Shkëputur nga libri “Psikologjia e vetvetes” nga Rafael Floqi/

A i interpretoni shpesh sjelljet e njerëzve të tjerë si shenja, se ata janë të mërzitur ose të zemëruar me ju? Nëse po ju mund të jeni viktimë e një “shtrembërimi njohës” që psikologët e quajnë “lexim i mendjes”. Por si mund ta mbajmë atë nën kontroll.

“Unë thotë dikush kam qenë gjithmonë një njeri që ka nevojë që të tjerët ta pëlqejnë. Është një nga të metat e mia më të mëdha të personalitetit – pavarësisht nëse je një mik i ngushtë, i huaj apo diku në mes, ndoshta kam kaluar një kohë të gjatë duke u shqetësuar, nëse më pëlqen ai /ajo apo jo, dhe duke plotësuar një listë kontrolli mendor në të gjitha herët që mund të kisha thënë ose bërë diçka të gabuar.

Krahas kësaj nevoje për të pasur njerëz të tjerë, kam edhe një frikë të sëmurë nga njerëzit që nuk më pëlqejnë. Është një frikë që, shpesh pa e kuptuar unë, përshkon shumë nga ndërveprimet e mia të përditshme me njerëzit si në internet ashtu edhe në jetën reale.

Nuk duhet shumë ju ndoshta ju vendosni një pikë në fund të mesazhit tuaj në WhatsApp ose keni gërmuar mbi një pikë që kam thënë gjatë bisedës – por shumë shpejt do të bind veten se ju jam ngopur me praninë time dhe i mërzitur me mua për një zot e di sa shumë arsye. Sigurisht, e di që e gjithë kjo duket pak e vogël. Jam i vetëdijshëm se sa budallëk tingëllon kur shkruhet, dhe e di që ndoshta më dukej si një mbretëreshë masive e dramës. Por pa marrë parasysh se sa i vetëdijshëm jam se po ndodh dhe pa marrë parasysh çfarë provash kam për të kundërtën, ka gjithmonë një pjesë të vogël të trurit tim që supozon se të gjithë fshehurazi mendojnë se jam një njeri i madh.”

Vetëm një herë fillova të flas më shumë për shëndetin tim mendor dhe për të gjitha gjërat e çuditshme dhe të mrekullueshme që ndodhin në trurin tim, ku kuptova se nuk jam i vetmi që mendoj kështu. Nëpërmjet bisedave të përzemërta me miqtë, kam kuptuar se shumë njerëz – veçanërisht femrat – merren me këtë problem çdo ditë. Por pse?

“Mënyra më e mirë për të zbuluar nëse mund t’i besoni dikujt është t’i besoni atij.” – Ernest Hemingway

Për të mësuar më shumë lexova një artikull nga Meg Arroll, psikologe e autorizuar në emër të Healthspan. Dhe sipas saj, ekziston një “shtrembërim njohës” i zakonshëm që po e shkakton këtë problem, dhe ai quhet “leximi i mendjes”.

Arroll shpjegon se, kur shqetësohemi për atë që njerëzit e tjerë mendojnë për ne dhe kemi frikë se mund të mos na pëlqejnë, ne priremi të lexojmë midis rreshtave dhe të bëjmë supozime se çfarë mund të mendojnë njerëzit e tjerë, sikur të kemi aftësinë të mendojmë.

“Bota është komplekse dhe plot me shumë informacione që ne të marrim dhe vlerësojmë njëkohësisht – prandaj, ne përdorim shumë shkurtesa mendore çdo ditë për të na ndihmuar të lundrojmë në rrethin tonë, duke përfshirë mjedisin tonë shoqëror”, thotë Arroll.

“Shumë nga këto procese njohëse janë adaptive, që do të thotë se na lejojnë të funksionojmë dhe të lulëzojmë, por ndonjëherë mekanizmat që qëndrojnë në themel të këtyre proceseve shkojnë paksa të gabuara duke çuar në supozime të shtrembëruara.

Leximi i mendjes është një model i tillë mendimi keq përshtatës ku ne përdorim sjellje joverbale dhe verbale, si dhe shenja pikësimi në botën tonë moderne të komunikimit me email dhe tekst, për të arritur shpejt në një përfundim rreth asaj që dikush tjetër po mendon, gjë që është pothuajse gjithmonë. negativ.”

“Ju mund t’i kuptoni njerëzit vetëm nëse i ndjeni në veten tuaj.” – John Steinbeck

“Femrat priren ta përjetojnë këtë më shpesh sesa meshkujt – në një studim të kohëve të fundit të Healthspan, më shumë se dyfishi i përqindjes së grave sesa burrave deklaruan se shqetësoheshin për atë që të tjerët po mendonin për to (15% e grave krahasuar me vetëm 6% e meshkujve) – e cila është pjesërisht për shkak të psikologjisë evolucionare.

“Për femrat, mënyra për të siguruar përfshirjen në grupet sociale ka qenë (dhe disa do të argumentojnë se është ende) nëpërmjet mjeteve sociale, të njohura si ‘përpiqu dhe bëhu mik’, ndërsa për burrat statusi ruhet përmes më shumë kanaleve të jashtme (fjalë për fjalë ‘ sjellja e mishit të gjahut në shtëpi në kohët e paraardhësve tanë të hershëm). Kjo nevojë për t’u pranuar në një grup shoqëror është e fiksuar dhe kjo është arsyeja pse shtrembërimet njohëse mund të jenë kaq të përhapura.”

Problemi me këtë impuls për të ‘lexuar mendjen’ dhe për të ndërtuar supozime për atë që njerëzit e tjerë mendojnë për ne, bazuar në shumë pak, nëse ka, prova, është se shpesh sjellja jonë ndaj atij personi tjetër mund të ndryshojë pa e kuptuar as ne, gjë që në kthesa mund të tensionojë marrëdhëniet tona.

Për shkak se jam mjaft i vetëdijshëm se kam një tendencë për të lexuar mendjen dhe për të lexuar midis rreshtave të veprimeve të njerëzve të tjerë, shumicën e kohës tani jam në gjendje t’i kujtoj vetes se është ankthi im duke folur dhe të siguroj sjellja ime nuk ndryshon si rezultat.

“Gjëja më e rëndësishme në komunikim është të dëgjosh atë që nuk thuhet.” – Peter Drucker

Por, përpara se të kuptoja se kjo ishte diçka që truri im kishte prirje të bënte, e di se kam ndryshuar përfundimisht sjelljen time ndaj njerëzve sepse kisha frikë se ata më urrenin, ose duke a) dal nga rruga ime për t’i bërë ata të më pëlqejnë ose b) duke qëndruar në heshtje për të shmangur që ata të më urrejnë më shumë.

Siç shpjegon Arroll, kjo lloj sjelljeje në fakt mund të dëmtojë marrëdhëniet tona, një rezultat i cili, nga ana tjetër, konfirmon supozimet tona dhe na bën të besojmë në instinktet tona të ‘leximit të mendjes’ në të ardhmen.

“Ja një shembull: ju shihni një kolege jashtë vendit të punës në fundjavë dhe ajo nuk tund me dorë për të përshëndetur, kështu që supozoni se nuk duhet t’ju pëlqejë fare dhe është vetëm e mirë në punë, sepse, mirë, është punë.” ajo tha. “Të hënën, ju ndiheni të sikletshme dhe të pakëndshme me këtë pasqyrë të re, kështu që ju e shmangni atë. Me kalimin e kohës, ajo që dikur ka qenë një marrëdhënie mjaft e mirë pune, shuhet dhe bindesh se po, kishe të drejtë dhe ajo nuk të duron dot.

“Dakord, tani le ta provojmë këtë në një mënyrë tjetër, por me disa prova – sa shpesh ju ka injoruar në të kaluarën si përqindje? Ndoshta është mjaft e ulët. A ka ndonjë shans që të ketë një arsye tjetër që ajo mund të mos ketë tundur me dorë? A mundet ajo thjesht të mos të kishte parë pasi je në një mjedis tjetër?”

Ajo vazhdon: “Tani është koha për një eksperiment të sjelljes – në vend që të shmangni këtë koleg, silluni siç do të ishit më parë në takim dhe shikoni rezultatin. Me shumë mundësi, ajo ishte aq e zënë duke menduar se ku duhej të ishte – ndoshta ajo thjesht u grind me partnerin e saj, për shembull – sa nuk ju vuri re. Ajo madje mund të pyesë veten pse po e shmangni atë tani!

“Pra, ne shohim se si një keqinterpretim i vogël mund të ketë pasoja më të rëndësishme jo vetëm për marrëdhëniet tona, por edhe për shëndetin tonë mendor. Ata prej nesh që kanë zhvilluar shtrembërime njohëse kanë nivele më të larta ankthi dhe depresioni dhe shpesh luftojnë me vetëvlerësimin dhe besimin, të cilat mund të ndikojnë në të gjitha fushat e jetës sonë.

Të menduarit negativisht për të tjerët mund të ndikohet nga një sërë faktorësh dhe është e rëndësishme të pranohet se këto mendime nuk janë gjithmonë produktive ose të sakta. Këtu janë disa arsye pse njerëzit ndonjëherë mund të mendojnë negativisht për të tjerët:

Pasiguria: Ndonjëherë, njerëzit projektojnë pasiguritë e tyre te të tjerët duke supozuar tipare ose qëllime negative, të cilat në të vërtetë mund të mos jenë të vërteta.

Keqkuptimet: Mungesa e komunikimit të qartë ose keqinterpretimi i veprimeve dhe fjalëve mund të çojë në supozime negative për qëllimet ose karakterin e dikujt.

Përvojat e kaluara: Përvojat negative me individë ose grupe të caktuara në të kaluarën mund të çojnë në një tendencë për të përgjithësuar dhe për të supozuar më të keqen për të tjerët që janë të ngjashëm në një farë mënyre.

Ndikimet kulturore dhe sociale: Normat shoqërore, stereotipet dhe paragjykimet mund të formësojnë perceptimet tona për të tjerët, duke çuar në mendime ose gjykime negative.

Xhelozia dhe zilia: Ndjenjat e xhelozisë ose zilisë mund të shkaktojnë mendime negative për arritjet, suksesin ose cilësitë e të tjerëve.

Konkurrueshmëria: Në mjediset konkurruese, njerëzit mund të ndjejnë nevojën për t’i parë të tjerët negativisht si një mënyrë për të ruajtur një ndjenjë superioriteti ose vetëvlerësimi.

Paragjykimi i konfirmimit: Njerëzit priren të vërejnë dhe të kujtojnë raste që konfirmojnë bindjet ose paragjykimet e tyre para-ekzistuese, të cilat mund të përforcojnë opinionet negative për të tjerët.

Gjendja emocionale: Emocionet dhe disponimi personal mund të ndikojnë në mënyrën se si ne i perceptojmë të tjerët. Kur jemi në një gjendje emocionale negative, mund të kemi më shumë gjasa të mendojmë negativisht për të tjerët.

Vetëmbrojtja: Ndonjëherë, mendimi negativ për të tjerët mund të lindë si një mekanizëm mbrojtës për të mbrojtur veten nga dëmtimi ose zhgënjimi i mundshëm.

Mungesa e empatisë: Dështimi për të kuptuar ose për të kuptuar këndvështrimet dhe përvojat e të tjerëve mund të çojë në gjykime negative.

“Nëse ekziston një sekret i vetëm suksesi, ai qëndron në aftësinë për të marrë këndvështrimin e tjetrit dhe për të parë gjërat nga këndvështrimi i atij personi, si dhe nga këndvështrimi juaj.” – Henri Ford

Është e rëndësishme t’i sfidoni këto mendime negative dhe të përpiqeni t’u qaseni të tjerëve me një mendje të hapur, ndjeshmëri dhe gatishmëri për të komunikuar dhe kuptuar. Praktikimi i vetëdijes, vetëdijes dhe të menduarit pozitiv mund të ndihmojë në zbutjen e këtyre tendencave dhe promovimin e ndërveprimeve më të shëndetshme me të tjerët. Mos harroni se të gjithë kanë vështirësitë dhe kompleksitetin e tyre, dhe duke bërë përpjekje për të parë të mirën tek njerëzit mund të çojë në marrëdhënie më të përmbushura dhe një këndvështrim më pozitiv në përgjithësi.

Është e qartë se ajo që në fillim mund të duket si një sjellje e parëndësishme e çuditshme mund të ketë në të vërtetë pasoja shumë më të mëdha në afat të gjatë.

Në fund të fundit, kur filloni të supozoni se njerëzit nuk ju pëlqejnë, ndoshta do të filloni të mendoni për të gjitha arsyet pse dikush mund të mos ju pëlqejë, në vend që të përqendroheni në gjërat që ju pëlqejnë tek vetja – një sërë sjelljesh të cilat, në planin afatgjatë, çuditërisht kjo do të ndikojë në vetëvlerësimin tuaj. Pra, si mund ta ndalojmë veten nga ‘leximi i mendjes’ në të ardhmen?

“Të perceptosh është të vuash.” – Aristoteli

“Hapi i parë për të ndaluar leximin e mendjes është të jesh i vetëdijshëm se po e bën atë, atëherë, një analizë kosto-përfitim e këtij modeli të mendimit është e dobishme pasi zbulon nëse është një strategji e dobishme, apo në mënyrë alternative, nëse ka pasoja të paqëllimshme siç është izolimi social.

“Më në fund, bëni eksperimente të sjelljes nëse dyshoni se jeni kapur në një cikël të leximit të mendjes për të testuar supozimet tuaja – me fjalë të tjera, veproni kundër mendimit tuaj për të parë nëse është i saktë. Mund të habiteni nga ajo që zbuloni!”

Megjithëse termi ‘lexim i mendjes’ mund ta bëjë të gjithën të tingëllojë paksa e lehtë, është e rëndësishme që ne të përpiqemi ta marrim këtë impuls nën kontroll duke e bërë veten të vetëdijshëm për momentet kur mund të bëjmë supozime për atë që mendojnë njerëzit e tjerë për ne.

Tani më shumë se kurrë, të qenit i sjellshëm me veten është i rëndësishëm – duke refuzuar që pasiguritë tona dhe dëshira për t’u pëlqyer të ushqehen në mënyrën se si interpretojmë ngjarjet e botës reale, ne mund të fillojmë të vlerësojmë disa nga gjërat e mira, që njerëzit shohin tek ne, gjithashtu.

“Problemi i vetëm më i madh në komunikim është iluzioni se ka ndodhur.” – George Bernard Shaw

Të menduarit negativisht për të tjerët mund të ndikohet nga një sërë faktorësh dhe është e rëndësishme të pranohet se këto mendime nuk janë gjithmonë produktive ose të sakta. Këtu janë disa arsye pse njerëzit ndonjëherë mund të mendojnë negativisht për të tjerët:

Pasiguria: Ndonjëherë, njerëzit projektojnë pasiguritë e tyre te të tjerët duke supozuar tipare ose qëllime negative, të cilat në të vërtetë mund të mos jenë të vërteta.

Keqkuptimet: Mungesa e komunikimit të qartë ose keqinterpretimi i veprimeve dhe fjalëve mund të çojë në supozime negative për qëllimet ose karakterin e dikujt.

Përvojat e kaluara: Përvojat negative me individë ose grupe të caktuara në të kaluarën mund të çojnë në një tendencë për të përgjithësuar dhe për të supozuar më të keqen për të tjerët që janë të ngjashëm në një farë mënyre.

Ndikimet kulturore dhe sociale: Normat shoqërore, stereotipet dhe paragjykimet mund të formësojnë perceptimet tona për të tjerët, duke çuar në mendime ose gjykime negative.

Xhelozia dhe zilia: Ndjenjat e xhelozisë ose zilisë mund të shkaktojnë mendime negative për arritjet, suksesin ose cilësitë e të tjerëve.

Konkurrueshmëria: Në mjediset konkurruese, njerëzit mund të ndjejnë nevojën për t’i parë të tjerët negativisht si një mënyrë për të ruajtur një ndjenjë superioriteti ose vetëvlerësimi.

Paragjykimi i konfirmimit: Njerëzit priren të vërejnë dhe të kujtojnë raste që konfirmojnë bindjet ose paragjykimet e tyre para-ekzistuese, të cilat mund të përforcojnë opinionet negative për të tjerët.

Gjendja emocionale: Emocionet dhe disponimi personal mund të ndikojnë në mënyrën se si ne i perceptojmë të tjerët. Kur jemi në një gjendje emocionale negative, mund të kemi më shumë gjasa të mendojmë negativisht për të tjerët.

Vetëmbrojtja: Ndonjëherë, mendimi negativ për të tjerët mund të lindë si një mekanizëm mbrojtës për të mbrojtur veten nga dëmtimi ose zhgënjimi i mundshëm.

Është e rëndësishme të sqarohet se leximi i mendimeve të njerëzve të tjerë nuk është një aftësi reale që zotërojnë njerëzit. Ndërsa ne mund të konkludojmë dhe kuptojmë të tjerët përmes komunikimit dhe vëzhgimit, ne nuk mund t’i lexojmë fjalë për fjalë mendjet e tyre. Mbani mend, ndërsa ne mund të përpiqemi të kuptojmë të tjerët dhe të zhvillojmë ndjeshmëri, respektimi i kufijve dhe komunikimi janë aspekte kyçe të marrëdhënieve të shëndetshme.

“Mos harroni ju mund të bëni më shumë miq në dy muaj duke u interesuar për njerëzit e tjerë sesa mundeni në dy vjet duke u përpjekur të interesoni të tjerët për ju.” – Dale Carnegie

Leximi i mendjes, në kontekstin e aftësive njerëzore, i referohet konceptit hipotetik ose imagjinar të aftësisë për të perceptuar ose kuptuar drejtpërdrejt mendimet, ndjenjat dhe synimet e njerëzve të tjerë pa pasur nevojë për komunikim verbal ose joverbal. Ai nënkupton aftësinë për të hyrë në proceset dhe emocionet e brendshme mendore të dikujt tjetër.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se leximi i mendjes siç përshkruhet zakonisht në fantashkencë dhe kulturën popullore, ku individët mund të “lexojnë” pa mundim mendimet e të tjerëve si leximi i një libri, aktualisht nuk ekziston në realitet. Ndërsa njerëzit kanë zhvilluar forma të ndryshme komunikimi dhe mënyra për të kuptuar emocionet dhe qëllimet e njëri-tjetrit, leximi i vërtetë i mendjes mbetet përtej të kuptuarit tonë aktual shkencor dhe aftësive teknologjike.

Në realitet, aftësia jonë për të kuptuar të tjerët vjen nga një kombinim faktorësh duke përfshirë sinjalet verbale dhe joverbale, ndjeshmërinë, inteligjencën emocionale dhe komunikimin efektiv. Bëhet fjalë për interpretimin dhe nxjerrjen e përfundimeve në vend të “leximit” të drejtpërdrejtë të mendimeve.

Empatia është kyçi për të kuptuar mendjet e të tjerëve dhe për të ndjerë botën e tyre në veten tuaj.” – Alfred Adler

Për të komunikuar në mënyrë efektive, ne duhet të kuptojmë se ne të gjithë jemi të ndryshëm në mënyrën se si e perceptojmë botën dhe e përdorim këtë kuptim si një udhëzues për komunikimin tonë me të tjerët. Ndaj për të kuptuar zemrën dhe mendjen e një personi, mos shikoni atë që ai ka arritur tashmë, por atë që ai aspiron.