Përktheu nga BBC Rafael Floqi/
Njerëzit jetojnë më gjatë dhe jeta e përditshme po bëhet më e shtrenjtë. Mund të jetë koha për të rimenduar afatin kohor për largimin nga fuqia punëtore. Rënia e simbolit tuaj proverbial si gjashtëdhjetë vjeçar ka qenë qëllimi për shumë punëtorë në mbarë botën: mbushja e moshës 65-vjeç do të hapte një portal të artë për daljen në pension. Megjithatë, gjithnjë e më shumë, ideja për t’u larguar nga fuqia punëtore në të 60-at nuk duket realiste – apo edhe e arsyeshme – për shumë njerëz, veçanërisht tani. Disa figura të mëdha financiare pajtohen me këtë.
Në mars, firma e menaxhimit të investimeve BlackRock publikoi letrën e saj vjetore drejtuar investitorëve të kompanisë. Drejtori i Përgjithshëm i saj Larry Fink dha një paralajmërim për punëtorët që shpresojnë të dalin në pension – të qetë dhe të sigurt financiarisht – në të 60-at e tyre. Ndërsa jetëgjatësia globale rritet, rrjetet e sigurimeve shoqërore po përkeqësohen dhe kostot e jetesës rriten, Fink paralajmëroi se pensioni në moshën 65-vjeçare nuk do të jetë i mundur për shumë kohë, madje edhe për shumicën e njerëzve.
“[Dalja në pension] është një propozim shumë më i vështirë sot se sa ishte 30 vjet më parë,” shkroi Fink. “Dhe do të jetë një propozim shumë më i vështirë 30 vjet më vonë nga tani.”
Nga viti 2000 deri në vitin 2019, jetëgjatësia globale u rrit nga 67 vjet në 73. Deri në vitin 2050, OKB-ja pret që një në gjashtë njerëz në mbarë botën të jetë 65 vjeç e lart. Dhe ndërsa popullsia plaket, shumë vende së shpejti do të arrijnë një pikë ku më shumë njerëz po largohen nga fuqia punëtore sesa po hyjnë në të: në Mbretërinë e Bashkuar , kjo pikë mund të arrihet deri në vitin 2029; në Brazil, deri në vitin 2035; në Indi, deri në vitin 2048; dhe në SHBA deri në vitin 2053.
“Jetgjatësia ka vazhduar të rritet që nga mesi i viteve 1850 në MB,” thotë Rebecca Sear, profesore e popullsisë dhe shëndetit në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër. “Por mosha e pensionit nuk ka ndryshuar aq shumë.”
Ndërsa peizazhi shëndetësor dhe ekonomik ka ndryshuar në mënyrë dramatike, a është pensioni në moshën 65 vjeçare një qëllim krejtësisht jorealist në një botë moderne?
Një standard arbitrar?
Jo vetëm që mosha e synuar e daljes në pension nuk ka ndryshuar në hap me rrethanat moderne, por është gjithashtu “e paqartë pse mesi i viteve ’60 u bë një moshë kaq thelbësore për daljen në pension”, thotë Gal Wettstein, ekonomist i lartë kërkimor në Qendrën për Kërkimin e Pensionit në Kolegjin e Bostonit. Në disa mënyra, ishte një “gjykim i përafërt” i synuar për t’i nxjerrë njerëzit nga fuqia punëtore drejt fundit të jetës së tyre.
Megjithatë, shumë programe qeveritare vazhdojnë ta përdorin atë si standard. Në SHBA, Medicare, programi federal i sigurimit të kujdesit shëndetësor, është aktualisht i disponueshëm vetëm për të rriturit e moshës 65 vjeç e lart (ka përjashtime për të rinjtë me aftësi të kufizuara). Amerikanët kanë të drejtë të marrin përfitimet e tyre të plota të Sigurimeve Shoqërore në moshën 67 vjeç, afërsisht në të njëjtën moshë që qytetarët e Mbretërisë së Bashkuar mund të kërkojnë pensionet e tyre universale shtetërore.
Në mesin e shekullit të 20-të, kur u miratuan shumë nga këto programe, jetëgjatësia ishte dukshëm më e shkurtër: në MB, për shembull, ishte afërsisht 66 vjet për burrat dhe 71 vjet për gratë. “Nëse jeni të thjeshtë për këtë, [qytetarët e Mbretërisë së Bashkuar] do të shpenzonin vetëm 8% ose 10% të jetës së tyre për një pension,” thotë Chris Parry, lektor kryesor i financave në Universitetin Metropolitan Cardiff.
Tani, megjithatë, “jeta jonë po bëhet më e gjatë, ne jemi më të shëndetshëm në moshën e mesme të vonë dhe në moshën e hershme të moshuar”, thotë ai. “Ka shumë njerëz që enden në fillim dhe në mes të viteve ’80, të cilët janë të shëndetshëm dhe gëzojnë një jetë shumë aktive – si fizikisht ashtu edhe mendërisht.”
Ndryshimi i modeleve të pasurisë
Shkurtimisht, rrogat e qeverisë nuk janë krijuar për të mbështetur njerëzit e tyre në vitet ’80 dhe ’90 dhe nuk janë përditësuar për ta bërë këtë. Politikat që dikur u krijuan për të mbështetur punëtorët në pension për pjesën e mbetur të jetës së tyre nuk janë më të kalibruara sipas rrethanave moderne.
Dhe ndërsa disa njerëz i plotësojnë përfitimet e tyre qeveritare me mjete investimi të destinuara për kursime pensioni, shumë ish-punëtorë nuk kanë mjaftueshëm – ose ndonjë – kursime personale për t’u rikthyer. Plus, ndërsa kostoja e jetesës rritet në një ekonomi me inflacion, çdo kursim i grumbulluar thjesht nuk po shtrihet aq larg.
Për më tepër, pasuria e gjeneratave që dikur siguronte që të rinjtë të kishin një jastëk financiar më vonë në jetë, po bëhet një gjë e së kaluarës. “Burimet në thelb kanë rrjedhur brez pas brezi, nga gjyshërit te prindërit te fëmijët”, thotë Sear. “Tani, ne i devijojmë burimet tek brezat. Për herë të parë në historinë njerëzore, ne kemi flukse pasurie që tani shkojnë nga brezi mëmë tek brezi i gjyshërve.”
Kjo mungesë e një kasaforte tradicionale kërkon që shumë punëtorë në mbarë globin të qëndrojnë në punët e tyre përtej 65 vjetëshit për të gjeneruar kursime të mjaftueshme për të dalë në pension. Të dhënat e qershorit 2023 nga kompania amerikane e sigurimeve Northwestern Mutual treguan se punëtorët amerikanë besojnë se “numri magjik” për kursimet e daljes në pension është gati 1.3 milion dollarë (1.03 milion £) – pasuri që shumica e njerëzve nuk mund ta grumbullojnë deri në të 60-tat e tyre dhe nuk e gërvishtin sipërfaqen e asaj që mund të sigurojë një pension shtetëror.
Për Black Rock’s Fink, përgjigja për një pension të rehatshëm modern përfshin investimin më agresiv duke filluar në një moshë më të re – dhe duke punuar pas moshës 65 vjeç. Disa qeveri tashmë po e njohin 65-tëshin si një objektiv të vjetruar; mosha e pensionit në Mbretërinë e Bashkuar tashmë është vendosur të rritet nga 66 në 67 nga maji 2026 deri në mars 2028; pas vitit 2044, mund të rritet në 68.
Disa ekspertë, duke përfshirë Parry, pranojnë se pensioni në të 60-at tani është më shumë një ëndërr sesa një realitet. Kur bëhet fjalë për pensionin, “Unë mendoj se 75 është 65-shi i ri”, thotë ai.