën në skenën historike dinasti të fuqishme të feudalëve shqiptar si Balshajt, Blinishti, Kastriotët, Dukagjinët, Topiasit, Aranitët, Muzakajt, Spanët, etj., të cilët në zjarrin e luftës së shekullit të XV-të, prirë nga Heroi Kombëtar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, krijuan shtetin e përqëndruar arbëresh duke triumfuar 25 vjet kundër Perandorisë Otomane.
Fillimet e të Drejtës Zakonore Shqiptare duhen kërkuar pikërisht në kohën e Shtetit të Arbërit, tek Progoni e Dhimitri, të cilët zëvëndësuan legjislacionin e shtetit bizantin me normat vetëqeverisëse Iliro-Arbënore.
Këtë fakt e përforcon e vërteta historike se Mirdita, Kryeqendra e Shtetit të Arbërit, mbeti në shekuj e lirë dhe e vetëqeverisur, dhe është epiqendra jo vetëm e qëndresës për liri, por edhe e Kanunit të Lekë Dukagjinit.
Nderimi e mirënjohja për burrat korifej që krijuan e udhëhoqën Shtetin e Arbërit tetë shekuj më parë është borxh ndaj atdheut e historisë së tij.
Ky Jubile i 800 vjetorit të Shtetit të Arbërit, do të kremtohet ashtu siç e meriton, si një eveniment i madh historik që është një ogur i mbarë për rikthimin e kujtesës sonë historike dhe të ndërgjegjies kombëtare..
Unioni Artistik i Kombit Shqiptar u bën thirrje të gjitha shoqatave e shoqërive kulturore, që janë antarë të Unionit dhe shoqatave partnere të Kombit Shqiptar, që aktivitetet kulturore të këtij viti të zhvillohen nën emblemën e Shtetit të Arbërit.

PURPOSE OF THE PAN- ALBANIAN VATRA(THE HEARTH)

by

Purpose of the Federation/

The federation was founded and organized with the following purpose and program:/

1-     To promote among Albanians in America, and through them among the Albanians in America, and through them among the Albanians in Albania, the spirit of helping one other and of loving their nationality, through conferences and publications.

2-     To promote among them the sense of honor and love for the  laws and institutions of the United States of America, and to strengthen the bond of friendship between American citizens and Albanians.

3-     To help in the learning of the English and Albanian languages and to spread education and moral doctrines among Albanians in America.

4-     To help morally for the amelioration of the members of the Federation and to protect, as much as it can, Albanian immigrants and workers.

The Spirit of the Federation

5-     Vatra should take no part in politics.

MEMBERSHIP

6-     Any Albanian, living the United States, eighteen years old or over, of good behavior, of normal mentality, may seek to become a member of Vatra.

7-     A person who belives in the overthrow of the American Government by revolutionary or criminal meansor by some illegal means no matter how, cannot become a member of Vatra; and if he has been accepted as of member through the mistake or ognorance of some member , his name will be deleted from the membership List.

8-     A person that has revolutionary connections, wich he support with money or articles or conferences or in any other way, cannot be admitted as a member of Vatra, meven if he himself is honest and wise and can be blamed only because of his misunanderstanding. If a person of this sort has been admitted once as a member of Vatra, his name will be deleted from the membership list.

9-A person, no matter how honest he is, if he has the habit of contradicting always, of complaining, of heaping calumny on the officers of the Federation, and through his behavior and his speech manages to cool and drive ways people from VATRA, and plunges the Federation into expenses by increasing or lengthening meetings-such a person cannot be admitted as a member; or if he is admitted once, his name will be deleted from the membership list.