Luftrat nuk i sjellin asnjë dobi popujve. Njeriut i mjafton mundimi i përditshëm, ajo që një figurë humaniste me mendje gjeniale si Viktor Hygoi thoshte “Jeta është luftë”. Edhe unë kësaj i përmbahem. Kësisoj tërë jeta ime ka qenë jo një, por disa lufta që nuk ishin të lehta për t’u përballuar. Përtej kësaj lufte njerëzore për të përparuar e mbijetuar, të gjitha luftrat e tjera janë vrastare. Secili të mbajë mendimin që ka për zgjidhjen e problemeve të mprehta shoqërore në mënyrë radikale a tjetersoj, ku përfshihen edhe te ashtuquajturat revolucione sociale, por unë kam disa parime e bindje te tjera. Luftat ne mes shteteve bëhen vetëm për pushtime dhe nga babëzia e kastave luftënxitës që kanë uzurpuar pushtete dhe e konsiderojnë popullin e vet si mish për top. Lufta e Dytë Botërore u bë nga Hitleri. Më thoni çfarë zhvillime solli. Gjysma e Europës e vu nën thundrën e muzhikëve të komunizmit. Asnjë përfitim veç tmerre. Lufta është mallëkim, një e keqe që bëhet kur nuk ka zgjidhje tjetër. Brenda shtetit veç kur bëhet për t’u çliruar nga pushtimi i huaj konsiderohet e dobishme. Për më tepër luftat civile brenda një populli janë një mallëkim. Mjer kush i pëson travajat e luftës. Ndërrohen kastat sunduese dhe gjithherë ai që paguan, në luftë me gjak e në paqe me djersë, është populli. Ajo historia që keni mësuar në shkolla ka qenë demagogji e retorikë sofiste, përralla trimërore e jo realitet historik. Shoqëria moderne ka zgjidhur mjaft çështje historike e të mardhënieve shoqërore. E këto janë mekanizmi politik demokratik për ndërrimin e pushtetit. Ne duhet ti përmbahemi këtij mekanizmi dhe ta përsosim atë e jo ta thyejmë. Shteti na duhet, edhe qeverisja, Legjislativi dhe Ekzekutivi, por a punojnë hallkat e tjera të këtij mekanizmi, Drejtësia si dhe Shtypi e fjala e lirë? Çdo dobësi në këto dy te fundit sjell anomali tek dy te parat. Jo më kot Amerika insiston në reformimin e Drejtësisë Shqiptare që ka qenë vatër korrupsioni e jo drejtësie. Pa një drejtësi solide, të fortë e të pa korruptueshme, të pa ndikueshme nuk mund te kete një qeverisje të mirë. Pastaj ka një gjë, populli zgjedh një qeverisje, e nëse kjo nuk funksionon në rregull, të kemi kurajon të themi se edhe populli gabon. Po ama ajo aforizma qendron që populli ka atë qeverisje që meriton. Vetë e ka zgjedhur. Aktivistet politikë duhet te kenë durim sepse jeta e shtetit është më e gjatë se jeta e një njeriu. Kanë katër vjet një legjislaturë, kohë e mjaftueshme të bindin popullin se qeverisja duhet ndërruar. E kjo bëhet me bindje e me zgjedhje e jo me luftë. Ka shumë erëra të verbëra e të marrëzishme që fryjnë e ndjellin zjarr. Unë jam kundër çdo lloj lufte revolucionare apo kundër revolucionare brenda popullit. Kulturimi, dijet, botëkuptimit, shkëmbimi i ideve në kushte lirie individuale e çojnë përpara shoqërinë njerëzore, këto e vetëm këto dhe asnjë mjet tjetër. Çdo lloj radikalizmi që na shfaq si një shoqëri vulgare me shenja primitivizmi bolshevik apo haxhiqamilizmi oriental shqiptar duhet përjashtuar. Ne e kemi lindjen në perëndim. Duhet të bëhemi dishepujt e kulturës dhe dijeve sepse vetëm ndriçimi i mendjes e çon përpara shoqërinë njerëzore. K. P. TraboiniWashington DC, 10 maj 2022

Besnik Imeri/

Ngacmimet për këtë shkrim m’u shfaqën para rreth një viti kur më ra në dorë libri “Pellazgët origjina e shqiptarëve”. Nisur nga emërtimi i këtij studimi dhe titujt shkencorë të autores, fillimisht u gëzova, pasi mendova se për herë të parë do të trajtohej në mënyrë të thelluar, bindëse, objektive dhe shkencore origjina e shqiptarëve, duke trajtuar vetëm territoret shqipfolëse, origjinën e të cilëve kishte marrë në trajtim, në këndvështrimin e lashtë të tyre. Por autorja merret më shumë me popuj  të tjerë medhetarë se sa me parardhësit e shqiptarëve të sotëm.

        Librin, nga fillimi në fund, dhe si një hije e lehtë, e përshkon ideja se shqiptarët e jugut, epirotët, e kanë origjinën nga pellazgët; ndërsa shqiptarët e veriut e kanë origjinën nga ilirët. Në fund të librit, në konkluzionet, thuhet: “Shqiptarët në veri janë pasardhës të ilirëve që ishin e njëjta racë me pellazgët”. Pra, shqiptarët e veriut nuk kanë origjinën nga pellazgët, dhe ajo, që zonja thotë në titullin e librit:Pellazgët, origjina e shqiptarëve, nuk është për të gjithë shqiptarët, veçanërisht për shqiptarët e veriut, por vetëm për ata të jugut. Për ta mbuluar këtë ide të mangët, zonja thotë, që, ilirët janë e njëjta racë me pellazgët. Kështu kreu i parë emërtohet: origjina pellazgjike e shqiptarëve, ndërkohë që në brendi të tij flitet vetëm për pellazgët e Epirit. Kreu i dytë emërtohet: Shqiptarët si pasardhësit e ilirëve, dhe flet vetëm për shqiptarët e veriut.       

          Në qoftëse do të shikonim më hollësisht kretë me rradhë do të vërenim se, në kreun e II, “Shqiptarët si pasardhës të Ilirëve”, ku pritej që  çështjet të fillonin të trajtoheshin qysh nga fundi i mijëvjeçarit të III p.e.s, atëhere kur, pas dyndjeve stepike, filloi ngjizja e etnosit ilir; gjë që e kanë trajtuar të gjithë autorët seriozë; madje në mënyrë të thelluar dhe të saktë shkencore pothuajse të gjithë arkeologët tanë të nderuar. Por nuk ndodh kështu, pasi pas një prekje të përciptë të problemit në prehistori, nga legjendat, hidhet në mesjetë, prek shekullin e VIII të e.s., dhe menjëherë hidhet në shekullin e XI, XIII etj, ku trajton thirrjen e parardhësve të shqiptarëve si ilirë.

        Në kreun e III flitet për pellazgët e Peloponezit, Atikës, Frigjisë, Kretës, trojanëve dhe gjithë Azisë; Italisë, etruskëve; madje duke i quajtur një pjesë të madhe të këtyre popujve, në mënyrën më të padrejtë dhe më të pasaktë shkencore, si popuj ilirë. Por vetëm për pararadhësit tanë pellazgë në trojet shqipfolëse sot, nuk flitet.

        Në kreun e IV flitej gjithashtu në mënyrën më absurde shkencore për një lidhje të shqiptarëve me helenët antikë; bëheshin paralele të çuditshme, të pasakta, antishkencore dhe të rrezikshme midis ligjeve të demokracisë athinase me Kanunin e Lekë Dukagjinit, ndërkohë që sistemet politikë, shoqërorë dhe kronologjikë janë krejt të ndryshëm dhe në të kundërtën e tyre. Nëqoftëse për Kanunin mund të themi me plot gojën se është një legjislacion pellazg, që u rezistoi të gjitha ndryshimeve që pësoi shoqëria europiane nga antikiteti deri në kohët moderne. Zonja e nderuar besoj se duhet ta dijë që Sokratin e dënuan gjykatësit dhe jo pleqësia e fisit apo e fiseve helene, të cilat, ndoshta, kishin qindra vjet që nuk funksionin më. 

        Kreu i V merret vetëm me dyndjen sllave që, sipas autores, shkaktoi shpopullimin dhe zhdukjen e helenëve antikë. Nga të gjitha ato që shtjellohen në këtë kapitull, Nuk e kuptoj se çfarë lidhje mund të ketë ky me origjinën pellazgjike të shqiptarëve?!!! Në kreun VI, në mënyrë të çuditshme, gjuhën shqipe e lidh vetëm me pellazgjishten homerike, sikur në trojet tona nuk ka pasur pellazgë dhe ne shqiptarët e kemi origjinën nga ishujt e Egjeut, Atika, apo nga Lindja e Afërme.

        Por  tek kjo zonjë shfaqet edhe një dukuri: pasqyrimi i deformuar i fakteve historike. Në mjaft raste merren fakte historike dhe përdoren pa vend ose në vendin e gabur, në kohën e gabuar, duke e sjellë një ngjarje që ka ndodhur në një kohe të hershme në një kohë të vonshme, dhe e kundërta; madje, në disa raste e vërteta historike, përdoret në të kundërtën e vet, apo në të anasjelltën e saj. 

        I përmendëm të gjitha këto për të pasur një pamje të vetë librit, por edhe të metodës dhe stilit të autores gjatë trajtimit të çështjeve historike, para se të hidhemi tek problem kyesor i këtij shkrimi: Kur është themeluar tempulli i Dodonës dhe nga kush? Autorja thotë se, sipas studiusit gjerman Ernst von Lasaulx, tempulli i Dodonës “u themelua nga Dodanimi, i biri i Javanit, i biri i Japetit”. Në historinë biblike, Dodanimi ishte i biri i Javanit, të birit të Japetit, të birit të Nohut…Nga kjo rezulton se, pas përmbytjes Noha, Japeti, Javani dhe Dodanimi, kanë jetuar në të njëjtën kohë. Kështu vitet kur kanë ekzistuar këto personazhe të Biblës, me vitet e themelimit të tempullit të Dodonës përputhen. Ajo që është e sigurtë është se, ajo (Dodona) mban pikërisht emrin e stërnipit të Nohut, dhe si e tillë, duket se ka lidhje me të dhe se historia e përmbytjes pellazge, ngjan me atë hebreje…Emri i Dodonës është një provë shumë e fortë, gati e pakontestueshme, që e lidh atë me Nohun dhe mitologjia pellazge është në një linjë me tregimet hebreje…Aleksandri i Madh në Bibël quhet biri i Javanit…Shqiptarët sot janë të linjës Biblike.

       Gjithashtu, kur ajo flet për simbolin e shqiponjës dykrenore të shqiptarëve. Fillimisht pohon se: Shqiponja është një nga simbolet më të vjetra të njerëzimit, dhe është e përhapur në simbolikën dhe ikografinë perandorake, dhe fetare tek sumerët akadët. Pastaj vazhdon: Origjina e shqiponjës dykrenore, mund të gjurmohet qysh në civilizimet dhe mbretëritë antike të Mesopotamisë,… (Paul Joseph Krause, The Mesopotamian origins of Byzantine Symbolism and Early Christian iconography…)…Para përdorimit të saj në periudhën bizantine, shqiponja dykrenore ishte përdorur nga turqit selxhukë dhe të tjerë…Zoti-shqiponjë, është një simbol i shquar ikonografik, i fesë antike në Mesopotami…Grekët dhe persët e shenjtëruan atë në diell…Për grekët antikë, shqiponja ishte emblema e Zeusit.

         Zonja e nderuar, siç e shihni, e merr shqiponjën dykrenore dhe na tregon që e kanë pasur si simbol të gjitha fiset e vjetra aziatike, ua atribuon  fiseve akade, fiset perse, fiseve selxhuke, kuptohet ka haruar fiset osmane. Mos vallë ajo e ka fjalën për hebrenjtë, pasi si nëpër tym na kujtohet nga të dhënat e burimeve shumë të lashta, që origjina e fiseve nomade hebreje kanë qënë zonat midis Tigrit dhe Eufratit në Mesopotami.

        Vetë tematika e librit: Pellazgët, origjina e Shqiptarëve, në mënyrë rigoroze do të kërkonte që simboli ynë kombëtar, shqiponja dykrenore, të trajtohej brenda kuadrit pellazgjik. Dhe me domosdo, duhej ta lidhte me kryeperëndinë pellazge, Zeusin Pellazgjik të Dodonës, të cilin e kanë adhuruar të parët tanë,dhe  i cili ka pasur si atribut kryesor shqiponjën. 

       “Me Dodonën lidheshin dy simbole. I pari ishte shqiponja. Në gërmimet që u bënë në Dodona më 1875 nga Karapanos, në gurin e tempullit të Zeusit u gjet e skalitur një shqiponjë dykrenare, e cila për njerëzit e lashtë përfaqësonte lajmëtarin e Zeusit. Sepse në Iliadë e shohim Zeusin që herë pas here dërgon një shqiponjë si një shenjë hyjnore për luftëtarët pellazgë.”

        Lidhja e jonë si shqiptarë me simbolin e shqiponjës, kuptohet që rrënjët i ka tek Zeusi i Dodonës, ku arkeologët tregojnë edhe për një tempull kushtuar atij dhe Diones. Nuk e di në se zonja e nderuar ka dijeni për këta dy tempuj në Dodonën pranë Janinës, dhe jo në malin e Tomorrit, ku na hedh pa asnjë fakt, asnjë të dhënë, apo gjurmë arkeologjike. Historia, por edhe arkeologjia na kanë treguar se këta dy tempuj në Dodonë, i rindërtoi Pirro i Epirit bashkë me qytetin dhe u dha një shkëlqim dhe lulëzim të jashtëzakonshëm.

        Zeusi Pellazgjik i Dodonës në lashtësi është adhururar, pothuaj në të gjitha trevat e sotme shqipfolëse. Arkeologët tanë të shquar e kanë zbuluar në monumente, tempuj, monedha dhe mbishkrime në gur në Amantie (monedha, basoreliev, tempull i munshëm në akropol), Olympe (monedha, tempull i mundshëm në akropol), Gurëzezë (tempull), Bylis (mbishkrim në gur), Dyrrah (monedha), Lis (monedha), Skodrion (monedha) etj. Nuk e dimë në se zonja e nderuar ka dijeni për këto, apo ajo nuk i njeh zbulimet madhështore arkeologjike që kanë bërë arkeologët e shquar shqiptarë.

        Por ajo nuk ndalet këtu. Ajo krahason kapën e zezë hebreje me plisin e bardhë të malësorëve tanë, me demek, se edhe nga zakonet dhe veshjet, ne shqiptarët jemi të njëjtë me hebrenjtë!

        Në mbyllje të librit na kumton: “Shqiptarët sot janë pasardhësit e drejtëpërdrejtë të popullsisë greke antike, pasi ata janë pasardhës të të njëjtave fise, që kanë banuar Greqinë antike…Në një pjesë të veçantë pamë edhe lidhjet që ekzistojnë midis shqiptarëve dhe grekëve antikë, si nga ana historike, gjuhësore, atropologjike, emërtimet etnike, kanunit dhe rezulton se, shqiptarët janë pasardhës direkt të grekëve antikë…”        

Besnik Imeri

Xhelal Zejneli/

Liberalizmi (frëngj. libéralisme, nga libéral – lat. liberalis: liridashës) liridashje – është doktrinë politike dhe ideologji sipas së cilës liria e individit është bazënisje dhe kriter themelor i vlerësimit të të gjitha institucioneve shoqërore. U paraqit në shekullin XVII në Angli dhe në Holandë si program i qëndresës ndaj pushtetit arbitrar dhe absolutist të monarkut. Që në fillim u paraqit me kërkesat për lirinë e ndërgjegjes, për tolerancën fetare dhe për garancitë kushtetuese të të drejtave individuale. Ky liberalizëm bazohej në idenë e lirisë. Kjo nënkupton se askush nga jashtë nuk mund ta parandalojë veprimtarinë e individit dhe mundësitë e tij që t’i ketë në dispozicion plotësisht dhe në mënyrë të pakufizuar aftësitë e veta. 

Sipas filozofit anglez i cili studio në Oksford (Oxford), Xhon Lokut (Jojn Locke, 1632-1704), liria e individit është e mundur vetëm duke nënkuptuar pronësinë, ndërsa ai që nuk ka pronë, duhet të punojë për tjetrin, duke u bërë kësisoj i varur nga vullneti i tij. Si i tillë, ai nuk mund të bëjë një jetë të arsyeshme dhe është i privuar nga të drejtat politike. 

Liberalizmi i shekullit XVIII ishte i preokupuar me kufizimin e rolit të shtetit në jetën ekonomike. Duke u bazuar në parimin laisser-faire ( lëre të bëjë), këta liberalë e zhvilluan teorinë e shtetit noktambul (somnambul). Liberalizmi barazohej me liberalizmin ekonomik që merrej me pronën private, me konkurrencën e tregut dhe me rolin e kufizuar të shtetit. Rritja e funksioneve të shtetit e kufizon hapësirën e lirisë së individit dhe e rrezikon mirëqenien e shoqërisë, ndaj për këtë arsye funksionet e shtetit duhet të kufizohen në mënyrë rigoroze.

Ekonomisti anglez, profesor i logjikës dhe i etikës në Glasgov (Glasgow), Adam Smit (Adam Smith, 1727-1790) ia ka përshkruar sovranit tri detyra të mëdha: mbrojtjen e shoqërisë nga armiku i jashtëm, mbrojtjen e çdo individi nga sulmet e ndonjë individi tjetër si dhe zbatimin punimeve publike të caktuara që nuk do të mundë të realizoheshin sikur t’i besoheshin ndërmarrësit privat.           

Në liberalizmin e shekullit XVIII u zhvillua teoria e shtetit të së drejtës, sipas së cilës, në ushtrimin e funksioneve të veta, shteti mund të ndërhyjë në lëmin e shoqërisë së tregut, vetëm në bazë të ligjit. Ligjet e shprehin interesin e përgjithshëm dhe nxirren në kuvendin e përfaqësuesve (në parlament). Prandaj parlamenti, si institucion qendror i shtetit liberal, të cilit i është deleguar pushteti i popullit, nuk përfaqëson interesa dhe dëshira të veçanta, por interesin e përgjithshëm.                   

Nga gjysma e shekullit XIX, liberalizmi u ndërlidh me demokracinë. Në veprat e filozofit francez të së drejtës dhe të politikës Aleksis dë Tokëvil (Alexis Clerel de Tocqueville, 1805-1859) dhe të filozofit dhe ekonomistit anglez Xhon Stjuart Mill (John Stuart Mill, 1806-1873), liberalizmit i jepet një domethënie e re. Me fjalë të tjera, barazinë politike liberalizmi e bashkon me lirinë individuale. 

Shumë liberalë u bënë proklamues të së drejtës së përgjithshme për votim, të votimit të fshehtë, të pagimit të anëtarëve të parlamentit dhe të kërkesave të tjera demokratike. Partia Liberale në Britani të Madhe, deri në themelimin e Partisë Laburiste në shekullin XIX, i përfaqësonte edhe interesat e shtresave të ulëta të shoqërisë. Liberalizmi u bë sinonim i liberalizmit politik, që i proklamonte të drejtat e njeriut, tolerancën, mbrojtjen e pakicave, shtetin e së drejtës apo shtetin ligjor si dhe pushtetin demokratik përfaqësues. 

Kah fundi i shekullit XIX dhe në fillim të shekullit XX, në Angli u krijua liberalizmi social i ri, sidomos në veprat e filozofit anglez, profesor në Oxford, Tomas Hill Grin (Thomas Hill Green, 1836-1882) dhe të filozofit e sociologut anglez, teoricien politik i liberalizmit, Leonard T. Hobhaus (Leonard Trelawny Hobhouse, 1864-1929), autor i veprës “Liberalizmi i ri” (The New liberalism, 1911). Në vitin 1930 e më pas vjen ekonomia politike e re e ekonomistit anglez Xhon Mejnard Kejns (John Maynard Keynes, 1883-1946). Këta mendimtarë hoqën dorë nga doktrina tradicionale laisser-faire (lëre të bëjë). Këta u përpoqën që lirinë individuale ta bashkojnë me nevojën që për mirëqenien e njerëzve, e sidomos për nevojat materiale dhe arsimore të të varfërve, përgjegjës të bëhet  shteti. Shteti mori një rol shumë më aktiv, ndaj u pranua si një levë pozitive e zhvillimit shoqëror dhe e krijimit të kushteve minimale për përparim individual. Problemet sociale të kapitalizmit, në radhë të parë papunësia, sipas liberalëve të Kejnsit, nuk mund të zgjidhen me veprimin e tregut të lirë, por me ndërhyrjen e shtetit në jetën ekonomike. 

Edhe mendimtarët liberalë në ShBA, si p. sh filozofi dhe pedagogu amerikan, profesor në universitetin e Miçigenit (Michigan), të Minesotës (Minnesota), të Çikagos (Chicago) dhe të Nju-Jorkut (New York), Xhon Djui (John Dewey), liberalizmin e orientuan kah objektivat socialë. Por metodat dhe objektiva e reja u pranuan atje në kontekstin e krizës së madhe të viti 1929. Pas kësaj, liberalët socialë e ruajtën emërtimin si liberalë, ndërsa liberalët konservatorë tradicionalë, prej atëherë filluan të quhen konservatorë. Liberalizmi social, që në traditën amerikane shpesh quhet liberalizëm reformist, newdeal apo welfare, arriti kulmin në vitin 1960 e këndej, në programin “Kufiri i ri” të presidentit amerikan Xhon Fixherald Kenedi (John Fitzgerald Kennedy, 1917-1963 dhe në programin “Shoqëria e madhe” të presidentit amerikan Lindon Xhonson (Lyndon Baines Johnson, 1908-1973).          

Gjatë Luftës II Botërore dhe pas saj, liberalizmi konservator e riktheu një pjesë të popullaritetit të vet, sidomos kur diktaturat komuniste nisën të konsiderohen si kanosje më e madhe dhe e përhershme ndaj sistemeve liberale-demokratike, se tiranitë djathtiste. Kthesë bëri libri i ekonomistit austriak, laureat i çmimit “Nobel” për ekonomi (1974), Fridrih August Hajek (Friedrich August Hayek, 1899-1992) “Rruga në robëri” (Road to Serfdom, 1944), në të cilin autori mbronte tezën mbi burimet socialiste të nazizmit. Sipas tij, çdo politikë socialiste është potencialisht totalitare. Për këtë arsye duhet kthyer liberalizmit klasik – tregut të lirë, sundimit të ligjit dhe pushtetit të kufizuar. Hajek ishte edhe teoricien i drejtësisë dhe filozof, i njohur si mbrojtës i liberalizmit klasik.

Por, deri në vitin 1970 e më pas, liberalizmi konservator klasik, nuk pati ndikim shoqëror aq të madh. Krizat dhe politikat ekonomike social-liberale të pasuksesshme dhe bumi në çerekun e fundit të shekullit XX, ndikuan në ngritjen e liberalizmit konservator, me emërtimin neoliberalizëm, në të cilin u ripërtërinë idetë e liberalizmit klasik (individualizmi pronësor, tregu i lirë, shteti minimal). 

Në vitin 1970 e këndej dhe 1980 e këndej, neoliberalizmi u bë pikëmbështetje e politikave konservatore moderne (kryeministrja britanike, e para grua kryeministre e vendit, Margaret Theçer (Margaret Hilda Thatcher, Baronesha Thatcher e Kestevenit, 1925-2013) dhe presidenti amerikan Ronald Regan (Ronald Wilson Reagan, 1911-2004) që u orientuan kah derregullacioni, reprivatizimi dhe zvogëlimi i fondeve sociale.

Kah mesi i viti 1980 e këndej, liberalizmi konservator u bë rrymë kryesore e mendimit oponent në shtetet komuniste të Evropës Qendrore dhe Lindore. Për këtë arsye, rënia e rendit komunist në vitet 1989-1990 u konsiderua si fitore historike e liberalizmit ndaj komunizmit dhe si kthim i këtyre vendeve “në rrugën e tyre natyrore të zhvillimit” që ua kishte ndërprerë komunizmi. 

Mirëpo, transformimi ideologjik i liberalizmit, prej një mendimi kritik dhe përmbysës në themel të shoqërive postkomuniste, i nxiti kritikuesit dhe kundërshtarët e tij që t’ia ngjeshin të gjitha problemet sociale në transformimin e këtyre shoqërive (pasiguria sociale, papunësia dhe varfëria), duke e quajtur ideologji të kapitalizmit antisocial të egër. 

Edhe në planin botëror, modeli neoliberal i globalizimit është etiketuar si shkak kryesor i problemeve dramatike botërore – që nga shkatërrimi i mjedisit deri te varfëria në rritje. 

Që nga mesi i viti 190 e këndej, modelet neoliberale dhe politika neoliberale, gjithkund i janë nënshtruar kritikës së ashpër dhe rishqyrtimit. Njëherazi, është ngjallur interesimi për tipa të tjerë të liberalizmit, kështu që kah fundi i viti 1990, gjithnjë më tepër është folur për liberalizmin komunitar, një formë e re e liberalizmit social që e simbolizojnë politikat “e rrugës së tretë” – të presidentit amerikan Bill Klinton (William Jefferson Clinton, 1946-) – “demokratët e ri” dhe të kryeministrit britanik Toni Bler (Anthony Charles Lynton Blair, 1953-) – “laburistët e ri”, në të cilën nisma individuale ndërlidhet me një ndjeshmëri sociale më të madhe. 

Çdo lloj liberalizmi ka ndonjë ide dhe vlerë themelore të përbashkët: liria që nënkupton mosekzistimin e pengesave të jashtme që individi të veprojë sipas vullnetit, dëshirave dhe prirjeve  të veta, me kusht që të mos e rrezikojë të drejtën e të tjerëve dhe t’i plotësojë detyrimet që i ka marrë përsipër vullnetarisht vetë ai; barazia e njerëzve pa dallim feje, ideologjie, race, kombësie, klase sociale, gjinie, shtrese shoqërore, profesioni dhe bindjesh politike; toleranca e bindjeve, e mendimeve dhe e veprimeve ndryshe, me kusht që ta njohin lirinë dhe barazinë, si një e drejtë e të gjithë anëtarëve të bashkësisë dhe të mos tentojnë heqjen e dhunshme të tyre; individualizmi, si parim i rregullimit të shoqërisë, që bazohet në idenë për individë të pavarur të cilët, duke krijuar lidhje të ndërsjella, krijojnë shoqëri, por edhe në shoqëri mbeten të tillë siç janë – individë; shteti juridikisht, organizativisht dhe me funksione të kufizuara dhe të lira që kujdeset për sigurinë anëtarëve të vet dhe për krijimin e kushteve të përgjithshme, të njëjta  për të gjithë; demokracia përfaqësuese në të cilën vendimet politike nuk i merr drejtpërsëdrejti populli, por përfaqësuesit e tij që i zgjedh populli në zgjedhjet e lira garuese, në bazë të të drejtës së barabartë për votim, në të cilin mbartësit e autorizimeve publike veprojnë brenda suazave konstitucionale të përcaktuara të cilat çdo personi ia garantojnë shfrytëzimin e papenguar të të drejtave individuale dhe kolektive. Në rast shkeljeje të këtyre të drejtave, është parashikuar një mbrojtje efektive. Është përcaktuar autonomia e shoqërisë civile dhe mendimi publik i pavarur.  

Idetë dhe vlerat liberale janë qëndisur në themelet e qytetërimit perëndimor. Sot atyre u referohen shumë lëvizje dhe parti që i interpretojnë në përputhje me sistemet e veta të vlerave. Për këtë arsye, sistemet politike të Perëndimit rëndom quhen demokraci liberale.                           

Xhelal Zejneli