Satirë nga Rafael Floqi 

Një herë në një qytet të vogël, Ilir Beqaj ishte një burrë i zakonshëm. Ai kishte një punë të rëndësishme si Drejtues i Agjencisë Shtetërore të Programimit Strategjik dhe Koordinimit të Ndihmës (SASPAC). Por, siç thuhet, “vogëlsira bën vëllain e madh.” Nga përgjimet që i janë bërë Ilir Beqajt dhe vartësve të tij rezulton se paratë e agjencisë, Ilir Beqaj i kalonte në xhepin e tij përmes faturave fiktive ose në restorantin “Gzona” ku disa vite më parë ishte aksioner bashkë me bashkëshorten e tij, e ku çonte para për dreka e darka përmes agjencisë që drejtonte.

Një ditë, Iliri mori një telefonatë të papritur nga SPAK (Struktura e Përgjithshme e Antikorrupsionit). Ata e informuan se ishin në gjurmë të një aferë të madhe korrupsioni. Ajo quhej “Afera e Sterilizimit.” Kontrata ishte për mbi 100 milion euro dhe firmën e kishte vetëm një person: Ilir Beqaj.

Vesi del me shpirtin

Kur panë se Beqaj po i shpëtonte sterilizimit, prokurorë të tjerë nisën hetimet për fondet që Beqaj menaxhonte tek agjencia (SASPAC). 

Duhet thënë se detyrën në këtë agjenci Beqaj e mori në Nëntor 2021 dhe e la në Nëntor të 2023. Detyra i zgjati gati dy vjet. Vesi del me shpirtin. Megjithëse e dinte se ishte nën hetim nga SPAK, nisi zanatin e vjetër.

Iliri nuk e kishte parë këtë të fundit. Ai mendoi se ishte një gabim. “Unë nuk kam asgjë të bëj me sterilizimin,” tha ai. Por SPAK ishte i vendosur. Ata i sekuestruan pasaportën dhe e njoftuan se do të hetonin çdo detaj.

Iliri u ndje i kufizuar. Nuk mund të udhëtonte, dhe çdo të premte duhej të paraqitej në SPAK. Ai e kishte të vështirë të gjejë arsye për të shkuar atje. “Nuk është se kam diçka për të fshehur,” mendoi ai. Por SPAK ishte si një zonjë e dyshimtë: gjithmonë e gatshme të hedhë një sy në çdo çantë.

Nga SASPAC në SPAK

Në një moment të caktuar, Iliri u takua me shefin e SPAK, Altin Dumanin. “Çfarë po ndodh këtu?” pyeti Iliri. Altini e shikoi me një buzëqeshje të çuditshme. “Ilir, ti je një vjedhës i vogël,” tha ai. “Nuk është sterilizimi që na intereson. Ne po hetojmë fondet që menaxhon ti në agjencinë SASPAC.”

Iliri u trondit. Ai mendoi se kishte shpëtuar nga sterilizimi, por SPAK ishte më i zgjuar se sa kishte menduar. Ata e kishin kapur në vjedhje të vogla. Fondet e huaja ishin zhdukur në mënyrë të pabesueshme. “Nuk është e vështirë të vjedhësh,” tha Altini. “Por të mos kapësh është art.”

Iliri u dënua me detyrim paraqitjeje. Ai e la postin e drejtuesit të SASPAC dhe u bë një legjendë e vogël. Në çdo kafene, njerëzit flisnin për “Ilirin vjedhës.” Por ai nuk e humbi humorin. “Më mirë të jem vjedhës i vogël,” tha ai, “se drejtues i madh i burgut!”

Dhe kështu, Ilir Beqaj u bë një personazh i njohur. SPAK e kishte kapur, por ai kishte fituar një histori të shkëlqyer për t’u treguar. Në fund të fundit, vjedhjet e vogla ishin ato që e bënë atë të famshëm.  

Një histori e çuditshme e korrupsionit, faturave të trukuara dhe sterilizimit të pajisjeve kirurgjikale Në një vend ku korrupsioni është më i zakonshmi se kafja e mëngjesit, Ilir Beqajt, ish-ministri i Shëndetësisë, është përfshirë në një histori intriguese. Por çfarë fshihet pas prangave për Beqen? Le të hedhim një  vështrim:

Për të shpëtuar surratin 

Avokati i Beqajt Ermal Yzeiraj është shprehur se është një tentativë për t’i denigruar figurën, ndëra shtoi se SPAK nuk do që klienti i tij të mbrohet nga akuza për koncesionin e sterilizimit.

 “Beqaj tha në gjykatë se e gjitha kjo, është një tentativë për ta denigruar si figurë, për ta nxirë si person që mund të akuzohet edhe për vjedhje nga më minimalet. 

Për të penguar atë që të punojë për çështjen e sterilizimit në gjykatë dhe deklarimin e tij në Kuvend. Për mendimin tonë, është pikërisht SPAK, sepse e kanë personale, pasi me këtë kanë nisur punën dhe aktivitetin e SPAK, me kallëzime ndaj Beqajt. 

Dështimi me çështjet kryesore si sterilizimi dhe check up, për akuzën është shumë domethënës”, tha përfaqësuesi ligjor i ish-ministrit Beqaj. Të jetë ashtu

Shuma e Akuzave:

SPAK (Prokuroria e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar) ka hetuar Beqajn për abuzim me fondet e BE-së. Por, kjo nuk është për koncesionet marramendëse të sterilizimit. Jo, jo! Është për faturat e trukuara të restoranteve. Një shumë maksimumi prej 200 mijë eurosh. Pse të vjedhin miliarda kur mund të vjedhin qindarka? .

Beqaj akuzohet se ka ngritur një skemë për përvetësimin e fondeve të BE-së. Por, kjo nuk është për koncesionet e miliardave. Jo, jo! Është për farurat e restoranteve. Një shumë që mund të paguhet me monedha të vogla. Ndoshta Beqaj ka menduar se BE-ja do të paguante me eurocentë e mbetur nga xhepi i Jean-Claude Juncker-it .

Fije dhe lidhje. Si “Gzona” i gëzonte të gjithë 

Në njoftimin e SPAK përmendet se si për një drekë, për një aktivitet kishte prodhuar fatura edhe agjencia që drejtonte Ilir Beqaj, edhe Ministria e Turizmit dhe Mjedisit që drejtohet nga Mirela Kumbaro.

Bëhet fjalë për Konferencën FESTA (E Ardhmja e Turizmit të Qëndrueshëm Mjedisor në Shqipëri”). Fatura që kishte printuar Ilir Beqaj ishte 125 mijë euro, kurse ajo e Mirela Kumbaros shkonte diku tek 380 mijë euro, pra thuajse 3 herë më shumë.  Sipas SPAK, në të dyja rastet ishte kontraktuar e njëjta shoqëri tregtare e quajtur “Landways International” sh.p.k me Ortak e Administrator personi nën hetim Gazmend Haxhia. Vini re, është e njëjta kompani që shfrytëzonin drejtorët e bashkisë së Erjon Veliajt. Është kompania “Landways international” që zotëron 27% të hotelit “Mediterrain Investment Group” në Durrës, i njëjti hotel për të cilin SPAK dyshon se është ndërtuar me paratë e vjedhura nga taksat e Bashkisë së Tiranës.

Me pak fjalë, “lavatriçen” e parave të drejtorëve të Bashkisë së Tiranës e përdori edhe Ilir Beqaj

Hipoteza të mundshme:

SPAK mund të ketë preferuar të hetonte Beqajn si drejtor agjensie. Pse? Sepse është më e lehtë të hetosh për faturat e trukuara të restoranteve sesa për koncesionet e sterilizimit. Plus, kush do të doni të hetonte për sterilizimin? Nuk është ndonjë temë argëtuese për darkën . 

Ambasadorja amerikane Yuri Kim ka ndikuar në hetimet. Amerikanët janë të interesuar që rastet e korrupsionit të mos përsëriteshin. Ata dërguan emisarë në SPAK për të shpejtuar dosjet kundër Beqajt. 

Epilog:

Beqaj është nën hetim. Por, a është ai një kriminel i madh? Nuk e dimë ende. Por, nëse ai ka vjedhur qindarka, atëherë duhet të ndëshkohet. Sepse, siç thotë populli: “Qindarka e vjedhur është qindarka e humbur.” . Ndërkohë, SPAK vazhdon të hetojë. Ndoshta ata do të zbulojnë se Beqaj ka vjedhur edhe një shishe ujë të pakontrolluar. Kështu është jeta në Shqipëri. 

Për të gjithë ata që janë të zënë me faturat e trukuara të restoranteve, ju lus të vazhdoni të lexoni me kujdes. Mund të gjeni ndonjë ide për të pasuruar xhepin tuaj. 

Vetëm mos harroni të sterilizoni pajisjet!

Tiranë – Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal (RCC), me mbështetjen e Komisionit Evropian, organizoi sot në Tiranë Konferencën e dytë të Nivelit të Lartë me temë “Sfidat e sigurisë kibernetike dhe mundësitë në Ballkanin Perëndimor”. Konferenca kishte në përmbajtje diskutime mbi infrastrukturën, duke prezantuar zgjidhje praktike, parë nga perspektiva e sektorit privat dhe publik, duke eksploruar se si teknologjitë në zhvillim mund të rrisin sigurinë e infrastrukturës kritike.

“Vitin e kaluar, ne filluam një dialog të nivelit të lartë për sigurinë kibernetike dhe që atëherë kemi parë përparim të rëndësishëm. Të gjitha ekonomitë e Ballkanit Perëndimor i kanë dhënë përparësi aftësive digjitale në agjendat e tyre kombëtare të reformave. ID-Wallet (Portofoli ID), fillimisht propozim i RCC-së, tani njihet nga BE-ja për aderim në Tregun e Përbashkët të Bashkimit Europian. RCC, me mbështetjen e BE-së, po zhvillon një qasje rajonale të sigurisë kibernetike. Legjislacioni i Ballkanit Perëndimor është në përputhje me ato të BE-së dhe siguria kibernetike është tani një fokus kyç në Tregun e Përbashkët Rajonal, duke synuar integrimin në Tregun e Përbashkët të BE-së deri në vitin 2028. Përpjekjet përfshijnë përafrimin me kornizën e certifikimit të sigurisë kibernetike të BE-së, bashkëpunimin rajonal dhe zhvillimin e legjislacionit të IA. Përqafimi i gjithëpërfshirjes është parësor në përpjekjen tonë për të zbatuar masat e sigurisë kibernetike në të gjithë Ballkanin Perëndimor”, tha në hapje të konferencës Sekretarja e Përgjithshme e RCC-së, Majlinda Bregu.

Me 5.2 miliardë njerëz në mbarë botën, që kanë akses në internet dhe me 66.2% të popullsisë që e përdorin atë për më shumë se 2 orë e 23 minuta në ditë, siguria kibernetike nuk është më një çështje e sigurisë kombëtare, por një sfidë e sigurisë globale. Vlerësohen 800,000 sulme kibernetike përafërsisht çdo vit në mbarë botën. Ballkani Perëndimor ka parë një rritje të konsiderueshme prej 40% të incidenteve kibernetike vitin e kaluar. Në vitin 2023, më shumë se 1.2 milionë të dhëna personale u ekspozuan për shkak të shkeljeve të të dhënave në rajon dhe sulmet e “ransomware” janë rritur me 200% gjatë dy viteve të fundit. Kërkesa mesatare për shpërblim në rajon është rreth 150,000 €, me disa organizata që paguajnë mbi 1 milion € për të rikuperuar të dhënat e tyre. 75% e bizneseve në Ballkanin Perëndimor raportuan sulme “phishing” vitin e fundit.

Krahas Sekretares së Përgjithshme të RCC, Konferenca e dytë e nivelit të lartë për sigurinë kibernetike u hap edhe nga Zëvendëskryeministrja dhe Ministrja e Infrastrukturës dhe Energjisë së Shqipërisë, Belinda Balluku dhe Zëvendës Shefja e Njësisë për Politikat dhe Strategjinë Rajonale të Ballkanit Perëndimor në Drejtorinë e Përgjithshme për Negociatat e Fqinjësisë dhe Zgjerimit të Komisionit Evropian, Anna Vezyroglou.

Si një platformë për diskutime të strukturuara dhe gjithëpërfshirëse mbi sfidat dhe mundësitë e sigurisë kibernetike në Ballkanin Perëndimor, Konferenca mblodhi përfaqësues të Ministrive të Ballkanit Perëndimor dhe aktorë përkatës rajonalë dhe ndërkombëtarë për të debatuar mbi prioritetet për përmirësimin e situatës aktuale të sigurisë kibernetike në rajon.

Çështjet kryesore që dolën nga konferenca, përfshijnë aktivitetet në kuadër të Planit të Veprimit të Tregut të Përbashkët Rajonal: forcimi i bashkëpunimit BE-Ballkani Perëndimor mbi kërcënimet kibernetike nëpërmjet shkëmbimit informativ në nivelglobal si thelbësore; dhënies përparësi zgjerimit të Programit të Evropës Digjitale për të përfshirë sigurinë kibernetike për Ballkanin Perëndimor; integrimin e Ballkanit Perëndimor në Kornizën e Çertifikimit të Sigurisë Kibernetike të BE-së për të rritur sigurinë e produkteve të TIK-ut; ativitetet Rajonale të Portofolit ID të lidhura me politikat e BE-së; dhënie përparësi anëtarësimit në Projektin ACTING dhe Akademinë e Aftësive të Sigurisë Kibernetike; njohjen e partneritetit publik-privat si jetik për përmirësimin e masave të sigurisë kibernetike dhe përmirësimin e bashkëpunimit ndërmjet qeverive dhe sektorëve privatë dhe së fundi, investimin në iniciativat e sigurisë kibernetike, duke përfshirë kërkimin, infrastrukturën dhe zhvillimin e fuqisë punëtore, veçanërisht për NVM-të, si thelbësore për një të ardhme të sigurt digjitale.

Prof.as.Dr. Hasan BELLO/

Edhe pse kanë kaluar njëqind vjet nga qershori i 1924 ende dhe sot e kësaj dite nuk ka një konsensus nga historianët dhe studiuesit sesi duhen përkufizuar këto ngjarje. Kjo ka ardhur për shkak të ideologjizimit dhe indoktrinimit komunist, sepse në vetvete ky problem është shumë i qartë.

Në shkencën politike, një revolucion është një transformim i shpejtë, themelor i strukturave shtetërore, klasore, etnike ose fetare të një shoqërie. Nisur nga këto premisa është shumë e vështirë që ngjarjet e vitit 1924 dhe koha tepër e shkurtër gjashtëmujore e qeverisë së Fan Nolit të konsiderohet si një revolucion.

Atëherë lind pyetja, kush dhe pse i quajti revolucion ngjarjet e vitit 1924? Dhe çfarë ishin në të vërtetë ato?

Sipas burimeve dokumentare, memorialistikës dhe shtypit të viteve 20-30-të koncepti revolucion për ngjarjet e vitit 1924 është përdorur fillimisht jo nga të gjithë protagonistët e kohës. Por vetëm nga një rreth tepër i ngushtë i nolistëve, të cilët kishin filluar të shfaqnin haptazi tendenca majtiste dhe anarshiste, duke marë si model jehonën dhe ndikimin që kishte pasur tek ata dhe kudo në botë Revolucioni Bolshevik i Tetorit 1917 në Bashkimin Sovjetik. Për këtë arsye, nga tetë anëtarë që përbëhej kabineti i Nolit, vetëm dy prej tyre, ai dhe ministri i Arsimit, Stavro Vinjau e kanë përdorur termin revolucion. Pjesa tjetër e ministrave, të cilët për hirë të së vërtetës kishin përgatitur terrenin dhe realizuan de facto këto ngjarje, as nuk u nisën për të bërë dhe as nuk donin zhvillimin e një revolucioni në shtetin shqiptar. Kjo për një arsye shumë të thjeshtë, sepse ata vinin nga shtresa të larta të shoqërisë shqiptare në kuptimin pasuror ose nga radhët e ushtrisë. Madje, përpjekja e Nolit dhe e anëtarëve të Shoqërisë “Bashkimi” për reforma radikale krijoi një situatë konfrontimi në kabinetin qeveritar. Për këtë arsye, bashkëpunëtorët më të ngushtë të Nolit, duke përfshirë ministrin e Jashtëm, Sulejman Delvinën, ministrin e Luftës, Kasem Qafëzezin dhe ministrin e Brendshëm, Rexhep Shalën morën masa për të organizuar një tjetër grusht shteti për ta rrëzuar atë si kryeministër. Por kjo nuk u realizua për shkak të kohës së pamjaftueshme dhe precipitimit të ngjarjeve.

Pra, si mund të kemi një revolucion kur gjashtë nga tetë anëtarët e kabinetit qeveritar ishin kundër? Megjithatë, për arsye pragmatike e propagandistike në diskursin publik dhe publicistik edhe pas largimit nga Shqipëria, Fan Noli, ithtarët e tij dhe ish-anëtarët e organizatës “Bashkimi”, të cilët kaluan hapur në mbështetje të lëvizjes komuniste ndërkombëtare dhe Kominternit i konsideruan ngjarjet e qershorit 1924 si revolucion. Në të vërtetë, parë nga këndvështrimi i zhvillimeve politike që ndodhën në Shqipëri dhe Ballkan pas vitit 1944, ai ishte një eksperimet social ose, më saktë, një provë gjenerale për atë që ndodhi njëzet vite më vonë.

Për shkak se në gjuhën e përditshme Noli dhe ithtarët e tij me tendenca komuniste përdornin termin revolucion kur ishin në qeveri, disa diplomatë të huaj në relacionet e tyre për ministritë e jashtme kanë përdorur të njëjtin term. Duke u nisur nga ky precedent, ndonjë historian shqiptar e përdor këtë si argument për t`i mbushur mendjen studiuesve se me të vërtetë ai ishte revolucion. Në fakt është pjesë e protokollit zyrtar që një diplomat t`i referohet një ngjarje me termat që përdor autoriteti (shteti, qeveria, MPJ) i vendit përkatës. Më pas ai jep vlerësime nëse pretendimet e ngritura nga to qëndrojnë realisht ose jo. Ky konstatim vihet re në raportet e diplomatëve britanikë dhe amerikanë që kanë shërbyer gjatë vitit 1924 në Shqipëri.

Për të ruajtur koherencën ideologjike koncepti revolucion për ngjarjet e 1924 u përdor edhe nga historiografia komuniste pas 1944 dhe në diskursin publik nga E.Hoxha apo drejtues të tjerë. Kjo vijon edhe sot kur janë botuar dhjetra libra studimorë, memorialistikë, dokumentarë etj. Por në të vërtetë a ishte revolucion rrëzimi i një qeverie legjitime, duke përdorur dy garnizone të ushtrisë dhe një pjesë të popullsisë së armatosur që ishte nxitur nga opozita?

Pas leximeve dhe refleksioneve të shumta, diskutimeve me kolegë dhe persona të ndryshëm, personalisht mendoj që këto ngjarje ishin një grusht klasik shteti i ndërthurur me kryengritje të armatosur nga një pjesë e popullsisë.

Në çdo manual të grushteve të shtetit, në momentin që ushtria ngrihet kundër pushtetit ekzekutiv për ta rrëzuar me dhunë, nuk ka më hapësirë për ta interpretuar atë si revolucion, aq më pak revolucion demokratik. Në fund të fundit këtë e ka pranuar dhe sqaruar edhe vetë Fan Noli kur ngjarjet e 1924 i ka quajtur “coup d`etat” (grusht shteti).

Albert HABAZAJ/

Përgjegjës i Bibliotekës shkencore “Nermin Vlora Falaschi”, Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë

Drita e ngohtë njerëzore

Jo vetëm në Vlorë, por edhe në Fier, Durrës, Elbasan, patjetër në Tiranë e gjektë, po u përmend emri i Bibliotekës Publike “Shevqet Musaraj” të qytetit të Vlorës, kolegëve dhe miqve të librit, u del para syve portreti me dritë të ngrohtë njerëzore i zonjës fisnike Liliana Gjika. Fuqia e imazhit të saj është mbresëlënës dhe nuk është thjeshtë rrjedhojë e punës shumë vjeçare si specialiste shembullore dhe drejtuese model në Bibliotekën e qytetit të madh të Shqipërsië Jugperëndimore, sepse bibliotekat shqiptare kanë plot të tillë që e bëjnë punën me përgjegëjsi të lartë, humanizëm, përkushtim dhe ndershmëri profesionale. Vetëm falë virtyteve të larta njerëzore që mbart dhe aftësive teorike – praktike në fushën e Bibliotekomonisë, mund të jesh punëtor i mirë i librit (në çdo pozicion të organigramës).

Jetëshkrimi i Lilianës dhe i Bibliotekave të Vlorës

Liliana Lako Gjika ka lindur në Pojan të Fierit më 19 Shtator 1950. Pas mësimeve në shkollën e mesme Pedagogjike, u emërua mësuese në fshatin Cakran. Kreu studimet e larta në Fakultetin Histori – Filologji, dega Gjuhë – Letërsi, 1971-1975, si dhe kursin dyvjeçar të Bibliotekës, 1975-1977. U emërua në Bibliotekën Publike të qytetit të Vlorës, në sektorin e Periodit Shqip dhe të Huaj, ku u mor edhe me studime albanologjike. Në vitet 1990-2000 u emërua drejtore e Bibliotekës Publike “Shevqet Musaraj”, Vlorë. Ka shkruar mjaft artikuj publicistikë për rolin e shtypit në jetën njerëzore dhe për autorë të njohur të letërsisë dhe artit. Ka botuar librat: “Pavarësia kombëtare dhe Ismail Qemali në shtypin e viteve 1990-1982 (1983), “Autorë të huaj për Vlorën” (1987), “Biblioteka Publike “Shevqet Musaraj” (2006), “Njeriu me respekt te malet” (2016).

Emrin e saj e përmendin me shumë nderim e mirënjohje ish – kolegët mësues dhe ish-nxënësit e saj, jo pak nga të cilët sot janë emra të dëgjuar në fusha të ndryshme të jetës, ekonomisë, arsimit, kulturës dhe politikës shqiptare.

Emri i saj është i lidhur ngushtë si pakkush tjetër me institucionin ku ka punuar; ajo me Bibliotekën e qytetit të Vlorës. Dashamirësisht, duke marrë shkas nga dy vargje të Majakovskit, po heq një paralele: “Kur themi Liliana Gjika nënkuptojmë Bibliotekën e Vlorës, kur themi Biblioteka e Vlorës, nënkuptojmë Liliana Gjikën”.

Në qytetin e Vlorës dhe hapësirat e saj, tradita e bibliotekave është e hershme, pasuria e dokumenteve dhe dorëshkrimeve shfaqet qysh në Mesjetë me Bibliotekën e Manastririt të Kllogjrit në Kaninë, dhe Manastirin e Zvërnecit. Gjurmët e bibliotekave të Vlorës gjenden qysh në shek. XV-XVI me Bibliotekat Fetare, Bibliotekat e Himarës (shek XVI) etj. Kodikët e Vlorës janë dorëshkrime të rralla, më të vjetrat që janë ruajtur në hapësirën vlonjate, që si shkrime ungjillore dhe biblike në Shqipëri janë pjesë e historisë botërore të shkrimit; pjesë e historisë së zhvillimit progresiv të mendimit dhe të kulturës njerëzore… Historiku i Bibliotekave të Vlorës ka të regjistruar Bibliotekën e Mekatit (1672), ka Bibliotekën e Familjes Vlora, e përmendur qysh në mesin e shek. XVII, ndër më të njohurat dhe në Ballkan, po ashtu ka Bibliotekën e Odës së Tregtisë (krijuar më nëntor 1920), Bibliotekën e intelektualit Lluka Karafili (1912), Bibliotekën e Arsimtarëve (Biblioteka e vogël – 29.09.1936, ndërsa në ndërtesë më vete – më 7 Mars 1939), Bibliotekën Publike “Shevqet Musaraj” Vlorë, Bibliotekën Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” (1994), si dhe biblitekat e fakulteteve të Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë.

Biblioteka e Vlorës, që më vonë mori emrin Biblioteka Publike “Shevqet Musaraj” Vlorë u themelua më 22 gusht 1946. Me fondin e librave të “Bibliotekës së Arsimtarëve” rreth 5156 libra, si dhe atë të familjes së Eqerem bej Vlorës, u krijua ky institucion kulturor, i cili më pas u pasurua edhe me dhurimin e librave dhe revistave nga intelektualët e shquar të qytetit: Ibrahim Shyti, Ali Asllani, Musa Jonuzi, Dr. Ali Mihali, Jani Minga etj. Deri në vitin 1974, biblioteka e kryente verpimtarinë e saj në godinën e Eqerem bej Vlorës. Po këtë vit, ajo u vendos në godinën e familjes hebreje Matathia. Në vitin 1993, u vendos në mjediset e Pallatit të Kulturës “Labëria”, por me kërkesën e intelektualëve të qytetit, u bë e mundur vendosja në mjediset e godinës së ish- Bankës Agrare, ku gjendet sot. Eh, moj bibliotekë e Vlorës! Ku s’të hodhën e ku s’të degdisën!…Pavarësisht nga kushtet, njerëzit, që i shërbyen e bënë një filigran të artë shkronjor për qytetarët

Biblioteka Publike “Shevqet Musaraj” Vlorë zhvillon një veprimtari të gjerë në shërbimin ndaj lexuesit për dhënien e një informacioni të gjerë kulturor, artistik e shkencor. Drejtimi kryesor i veprimtarisë së saj ka qenë pasurimi i fondeve, përpunimi tekniko-shkencor, diskutimi dhe promovimi i librave të autorëve të letërsisë shqipe e asaj të huaj. Deri në vitin 1995 në fondin e kësaj biblioteke gjendeshin 120.000 ekzemplarë (kopje/ copë). Në vitin e mprapshtë 1997, biblioteka e Vlorës u dëmtua rëndë nga trazirat e atiij viti të zi, jo vetëm për Vlorën, por për gjithë Shqipërinë. Me vendosjen e Bibliotekës në mjediset e reja, sipas vendimit të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, u bë rikonstruksioni i saj me financimin dhe ndihmën e fondacionit Soros. Mjediset e reja të Bibliotekës janë të një standardi bashkëkohor, për të shfrytëzuar të gjitha pasuritë e fondeve që gjenden aty. Brenda kësaj hapësire ndodhet edhe mjedisi për fëmijët, i cili është mjaft i këndshëm për të vetëvepruar në sallën e vetë. Biblioteka i shërben një popullsie mbi 180 mijë banorë. Ajo ka lidhje e bashkëpunim me shkolla, shoqata, personalitete të shquara, me Universitetin “Ismail Qemali” etj., duke zhvilluar një sërë veprimtarish kulturore e shkencore. Ajo afron shërbime me fonde të hapura në të gjithë sektorët e saj. Kohët e fundit janë bërë përpjekje për të afruar shërbime audiovizuale, internet etj.

Në gjerdanin e bukur të bibliotekave të qytetit, vlen të nderojmë të gjithë punonjësit dhe stafet që kanë punuar në sektorët përkatës të të librit dhe periodikut, të materialeve libra dhe jolibra, domosdosmërisht drejtorët e bibliotekave të Vlorës në vite: nga fillimet 1936-’44 e mbas Çlirimit: Rauf Zaimi, Ibrahim Kushta, Musa Muho e Mihal Peço; nga vitet ’45-’47 Afërdita Thanasi; ’47-’48 Jakup Gallanxhi; ’48-’50 Valdete Gorishti; ’50-’54 Tana Nesho; ’54-‘57 Fotini Jupi; ‘57-’64 Timo Vojniku; ’64-’65 Irfan Bregu; ’65-’68 Agron Grabova; ‘68-’91 Nezahet Braka; nga vitet 1991-2009 Liliana Gjika. Drejtues të bibliotekës së qytetit në vijim kanë qenë: shkrimtari Çlirim Hoxha, poetja Elma Rama dhe aktualisht ish – pedagogia e italishtes Iltana Koleka.

Liliana Gjika feks

Të gjitha ato zonja apo zotërinj që punojnë me librin, për mendimin tim, janë më të mirët, më të përkushtuarit, më të ndershmit, që me dashuri profesionale dhe buzëqeshje prilli, bëjnë miq të librit qytetarët e gjithë grupmoshave dhe niveleve të ndryshme arsimore, sepse libri është diell dhe specialistët dhe drejtuesit e bibliotekave i duan rrezet e diellit për qytetarët e tyre. Lajtmotivi ynë është: Bibliotekat ndërtojnë komunitetin. Komuniteti ushqen familjet. Familjet pasurojnë jetën. Jeta kërkon lirinë. Liria respekton dijen. Dija ushqen të kuptuarit. Të kuptuarit prodhon ide. Idetë mbëstesin komunitetet. Komunitetet kanë nevojë për bibliotekat. Bibliotekat ndërtojnë komunitetin. [ALA =Shoqata Amerikane e Bibliotekave, 1999].

Në bibliotekën e qytetit të Vlorës, për një kohë 35 vjeçare (1974-2009) ka punuar dhe për gati 20 vjet (1991-2009) ka drejtuar me kulturë dhe dashamirësi zonja Liliana Lako Gjika, sa që i dha kësaj Mëmëzonje të rëndë e fisnike rreth 90 vjeçare – Bibliotekës së nderuar të qytetit tonë fytyrën e saj me dritë, imazhin e saj me dashuri për librin dhe ëmbëlsi për njeriun, duke u shndërruar në ikonë të bibliotekave tona, si drejtoresha historike e bibliotekës së Vlorës. E përkushtuara Lilianë – e bukur në shpirt, në mendim, në veprim, sa e thjeshtë aq e ndritshme, është një model për t’u ndjekur jo vetëm në Vlorë, por, me siguri e them, edhe sot e kësaj dite, është një shembull për t’u ndjekur nga Biblioteka shqiptare dhe nga shkenca e Bibliotekonomisë. Ajo më jep shembëlltyrën e Uratës së Perëndisë së Librit në tokë. Ajo u fal buzëqeshje zogjve në pemë, jo më njerëzve në tokë që i përmirëson çdo çast e më tepër me shembullin dhe imazhin e saj. E ndritshmja Liliana Lako Gjika është pagëzuar me emrin qytetar Amazona e Bibliotekës së Vlorës. Për qytetarët tanë, ajo është Mikeshë me Vlera të Larta Njerëzore. Zonja Liliana Gjika nderohet dhe vlerësohet shumë nga qytetarët si drejtoresha historike e Bibliotekës publike “Shevqet Musaraj” Vlorë, e veçantë në mirësitë e saj dhe vizionin e qartë. Ajo ka dhe dy emra të bukur: Amazona e Bibliotekës së Vlorës – Heroina e librit. Kështu i flasin miqtë e saj, që i ka po aq të mirë sa vetja. Kam mendimin se dy janë faktorët që ndikojnë në këtë largpamësi humane; së pari është gjeneza fisnike, së dyti drita e Bibliotekës që na dha dhe i dhamë.

Liliana Lako Gjika është regjistruar në kujtesën sociale si sinonim i Bibliotekës së Vlorës, kur Vlora dhe Durrësi ishin model në Shqipëri në fushën e Bibliotekonomisë dhe shërbestarisë humane ndaj komunitetit qytetar. Vlera e vërtetë ka folur në heshtje. Dhe nëpërmjet punës flet. Floririn mund ta mbulojnë edhe me hi, por floriri përsëri ngelet flori. Kur drejtonte veprimtaritë Liliana, dilte ylli e shkëlqente çdo imtësi e çdo sekondë të kohës së asaj veprimtarie… Po ku ka njerëz, që sapo takohesh, t’i qeshë fytyra e t’i ndriçojë aq hijshëm tërë nur?! Është Liliana e Bibliotekës. Kështu thonë dhe sot e kësaj dite.

Emri i saj është përfshirë në enciklopedinë e qytetit “Vlora – fjalor enciklopedik”, Tiranë, Maluka, 2023, f. 555-556, përgatitur nga prof.dr. Bardhosh Gaçe.

Heroina e librit më ’97 – ën

Ka ca realitete njeriu, që kur i kujton, thotë me vete: “Vërtet unë kam qenë, që kam mbajtur këtë qëndrim, që kam bërë këtë veprim? Vërtet…?”

Në rastin e këtij shkrimi të thjeshtë nderimtarie për Klloçkën e shkrimtarëve, poetëve, artistëve dhe libërdashësve të shumtë vlonjatë, jemi në krahët epikë të pabesueshmërisë së trimërisë së përditësuar qytetare: Liliana Gjika është ajo kapetane shqiptare, që në mes të ’97- ës, mori Bibliotekën e qytetit dhe, duke e parë plumbin drejt e në ballë, eci nëpër rrugët e Vlorës, të mbushura me plumba e gëzhoja dhe shpëtoi Bibliotekën hallemadhe të Vlorës sonë.

Në kohë lufte ata që ranë për liri u shpallën Dëshmorë të Atdheut. Ata që udhëhoqën me trimëri, atdhetarizëm dhe mençuri dhe u shquan për bëma të rralla u shpallën heronj të popullit. Liliana Gjika jetoi dhe punoi me devotshmëri, ndershmëri dhe profesionalizëm në kohë paqeje. Në fakt, qe një segment kohor fatal, i zi, më keq se në kohë lufte. Ajo, për dritën e mendimit dhe veprimt qytetar, është e vërteta Heroinë e Popullit (e gjallë). Është Kryezonja e Librit në qytetin e Pavarësisë Kombëtare. Kapedane bashkë me familjen e saj të mrekullueshme, me fëmijët, që i bëri pjesë të skuadrës së Shpëtimit të Librit, ku në ballë të zjarrit ishte bashkëshorti i saj shembullor, Viron Shamet Gjika, që për librat i qante zemra si për njerëzit më të afërm. Kemi përjetuar një realitet tej çdo lloj imagjinate njerëzore, si në një ëndërr të zezë llahtarie. Vërtet një histori e pazakontë e një gruaje epike në kohë moderne, kohë që u infektuan aq keq e u hidhëruan aq shumë. Detashmenti i familjes Gjika, i murosën librat për t’i shpëtuar nga vandalizmat barbare të ca palo bashkëkohësve tanë të egër. Edhe pse kanë kaluar 27 vjet, nuk rrëfehet pa drithërimë e pa lot në sy “Odiseja” e ’97-ës, ajo ngjarje sa e rrezikshme aq e bukur, ajo histori aq frymëzuese e një mësuesje, e një shqiponje të librit, kur, në një kohë shumë të trazuar për shqiptarët, Liliana bër përpjekjet më heroike të mundshme për të shpëtuar librat; kreu atë akt të lartë, që mund të shkonte deri në sakrificën sublime të saj dhe familjes, që vuri në dispozicion të shpëtimit të kulturës shkrimore.

Shtypi shqiptar i ka bërë jehonë të gjerë veprës së saj të vyer. Për “Destinacionin” tonë mund të përmendim shkrimet nderuese që janë botuar në gazetat “Panorama”, “Koha jonë”, “Ballkan”, “Labëria”, “Nacional”, “Kushtrim brezash” etj., apo emisionet televizive në mediet e vendit apo edhe të huaja për Lilianën dhe famijen e saj, që, sikur t’i kishte në organikë, i vuri në shërbim të jetës dhe shëndetit të librit dhe bibliotekës së qytetit. Dhe ia arriti. I shpëtoi. Fatkeqësisht pati dhe shumë libra të lënduar, madje dhe të vrarë nga banditët e patru e të pashpirt.

Modeli Lilianë. Shembull për njerëzit në Vlorë dhe në gjithë Shqipërinë. Unë, ne, bibliotekat e Vlorës qytetarët tanë të mirë, Atë e kanë në zemër, në shpirt, në sy, në mendje, sepse është NDERI I VLORËS… Qytetarët e njohin shumë mirë dhe e vlerësojnë shumë. Udhëtimi i saj në bibliotekë është Rrugëtimi i Ndritur që ka bërë me Nder e Dinjitet. Dhe, në thjeshtësinë e saj bujare, në thelb, është ajo që shfaqet dhe ndihet krenare për atë që është. Për punën e saj, shkëlqimin e punës së specializuar e profesionale që ka bërë për 35 vjet në atë Bibliotekë, e cila ishte ndër bibliotekat më të mira në vend, ku janë kryer edhe shumë seminare nga rajoni etj., Liliana Lako Gjika është vlerësuar për ndihmesën e shquar në edukimin e brezave, si intelektuale ee shquar e qytetit të Vlorës, e cila ka dhënë një ndihmesë të veçantë për zhvilimin e kulturës dhe traditave kombëtare. Ajo është se e meriton “Personalitet i Shquar i Qarkut Vlorë”, titull që i është dhënë më 22.11.2012. Ajo është se e meriton “Mirënjohje e Qytetit”. Edhe “Mirënjohje e Labërisë”. Ajo është nderuar edhe me çmime e tituj të tjerë lokalë, kombëtarë e ndërkombëtarë, ku mund të përmend shumë çmime të tjera nga Ministria e Kulturës, 2 herë nga Ambasada Amerikane etj. Ajo është vlerësuar edhe me çmimin e lartë ndërkombëtar “Best Prektis”, 2006. Ajo nuk kërkon, por meriton më shumë, se i bën dritë librit, i fal mirësi të bukur qytetarisë.

Nga Rafael Floqi/

Ndërsa dielli lind më 4 korrik, ai lëshon një shkëlqim të ngrohtë në të gjithë tokën, duke ndezur frymën e lirisë që ka përcaktuar Amerikën për shekuj. Në këtë ditë, 248-vjet pas shpalljes së pavarësisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës ne mblidhemi për të festuar– aktin e guximshëm të shpalljes së sovranitetit dhe hapjes së një rruge të re. Por përtej fishekzjarrëve dhe skarave të barbekysë qëndron një rëndësi më e thellë, e cila rezonon me vetë thelbin e kombit tonë.

Lindja e një kombi: Një vizion revolucionar

Në vitin 1776, në vapën e madhe të Filadelfias, një grup vizionarësh e vunë firmën në pergamenë dhe skalitën emrat e tyre në histori. Deklarata e Pavarësisë ishte më shumë se një dokument i thjeshtë; ishte një shpallje e guximshme që sfidoi status quo-në. Ajo deklaroi se të gjithë njerëzit u krijuan të barabartë, të pajisur me të drejta të patjetërsueshme – jetën, lirinë dhe kërkimin e lumturisë. Me gishtat e lyer me bojë, ata parashtruan kështu një vizion të një kombi ku liria do të ishte guri i themelit dhe tirania do të hidhej mënjanë.

Jehonat e guximit: Nga Valley Forge në Normandi

Gjatë gjithë historisë amerikane , kjo frymë guximi ka jehonë nëpër fushat e betejës dhe brezave. Nga vështirësitë e ngrira të Valley Forge deri në plazhet e Normandisë, amerikanët kanë qëndruar krah për krah, duke mbrojtur idealet që na lidhin. Sakrificat e ushtarakëve dhe grave tona – gjaku i tyre që depërton në tokë të huaj – na kujtojnë se liria nuk është falas. Është një borxh që e kthejmë me mirënjohje dhe nder.

Uniteti në diversitet: E Pluribus Unum

Kombi ynë është një sixhade e thurur nga fijet e kulturave, gjuhëve dhe besimeve të ndryshme. Katër korriku është një kujtesë se unitet nuk do të thotë uniformitet. Është një përzierje harmonike e zërave individualë – një simfoni lirie. Nga rrugët plot zhurmë të qytetit të Nju Jorkut deri te fermat e qeta të Nebraskës, ne bashkohemi, jo si shtete të kuqe apo blu, por si një komb, i pandashëm.

Ndjekja e Drejtësisë: Një Udhëtim i Pafund

Megjithatë, ndërsa festojmë, duhet të përballemi edhe me papërsosmëritë tona. Premtimi i lirisë nuk është shpërndarë gjithmonë në mënyrë të barabartë. Historia jonë mbart plagët e skllavërisë, segregacionit dhe padrejtësisë sistematike. Katër korriku na bën thirrje të vazhdojmë rrugëtimin drejt një bashkimi më të përsosur – një bashkim ku drejtësia rrjedh si një lumë i fuqishëm, duke gërryer barrierat që na ndajnë.

Një e ardhme e mbushur me yje: Përgjegjësia jonë e përbashkët

Ndërsa qielli i natës shpërthen në një kaleidoskop ngjyrash, le të kujtojmë se pishtari i lirisë nuk është statik. Ai kalon brez pas brezi, ai i është besuar përkujdesit tonë. Detyra jonë është ta mbrojmë atë, t’i ndezim flakët dhe të sigurojmë që ëndrra e Amerikës të vazhdojë. Në klasat, bashkitë dhe kabinat e votimit, ne formojmë fatin e kombit tonë.

Pra, ndërsa shijoni atë fetë pie me mollë dhe shikoni fishekzjarrët duke shpërthyer sipër, merrni një moment për të reflektuar. Katër korriku nuk është vetëm një datë në kalendar; është një dëshmi e gjallë e guximit të shpresës, elasticitetit të lirisë dhe premtimit të qëndrueshëm të Amerikës.

Fryma e Pavarësisë: Një zhytje më e thellë

Zgjidhja e Etërve Themelues: Deklarata e Pavarësisë, e shkruar nga vizionarë si Thomas Jefferson, John Adams dhe Benjamin Franklin, ishte më shumë se një deklaratë e thjeshtë politike. Ishte një pohim radikal i të drejtave të njeriut dhe një refuzim i tiranisë. Këta njerëz rrezikuan jetën e tyre për të deklaruar se Amerika do të ishte një fener lirie, ku liritë individuale do të lulëzojnë.

Guximi revolucionar: Imagjinoni Ushtrinë Kontinentale duke ecur nëpër borë në Valley Forge, me këpucët e tyre të copëtuara duke lënë gjurmë gjaku. Imagjinoni guximin e atyre që sulmuan plazhet e Normandisë, duke u përballur me një breshër plumbash. Katër korriku nderon jo vetëm fitoren e Luftës Revolucionare, por edhe qëndrueshmërinë e njerëzve të thjeshtë që guxuan të ëndërronin për një botë më të mirë.

Uniteti mes diversitetit

Kombi ynë është një përzierje kulturash, gjuhësh dhe traditash. Katër korriku na kujton se unitet nuk do të thotë uniformitet. Është përzierja harmonike e zërave të ndryshëm – një simfoni lirie. Shqiptarët dhe SHBA ndajnë një miqësi dhe partneritet të forcuar nga një angazhim i përbashkët ndaj vlerave demokratike. Diaspora dhe Shqipëria si aleate strategjikë, është e përkushtuar për të nxitur një të ardhme që mbështet dhe lavdëron këto parime.

Liria e Amerikës dhe Liria e Shqipërisë

Një poet i madh rilindas si Ndre Mjeda si apoteozë të Lirisë në poemën e tij Liria përmend në pjesën e dytë të poemës thekson lirinë amerikane. Pra Liria amerikane ishte simboli i lirisë shqiptare. Ai e njeh dhe entuziazmohet nga Revolucioni Amerikan i Lirisë, që u zhvillua kundër shkëputjes së Amerikës nga sundimi kolonial i Anglisë. Ai flet për fushat ku rrjedh lumi i Misisipit.

Ai evokon emrin e Gjergj Uashingtonit. Mjeda thotë se “Washingtoni na thërret”. Atëherë populli amerikan u ngrit për të fituar lirinë. Vajti tërë Amerika mbas këtij zëri që e thirri për nderin e lirisë. Dhe “luani i Amerikës e mundi kuçedrën e Anglisë”.

Liria u ndje te punëtori që vuan në vapën e zhegut, liria u ndje në Labrador tek Virgjinia dhe New Jorku, syni i tregut”. Mjeda thotë “Të lumtë, o Washington”. Dhe liria duke thërritur në Filadelfia koncentrohet në sentencën mjediane “Amerikën e zhgon (e qeveris) Amerikani”.

Mbrojtja e Pavarësisë së Shqipërisë: Presidenti Wilson ishte një mbrojtës i pavarësisë së Shqipërisë në Konferencën e Paqes së Parisit. Përkundër presioneve nga fuqitë e mëdha, ai insistoi që Shqipëria të mos ndahet dhe të ruajë integritetin territorial. Parimi i vetëvendosjes së popujve, që ishte ndër më të rëndësishmit në planin e tij prej 14 pikash. Ai hodhi poshtë idenë e aleancave sekrete në Konferencën e Paqes së Parisit. Kjo përfshinte edhe marrëveshjen e fshehtë Tittoni-Venizelos, ku Italia dhe Greqia kishin rënë dakord për të ndarë pjesë të Shqipërisë. Wilson nuk e mbështeti këtë marrëveshje, duke e bërë të qartë se nuk do të lejonte copëtimin e Shqipërisë. Ndaj festa e pavarësisë së Amerikës është dhe festë e shqiptarëve.

Kur ne shqiptaro- amerikanët festojmë 4 Korrikun – Ditën e Pavarësisë së Amerikës, nuk nderojmë vetëm këtë ditë ndërkombëtare të amerikanëve por edhe të Kosovës. Vlerësojmë veprimet e ShBA-së me aleatët që kanë bërë para luftës, gjatë dhe pas luftës për krijimin e Kosovës, institucioneve të saj dhe avancimin e tyre. Ndaj kjo festë për çdo shqiptar është si të festojmë si 28 Nëntorin e kombit tonë”.

Punë e papërfunduar

Nga qytetet plot zhurmë në fshatra të qeta, ne festojmë si një, duke kapërcyer ndarjet politike. Ndërsa ngremë flamujt tanë, duhet të përballemi edhe me të kaluarën tonë. Skllavëria, segregacioni dhe diskriminimi dëmtojnë historinë tonë. Katër korriku na thërret të vazhdojmë rrugëtimin drejt drejtësisë. Nuk bëhet fjalë vetëm për fishekzjarre; ka të bëjë me çmontimin e barrierave dhe sigurimin e mundësive të barabarta për të gjithë.

Përgjegjësia jonë e përbashkët: Pishtari i lirisë nuk është statik; është një garë stafetë. Ne ua kalojmë brezave të ardhshëm. Detyra jonë? Për ta mbrojtur ashpër. Në klasa, angazhimi qytetar dhe bisedat e përditshme, ne formojmë fatin e Amerikës.

Pra, ndërsa shikoni fishekzjarrët që shpërthejnë lart, mbani mend se 4 korriku nuk është thjesht një datë – është një testament i gjallë i shpresës, elasticitetit dhe qëndrueshmërisë.

Gëzuar Ditën e pavarësisë! USA