Fondacioni Çamëria “Hasan Tahsimi”/

Promovohet libri i ri i Prof. Shaban Muratit “Konteksti rajonal i aleancës strategjike Shqipëri-Turqi”

Në ambjentet e Hotel “Tirana Internacional”, në prani të dhjetra të pranishmëve, përfaqësues të trupit diplomatik, akademikë, profesorë, gazetarë, diplomatë dhe veprimtarë kombëtarë, u promovua të mërkurën, më 21 shkurt, libri i ri i Prof. Shaban Muratit “Konteksti rajonal i aleancës strategjike Shqipëri-Turqi”, botim i mbështetur nga Fondacioni Çamëria “Hasan Tahsini”, i cili ishte dhe organizator i këtij takimi.

Për vlerat dhe rëndësinë e librit kumtuan opinionet e tyre kryetari i Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini”, Alket Veliu, Prof. As.Enis Sulstarova, Prof. As. Dr. Hasan Bello dhe studiuesi e publicisti i njohur Çerçiz Loloçi.

Siç pohoi diplomati dhe studiuesi i mirënjohur Shaban Murati, Mjeshër i Madh në Diplomaci, ky libër është fryt i një përvoje 55 vjeçare. Si ekspert i çështjeve ballkanike , i cili është marrë mbi gjysmë shekulli me problematikat korrente rajonale të gadishullit dhe më gjerë, Prof. Shaban Murati shpjegoi nevojën dhe kushtet e kompozimit të një gjeopolitike shqiptare. Prof. Murati tha se nuk mund të ndërtojmë aleanca në mënyrë folklorike, ndaj duhet të përcaktojmë qartë se cilët janë aleatët tanë strategjikë. Nuk mund të bëjmë “Traktate Miqësie” me shtete që nuk njohin Kosovën, tha diplomati i njohur. Përpara se të ndërtojmë aleanca është i domosdoshëm kullimi i çdo emocioni politik, si dhe shmangia e çdo ndërhyrjeje të huaj në diplomacinë tonë. Duhet të eliminojmë paragjykimet që kemi ndaj shteteve të caktuara. Ne shqiptarët në përgjithësi jemi emotivë, por diplomacia duhet t’i shohë gjërat shumë ftohtë dhe me racionalitet, tha më tej ambasadori. Diplomacia duhet të shoh me kujdes vorbullat që thithin interesat e gjera të shtetit, jo interesat momentale të forcave politike. Qeveritë përgjithësisht bëjnë një politikë koniunkturale absurde. Ndaj duhet të jemi shumë të vëmendshëm në përcaktimin e aleatëve tanë në Ballkan, duhet të ndërtojmë një aleancë strategjike që të mbështetet në themele kombëtare dhe të përshtatet me kohërat që do vijnë, jo të bëjmë aleatë strategjikë kë të na dalë përpara, ishte apeli i ambasadorit Murati.

Duke sjellë në vëmendje të auditorit konstatimin e prof. Shaban Muratit se “Serbia dhe Greqia janë të detyruar ta llogarisin rrethanën e aleancës strategjike të kombit shqiptar me Turqinë, pasi ky është një avantazh gjeopolitik për Shqipërinë, për Kosovën dhe për kombin shqiptar”, Drejtuesi i Fondacionit Çamëria, z. Alket Veliu, tha: ”Fondacioni Çamëria “Hasan Tahsini” mbështet këtë mendim të ambasadorit dhe vlerëson se aleanca të tilla shumëdimensionale janë në interesin tonë të përbashkët, përderisa nuk është fjala për të lëshuar ndonjë parcelë të sovranitetit. Ne mendojmë se arsyeja e kësaj aleance strategjike duhet kërkuar në faktorët historikë e shoqërorë, të vjetër e të rinj. Nuk është rastësi që trashëgimia jonë kombëtare u ngjiz në Stamboll, ku mori hov gjenia e dishepujve dhe filozofëve të shquar iluministë, prijësve të Rilindjes sonë Kombëtare dhe të Pavarësisë, si Hasan Tahsini, Abdyl e Sami Frashëri, Abedin Pashë Dino, Rasih Dino e shumë të tjerë, që kanë lënë gjurmë të thella në historinë kombëtare turke”.

“Padyshim që ne kemi nevojë për miqësinë e një shteti të madh e të fuqishëm si Turqia, për shumë arsye, dhe këtë të drejtë nuk mund t’ia fshehim vetvetes”, tha më vijim zoti Veliu. Për sa kohë kombi shqiptar është i kërcënuar në ekzistencën dhe pavarësinë e tij, për sa kohë që fqinjët e tij serbë e grekë i sillen si rivalë e kundërshtarë dhe manifestojnë nacionalizën ekstrem, aleanca me Turqinë është mjaft e rëndësishme, nga pikëpamja gjeopolitike dhe e sigurisë kombëtare. Kjo do të thotë mbrojtje e integritetit etnik kombëtar, pasi qëllimi i mbramë i fqinjëve tanë për asimilimin e shqiptarëve nuk do të ndryshojë kurrë gjatë shekujve. Këtë biletë fati na ka prerë historia.

Nuk duhet të harrojmë që Turqia, në shumë momente historike, ka qenë në krah të Shqipërisë dhe kombit shqiptar. Le të kujtojmë së fundi vitin 1997, kur qeveria turke, duke përdorur një notë diplomatike, ndaloi futjen e ushtrisë greke në territorin shqiptar, duke duke garantuar kështu kufijtë e Shqipërisë. Shqiptarët gjithmonë kanë dëshiruar që me fqinjët të jetojnë në paqe dhe qetësi, por fqinjët tanë serbo grekë nuk e kanë lënë dhe vazhdojnë të mos e lënë të qetë kombin shqiptar. Ata nuk lënë gur pa lëvizur për të penguar zhvillimin ekonomik dhe demokratik të popullit shqiptar. I kemi parë ngjarjet e fundit në Kosovë dhe provokimet e rënda serbe. Shikoni ç’bëjnë grekët në jug të Shqipërisë për helenizimin e Himarës dhe gjithë jugut!

Çështja çame, për të cilën nga qeveritë shqiptare nuk ka pasur dhe nuk ka asnjë iniciativë, duhet të trajtohet pranë forumeve të larta ndërkombëtare dhe institucioneve themelore të të drejtave të njeriut, për t’i dhënë një zgjidhje të drejtë dhe të plotë.

Turqia disponon mjaft dokumenta historike për Çamërinë. Në regjistrin kadastror të viteve 1690, të ruajtura në arkivin e Sulltanit në Stamboll, që sot quhet arkivi i Kryeministrisë, shihet qartë se popullsia e Çamërisë, emrat, mbiemrat, toponimet janë tërësisht shqiptare. Ndërsa në hartën e Turqisë evropiane, Strasburg 1828, Epiri shënohej “Shqipëri e poshtme”.

Në Turqi ne kemi shoqatën tonë “Çamëria”, që ka bërë mjaft në drejtim të sensibilizimit. Shoqata Patriotike Çamëria në Tiranë, që nga viti 1991 kur u krijua, ka pasur kontakte me drejtues të Ambasadës Turke në Tiranë, si dhe me përfaqësues të qeverisë turke dhe kabinete të ndryshme kryeministrore në Ankara, ku është prezantuar problemi çam. Në prill 2008 u publikua një Raport i plotë i Ministrisë së Jashtme të Turqisë mbi çamët, raport i mbushur me fakte dhe prova mbi autoktoninë shqiptare të Çamërisë, genocidin dhe spastrimin etnik. Që nga viti 2008 nuk kemi një deklaratë zyrtare, veç një kërkesë pranë Kongresit Amerikan, ku i kërkonte këtij të fundit të ndërhynte për zgjidhjen e çështjes çame.

Në mbyllje të fjalës së tij, drejtuesi i Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini”, falenderoi Profesor Shaban Muratin që “me vepra të tilla shumëdimensionale na vjen në ndihmë për të hequr paragjykimet, për të fshirë disa tabu, për të kuptuar se arsyeja është historike dhe diplomacia nuk bëhet pa kordinata dhe shenja dalluese”.

Libri i ri i Shaban Muratit përmban një mesazh shumë të qartë, tha prof. as. Enis Sulstarova. Etiketimi i Turqisë si rrezik për Ballkanin bie ndesh me aleancën strategjike të këtij shteti me Shqipërinë, aleancë që më shumë i sjell përfitime Shqipërisë, Kosovës dhe gjithë kombit shqiptar. Disa mund të thonë që është qeveria e sotme e Turqisë ajo që po i largohet Perëndimit e vlerave perëndimore dhe që po kërkon të ndërtojë një pol të vetin gjeopolitik që ushtron forcën e vet tërheqëse në Ballkan, Kaukaz e Lindjen e Mesme. Edhe sikur ky pohim të jetë kështu, mjafton të lexohet artikulli që hap librin e ambasadorit për të kuptuar se aleanca strategjike midis dy shteteve nuk lidhet me format e regjimeve politike, dhe as me emrat e përveçëm që drejtojnë përkohësisht shtetet. Aleancat strategjike nuk mund të shihen nga kënvështrimi i përplasjeve të brendshme politike dhe as nga oshilacionet e marrëdhënieve të njërit apo tjetrit shtet me palë të treta. Aleancat strategjike lidhen për të përballuar më mirë rreziqet ndaj ekzistencës së kombit dhe pavarësisë së shtetit. Duke marrë parasysh stuhitë dhe trazirat e shek XX, duke parë sjelljen e disa shteteve ballkanike tani në shek.XXI, kuptohet qartë se përfituesit më të mëdhenj të aleancës strategjike Shqipëri-Turqi janë shqiptarët, por prej saj përfitojnë edhe ata faktorë që dëshirojnë paqen, sigurinë dhe perspektivën europiane për Ballkanin.

Mësimi i parë , që del nga dija dhe përvoja personale që autori ka ndarë me ne, është se vijon të zbatohet strategjia e qartë e qendrave antishqiptare rajonale për t’i lënë Shqipërinë dhe shqiptarët pa miq dhe mundësisht këtë ta bëjnë vetë shqiptarët.

Kjo është një linjë e nisur kohë më parë, që nga hedhja e parullës “Ballkani i ballkanasve”, që nga politika e gabuar e udhëheqjes komuniste të Shqipërisë që izoloi vendin, që nga zotimi se Shqipëria do të gjendej në krah të Jugosllavisë në rast sulmi nga sovjetikët, që nga mënyra se si parulla “dy popuj miq” u shndërrua më vonë në “Rruga e Shqipërisë për në Evropë kalon nga Athina”, e deri te etiketimi i Turqisë si “rrezik për Ballkanin Perëndimor”. Rreziqet ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve vijnë pike së pari nga shtete ballkanike. Sot barometri shqiptar për të matur trysninë politike të shteteve ballkanike ndaj shqiptarëve është Kosova. Kush nuk e njeh Kosovën dhe në diplomaci vepron për pengimin e njohjeve ndërkombëtare të saj nuk mund të jetë shtet mik i Shqipërisë dhe i shqiptarëve. Në situata të tilla aleanca me Turqinë ballkanike dhe me shtete të tjera jashtëballkanike është frymëmarrje për kombin shqiptar.

Mësimi i dytë është se anëtarësia në BE e NATO nuk i pengon shtetet anëtare që të ndjekin interesat e veta, e madje të veprojnë në kundërshtim me rregullat dhe frymën kolektive. Shembulli më i dalluar, që sjell ambasadori Murati, është sërish Greqia, e cila ka lidhur një sërë marrëveshjesh me Qipron, Egjiptin dhe forcat rebele në Turqi, që janë marrëveshje të drejtuara kundër interesave të Turqisë në Mesdheun Lindor. Në vitin 2021 Greqia ka nënshkruar pakt ushtarak me Francën, sipas të cilit parashikohet ndihmë e menjëhershme ushtarake në rast se ndodh një sulm nga një shtet i tretë, edhe në qoftë ky aleat i NATO-s. Shqipëria, si shtet kandidat, duhet të harmonizojë politikën e jashtme të saj me politikën e jashtme të BE, por pa rrezikuar aleancën me Turqinë.

Turqia nuk kërkon rithemelimin e Perandorisë Osmane, por gjithnjë ka qenë dhë është për integrimin e shteteve të Ballkanit Perëndimor në BE. Janë shtete të tjera ballkanike ato që kanë penguar në fakt dhe pengojnë procesin e anëtarësimit në NATO dhe BE të fqinjëve të tyre, sic ka vepruar Greqia dhe Bullgaria në raport me Maqedoninë e Veriut.

Gjithashtu mund të themi se ne shqiptarët duhet ta shfrytëzojmë lidhjen fetare për të forcuar aleancën strategjike me Turqinë, padyshim duke ruajtur laicitetin në sferën publike dhe duke mos hequr dorë nga synimi për integrimin në strukturat euro – atlantike. Aleanca strategjike më Turqinë duhet mirëmbajtur dhe forcuar, për hir të sigurisë së paqes në rajonin ende të ndezur të Ballkanit perëndimor. Prandaj ky libër i ambasador Muratit duhet të bëhet pjesë e bibliotekës së punës së diplomatëve, politikëbërësve, analistëve të politikës, gazetarëve e publikut të interesuar shqiptar, përmbylli fjalën e tij prof. Sulstarova.

Prof.as. Dr. Hasan Bello, e cilësoi Ambasador Shaban Muratin “një personalitet i njohur jo vetëm për karrierën e gjatë dhe detyrat shtetërore, por edhe për kontributin si analist i zhvillimeve ndërkombëtare në shtypin shqiptar dhe, veçanërisht për trajtimin e tyre nga këndvështrimi i interesave tona kombëtare.

Për dekada me radhë ai ka qenë dhe mbetet një zë eminent i diplomacisë shqiptare. Ajo që bën diferencën mes tij dhe diplomatëve të tjerë që kanë shërbyer në MPJ dhe trupin tonë diplomatik është se ai ka disa cilësi, si: profesionalizmi, integriteti nga partitë politike, duke vendosur në radhë të parë interesat shtetërore dhe ato kombëtare e mbi të gjitha, ai është autorë i disa librave me analiza, refleksione dhe prognoza diplomatike”, tha Hasan Bello, duke vijuar më tej:

“Një nga këta libra është edhe “Konteksti rajonal i aleancës strategjike Shqipëri-Turqi”, i cili është fokusuar posaçërisht në kontekstin rajonal të marrëdhënieve dhe aleancës strategjike mes Shqipërisë dhe Turqisë.

Për mua si historian i cili ka studiuar marrëdhëniet shqiptaro-turke në periudhën e pavarësisë dhe konsolidimit të shtetit shqiptar në vitet 20-30-të, por edhe pas vitit 1944, në këtë libër ka mjaft informacione, të cilat plotësojnë mozaikun e raporteve mes dy vendeve. Prandaj parë nga ky këndvështrim, libri në fjalë, jo vetëm sot, por edhe në të ardhmen do të jetë një burim referencial për të kuptuar dhe shkruar mbi marrëdhëniet shqiptaro-turke. Kjo edhe për një arsye tjetër, sepse analizat e bëra në këtë libër janë shkruar në kohë reale, duke përcjellë te lexuesi kontekstin politik, diplomatik, ekonomik, apo gjendjen psikologjike dhe emocionale. Të gjitha këto karakteristika që përmendëm më sipër, ne si historianë e kemi të vështirë t`i perceptojmë nga gjuha e ftohtë e dokumenteve arkivore. Në këtë aspekt, libri do t`i shërbejë historianëve dhe studiuesve të marrëdhënieve ndërkombëtare, diplomatëve, analistëve të shtypit dhe MPJ si një manual për të kuptuar trajektoren e marrëdhënieve Shqipëri-Turqi; interesat e përbashkëta; intereferimin e palëve të treta në raportet mes dy vendeve etj.

Për nëpunësit e MPJ dhe politikanët shqiptarë që përpunojnë dhe drejtojnë politikën e jashtme të shtetit shqiptar, në librin e Ambasador Shaban Muratit ka shumë definicione, të cilat duhet të merren në konsideratë. Kjo për shkak se shteti dhe politika e jashtme ka dhe duhet të ketë 1) kontunitet dhe, 2) koherencë. Në fakt këto janë dhe dy pikat më të dobëta të rrugëtimit të shtetit dhe kombit shqiptar që nga viti 1912.

Duke u nisur nga këto premisa autori ka theksuar në formë postulati se “Karakteri dhe interesi i aleancës strategjike nuk lidhet me format e regjimeve politike në një periudhë të caktuar në të dyja vendet dhe as me emrat e përveçëm, që drejtojnë qeveritë dhe shtetet. Eshtë një konstruksion i politikës së jashtme dhe marrëdhënie e interesit strategjik afatgjatë, pavarësisht kontributit që jep njëri apo tjetri personalitet në periudha të caktuara historike në dobi të forcimit të marrëdhënieve dypalëshe”.

Autori nga përvoja e tij e gjatë në fushën e diplomacisë dhe politikës së jashtme ka nënvizuar se aleancat strategjike dhe raportet mes shtetit shqiptar me shtetet e tjera nuk janë dhe nuk duhen ndërtuar mbi bazën e raporteve personale të drejtuesve të përkohshëm. Për fatin tonë të keq, ka ndodhur e kundërta. Kjo bën edhe diferencën e lidershipit tonë politik me homologët e tyre në shtetet fqinjë. Mungesa e koherencës në politikën tonë të jashtme ka qenë disa herë objekt i analizave të Ambasador Shaban Muratit.

Sipas autorit, Turqia është një aleat i nevojshëm dhe i natyrshëm i faktorit shqiptar në rajon në ekuilibrat e forcës dhe në përballimin e sfidave gjeopolitike të së ardhmes. Edhe personalisht mendoj të njëjtën gjë, kur shikoj se skemat dhe boshtet diplomatike në Ballkan nuk kanë ndryshuar për më tepër se një shekull. Për mendimin tim ka momente në të shkuarën që shtetet fqinjë janë treguar më të suksesshme për ta inkuadruar Turqinë në planet e tyre politiko-diplomatike, që nëse do të realizoheshin do ta vinin në pikëpyetje ekzistencën e kombit shqiptar.

Për të gjitha këto arsye që u përmendën përciptazi libri i Ambasador Shaban Muratit meriton të bëhet pjesë e bibliotekave të çdo lexuesi e studiuesi që kërkon të dijë më tepër për busullën e diplomacisë dhe mbi të gjitha për interesat diplomatike të shtetit shqiptar.

Me shumë vëmendje u përcoll edhe opinioni i publicistit dhe shkrimtarit Çerçiz Loloçi, i cili ndër të tjera tha: Libri i radhës i Shaban Muratit “Konteksti rajonal i aleancës strategjike Shqipëri-Turqi” plotëson sagën diplomatike të Ballkanit, me një sërë botimesh të mëparshme për të gjitha vendet e gadishullit tonë, që pavarësisht hapave të hedhura integruese në tri dekadat e fundit, një pjesë e tij, megjithëse me përkatësi europiane, mbetet jashtë kësaj familje kontinentale.

Për shkak të profesionit dhe të editimit të një portali, nga autorë të tjerë të zëshëm nga Ballkani, kam parë libra të veçuar për një apo dy shtete, por ende nuk kam gjetur një autor që të fokusojë të gjitha vendet, me epërsitë dhe boshllëqet e tyre, siç ngjet me diplomatin tonë që vlerësohet herë si patriark i diplomacisë dhe herë tjetër si një institucion akademik i pavarur, që ndjek dhe analizon ftohtësisht zhvillimet, aktet, marrëveshjet e mosmarrëveshjet dhe që ka një zë origjinal brenda dhe jashtë vendit.

Pavarësisht keqkuptimeve, mërive, mospajtimeve, protagonizmit të tepruar dhe shpesh të lajthitur të politikanëve në të gjitha viset e natyrshme, është fakt i pakontestueshëm që shqiptarët përbëjnë kombin më të rëndësishëm në Ballkan, me kontribute të hershme dhe të sotme në qytetërimin dhe vlerat perëndimore.

Fakti që Shqipëria është anëtare e NATO-s, që Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi, diku më shumë dhe diku më pak, me përkatësi shqiptare, janë gjithashtu anëtarë të Aleancës Euroatlantike, që shteti më i ri i Europës ka partneritet me SHBA, flet për një përfaqësim gjithnjë në rritje të faktorit shqiptar në planin ndërkombëtar.

Natyrisht SHBA, Bashkimi Europian, Anglia, Gjermania dhe Italia janë partnerët më të rëndësishëm për viset tona, por përveç tyre, sipas analistit të vëmendshëm Murati, një rëndësi të veçantë për interesat tona marrin edhe raportet me Maqedoninë e Veriut, Kroacinë dhe Turqinë.

Pikërisht në këtë botim të fundit, me mbi tridhjetë e shtatë analiza, të publikuar në kohë të ndryshme, autori tërheq vëmendjen për ridimensionim marrëdhëniesh me shtetin më të madh të Ballkanit, me Turqinë, pa pretendime territoriale, me lidhjet të hershme dhe të reja, me prani të hershme në NATO dhe institucione të tjera ndërkombëtare, me një kujdes të posaçëm kur kërcënohet integriteti tokësor.

Nju Jork, 22 shkurt 2024 – Një delegacion prej 25 biznesesh nga sektorë të ndryshëm të Kosovës iu bashkuan nismës së Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë dhe Programit Kosovo Compete të USAID, për promovim të mundësive për investime dhe bashkëpunim ekonomik para përfaqësuesve të bizneseve të diasporës që jeton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Në dy aktivitete të ndara rrjetëzuese dhe të takimeve biznes me biznes, afaristët nga Kosova dhe nga diaspora në SHBA eksploruan mundësitë e bashkëpunimit në industri të ndryshme si ajo e përpunimit të ushqimit, ndërtimit dhe teknologjisë së informacionit.

Përfaqësuesve të bizneseve nga Kosova dhe nga SHBA iu adresuan me fjalime Zëvendës Ndihmës Administratorja e Lartë e USAID-it, Lisa Magno, Konsulli i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në New York, Blerim Reka, si dhe Drejtori Ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë, Arian Zeka. Ndërsa Roland Nezaj nga kompania RLN US LLP dhe Atdhe Deva nga Tech Fusion Ventures, folën për përvojën e tyre të investimit në Kosovë, si investitorë nga Diaspora.

Po ashtu, drejtuesit e lartë të USAID dhe të Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë mbajtën edhe një tryezë diskutimi me përfaqësues të dalluar të komunitetit afarist shqiptar në SHBA, për të diskutuar lidhur me mundësitë dhe sfidat që karakterizojnë sfidën e investimeve në Kosovë, prej të cilës tryezë u gjeneruan rekomandime të vlefshme.

Visar Zhiti/

…en së dashunit së botësë sanë…

Gjon Buzuku

Pasi lexova një letër të bukur, që më shungëlloi përbrenda, e kishte qëmtuar dhe sjellë për ne shkrimtari Sokol Çunga, ishte e para 131 vjetëve, ku Jani Vreto i shkruante Sotir Koleas, ndër të tjera kështu:

“… të nderojmë mëmënë, gjuhënë, e të ndritonemi e të qytetëronemi me atë na ndih e drejta […]. Kur të themi mësonjëtore ndë gjuhët t’ënë Shqipenë, duhetë të kemi ndë mënt se mësimin’ e diturisë ta marrmë me gjuhët t’ënë Shqipenë, edhe gjuhë të huaj të mësojmë me kanone ndë gjuhët t’ënë Shqipenë…”

…më preku fjala, kumti dhe përzgjedhja… Dhe m’u ndërmend kur dikur, larg, por jo dhe aq shumë larg e aq shumë dikur, në burgun e Spaçit na erdhi Fjalori i ri i Gjuhës Shqipe, nuk na e solli komanda e burgut, por shoku ynë i prangave, mësues gjimnazi kishte qenë, i letërsisë, Ron Çobani, ia kërkoi t’ja sillte e shoqja, meqenëse Fjalori rëndonte, pakësoi nga pesha e ushqimeve që lejohej, etj, etj. Më pas në liri unë shkruajta një poezi, është në librin tim “Thesaret e frikës”, poezia patì fat, shkrimtarja Ani Gjika, përkthyese e shkëlqyer, e ktheu në gjuhën angleze, u botua në një revistë amerikane, është dhe në librin tim me poezi, “Gathering Light” që doli vjet në Kinë, dy gjuhësh, anglisht dhe kinezçe, këtë poezi e përktheu nga anglishtja e Anit përkthyesja Guo Xiaoqian… Etj, etj.

Më vjen mirë që shqipja jonë shihet nëpër botë…

Dhe desha t’i them këto sot si një monolog të brendshëm dhe po sjell këtu dhe poezinë, edhe përkthimet e saj, ndoshta vetëm sepse, siç e thotë që në krye të herës Gjon Buzuku ynë:

“en së dashunit së botësë sanë”.

FUTJA E FJALORIT

TË GJUHËS SHQIPE

NË BURGUN E SPAÇIT

Nga Visar Zhiti

Nga porta e parë

e kaluan në të dytën

nëpër një udhë mbuluar

me tela gjembash

​​​si kujtesa e krimit.

Në portën e tretë kishte vetëm kthetra. Dhe e shfletuan

se mos qe fshehur brenda

ndonjë copë shpresë a ngushëllim

​​​​​ që ta mbysnin.

Kontrolluan në kishte fjalë të vizuara për t’u gjetur qëllimin

dhe t’ia hiqnin. Se vizimet janë nerva, damarë të gjakut.

Në portën e katërt e kontrolluan sërish Fjalorin

e madh të Gjuhës Shqipe

​​sa një arkivol foshnje. Dhe

nuk e di në cilën portë u vendos

që t’ia jepnin të burgosurit

veprën. Ia kishin blerë prindërit duke sjellë ushqime

​​​​​ më pak. Buka

të zëvendësohet me fjalë? Ca mish me foljet,

​​​​ mbiemrat me ëmbëlsirat?

Pasthirma do apo cigare

apo kuptimet e dyta, prejardhjen,

përdorimet, humbja, gjyqi,

pse the kështu,

ç’deshe të thoshe, agjitacion

​ dhe propagandë kundër shtetit, neni 55, para-grafi I, dënohet fjala dhe erdhi Fjalori i Gjuhës Shqipe

në burg,

i bardhë, ballëpërballë

me Kodin Penal,

Abeli kundër Kainit.

U tronditëm. Na kishte marrë malli.

Iu mblodhëm rretherrotull

si Gurit Filozofal.

(Ne kishim mësuar të lexonim

në Ah-betare

​​​​​ psherëtimash!)

Gjuha është burrë, ndërsa neve

së pari na flet nëna, se kush tha.

Fëshfërinin fletët e librit si fustanellë. Kërkonim fjalët e dashurisë.

Ato, ato… A e di ti

​që shtojzovalle vjen nga urimi:

shtona Zot vallet? Dhe

kushtrimi ka kuptimin:

kusht asht’ trim! Ne

​​​​​ guxojmë

të themi: kemi frikë në ferr,

​​​ vdesim në duart e një tjetri​

që jemi po vetë. Na rrahin të vdekur, thyhen brinjët e verbit të fatit, nxihen si vendet e plagëve,

fjalë të zeza të gjuhës shqipe,

të huazuara

…diktaturë… spiun… parti…

shtohen britmat, i bërtasin

të burgosurit që

s’bën dot normën nëndhé,

te të vdekurit,

atij që përkëdhel kalin

​​si perëndimin atëror të diellit,

​​që lexon në rrjesht horoskopin e syve.

Dhe e çojmë dorë më dorë, ç’kërkojmë të gjejmë aty, ngrohtësinë e rrënjëve, limfën fjalëformuese,

kuptimet e shumta

si gjethnajë habije?

Fjalorin dikush e mbështjell

me arnojcë batanijeje

​​​​​​ si me kohën

apo mjegullat e pushtimeve barbare,

​​​​ dalin fjalët,

bashkë me barin çajnë dyshemenë

e ftohtë, i përkëdhelim me duart

plot plagë, dhembja

ngjyen fjalët, rmbushen fletët…

Ti e ke këtë libër, pyet ofiCeri i shërbimit, pa ta shohim Ç’ke fshehur?

C-ja si u bë Ç? Cili në çfarë? Me ç’prangë? Njollat e gishtave

bëjnë pis semantikën

si të ishte sharje. Shpërthejnë

ato si plumbat

​ mbi të burgosurin

​​​që donte të arratisej,

përpëlitet kumti i pëgjakur

dhe e përpin toka.

Dhëmbë të thyer, parashtesa, prapashtesa të flakura.

Na i dogjën prapë fjalët në Çamëri bashkë me vatrat,

mbush grushtet me hi amanetesh

​​​​dhe i shpërndaj nëpër varre.

I masakruan fjalët, na i këputën

më dysh, gjysma tjetër

është matanë telave me gjemba,

në Kosovë dhe unë flas jerm,

me lidhëza të vdekura, s’kuptohem, nyje të helmuara.

Krim i madh mbi fjalët…

​​si një tren lufte

​​​që çan një kope të bardhë delesh

dhe ikën trembja e tyre, ikën…

Nën ullinjtë arbëreshë

pushojnë tufat me kangjele të trishta.

​​​E mbajmë Fjalorin me duart e zemrës

si shpresën,

aq sa duam ta hamë për ta bërë palcë të eshtrave tona

​​​​​​ të lodhura

për të mos mbetur të paqenë.

Ti, Gjuha Jonë,

që shpjegon dhe emra Perëndish, lutju atyre të zbutet ndëshkimi,

të bashkohen fjalët

si buzët kur puthen. Fjalët janë njerëz

​​ dhe gjuha më shumë se popull: gjithçka e gjallë

dhe qytetet e vdekura, netët

e kështjellave, zjarret,

udhët nëpër trupin e jetës nën yllësitë e dëshirave, portat, kërkëllima

e tyre, varret, heshtja e eshtërt, klithmat – edhe të pemëve,

bërthama e frutit, uritë, porositë, shenjtët, urtitë, zogjtë dhe

shiu, ndërgjegjja në gur, dëshmitë

e tokës, çarjet

dhe dramat, të pathënat, rrënjët, magjitë, torturat, liria

deri dhe veturat e dashurisë, trenat, rënkimet, djepet e rinj,

agullimat që s’kanë lindur ende,

​​ i presim të vijnë bashkë

me fëmijët –

se belbëzon foshnjërisht

dhe agu fjalët e ditës së parë

të krijimit të botës. Dhe ashtu

le të bëhet… ​

WHEN THE DICTIONARY

OF THE ALBANIAN LANGUAGE

ENTERED SPAÇ PRISON

Translated by Ani Gjika

From the first gate

to the second

through a barbed-wire path

​​like crime’s memory.

At the third gate there were

only claws. And they leafed

through it lest any hope

or consolation be hidden inside

​​​ to kill him.

They checked for any underlined words to find motive

and remove it. Because underlined marks are nerves, blood vessels.

At the fourth gate they checked

the Dictionary

of the Albanian Language again

​the size of a baby’s coffin. And

I don’t know at which gate it was decided to give the book

to the prisoner. His parents

had afforded it

​​by bringing him less food. Can words

replace bread? Can verbs

replace meat,

​​​​ adjectives sweets?

Do you prefer shouts or cigarettes

or implied meanings, origins,

usage, loss, trial, why did you say so,

what did you mean to say, agitation

​and anti-government propaganda, Article 55, paragraph 1,

the word is punished

and so the Dictionary of the Albanian Language arrived in prison,

white, face to face

with the Penal Code,

Abel against Cain.

We were shocked. We had missed it.

We circled it as though it were

the Philosopher’s Stone.

(We had learned to read

by the moans’ textbook).

Language is a father, while the first

to speak to us are mothers,

someone said.

The book’s pages ruffled like skirts. We were looking for the words

of love.

They, they… Did you know

that: shtojzovalle (nymph) comes from the greeting: shtona Zot vallet? (let us dance, Lord)?

And: kushtrimi (battlecry) means: kusht asht’ trim (the one that’s brave)! We dare

to say: we are afraid in hell,

​​we die in the hands of another

who is none other than ourselves. They beat us dead, the ribs

break, blackened like wounds,

black words of the Albanian language, borrowed

… dictatorship… spy… party…

the shouts increase, yelling

at the prisoner who

can’t perform the norm so near

the dead.

And we pass it from hand to hand. What do we seek

to find there? The warmth

of the roots, the word-forming lymph,

multiple meanings like a foliage

of disbelief?

Someone wraps the dictionary

with a patched up blanket

​​​ as with time

or the mists of barbaric invasions,

​​words come out,

words and grass break the cold floor,

we caress them with our hands full

of wounds, pain

colors the words, the pages fill out…

Is this your book, asks the officer,

let me see it. What are you hiding?

Finger stains sully semantics

as if they’re profanity.

They explode like bullets

on the prisoner

who wanted to escape,

the bloodied body writhes and

the earth devours it.

Broken teeth, prefixes, discarded

suffixes.

They burned our words and hearths again in Çamëria,

​​I fill my fists with the ashes

of promises

and scatter them over the graves.

They massacred words, cut them

in half, the other half

is on the other side of the barbed wire, in Kosovo and I’m talking

​​​ in delirium,

in dead conjunctions, I’m not understood.

A great crime commited on words…

​​like a war train

​that plows through a white flock

of sheep

and their fear flees…

​We safeguard the Dictionary

with our hearts

as hope, so much so that we want

to eat it

and turn it into the marrow

of our tired bones

not to remain non-existent.

You, Our Language,

you who also explain the names

of the gods,

ask them to soften the punishment, ask words to join

like lips when kissing. Words are people

and language is more than people: everything is alive

the dead cities, castle nights, fires,

journeys through the body of life under the stars of desire, gates,

their grief, graves, the golden silence, the cries – even of the trees,

the core of the fruit, hungers, messages, saints, wisdom, the birds and rain, earth’s testimonies,

its cracks

and dramas, the unspoken, the roots, the magic, the torture, the freedom

even love, trains, groans,

new cradles,

suns that have not yet dawned,

​we are waiting for them to come

with the children —

because even dawn speaks

like a newborn the words

of the first day

of the world’s creation.

And so it is done…

***

See insights and ads

Create Ad

All reactions:

88

Rafael Floqi/

Investitorët e shohin një fitore republikane të Shtëpisë së Bardhë dhe Kongresit si më të mundshmet për të nxitur një ndryshim në tregjet financiare. Nëntë muaj përpara zgjedhjeve presidenciale, investitorët tashmë po mendojnë se si tregjet financiare mund t’i përgjigjen rezultatit të votimit dhe si duhet të tregtojnë për t’u përgatitur për të.

Tregjet e aksioneve janë rritur në nivele rekord në javët e fundit, ndërsa të ardhurat e obligacioneve qeveritare, të cilat mbështesin normat e interesit për konsumatorët dhe kompanitë, janë ulur nga një kulm i fundit në tetor. Pavarësisht pasigurisë për të bërë parashikime politike, menaxherët e parave tashmë po mendojnë se si zgjedhjet mund të ndryshojnë disponimin e tregjeve.

Vala e kuqe, vala blu apo qeverisje e ndarë?

Kombinimi që investitorët e shohin si më të mundshmin për të nxitur një ndryshim në tregjet financiare në nëntor – dhe për këtë arsye skenari për të cilin tregtarët po shpenzojnë më shumë kohë duke menduar – është një e ashtuquajtur valë e kuqe, ku ish-presidenti Donald J. Trump të kthehet në Shtëpinë e Bardhë së bashku me një spastrim republikan të Kongresit.

Kur zoti Trump fitoi zgjedhjet presidenciale në vitin 2016, dhe republikanët mbajtën kontrollin e Dhomës dhe Senatit, pritshmërisë për taksa më të ulëta dhe një mjedis rregullator më të lirshëm ulën pritjet e rritjes dhe indekset kryesore të aksioneve u rritën. Këto politika, të cilat ulën të ardhurat e qeverisë dhe rritën nevojat e saj për hua, nxitën gjithashtu një rritje të mprehtë të ardhurat e obligacioneve qeveritare.

Në rast të një valë të kuqe, investitorët presin diçka të ngjashme. “Unë mendoj se në mënyrë të drejtuar do të shihni diçka që përputhet me të,” tha Erik Weisman, kryeekonomist dhe menaxher portofoli në MFS Investment Management.

Uljet e taksave të kohës së Trump do të skadojnë nëse Biden fiton zgjedhjet thotë Kenny Polcari

Një valë blu – një spastrim demokratik i Kongresit dhe rizgjedhja e Presidentit Biden – shihet si më pak e mundshme, dhe për këtë arsye po merr më pak vëmendje, megjithëse ky rezultat mund të çojë gjithashtu në rritje të shpenzimeve qeveritare dhe kosto më të larta të huamarrjes.

Dhe nëse zgjedhjet rezultojnë në një qeveri të ndarë, siç është tani, atëherë perspektiva e bllokimit të mëtejshëm legjislativ ndoshta do të zbusë çdo reagim në tregje.

“Ajo që do të ketë rëndësi është një valë e kuqe apo jo,” tha Mike Gladchun, një menaxher i portofolit të asociuar në menaxherin e fondit Loomis Sayles.

Tregtimi i hendekut të normave të interesit

Një nga idetë më të përfolura të tregtisë zgjedhore i bën jehonë një strategjie që tashmë është e njohur dhe e lidhur me pritshmërinë se Rezerva Federale së shpejti do të fillojë të ulë normat e interesit.

“Nëse do të kishte ndonjëherë një kohë për të vënë baste herët, kjo do të ishte ajo,” tha z. Gladchun, i cili shtoi se megjithëse nuk po bën ende tregti për zgjedhjet, ai tashmë po bën biseda investimi për këtë.

Gjatë gjashtë muajve të fundit, investitorët kanë vënë baste mbi një hendek në rritje midis normave të interesit afatshkurtër, të cilat janë të lidhura ngushtë me politikat e FED-it, dhe të ardhurave më të gjata, të cilat ndikohen gjithashtu nga rritja, inflacioni dhe sa i nevojitet qeverisë. për të marrë hua.

Nëse inflacioni vazhdon të ftohet dhe Fed fillon të ulë normën bazë të interesit, siç presin shumë këtë vit, të ardhurat e tregut normalisht do të priten të bien. Ndërkohë, forca e ekonomisë dhe shqetësimet për huamarrjen e qeverisë pritet të mbajnë të larta normat më të gjata.

Një valë e kuqe do të ishte një arsye tjetër për të venë bast një hendek në rritje midis normave të shkurtra dhe atyre të gjata, thonë investitorët.

“Do të ishte shumë herët për ta vënë këtë tregti nëse do të ishte arsyeja e vetme, por ka shumë arsye që tashmë ka kuptim pa menduar për zgjedhjet,” tha Calvin Tse, kreu i kërkimit në BNP Paribas. “Zgjedhjet janë një erë e mundshme pozitive për tregtinë.”

Megjithatë, ka rreziqe për të hartuar plane për tregti deri tani përpara zgjedhjeve, jo më pak se zoti Trump ende po lufton beteja ligjore në fronte të shumta, duke përfshirë edhe mundësinë e tij për t’u paraqitur në fletëvotimin në nëntor.

Përgatitja për paqëndrueshmëri e stoqeve

Tregjet e aksioneve mund të rezultojnë më të vështira se sa obligacionet për t’u parashikuar, me investitorët që thonë se aktualisht preferojnë tregti që do të përfitonin nga paqëndrueshmëria më e lartë në vend që të venë bast për një drejtim specifik të çmimeve.

Ndërsa taksat më të ulëta dhe derregullimi ndoshta do të mirëpriteshin nga Amerika e korporatave, rendimentet më të larta të obligacioneve – dhe, për rrjedhojë, kosto më të larta të huamarrjes – nuk do të mirëpriteshin. Është gjithashtu e ndërlikuar të parashikohet se si Fed do të reagonte ndaj politikave stimuluese fiskale nëse ekonomia vazhdon të zhurmojë. (Z. Trump tha kohët e fundit se nëse ai zgjidhej, ai nuk do të riemëronte Jerome H. Powell për një mandat tjetër si kryetar i Fed.)

Kjo mund të nxisë paqëndrueshmëri edhe në tregun e obligacioneve.

Tregtia më e fortë me dollarë

Një ide tjetër që po diskutohet mes investitorëve është të vihet bast për një dollar më të fortë. Zoti Trump ka thënë se do të vendosë tarifa të reja për importet, të cilat tentojnë të rrisin vlerën e dollarit duke e bërë atë më pak tërheqës shpenzimin për mallrat e huaja.

Në të njëjtën kohë, disa investitorë shqetësohen për efektet që mund të kenë simpatitë autoritare të zotit Trump në fuqinë e perceptuar të t. ai sistemi ligjor i SHBA-së, i cili mbështet statusin e vendit si një qendër financiare globale.

“Në masën që Trump shihet si jo i mirë për sundimin e ligjit, atëherë kjo nuk është mirë për dollarin,” tha z. Weisman nga MFS Investment Management. “A dëshironi të zotëroni asete të SHBA-së në një botë ku sundimi i ligjit mund të mos ketë aq kuptim sa dikur?”

Dashnim Hebibi: “Të krijojmë një bankë komerciale shqiptare në Zvicër”.

“Kur duam, mundemi dhe ia dalim! Së shpejti projektet tjera do të vijnë e që besoj shumë, se do të kemi përkrahje nga të gjithë ata që ia duan të mirën vetes, familjes, kombit dhe të ardhmes. Po e kujtoj edhe këtë fjalë të urtë: “Bashkimi është një fillim, të qëndruarit bashkë është një progres, të përparuarit së bashku është një sukses, fjalë nga Henry Ford”, na tha ndër të tjera, z.Florim Useini.

Luzern, 17 shkurt

Për një organizim madhështorë përmes pak fjalëve është e pamundur të përshkruhet. Prandaj, kësaj here, përmes këtij reportazhi, do të mundohemi ti japim lexuesit tonë detaje nga tri ngjarje për një datë të rëndësishme organizuar nga Rrjeti i Bizneseve Shqiptare në Zvicrën Qëndrore. Koha është dinamike por do ta gjejmë lexuesin e sigurt. Tekefundit, librat dhe shkrimet shkruhen për ata që lexojnë. Duhet të mbetet e shkruar për brezat e rinjë që do të vijnë, se të parët e tyre nëpër periudha të ndryshme i shërbyen atdheut dhe i shërbejnë edhe në të ardhmen, por do të përqendrohet më shumë për brezin e ri. Në katër anët e Zvicrës dhe në të gjithë diasporën, ka pasur manifestime të shumta me programe të ndryshme, ku bashkatdhetarët tanë kanë kremtuar një datë të rëndësishme të kombit tonë, ate të pavarësisë së Kosovës, pra 16 vjet shtet, Kosova jonë. Për lirinë dhe pavarësinë e saj siç dihet kanë dhënë jetën edhe shumë dëshmorë nga diaspora dhe kontributi i mërgatës për liri ishte i madh ose arteria kryesore për ate liri dhe pavarësi që sot po e gëzojmë të gjithë. Kësaj here u ndalëm në Kriens të Luzernit, në Stadtplatz, në zemër të qytetit të bukur të Luzernit të këtij qyteti që ka shumë bashkatdhetarë të suksesshëm e veprimtarë të dalluar të çështjes kombëtare në këtë qytet ku po vepron edhe Rrjeti i Bizneseve Shqiptare në Zvicren Qëndrore edhe ate nga vitit 2018. Ishim ftuar, që të marrim pjesë nga ora 13.00 dhe së bashku me z.Rafet Ademi, veprimtarë i dalluar i kauzës sonë kombëtare, themelues i disa shoqatave në Zvicër dhe njëherit kryetar i Shoqatës Kulturore Shqiptare në Fricktal, arritëm në ora 12.30 dhe duke menduar, se do të filloj me vonesë, ashtu siç jemi mësuar shpesh të shohim. Por, këtu ishte ndryshe, përpikshmëria në nivel, një organizim për ti marë lakmi. Koktej, bashkëbisedim me të ftuarit, që vinin dhe në çdo moment vinin emra të njohur, si diplomat, shkenctarë, afaristë e artistë. Kokteji ishte shumë i mirë, sepse i jepej mundësi secilit që të njihen mes veti dhe të ndërrojnë edhe numrat e telefonit. Kjo edhe si duket ishte qëllimi i organizatorit, që të njihemi sa më shumë mes veti. Modestia dhe qëndrimi serioz dhe me buzëqeshje miqësore i z.Florim Useini, dëshmonte, se në këtë rrjet ka bashkëpunim dhe jo vetëm fjalë. Miqtë e tij, që janë në sofrën e rrjetit, bashkëbisedonin herë pas here mes veti, ku secili kryente detyrat e veta, që programi ti shkoj si duhet dhe si i ka hije. Flamuri ynë kombëtar, ai i Kosovës dhe i Zvicrës ishin së bashku në qendër të hollit. Në këto momente mu kujtuan disa fjalë të z.Useini që mi tha gjatë intervistës, ditë më parë, që ishte publikuar nëpër shumë media e deri në SHBA.

“Afaristët shqiptarë kanë arritur majat e suksesit dhe qëllimi është që në këto maja të ndërtojmë ura lidhëse që të bashkëpunojmë dhe njëkohësisht ti rrisin edhe ato që janë duke u ngjitur dhe ti nxisim edhe ato të tjerët që të nisin të ngjiten. Ne vlersojmë, se është themelimi i shoqëris aksionare, që të thyejmë thënjen e vjetër ,,Tre shqiptar nuk bëhen bashkë“. Pra, munden të bëhen bashkë dhe të kenë suksese“.

Ishte një intervistë ekskluzive dhe të parën në medie të shkruara. Pas dy ditësh, që u shpërnda kjo intervistë në medie të ndryshme të shkruara, po mbahet Konferenca Shkencore, jo në Tiranë, as në Prishtinë, por as në Shkup, por në Zvicër në qytetiin e Luzernit. Nuk është e lehtë të bashkohen nga të gjitha trevat shqiptare, shkenctarë, diplomat, afaristë, bëmirës, artistë dhe veprimtarë nga e gjithë diaspora shqiptare dhe atdheu.

Në ora 13.15 minuta shënoi edhe hapjen e ekspozitës për artistët: Adem Dërmaku dhe Urim Berisha

Që të dy artistët janë të njohur edhe për diasporën tonë, se edhe më herët kanë pasur ekspozita. Moderatori, z.Dan Morina, si zakonisht me fjalë origjinale të tijat me një humorë të pranuar, aty për aty, bëri prezentimin e artistëve në fjalë, nga një biografi e shkurtërt dhe për tematikat e punimeve të tyre. Musafirët, që ishin prezent i përgëzuan artistët tanë, që po veprojnë në Zvicër me punimet e tyre, që përmes ngjyrave e kanë gjuhën e tyre të veçantë artistike dhe bashkëbisedonin për punimet e tyre dhe nuk munguan edhe foto kujtimi nga ata vetë musafirët, por edhe nga fotografi profesionist z.Rromir Imami me stafin e tij.

Nga organizatori e pamë, saktësinë, seriozitetin dhe profesionalizmin, detaje shumë të rëndësishme për projekte të tjera

Atëherë, kur shumica prej nesh ishim futur në botën artistike të punimeve, që i kishim para syve dhe na ndihmonin edhe artistët, organizatorët na njoftonin, se është koha, që të jemi në sallën e Konferencës. Kryetari, Florim Useini me stafin e Rrjetit të Bizneseve Shqiptare në Zvicrën Qëndrore me miqësi rrinin te dera e sallës dhe na orientonin për te vendet tona, që ishin rezervuar. Në sallë, të dukej vetja, vërtet, se je në Tiranë, apo Prishtinë, ose më mirë me thënë në Prizren, në sofrën e dy qeverive shqiptare. Madhështore. Gjithçka në mënyrë profesionale. Me plot kuptimin e fjalës, sallë konferencash shkencore. Renditja, mjetet teknike e deri tek uji dhe pije tjetër energjike edhe ate nga Kosova jonë, ujë „Rugove“ dhe pije energjike „Golden Eagle“, dy stilolapsa me llogo të rrjetit, fletore shënimesh, poashtu me llogo të rrjetit dhe letra e informacionit e detajeve të rrjedhës së konferencës. Për bukuri. Një frymëzim edhe më i madh për referuesit, bashkëbiseduesit e musafirët e ftuar.

Sofra me flamurin kombëtar dhe qiftelia

Sofra, simboli i bashkimit, bashkimit të një familjeje. Flamuri kombëtar kuq e zi me shqiponjën dykrenare, flamuri i çdo shqiptari kudo që jeton dhe qiftelia, instrument i kombit tonë. Ndriçimi i sallës ishte super i mirë, kamerat e TV Syri Blue, TV, që vepron në Solothurn të Zvicrës me editor z.Musli Sahiti e me gazetarin, z.Besim Laci, bënin intervista me të pranishmit dhe regjistronin çdo detaj. Edhe përfaqësues të radios së parë shqipe në Zvicër www.albradio.ch, radio nacionale, merrnin shënime, që edhe ata të japin kontributin e tyre. Secili musafirë kishte emrin e vet të shkruar, si për panelistët dhe musafirët e tjerë. Konferenca filloi punimet me intonimin e himnit të flamurit kombëtar.

Florim Useini, kryetar i Rrjetit të Bizneseve Shqiptare në Zvicrën Qëndrore i hapi punimet e Konferencës me temën: “Sfidat e kulturës së biznesit” për diasporën tonë, konkretisht në Zvicër, me urimet më të përzemërta për të gjithë të pranishmit për 16 vjetorin e pavarësisë së Kosovës, duke përmendur sakrificën shekullore të kombit tonë deri te pavarësia. Përshëndeti dhe iu dëshiroi mirëseardhje të pranishmëve në emrin e tij dhe të të gjithë kryesisë dhe dashamirësve të rrjetit me fjalë zemre.

Fjala e z.Useini ishte modeste dhe pa u zgjatur shumë, ku dëshmoi edhe kësaj here, përpikshmërin e ecurisë së kësaj konference, sepse secili panelist e kishte të caktuar kohën e referimit. Shihej nga të gjithë, se këshilli organizativ ishte përgaditur maksimalisht dhe me seriozitet të madh për këtë ngjarje.

Nuk mundem të fshehi edhe emocionet e mia të mira, vërtet për këtë ngjarje me karakter shkencor, se do ti kishin lakmi edhe institucionet tona akademike. Secilit, do ti shkonte mendja, se sa ka kushtuar? Kur e kemi parasysh, se jemi në Zvicër e kuptojmë menjëherë, se ka kushtuar shumë sigurisht, por ia vlenë për një organizim të till. Të rralla janë organizimet e këtij niveli, jo vetëm për nga organizimi, por nuk shihej edhe egoja e organizatorit, por meritat ndaheshin. Kjo është më shumë se madhështore dhe padyshim, se edhe projektet tjera do të jenë të garantuara me suksese. Aty ku ka unitet, profesionalizëm dhe jo krekosje, rezultate vijnë. Ishte parapa, që në këtë konferencë të jetë prezent edhe z.Lazim Destani, Filantrop, një personalitet i madh i kombit tonë dhe kryetar nderi i Rrjetit Global, por për arsye, që kishte ftesë nga presidentja dhe kryeministri i Kosovës në festën zyrtare në Prishtinë është dasht të jetë atje. Por, fjalën përshëndetëse e shumë të përzemërt për të pranishmit dhe këshillin organizativ e përcolli përmes, z.Granit Sokolaj i cili ishte i shoqëruar nga Era Hajdari, anëtare e bordit këshillimor.

Më pas me disa fjalë përshëndetëse dhe uruese, z.Rexhep Demiri, Ambasador i RMV në Bern të Zvicrës, një diplomat me plot kuptimin e fjalës, vlerësoi lart konferencën dhe njëherit uroi të gjithë për 16 vjetorin e pavarësisë së Kosovës.

Z.Imri Demelezi, zv.ministër i bujqësisë, pylltarisë dhe zhvillimit rural të Kosovës, pasi uroi organizatorët për këtë konferencë dhe uroi të pranishmit për 16 vjetorin e pavarësisë së Kosovës, ndër të tjera ai, tha:

“Është nder i madh për mua të jem prezent në mesin tuaj. E dijmë, se mërgata ka kontribuar shumë para, gjatë dhe pas luftës në Kosovë dhe sot e kësaj dite. Padyshim, se u jemi mirënjohës. Sa i përket temës së kësaj konference do të ndalem në disa pika. Investimet në industrinë agro-ushqimore, duke përfshirë pjesmarrjen në pronësitë e rrjeteve të supermarketeve është investim i rëndësishëm për mërgatën dhe vendin tonë…. Kjo do të krijonte mundësi më të lehtë dhe tjera përfitime prodhimeve tona dhe levë për ripozicionim të prodhimeve tona dhe të vetë ne, në rajon dhe Evropë“.

Është për të përshëndetur punën e madhe që po e bënë, z.Vigan Berisha, shef i misionit konsullar në Konsullatën e Republikës së Kosovës në Cyrih. Modest dhe bashkëpunues me mërgatën tonë. Z.Berisha, ka disa muaj, që ka filluar punën në konsullatë, por ai, ka realizuar shumë takime me mërgimtarë të fushave të ndryshme, që veprojnë jo vetëm në Cyrih, por edhe nga kantonet tjera, gjest që po vlerësohet shumë. Ai i përshëndeti organizatorët dhe i përgëzoi për këto tre ngjarje pë nder të 16 vjetorit të pavarësisë së Republikës së Kosovës. Njëherit, të gjithë të pranishmëve i uroi festën, që padyshim, se mërgata e meriton shumë, kur e dijmë, kontributin e madh, që e ka dhënë me dekada e dekada. Z.Berisha, përmendi edhe slloganin e kësaj konference: „Bashkimi, forca e suksesit“, kjo tregon më shumë se gjithçka. Të bashkuar, do të jemi më të fortë dhe të suksesshëm.

Z.Izmit Nura, zv.drejtor i agjensisë së mërgatës. Z.Nura pas përshëndetjeve dhe urimit për këtë ditë të shënuar, përmendi edhe luftën heroike të UÇK-së. Ai theksoi, se nuk duhet harruar dëshmorët, invalidët e luftës dhe veteranët dhe të gjithë që sakrifikuan për pavarësinë e Kosovës. Kujtoi edhe babain e tij, që dikur ishte mërgimtarë. Diaspora shqiptare ka dhënë shumë për çështjen shqiptare në përgjithësi, shtoi mes tjerash.

Zonja, shumë e respektuar, Shukrije Ramadani, bashkëshortja e dëshmorit të kombit, Agim Ramadani, e cila mori përshëndetje nga secili që ishte i pranishëm e cila në këtë ngjarje ishte në rolin e përfaqësueses nga Ambasada e Republikës së Kosovës në Bern, pasi përshëndeti të gjithë të pranishmit dhe i uroi për këtë ditë të veçant të kombit tonë, kujtoi të gjithë ata, që dhanë jetën për pavarësi dhe të gjithë ata, që sakrifikuan gjithçka, që ne të gëzojmë lirinë. Ndër të tjera, tha, se duhet të jemi shumë më të bashkuar për të mirën e çështjes kombëtare.

Musafirë special ishte, Prof.dr.Jahja Kokaj, deputet nga VV, njëherit dhe shkenctar i fizikës kuantike

Prof.Kokaj, mes shumë emocionesh nga gëzimi, që ka parë një organizim kaq të mirë, vlerësoi lart punën e madhe, që ka bërë Rrjeti i Bizneseve Shqiptare në Zvicrën Qëndrore brenda pesë viteve sa egziston dhe u ndal në madhështinë e kësaj konference. Me fjalët më të mira të mundshme falënderoi organizatorët dhe uroi, që të gjithë, 16 vjetorin e pavarësisë së Kosovës. Mes tjerash tha: „Diaspora shqiptare e meriton dhe është ndër më meritorët për pavarësinë e Republikës së Kosovës. Kur sheh edhe biznesmenët të bashkuar, kjo jep sinjale të mira e të sigurta. Vetëm të bashkuar do ta kemi të ardhmen më të mirë. Aty ku mendohet dhe kërkohej, se do ti bënte mirë kontributi im profesional, do të jem mes jush dhe për ju. Për temën në fjalë, në ditët në vazhdim do të përcjell kumtesën time. Edhe Granit Sokolaj nga dhoma e biznesit të diasporës shqiptare, përgëzoi organizatorët dhe uroi të pranishmit për pavarësinë e Kosovës dhe u ndal me disa fjalë për kontributin e afaristëve shqiptarë nëpër botë. Kumtesa e Dr. Ardian Retkoceri u përcoll me vëmendje i cili në mënyrë profesionale paraqiti disa fjalë në lidhje me temën e sotme të kësaj konference. Pasi edhe përshëndeti si dhe uroi të gjithë të pranishmit, për hirë të respektit për kohën e caktuar të referimit, ai mes tjerash tha, se në kumtesën e tij e cila do ti dorëzohet organizatorit është e shtjelluar në përgjithësi. Tani më duhet ti përmendi edhe fjalët e mia edhe pse jam artikullshkrues i këtij reportazhi, por thënë sinqerisht, u mirëprit dhe u vlerësuar nga profesionistët e në veçanti nga shkenctari, Prof.dr.Jahja Kokaj. Pasi përshëndeta dhe urova të gjithë për 16 vjetorin e pavarësisë me një përshëndetje speciale iu drejtova, zonjës Ramadani. Më pas, po shkëpus disa fjalë nga kumtesa ime: „

Në emër të Institutit Helvetik të Studimeve për Evropën Jug-Lindore me qendrën e saj në Cyrih, kam kënaqësinë që, para këtij paneli të respektuar dhe ndjekësve të kësaj konference, në cilësinë e njohësit dhe studjuesit të çështjeve të ndërlidhura me kontributin e përgjithshëm të diasporës shqiptare nëpër vendet evropiane dhe më gjerë, të shpalos para jush një këndvështrim personal rreth rëndësisë dhe fuqisë lidhëse që përfaqëson zhvillimi i bizneseve shqiptare në hapësira gjeografike jashtë shteteve amë. Veçantia që e ka karakterizuar dhe dëshmuar diasporën shqiptare përgjatë gjithë ekzistencës së saj jashtë trungut amë, lidhet pikërisht me kontributin që ka dhënë para dhe gjatë luftës çlirimtare të Kosovës.Potenciali biznesor i diasporës shqiptare në cilindo vend jashtë trungut të shteteve amë dhe roli i saj si aktor në hapësirën ekonomike globale, përfaqëson një nivel të ri të interesit kombëtar. Rëndësia e trurit dhe talentit të përfaqësuesve të diasporës shqiptare, jo vetëm se po pranohet nga shtetet pritëse, por edhe po bëhet çdo ditë e më atraktive për kompanitë e huaja me shtrirje ndërshtetërore e tejoqeanike. Këtë potencial njerëzor kemi për obligim që ta ruajmë, kultivojmë e shfrytëzojmë, duke investuar vazhdimisht në të, në mënyrë që rrjeti i bizneseve shqiptare të jetë konkurencë serioze në tregun e Zvicrës, Evropës e më gjerë. Unë uroj sinqerisht që punimet e kësaj konference të parë të këtij karakteri, përmes të cilës është synuar të mblidhen bashkë shumë figura të shquara e të dëshmuara në fushën e biznesit, të cilat, si pikë të përbashkët kanë kombin shqiptar, por si synim, sigurisht që kanë dhe duhen të kenë pushtimin e tregjeve vendore e të huaja, të prodhojnë ide dhe vizione të qëndrueshme drejt krijimit të një banke komerciale shqiptare këtu në Zvicër.

Bankë për t’a mbajtur kapitalin shqiptar në qarkullim dhe në shërbim të ngritjes e shkëlqimit të diasporës shqiptare në çdo sferë.

Në fund, për të mos e zgjatur më shumë, uroj që ky forum të shndërrohet në traditë të përvitshme dhe nga punimet e tij të publikohen shkrime të karakterit akademik, nga të cilat do të përfitojë, jo vetëm komuniteti shqiptar i biznesit në diasporë, por edhe më gjerë. Të nderuar miq, po e përfundoj fjalën time duke e kujtuar një mesazh me rastin e 28 Nëntorit në vitin 2021 nga Biznesmeni dhe filantropi i njohur Lazim Destani, që është në krye të listës së shqiptarëve më të suksesshëm në fushën e biznesit në arenën ndërkombëtare i cili ka thënë: “Patriotizmi sot matet me punën që bëjmë, me detyrat që jemi ngarkuar, me profesionin që ushtrojmë. Puna që bëjmë, pavarësisht profesionit, qoftë mësues apo mjek, qoftë një teknik apo inxhinier, qoftë punonjës administrate apo mjeshtër i një zanati, afarist apo i përfshirë në aktivitete shoqërore çfarëdo qofshin ato, kur gjithsecili e bën punën e vet me nder e korrektësi, me disiplinë e përkushtim, atëherë nuk ka pse mos të vijë zhvillimi ekonomik e shoqëror i vendeve tona“.

Më pas fjalën e mori, z.Xhelal Memeti, kryetar i Unionit të Afaristëve për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë

Z.Memeti ndër të tjera theksoi: “ Urime për organizatorin. Përshëndetje për të gjithë dhe urime 16 vjetori i Pavarësisë së Kosovës. Unë vij nga ajo etni shqiptare e cila po përjeton një situatë të vështirë, ku besoj se të gjithë e dini. E ne me disa miq, jemi munduar, që të organizohemi dhe të bëjmë ca përpjekje për të mirën e asaj treve. Kemi themeluar një union të afaristëve dhe është mirëpritur mirë si dhe sukseset tona po shihen dita ditës. Kemi organizuar disa aktivitete dhe do të vazhdojmë e dhe në të ardhmen. Presim bashkëpunim dhe përkrahje padyshim, se edhe nga shtetet tona, Shqipëria dhe Kosova, por edhe nga miqë që i kemi në diasporë. Veprimtari e njëherit afaristi, Skënderbeg Klaiqi, kryetar i Lobit Shqiptar Euro-Atlantik, pas përshëndetjeve dhe urimit për 16 vjetorin e pavarësisë së Kosovës, kishte përgaditur një kumtesë e cila zgjoi gjithashtu interesim nga të pranishmit.

Para pjesës së dytë të punimit të kësaj konference u bë një pushim prej 30 minutash, ku organizatorët kishin përgaditur ushqim tradicional, ku nuk mungoi as flija, pitja dhe ëmbëlsirat, që gatuhen nga kuzhina jonë e pasur shqiptare

Rrjeti i Biznesit me kryetar Florim Useini, falënderoi të gjithë personalitetet, që ju përgjigjën ftesës të jenë pjesë e konferencës së parë të rrjetit me temë ,”Sfidat e kulturës së bisnesit” nën moton “Bashkimi, forca e suksesit”, si, Visar Robelli, Mehdi Avdijaj, Shaqir Alushaj, Ilir Krasniqi, Rexhep Demiri, Vigan Berisha, Jahja Kokaj, Shukrije Ramadani, Dashnim Hebibi, Rromir Imami, Xhelal Memeti, Lurata Reci, Ardian Retkoceri, Musa Berisha, Naim Kurti, Sahit Muja, Naser Limani, Izmit Nura, Skënderbeg Klaiqi, Rafet Ademi, Kened Frrokaj, Sami Aliu, Vaxhid Sejdiu, Nikolin Gjeloshi, Shaqir Berbati, Mehmet Xhuka, etj.

Pjesa e dytë e konferencës

Fjala iu dha, z.Sahit Muja, afarist e veprimtar i njohur, CEO-Albanian Minerals. Pasi uroi të gjithë të pranishmit për 16 vjetorin e pavarësisë së Republikës së Kosovës, tregoi ndër të tjera, se ka investuar në Shqipëri. Për 30 vjet ka jetë mërgimi në SHBA. Kujtoi, se Shqipëria dhe tokat tona shqiptare në përgjithësi kanë pasuri të mëdha, na duhet të punojmë më shumë dhe të investojmë. Të tregojmë kulturë pune evropiane dhe amerikane e rezultatet janë të sigurta.

Z.Orhan Spahiu, kryetar i kuvendit shqiptar në Zvicër, njëherit jurist dhe aktivist i respektuar, pas përshëndetjeve dhe urimit për këtë datë të shënuar historike për të gjithë shqiptarët u ndal së përmenduri, sukseset e disa afaristëve në sektorin e ndërtimit. Ai ndër të tjera përmendi, se sektori i ndërtimit është shumë i rëndësishëm në Zvicër, duke përmendur edhe shifra. Foli edhe për bashkëpunimin mes veti. Se kur bashkëpunojmë, nuk hedhim fajin njëri tjetrit, por e ndajmë së bashku. Ishte temë shumë interesante dhe besoj, se do të kemi mundësi ta lexojmë, pasi të botohet fletushka apo libri nga organizatorët. Mësuesi, Vaxhid Sejdiu, njëherit kryetar i shkollës shqipe në Zvicër, pas përshëndetjeve dhe urimit për 16 vjetorit të pavarësisë së Kosovës, ai dha lajmin, se sot është hapur edhe një klasë shqipe. Ai mes tjerash tha, se ka hapur 108 klasë shqiptare në 20 kantone. Në përgjithësi foli për rëndësinë e gjuhës shqipe, që fëmijët të vijojnë shkollën shqipe. Afaristi, Agron Lugina nga rrjeti i biznesit në Tirol, përshëndeti dhe uroi të pranishmit dhe organizatorin dhe tha, se duhet të bashkohemi edhe më shumë në të gjitha sferat e jetës për të pasur suksese më të qëndrueshme. Përgëzoi punën, që po bënë rrjeti i biznesve dhe bashkëpunimin. Artisti, Rromir Imami, fotograf profesionist, kontribuoi në këtë konferencë me disa fjalë shumë të mira nga fusha e tij e fotografisë e lidhur me temën në fjalë, ku përmendi edhe domethënien e fotografisë në gjuhën shqipe, që rrjedh nga gjuha latine dhe kuptimi është dritë-shkrim. Në fund të nderuar të pranishëm, do ju bëjë edhe një dritë-shkrim. Edhe z.Kujtim Dobruna pas përshëndetjeve si dhe urimeve u ndal për temën e thirrur në këtë konferencë duke shtjelluar në përgjithësi për kulturën dhe sfidat. Z. Mehdi Avdijaj, shoqëria aksionare e rrjetit –Union Invest Ag, pas përshëndetjeve u ndal së kujtuari, se në Zvicër, veprojnë, afërsisht 6.000 biznese. Mundemi të jemi më të bashkuar dhe të kemi suksese më të mëdha. Besoj shumë, se ajo ditë do të vije. Edhe z.Nikolin Gjeloshi, që kishte ardhur me dy miq të tij afarist nga Italia, përshëndeti të pranishmit dhe uroi për pavarësinë e Kosovës, njëherit ofroi si gjithmonë bashkëpunim edhe në të ardhmen.

Afrohej edhe fundi i kësaj konference, ku kryetari, z.Florim Useini, ia bëri me dije të gjithë të pranishmëve, edhe pse e kishin informacionin në tavolinë, që deri në fund të këtij muaji t`i dërgojnë punimet e tyre me rregullat që kërkohen dhe që janë të shënuara.

Falënderoi të gjithë të pranishmit dhe suksesin e ndau me miqtë e tij, që janë në rrjet dhe të gjithë ata, që janë angazhuar të organizohet konferenca. Njëherit, ia kujtoi të pranishmëve, se nga ora 19.00 do të jetë edhe programi argëtues me një program të pasur argëtues. Kryetari i rrjetit Florim Useini, kishte nderin të ndaj nga një çertifikatë për të gjithë të pranishmit për pjesmarrjen dhe kontributin e dhënë në konferencën e parë me temë: “Sfidat e kulturës së biznesit”, gjithashtu u ndajtën mirënjohje edhe për artistët, që ishin pjesë e programit të manifestimit. Mirënjohje u ndanë edhe për anëtarët e rrjetit me motivacionin për kontributin e çmuar dhe mbështetjen e dhënë. Falënderoi z.Izmit Nura-zv.drejtor i agjensisë së mërgatës, që solli disa dhurata libra të Abetareve. Rrjeti i biznesit, kryetari Florim Useini falënderoi Rromir Imami, që është kujdesur gjatë gjithë ditës, që ta përshkruaj ditën nëpërmes këtyre fotove, pastaj falënderoj edhe përfaqësues të mediave, si gazetën kombëtare “Bota Sot”, open-tv.mk, ina-online.net, syri tv, albradio, Rexhep Rifati, Naser Limani dhe të gjithë mediat tjera, që i kanë dhënë e po i japin hapësirë.

Manifestimi argëtues

Manifestimi filloi me intonimin e flamurit të Kosovës. Kryetari i Rrjetit të Biznesve Shqiptare në Zvicrën Qëndrore, z. Florim Useini e hapi programin me këto fjalë: “ Ishim të nderuar dhe i falënderojmë, që të gjithë pjesmarrsit, që erdhën të festojmë së bashku dhe poashtu edhe të programit që na nderuan, si shkenctari Jahja Kokaj dhe Ambasadori i MVP në Bern z. Rexhep Demiri, që me fjalë rasti përshëndetën të pranishmit, programin e pasuruan edhe nxënsit e shkollës shqipe në Zvicër me kordinator, Vaxhid Sejdiu, ansambli “Shqiponjat” në Luzern, këngëtarja, Gentjana Tafili, Tush Gjakova, Viktor Virusi, Kastromusik dhe moderatorin, Ramadan Morina. Në programin argëtues, morën pjesë edhe bashkatdhetarë të tjerë që jetojnë në Luzern eme rrethinë dhe nga e gjitha Zvicra. Musafirë ishte edhe kryetari i xhamisë shqiptare “Drita” në Luzern, z. Fadil Asani me bashkëpunëtorë. Me këngë e valle, përfundoi edhe programi argëtues. Me këtë u tregua, se sot ishte një ditë e gjatë, por e mbushur me aktivitete të mirëfillta e që do të kujtohen gjatë tek diaspora jonë. Respekt për z.Florim Useini dhe gjithë Rrjetin e Bizneseve Shqiptare në Zvicrën Qëndrore. “Kur duam, mundemi dhe ia dalim! Së shpejti projektet tjera do të vijnë e që besoj shumë, se do të kemi përkrahje nga të gjithë ata që ia duan të mirën vetes, familjes, kombit dhe të ardhmes. Po e kujtoj edhe këtë fjalë të urtë: “Bashkimi është një fillim, të qëndruarit bashkë është një progres, të përparuarit së bashku është një sukses, fjalë nga Henry Ford”, na tha ndër të tjera, z.Florim Useini. / Teksti: Dashnim HEBIBI, Foto: Rromir Imami