Periudha e fëmijërisë së Gonxhes kaloi në një ambient ku u bashkëdyzuan kulturat dhe traditat dhe ajo duke shkelur kalldërmin e Çarshisë së Vjetër të Shkupit, barti me vete atmoferën e një kulture me diversitet fetar, etnik e gjuhësor, nënvizoi prof. dr. SkenderAsani, drejtor i ITSHKSH. Selanik, 04 shtator – Dita e gjashtë e Manifestimit tradicional kulturor-shkencor DRITA E GONXHËS dje u mbajt në Selanik në Kishën katolike të këtij qyteti. Komuniteti shqiptar i Selanikut me kryetarin Dr. Luan Zyka, si nikoqir të këtij aktiviteti kishin mbledhur një numër të madh emigrantësh, të cilët erdhën që të ndjekin prezantimin e veprimtarisë hulumtuese e botuese të Departamerntit përt trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze pranë ITSHKH-së. Ky takim me shqiptarët e Selanikut kaloi në një atmosferë impresionuese, si meritë e organizatorëve, por edhe mysafirëve nga Shkupi, ku u përçuan mesazhe dashurie, mirëkuptimi e shprese për të ardhmen.

Ishte figura e Gonxhe Bojaxhiut-Nënës Tereze që bashkëdyzoi anën pëmbajtëore dhe solemne të kësaj ngjarje, ku shquhej përkushtimi i përbashkët për një koordinim institucional në mes të ITHSKH dhe Komunitetit shqiptar në elanik, me theks të posaçëm gjetja e pikëtakimeve në organizimin e jetës kulturore e atdhetare, si imperativ i integrimeve rajonale, ku edhe shqiptarët duhet të kenë pjesën e vet të përfitimeve, por edhe të përgjegjësive.

Duke e pa si të domosdoshme nevojën për një integrim të tillë, Dr. Luan Zyka, kryetar i Komunitetit Shqiptar në Selanik vlerësoi lartë punën e ITSHKSH në senzibilizimin e çështjeve me interes të përbashkët kulturor e patriotik të shqiptarëve, por edhe të tjerëve. Ai faleminderoi drejtorin e ITHKH, prof.dr. Skender Asanin, për gatishmërinë e treguar drejt një bashkëpunimi institucional, i cili tash më veç po fillon me ditët kushtuar jetës dhe veprës së Nënë Tereze në kuadër të manifetimit DRITA E GONXHËS. Ai premtoi se Selaniku edhe në të ardhmen do të jetë mikëpritës i aktiviteteve të ngjashëm, kurse Komuniteti që drejton ai do të jetë epiqendra e zhvillimeve kulturore në këtë qytet helen.

ITSHKSH po e zgjeron fushëveprimine vet edhe duke u hapur ndaj publikut të gjerë, qoftë brenda, apo jashtë kufinjve shtetërorë. Me një synim të tillë u zhvillua edhe ky aktivitet në Selanik, tha drejtori i ITSHKSH, prof.dr. Skender Asani, i cili faleminderoi drejtuesit e Kishës katolike të këtij qyteti si dhe nikoqirin dhe organizatorin Dr. Luan Zykën.

Duke qenë si shkas figura e Nënës Tereze që mblodhi dhjetra emigrant të Selanikut, Dr. Asani, shpalosi disa detaje interesante që ndërlidhen me këtë figurë, pasi që, sipas tij bota tash më ka njohuri të mjaftueshme mbi portretin moral, e njerëzor të nobeliste sonë, por fare pak dijhet për Gonxhen e Shkupit, që doli nga dera e Bojaxhinjve bujar, tha Asani. Periudha e fëmijërisë së Gonxhes kaloi në një ambient ku u bashkëdyzuan kulturat dhe traditat dhe ajo duke shkelur kalldërmin e Çarshisë së Vjetër të Shkupit, barti me vete atmoferën e një kulture me diversitet fetar, etnik e gjuhësor, nënvizoi Asani.

“Ne duhet shumë më shumë të bëjmë që Gonxhe Bojaxhiu të njihet edhe më tepër në botë, sepse ajo është e jona, kurse Nëna Tereze është e gjithë botës mbarë. Për këtë qëllim është themeluar edhe Departamenti që mban emrin e saj e që ka për synim ngritjen e në një nivel më dinjitoz gjithë vëmendjen shkencore e kulturore për Gonxhe Bojaxhiun- Nënën Tereze, figura e së cilës së shpejti do të shpallet aset shtetëror i mbrojtur me ligj, ide kjo e inicuar nga ITSHKSH dhe e elaboruar nhga njohëit më të mirë të jetë dhe veprë së Nënës Tereze”, u shpreh prof.dr. Skender Asani.

KJo mbrëmje që po na bashkon sonte, nuk do të mund të ishte madhëhtore pa kontributin e Komunutetit shqiptar në Selanik, në krye me Luan Zykën, një intelektual dhe veprimtar i devotshëm, të cilin po e pate mik, je me shumë fat, tha studiuei dhe bashkëpunëtori i Jashtëm i ITSHKSH, Mehmet Prishtina. Pasi foli për Selanikun si një qytet heterogjen me diversitet kulturashe traditash, Mehmet Prishtina, nënvizoi se ky qytet helen, siç po e shohim edhe tani, u bë një vendpritës i mijëra emigrantëve shqiptarë, të cilët aty gjetën perspektivë, si në aspektin e mbijetesës sociale, por edhe në aspketin e zhvillimi të karrierave profesionale. Dëshmi për këtë është edhe hapja e shkollës për mësimin e gjuhës shqipe, e cila për gjeneratat e reja po bëhet një fanar që ndriçon udhën e Dhaskal Thodrit në misionin e shenjtë të shkronjave shqipe.

Një mirënjohje e thellë për këtë organizim të sontëm shkon për Komnunitetin hqiptar në Selanik në krye me Luan Zykën, por edhe për krerët e Kishës Katolike, të cilët hapën dyert dhe zemrat për karvanin tonë nga Shkupi, i cili udhëtimin e vet po e vazhdon në kërkim të unitetit dhe mirëkuptimit ndërvëllazëror e ndërnjerëzor, vuri në dukej Mehmet Prishtina.

E veçanta e këtij eventi ishte pjesëmarrja e Bashkësisë së motrave të N. Tereze të Selanikut, posaçërisht e motrës Lysia, ish sekretare e Nenes Tereze e cila kishte ardhur enkas nga Kalkuta, për të sjellur copëza kujtimesh nga vitet e kaluara bashkë me Nenën Tereze, e cila ka jetuar me Nënën Tereze për vite të tëra. Ajo zgjoi emocione tek të pranishmit me rrëfimet e saj autentike, duke transmetuar fjalët e Nënë Tereze e cila vazhdimisht u ka thënë se “ e kam në zemër popullin tim shqiptar”.

Nga Bashkësia e motrave të Nënës Tereze të Selanikut foli edhe motra Maximiliana, e cila rrëfeu për përvojën e saj në rrugëtimin e që ajo dhe motrat tjera patën në disa vende të Ballkanit ku u nderua dhe vlerësua figura e Nënës Tereze.

Ky prezantim i ITSHKSH në Selanik pati edhe dimensionin solemn dhe artistik. Këtë pjesë e bëri më interesante paraqitja e disa arttisëve shqiptar me banim në Selanik, por befasia e mbrëmjes ishte performansa e artistes së muzikës klasike, Anila Tërshana, këngëtare e Operës së Selanikut, e cila enkas për këtë rast këndoi disa arie, përfshi edhe këngën “Lamtumirë”, me tekst të Nënës Tereze.

Komuniteti shqiptar i Selanikut në fund ndau mirënjohje për Prof.Dr. Skender Asanin dhe për Mehemt Prishtinën, duke e shpallur këtë të fundit anëtar nderi të Komunitetit Shqiptar të Selanikut.

Dr. Dorian Koçi/

Mikhail Gobaçov përpos gjithë funksioneve të tjera që njihet gjerësisht në botë si udhëheqës komunist , anëtar i byrosë politike të PKBS dhe në fund në vitin 1985, i emëruar si pasardhësi i trashëgimisë komuniste sovjetike, prej kohësh i ishin atribuuar edhe funksione të tjera të fshehta dhe okulte si “arkitekti i ndërrimit të sistemeve”, “hartuesi i variantit të Katovicës”, “mjeshtri i madh që tërhiqte gjithë fijet e politikës post sovjetike në ish republikat” etj. Këto emërime të fundit përpos që i jepnin një aeurolë disi mistike , në fakt ndihmojnë që të hedhësh më shumë dritë në marrëdhëniet e pushtetit të dikurshëm me shoqërinë e sotme në Evropën Lindore dhe të shikosh më thellë në tunelin e një epoke që me vdekjen e Mikhail Gorbaçovit merr fund për shoqërinë e Evropës Lindore.

Tranzicioni në Europën Qendrore dhe Lindore (përfshirë dhe Shqipërinë) në nivel politik ka përparuar në mënyrë tejet të ndryshme nga ajo që na lë të kuptojmë modeli klasik i tranzicionit, nëse do ta krahasonim me demokratizimin e shoqërive perëndimore, në periudhën 1860-1920. Ky model ka të bëjë me zgjerim në rritje të zbatimit të praktikave demokratike, pasi eksperienca e Europës Qendrore dhe Lindore pasqyron ndryshime pjesërisht të papritura me këtë dukuri. “Në Europën Perëndimore, demokratizimi u krye në favor të klasave të caktuara, ndërsa në ato Qendrore dhe Lindore ndodhi e kundërta: nga ndryshimet e kryera përgjatë tranzicionit përfitoi apo po përfiton një elitë e caktuar” (Tranzicioni politik në Europën Qendrore dhe Lindore, E. Tafili Hyskaj). Kjo elitë nuk është vetëm politike dhe ekonomike, por edhe kulturore.

Në tekstet zyrtare të shkollave, historitë e arti dhe kulturës shqiptare përfaqësuesit më të denjë vazhdojnë të jenë elita kulturore e formuar në socializëm. Nëse në fillim të viteve ’90 përfaqësuesit më të denjë të kësaj elite arritën që nëpërmjet mistifikimit të lirisë personale të përgatisnin terrenin për një tranzicion të mundshëm të shoqërisë shqiptare nga socializmi e totalitarizmi drejt ekonomisë së tregut dhe individualizmit të spikatur të vlerave, tashmë nuk mund të mbajnë më mbi supe procesin ende të paformuar të një etike të re kulturore. “Boshllëku që lë modeli i etikës marksiste ka krijuar elementet paraprake për një model të etikës ulitariste në variantin e theksuar të edonizmit, sepse për të pasur një model tjetër etik (për shembull etikës personale) shërben një përgatitje kulturore shumë e gjatë dhe një kulturë e promovimit të dinjitetit njerëzor, që sot mungon” (Njeriu i ri shqiptar. Ndërmjet moralit komunist dhe krizës së tranzicionit, A.P. Nikolla).

Mungesa e kësaj kulture dominuese për të inspiruar dhe përfaqësuar brezat e rinj të Evropës Lindore është vërtet dëshpëruese dhe ka lënë një boshllëk të madh, aq sa në ligjërimin publik, madje dhe në nivel të lartë të administratës shtetërore, përdoren ende simbole dhe personazhe kulturore të së shkuarës. Për fat të keq, mungojnë analiza të plota dhe shteruese për të parë efektet e sistemit totalitar komunist mbi qytetarët e Evropës Lindore. “Diktatura e partisë-shtet dhe ekonomia e planifikuar nuk duhen harruar, ashtu si nuk duhet lënë në harresë fakti që komunizmi ka ndikuar tejmase në praktikat shoqërore, duke skematizuar mënyrën e të vepruarit, çka do të thotë që transformimet shoqërore në Europën Qendrore dhe lindore varen jo vetëm nga përmbushja e objektivave të marrë përsipër për të realizuar, por në të njëjtën kohë edhe nga ndryshimi i botëkuptimit” (Tranzicioni politik në Europën Qendrore dhe Lindore, E. Tafili Hyskaj).

Sfida më e madhe e kulturës së vendeve të Evropës Lindore mbetet pikërisht në ndryshimin e këtij botëkuptimi, sigurisht jo duke krijuar në vend të njeriut të ri, njeriun pragmatik, i aftë për të kryer kompromiset më të mëdha dhe për të përftuar më shumë në kurriz të shoqërisë, por të nxisë hierarkinë e vlerave kulturore të nevojshme për të krijuar një etikë morale integruese me kombet e tjera në Europë.

Prof. Dr. Romeo Gurakuqi

Percaktimi i kritereve te ndarjes se re territoriale e Shqiperise nuk do te duhet te jete ne tager te vleresimit te deputeteve te Parlamentit te Shqiperise, per shkak te mungeses se dukshme te kompetences dhe nga sa kuptohet prej disa deklaratave te tyre qe permbajne numra pa lidhje logjike, edhe te arsimimit te papershtatshem dhe te paplote.

Projekti i ndarjes se re territoriale te Shqiperise do te duhet te hartohet prej nje ekipi specialistesh te historise, antropologjise kulturore, gjeografise se Shqiperise, te drejtes, te ekonomise, te pushtetit vendor, etj. Nuk eshte e nevojshme te ndertohen ekipe te medha, as te zhvillohen tryeza formale propagandistike me pjesemarres qe nuk kane lidhje me kete reformim. Do te mjaftonte emerimi i nje ekipi te vogel specialistesh te mirefillte dhe konsulenca me njohesit krahinore te etnografise, territorit dhe nevojave zhvillimore.

Shqiperia duhet te rivendoset ne balancen historike te filleses shteterore te epokes moderne, balance e dhunuar nga diktatorialet dhe e injoruar per inerci shume gjate nga tranzicionistet; te drejtat komunitare do te duhet te respektohen; kushtet per zhvillim te njesuar dhe simetrik do te duhet te krijohen; bazamenti juridik per perfaqesim elektoral te te gjitha krahinave ne Parlamentin e Shqiperise dhe te te gjitha komuniteteve ne parlamentet krahinore, duhet te ristabilizohen; e drejta e emigranteve per te votuar ne kolegjin elektoral te origjines nga kane ikur, duhet te garantohet.

Reforma Territoriale Administrative shkon e lidhur ngushte me Reformen Elektorale dhe Korigjimin strukturore te Ligjit mbi Partite Politike. Kryerja me drejtesi dhe kompetence e reformes se pare do te krijoje kushtet per rivendosjen e kufizave me te drejta per perfaqesine parlamentare. Por rezultati qe pret publiku nga dy reformat e para ne asnje rast nuk do te jete ai qe shpresohet, ne qofte se partite politike nuk do te shnderrohen ne organizata te mirefillta demokratike, elitare, te ndryshme nga njesite fondmbledhese ilegale, strukturat familjare dhe nepotike dhe vendet e grumbullimi te perfituesve te te gjitha llojeve.

Pyetja eshte kush mund ta udheheqe kete proces te nderlikuar dhe te ndervarur tre dimensional per te cilin eshte i interesuar publiku?

Sa eshte e interesuar qeveria dhe klasa politike ne teresi, per reformimin e njimendte te sistemit politik shqiptar, qe deri me tash dhe keshtu sic eshte, ka prodhuar ‘mbreter’ dhe besnike, korrupsion, perfaqesi te pilotuar, taraf, sundimin e oligarkise dhe zbrazje te vendit?

Nga IRENE SOAVE/

Ndoshta, në rënien e qeverisë së Dritan Abazoviçit, i mosbesuar nga 50 parlamentarë në 51, ka peshuar një kujtim i tashmë të harruarës valë të parë të Covidit. Mali i Zi kishte pushtuar faqe në të përditëshmet e gjithë botës për rekordin botëror të rasteve e vdekjeve në raport me popullsinë.

Skenat që arrinin nga Vëndi i vogël – vatër infektimi e shtrënguar mes Sërbisë, Bosnjës, Kosovës dhe Shqipërisë dukej se vinin nga shekujt më të errët. Podgorica, kryeqyteti i Malit të Zi, 20 nëndor 2020. Katedraleja ortodokse sërbe e mbushur plot e përplot: është funerali i arqipeshkvit ortodoks të ritit sërb Amfilohije Radoviç, mohues i Covidit (“kurohet me pelegrinazhe dhe ujë të bekuar”) kundër vaksinave, vdiq pikërisht nga Covidi. Në varrimin e Radoviçit, dalzotës  i Sërbisë së Madhe, i kujtuar si një shënjt nga ndjekësit e tij dhe si një prift  vetiak  i “kasapit” sërb Zeliko Arkan nga të tjerët, ishte mbledhur klasa drejtuese filoserbe e Vëndit, më shumë se njëmijë besimtarë. Pa maska; në rradhë për të puthur ballin dhe duart e të vdekurit. Shungullimë infektimesh. Ndër më të shkëlqyerit qe patriarku Irinej: autoriteti m’I lartë I Kishës ortodokse të Sërbisë, 90 vjeç, kishte puthur kufomën dhe ishte kthyer në Beograd, ku kishte vdekur i intubuar.

Skenat e parësisë filosërbe rreth arkëmortit të ipeshkvit kanë mbetur në kujtesën e malazezëve si një shfaqje e lidhjes ndërmjet Kishës, pushtetit të Beogradit (nga i cili Mali i Zi u shkëput me referendum, duke u futur më pas në NATO më 2017) dhe në përimtim të fundit Rusisë. Lidhje që ndoshta jo të gjithë malazezët i çmojnë: vetëm një e treta është e etnisë sërbe. Kështu, kur të shtunën Parlamenti u gjind para diskutimit të një dekreti të nënëshkruar nga kryeministri Abazoviç, që i jepte kishës ortodokse të Beogradit më shumë pushtete se sa të tjerë bashkësive fetare, dhe disa të drejta pronësish ndërtesash, deputetët votuan simbas ndërgjegjes, dhe i hoqën votbesimin qeverisë. Demokracitë, ashtu si Covidi, kanë vaksinat e tyre.

“Corriere della Sera”, 21 gusht 2022   Përktheu Eugjen Merlika