ESSE – Page 225 – Dielli

Pak fjalë për Prof.Dr.Lazër Radin

October 1, 2020 by dgreca

Nga Bajame Hoxha – Çeliku–

Vërtet, ai kurrë nuk mori atë çka meritoi, por asnjëherë nuk u trishtua për atë që nuk ndodhte… Lazër Radi, njeriu enciklopedist, për të gjithë ne të internuarit e kampit të Savrës, ku unë kam jetuar për më shumë se 30 vite së bashku me të, mund të them pa droje, se na dha shumë nga vetja dhe pa kursim. Ai ushtroi profesionin e edukatorit si profesor ilegal, për dekada të tëra, me shumë dashuri e përkushtim, dhe pse frika ishte e madhe, askush prej ne nxënëseve të tij kurrë nuk e tradhtoi mësuesin, dhe ai pa as më të voglin shpërblim, na dhuroi atë çka ia njihte më mirë vetes: Kulturën. Nuk besoj të ketë mbetur njeri në kamp, që s’i kërkoi një mendim e s’u konsultua me atë njeri të ditur, të dashur, të papërtuar, qoftë për ndonjë problem a hall familjar, qoftë për ndonjë çështje shtetërore. Unë, për vete i ndjehem tejet në borxh, por edhe mirënjohëse ndaj tij, sepse njëkohësisht falë atij profesori të pa zhurmshëm, po të madhërishëm, këmbëngulës po edhe babaxhan, i kujdesshëm por i paepur e që brenda shpirtit të tij jetonte një mendim ndryshe! Dhe ishte përplot me dritë e dashuri për njeriun për vlerat e çdonjërit prej nesh… Ishte ai që më mësoi italishten mua dhe shumë të tjerëve… sigurisht me njëmijë sakrifica dhe nën përgjim të vazhdueshëm. Duke qenë se ka kapërcyer 20 vjetorin e ndarjes nga jeta, dhe shkuarjes në përjetësi, nga thellësia e zemrës i nis një bekim: Qoftë i buzëqeshur në parajsë! Dr. Lazër Radin s’duhet ta braktisim, e ta lënë mbas krahëve, pikërisht tani që ka shkuar në amshim. Ne, nxënësit e tij, të paktën s’duhet ta harrojmë kurrën e kurrës atë portretin e tij që lëkundej lehtas dhe atë buzagazin e tij të sinqertë, atë njohësin e shumë gjuhëve, dhe vlerësuesin e traditave shqiptare. Atdhetarin e shkallës së lartë, që mbasi mbaroi studimet e larta për drejtësi, letërsi në Itali, dhe me aq përkushtim punoi në gazetari…. djaloshi që kthehet i vetëdijshëm, dhe i përgatitur si mjaft prej atyre që e deshën vendin e tyre dhe erdhën me dije e kulturë të gjerë ti shërbenin atij… Entuziast nga natyra, për të qenë i vlefshëm e për t’i shërbyer drejtësisë në Atdhe ai shpejt do të bëhej viktimë e padrejtësisë. Rrota e historisë, në Shqipërinë komuniste në vend të ecte përpara, ajo mori udhën mbrapsht dhe një pjesë të madhe të intelektualëve shqiptarë i hodhi pa i kursyer në greminë apo u caktoi nga një vend në ferr!! Kështu e pësoi edhe Profesori ynë, njerëzori i paepur, i dënuar fillimisht me 30 vjet burg, e që pësoi një kalvar 47vjeçar. Të mos të harrojmë, se brenda atij burgu të egër, mendjen e tij të ndritur e shfrytëzuan të pagdhendurit dhe autorësinë e përkthimeve, ia përvetësuan e ia ngjishnin kushedi kujt partiaku, që dinte të punonte në favor të diktaturës, duke mikluar atë!! Pjesën tjetër të jetës, e ngrysi nëpër kampet çnjerëzore të diktaturës, në punë krahu të detyruar, e pikërisht në moshën e tretë, kur i kishte kapërcyer të 60-at! Arsyeja: s’i kishte plotësuar vitet e punës për pension, sepse vitet e burgut nuk ia konsideronin. Sot, mund të duket si asgjë, por kampet punës së detyruar, kanë qenë tmerri, një ferr kaluar penës së Dantes. Kur mendon se sa vjet e kohë duhet që njeriu të përgatitet aq sa Dr. Profesori Lazër Radi, e të përfitojë dije sa ai, të vjen të mbytesh në një pikë uji, kur rrugët ishin të mbyllura nga censura. Kam menduar gjithnjë, edhe kur isha fare e re: një mendje aq të ndritur si mund ta izoloje, si mund ta dënoje, si mund ta robëroje, si mund ta ndrydhje për mos të shpërndarë shkëndija drite dhe kulture, kur kishte për të nxjerrë plot të tjerë si vetja e tij, talente të përkushtuar dhe jeta do evoluonte përmes diturisë dhe paqes. Por ja, lindja e largët ruse na ofroi një kohë mynxyre, ku nuk nevojitej mençuria, po veç të hapej e të mbushej me viktima të përndritura gulagu shqiptar. Shumica e popullsisë duhej të mbetej anadollake dhe e çorientuar: të mësonte vetëm vijën e partisë e ta donte atë mbi atdheun dhe mbi familjen. Për iluministin tonë, e quaj tonin, se vërtet mbeti vetëm i yni, pasi historia hipokrite e Enver Hoxhës kërkon ta varrosë me heshtje heroin tonë, që qëndron ballëlartë midis heronjve iluministë të shekullit XX, e që unë besoj se çdo njeri i ndershëm do ta kujtojë me respekt dhe nderim. Dhe unë di ta kujtoj profesorin ilegal edhe pas largimit të tij në amshim. Ai ndihmoi edhe jashtë punës së rëndë, të gjithë ata që dëshironin të mësonin e të studionin në fusha të ndryshme, dhe ai si mjeshtër i vërtetë e i pa lodhur, s’u kursye asnjëherë, edhe pse në ato kohëra dija jashtë propagandës së partisë kishte kosto të lartë… Profesorit bujar, s’i mungoi asnjëherë guximi që Savra e internimeve mos të ndrydhte rininë, prandaj jepte shumë më të mirën nga vetja. I shpërndante dijet pa rezerva, na i jepte ne “të pa ngopurve” për dije e kulturë. Natyrisht, që në ato kohëra e kemi vlerësuar dhe admiruar të gjithë, pse ishte përhapës i diturisë, i kulturës dhe arsimit, ishte njeriu që punonte e luftonte pa u lodhur për përparimin dhe zhvillimin e një shoqërie të izoluar, në betejë kundër errësirës dhe prapambetjes brenda telave të izolimit. Prandaj e them me kurajë që gazetari, mendimtari, shkrimtari dhe poeti, Lazër Radi, s’duhet të harrohet, s’mund të harrohet. I vonuar shumë është për t’u dëgjuar që emri i tij, kontributi i tij të jetë i derdhur në bronz. Ishte ai që punoi në ilegalitet të plotë për një zhvillim shoqëror ndryshe, edhe pse tërë jetën e internuar me këmbëngulje e zell të palëkundur. Edhe në moshë të shtyrë ai buzagazi i tij na vinte si një agim pranveror, ndaj e ndjeja se do të mbetej legjendë e pathyeshme ndër shekuj. Zhytem ndër ato vite dhe më duket se ende kemi nevojë për praninë e fjalën e profesorit, për kulturën dhe qetësinë e tij. Për të gjitha ato dekada që vendit tonë i mungonin gjithnjë e më shumë personalitete të këtij niveli. Por, fisnikëria mbeti fisnikëri në shpirtin e tij, aq sa s’e mposhtën dot as ortekët e luftës së klasave, nëpër vitet e atij persekutimi barbar 47 vjeçar, kur atë e gjeje kudo mes nesh, dhe ashtu mbeti përgjithmonë: udhërrëfyesi ynë nëpër terrin e diktaturës.

Prof. ASTRIT MEMIA,Njeriut që kurrë nuk ndaloi të punojë dhe të kontribuojë për kombin….

September 25, 2020 by dgreca

**Prof. Dr (Doc. Asoc.) Astrit MEMIA.**–

Portret politik: TË MARSHOJË E LULËZUAR SHQIPËRIA ME MINISTRIN E BURRNIS’–

Shkruan: Engjëll KOLIQI-*

Dardani, shtator 2020– Kam patur fatin të njihem dhe të filloj bashkëpunimin, në shumë fusha të jetës, aty ku ka kontribuar shumë, aty ku edhe unë kam dhënë një kontribut, në Radiotelevizionin Shqiptar (RTSH) në Tiranë, që në vitin 1992 dhe vazhdojmë të kontribuojmë bashkë, kudo që na thërrasin nevojat dhe intereset tona kombëtare. Patjetër se duhet të ndjehem i privilegjuar, me fatin tim të mirë, që gati tri dekada më ka përcjellur në kontributin tim përkrah Shqiptarit të Madh, më të vezulluar se ari, kurrë i ndalur në lëvizjet profesionale dhe shumë të fuqishme, në shërbim të kombit tonë, por edhe të mbarëvajtjes pastërore e paqësore të shoqërisë njerëzore në nivelin global.

Jo rastësisht Dr Astrit Memia ka specializuar e doktoruar në universitete ndërkombëtare dhe ka marrë titullin jetësor Ambasador i Paqes, që më 2003, në Jerusalem, duke u angazhuar aktivisht në Federatën Ndërkombëtare Botërore të Paqes. Të shpallesh ambasador paqe në Izrael ka një domethënie të madhe, sepse aty është vulosur kontributi i madh i Astrit Memisë për paqen dhe mirëqenien njerëzore në nivel global – botëror.

Kush është Astrit MEMIA?

Veprimtari i Paqes në nivel global dhe themeluesi i drejtuesi i Forumit Imazh & Media –

I lindur më 4 prill 1965 në Tropojë, rrëzë Alpeve Shqiptare, djaloshi bukurosh i Memiajve, Astriti, rritej plot vezullima fëmijërore dhe që në vitet e para të shkollës vërehej se nga ky Djalosh Shqipërisë po i vinte Burri i Madh i Kombit, që falë veprës së tij madhore për kombin dhe atdheun, nga shumica e shqiptarëve do të quhej Ministri i Burrnisë.

Prindërit, Babë Qazimi dhe Nënë Shaha (e lindur Byberi – Biberaj), e kishin edukuar me ndjenja të zjarrta atdhedashurie dhe e kishin motivuar të kontribuojë për njerëzit, kudo të mundet, anekënd botës, me shembuj të mirë e të gjallë të jetës dhe të veprimtarisë profesionale, patriotike dhe humanitare. Doktor Qazimi (babai i Astritit) kishte shërbyer me dinjitet dhe profesionalizëm të madh, për mirëqenien shëndetësore të popullsisë në Malësinë e Tij, megjithë kushtet dhe mjetet e pakta që kishte. Edhe Nëna Shahe, e familjes së madhe patriotike e kontributdhënëse – Byberi-Biberaj, me shumë sakrifica i kishte rritur shtatë fëmijët e saj, duke i edukuar gjithmonë të gjithë, pra edhe Astrititn, që të mos kursejnë asgjë nga vetja, në shërbim të kombit e atdheut, por edhe përgjithësisht në shërbim të njeriut, ssidomos të nevojtarëve.

I lindur dhe i rritur nga këta prindër, Astriti, patjetër që do të bëhej një burrë shumë i vlefshëm i kombit dhe i Shqipërisë dhe i shtyrë edhe nga ngjyrimet e shenjtërisë dardano-ilire, Ai do të kontribuonte shumë edhe në shpërndarjen e së vërtetës në botë, për mirëqenien e të gjithë njerëzve, anekënd globit, pra do i kontribuonte denjësisht globalizmit, në zhvillimin e mirëfilltë e paqësor.

Si i shkëlqyer dhe i vezulluar që ishte në shkollën fillore në vendlindje, Astritin Babë Qazimi e regjistron në shkollën e Gjuhëve të Huaja, që e frekuenton në vitet 1979 – 1983 dhe e mbaron me sukses të shkëlqyeshëm, për t’i vazhduar pastaj studimet në Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, ku mbaron fakultetin e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe. Pa vonuar shumë, angazhohet në studimet postdiplomike dhe në specializime në disa fusha. Në vitin 1994, në Universitetin e Varshavës në Poloni mbaron specializimin për Mediat. Vazhdon specializimin për mediat, edhe në Radion “Europa e Lirë”, në Bruksel. Mbaron edhe specializimin për Mediat Radiofonike dhe Televizive, organizuar nga Zyra Franceze e Realizimit dhe Shpërndarjes së mediave radiotelevizive, Ofredia në Paris. Në vitin 1995 vazhdon specializimet në Berlin, ku mbaroi për politikë, diplomaci, turizëm dhe media, në International Federal Press, për të vazhduar pastaj edhe në Shoqatën Kombëtare të Radiotelevizionit France 3, më 1996 në Paris. Në vitet 1998 dhe 2002 specializon për Diplomacinë Publike dhe Mediat, në RFI (Radio France International), për të vazhduar pastaj në Dubrovnik të Kroacisë. Në vitin 2007 ka mbaruar studimet për mbrojtje e siguri, në Kolegjin e Mbrojtjes dhe të Sigurisë, në Tiranë. Në vitin 2009, në Universitetin Publik të Tiranës, me mjaft sukses ka mbaruar fakultetin juridik, për të ushtruar pastaj edhe profesionin e avokatit. Në vitet 2003-2006 ka ndjekur studimet e doktoraturës dhe ka marrë titullin akademik Doktor i Shkencave Politike dhe në Diplomaci, në Universitetin Leipnitzc, në SHBA (USA).

Duke drejtuar Festivalin e Imazhit shqiptar ka nderuar personalitete të larta kombëtare dhe ndërkombëtare dhe i ka shërbyer imazhit kombëtar në nivel global

Në vitet 1983-1985 punoi mësues i gjuhës frënge, në shkollën “Sadik Rama” në Tropojë, për t’u avansuar pastaj në detyrën e kryetarit të stafit për trajnimin e mësuesve të Tropojës. Që nga viti 1991 punoi në RTSH, gazetar i politikës, diplomacisë dhe i turizmit të botës shqiptare. Që nga viti 1998 e deri më 2019 ka udhëhequr zyren e shtypit të Partisë Demokratike (PD), duke e ngritur këtë parti sa herë që ka patur teposhtëze në rrugëtimin politik. Pasi ka fituar titujt Doktor e Docent shkencor, ka punuar profesor universitar (pedagog), në universitetet ndërkombëtare të Europës, në Tiranë, në Strugë, në Shkup, në Prizren, edhe në Preshevë. Punon edhe pedagog në Universitetin e Tetovës. Është bashkëthemelues i Akademisë Diplomatike Shqiptare, në vitin 2001.

Dr Astriti ka realizuar shumë emisione e dokumentarë radiotelevizivë, kushtuar temave të nxehta kombëtare, personaliteteve dhe imazhit shqiptar, brenda në Shqipëri e kudo në botë. Gjatë Luftës Çlirimtare të Kosovës (Dardanisë, siç preferon ta quaj Ai), ka shërbyer dhe ka kontribuuar shumë edhe si gazetar e zëdhënës i UÇK-së. Sa po ushtronte rolin e gazetarit të Luftës Çlirimtare të Dardanisë, ky burrë ka kontribuuar shumë edhe në shpërndarjen e informacioneve për sukseset e UÇK-së dhe rrugën e Lirisë së Dardanisë, duke bashkëpunuar edhe me massmediat e huaja e duke u bërë edhe operator dhe interpret i shumë massmediave europiane dhe amerikane, që po ndiqnin zhvillimet e luftës dhe të të dëbuarve nga Kosova në Shqipëri. Pra, kontributi i Tij për Lirinë e pjesës së Dardanisë, që quhet Kosovë ka peshë të madhe dhe është vulosur me vulë suksesi të plotë dhe nngjyruar me dashuri të madhe kombëtare.

Ka ushtruar dhe ka kryer, gjithmonë të kurorëzuara me suksese të mëdha, shumë detyra brenda partisë së tij PD, kurrë pa pushuar, që nga viti 1990. Ishte gjithmonë ideator dhe producent i spoteve radiotelevizive, në të gjitha fushatat zgjedhore të PD, që nga viti 1996 e këtej. Ishte nënkrytar i Këshilli Zgjedhor, në qytetin e studentëve në Tiranë. Ishtë drejtor i marrëdhënieve me publikun, në të gjitha fushatat, që nga viti 2003. Është bashkëkoordinator i ngritjes së PD. Anëtar i kryesisë së degës së PD nr. 2, në vitet 2014 – 2016. Bashkëthemelues i Departamentit të Kontributeve Historike, në vite, i ngarkuar për Tropojë, Has, Kukës, Kamëz dhe Vorë. Ka qenë pjesëmarrës shumë aktiv, me mbarë familjen, në “Çadrën e Lirisë”. Ishte dhe është telekoronist i rregullt i të gjitha kronikave të PD, që nga viti 1998 e tutje, me logon e partisë. Falë kontributit të Ministrit të Burrnisë, Prof. Dr Astrit MEMIA, Partia Demokratike e Shqipërisë po këndellet gjithnjë e më shumë dhe tani po përgatitet që përfundimisht ta rikthejë gëzimin dhe lumturinë ndër shtetasit shqiptarë, gëzimin dhe lumturinë e humbur përkohësisht, me zotimet e zjarrta për shumë ndryshime pozitive në Shoqërinë Shqiptare.

Prof Astriti ka botuar shumë artikuj, analiza, kronika dhe udhërrëfyes, kryesisht politikë dhe patriotikë, por edhe libra.

Në vitin 2006 Dr Astrit Memia ka themeluar Forumin Kombëtar Imazh & Media, ku ka afruar e grumbulluar më të mirët e kombit, në të gjitha fushat e jetës, duke zhvilluar aktivitete të bujshme anekënd tokave shqiptare e duke e organizuar, çdo fund viti, Festivalin Ndërkombëtar të Imazhit Shqiptar. Në çdo festival nderohen me Kupën e Imazhit Shqiptar, për kontribut të jashtëzakonshëm për kombin dhe njerëzimin, personalitete dhe institucione të të gjitha fushave të jetës.

Për jetën dhe veprimtarinë e këtij burri shumë të vlefshëm të kombit tonë, mund të shkruhen libra të tërë, por këtu i kemi cekur vetëm disa nga ato lëvizje dhe veprimtari të tija, që s’ndalen kurrë. Unë, duke e përfunduar këtë portret politik mbi të shpallurin dhe të merituarin Ministër i Burrnisë – Prof. Dr. Asrtrit Memia, dua t’u bëj thirrje strukturave drejtuese të PD-së, që të mos hezitojnë e ta kandidojnë për deputet, në zgjedhjet e pranverës që po na vjen, në prill 2021. Jam shumë i bindur, se duke e kandiduar për deputet Astrit Meminë, PD, por edhe mbarë Shqipëria dhe të gjithë shqiptarët kudo jemi, fitojmë shumë. Partia do të fitonte edhe votat e më skeptikëve, që hezitojnë të dalin për të votuar, sepse për t’i dhënë votën Astrit Memisë do të dalin të gjithë. Madje, jam i bindur se PD, me Prof. Dr Astritin kandidat, do të fitojë edhe vota të anëtarëve dhe simpatizuesve të partive të tjera, bile edhe të PS, sepse në Shqipëri tashmë shumë njerëz janë bindur se Ministri i Burrnisë punon për mbarë Shqipërinë dhe për të gjithë shqiptarët, pa bërë dallime politike e partiake. Le të kandidohet, sepse veç PD, me kandidimin dhe zgjedhjen e sigurtë të Dr Astritit deputet, Shqipëria do të fitonte shumë. Me këtë burrë kandidat, PD do të rikthehet në pushtet e do të ishin shumë arsye e motive, që pikërisht Dr Astrit Memia do zgjidhej kryediplomat (ministër i jashtëm) i Shqipërisë, për ta ringritur Imazhin Shqiptar anekënd botës, për ta bërë Shqipërinë subjekt të fortë dhe shumë domethënës në nivel global. Duke e kandiduar dhe zgjedhur deputet Ministrin e Burrnisë, do i bënim nder dhe favor të madh vetes sonë e qenies sonë njerëzore dhe kombëtare, duke lënë gjurmë të pashlyesheme krenarie edhe në hapsirat globale, anekënd botës. Gëzuar Shqipëri e gëzuar shqiptarë, me Dr Astritin përpara, në Kuvend edhe në diplomacinë tonë kombëtare!

*E falenderojme autorin per ndarjen e shkrimit me lexuesit e Gazetes DIELLI.

UNË DHE POETI FERDINAND LAHOLLI

September 25, 2020 by dgreca

SHKRUAN: BAJAME HOXHA-ÇELIKU- Duke shfletuar korrespondencën e vjetër elektronike, papritur më sheh syri një shkrim të lënë përgjysmë shumë vite më parë. Ky shkrim do të kishte me të vërtetë vlerë të shkruhej pikërisht në kohën e duhur, por nuk thonë kot: Më mirë vonë se kurrë. Siç dihet, ne nuk kishim të drejtën e botimeve as në gazetë. Prandaj, kjo ngjarje shtyu ditët dhe u bënë gati tri dekada, duke ndenjur kaq gjatë në kujtesën time, dhe më vonë fjeti në ordinatorin tim. Jo, s’e kisha harruar kurrë si ngjarje të dhimbshme dhe triumfuese njëherësh. Veç kësaj, në një nga romanet e mi e kam përfshirë si ngjarje historike, por jo që dhe unë isha një nga personazhet e saj.

* * *

Ambasadat ishin mbushur dhe njerëzit rrinin të mbyllur që prej një muaji brenda oborreve të tyre dhe prisnin të lodhur, të rraskapitur nga vapa e korrikut dhe nga mungesa e higjienës se çdo të bëhej më tutje me jetët e tyre. A do të triumfonte më së fundi liria e kërkuar? Shpresa ishte e madhe. Dyert dhe oborret me kangjella të larta, si dhe njerëzit e mbyllur brenda, të jepnin një figurë trishtimi në pamje të parë, pavarësisht se çfarë funksioni pozitiv do të kryenin ato.

Ishin ditë të vështira të një revolucioni,që do të linte pas një sistem diktatorial, i cili kishte sunduar për 45 vjet me poshtërsitë dhe bëmat nga më monstruozet.

Unë po kaloja përballë ambasadës gjermane në trotuarin tjetër, për të shkuar te ajo francezja, që të merrja një vizë për në Belgjikë. Një dajë i mamasë sime më kishte dërguar rastësisht, pak kohë më parë, një garanci dhe unë po e shfrytëzoja me rastin e ligjit që kishte dalë. Isha duke ecur me vajzën për dore, kur një zë i njohur, që vinte nga ambasada Gjermane, më bëri të dridhem. U ndala në vend. Për një copë herë mora frymë thellë. Shikova një herë rrotull se mos kisha pranë ndonjë polic, po rruga e ambasadave në atë mesditë tepër të nxehtë, ishte e boshatisur, vetëm në hyrje na kontrolluan.

Zërin që më thirri, e njoha menjëherë. Kapërceva rrugën dhe me kujdes vajta pas kangjellave. Midis turmës pashë Nandin, Ferdinand Lahollin. Pasi u përshëndetëm, duke shtrënguar duart përmes kangjellave, me lot në sy, më tha:

– Futuni, Bajame! Ç’pret?

Në çast dhimbja me lotin m’u përzien tok. Lëshova një vështrim të vëmendshëm mbi Nandin, që e kisha si vëlla të vogël, dhe situatën e krijuar e kalova nëpër mend. Dhe po me atë dhimbje, lëshova njërën dorë të Ferdinandit dhe shtrëngova fort dorën e vajzës sime 10-vjeçare, që e kisha me vete.

– S’mundem,- i thashë duke tundur kokën në shenjë mospranimi dhe hodha sytë mbi vajzën, që kisha për dore, si për t’i thënë: “Nandi, kam vetëm këtë vajzë me vete, vetëm Aurorën, po të tjerët, ku t’i lë? Ku të lë Klajdin dhe Anën e vogël? Ku të lë Ganiun tim, njeriun e dashur, njeriun e sakrificave të mëdha? Njeriun, me të cilin kam kapërcyer me qindra e qindra hendeqe e rrugë të vështira internimesh, duke u paraqitur tre herë në ditë në apel? Njeriun e ndershëm, që lindi në internim, që ndau me mua jetën, dhimbjen, besimin e hidhërimin, dhe një jetë të tërë mbartëm së bashku mbi supet tona jetën e hidhur, dhimbjen, mallkimin e kohës së keqe, që jetuam nën terrorin komunist, nën atë sistem të kalbur, ku gjithçka na mohuan, gjithçka na e morën: fëmijërinë, rininë, shkollat, përveçse të quajtur njeri s’na i mohuan dot.

Me gjithë atë urrejtje të madhe që kisha brenda vetes për sistemin, që akoma ekzistonte e që ishte në fuqi, u bëra e fortë, e egër si gjithnjë përballë së keqes. Dhe ashtu si trime, vendosa të kthehem te njeriu im fisnik, tek fëmijët e mi të bukur e të mrekullueshëm!

E dija dhe e kisha ditur gjithnjë se dashuria kërkon sakrifica të mëdha. Dhe ja, momenti erdhi për të menduar mirë mbi ato 67 vite internim-dëbimi, që rëndonin mbi supet e mia dhe të tim shoqi: që nga lindja e tij dhe që nga fëmijëria ime, kur mora rrugët e një internimi të gjatë. Tani karakteri im ishte përballë një prove të vështirë: lirinë apo dashurinë? Është e qartë, kur bëhet fjalë për lirinë e kombit, njeriu i mençur lë pas dashurinë personale, e sakrifikon atë dhe zgjedh lirinë e një populli të tërë; kurse në rastin tim, ishte krejt ndryshe…

Isha zhytur e tëra në ato mendime, kujtime e probleme të hidhura, që më godisnin në tru pa pushim, kur zëri i Nandit më shkëputi fillin e mendimeve, të kujtimeve aq të egra dhe u drodha përsëri:

– Mirë, mirë, ke të drejtë, familja të meriton dhe ka nevojë të domosdoshme të të ketë ty pranë. Ti je një mama e mirë dhe një grua besnike. Fatkeqësisht, je e destinuar të kthehesh, Bajame! Duhet të shkosh prapë me guximin tënd në kampin e Savrës, në skëterrën e tmerreve.

Edhe ne familjarisht ditë më parë e kishim provuar të kapnim hapjen e ambasadave, por kur arritëm ne, dyert qëndronin të mbyllura e policia ishte bërë gardh. Për këtë, me sa më kujtohet, nuk i fola Ferdinandit, ishte e kotë.

Kur ngrita sytë, pashë Nandin që po hiqte orën e dorës dhe, duke zgjatur dorën drejt meje, më tha:

-Jepja nënës sime!

Midis të dyve s’pati më dialog, por sy të mbushur me lot e ngashërim. Duke i shtrënguar njëri-tjetrit duart e vrara nga puna e vështirë, i urova me gjithë shpirt jetëgjatësi dhe fat kudo që t’i shkelte këmba. Gjithsesi, ai ishte në kohën e duhur për të prekur lirinë e kërkuar, Perëndimin, Gjermaninë dhe, pse jo, gjithë botën e përparuar.

Prej aty u drejtova te ambasada franceze, e cila mbulonte edhe Belgjikën. Aty ishte ndryshe: brenda telave te rrëzuar pashë me dhjetëra persona: gra, burra, fëmijë, që rrinin shtrirë në heshtje e disa ulur dhe në këmbë. Nuk ishin në rrethim me kangjella të larta, ishin të lirë.

Një i ri, nga brenda telave të rrëzuar, më tha:

Zonjë, kalojeni telin!- Dhe pa pritur përgjigjen time, shtoi: – Futuni, nuk ju pengon njeri! Jemi ne, vetëm ne!

– Jo,- i thashë, – kam një garanci dhe dua të marr vizë për në Belgjikë.

– Po ti qenke si ne, futu, ç’pret?! Gjersa ke njerëz jashtë shtetit, patjetër që do të jesh persekutuar rëndë…

– Hyni! Do të pendoheni, – thirri një bukuroshe, që po afrohej dhe më zuri për dore, duke më tërhequr brenda.- Do të shkojmë të gjithë në Francë! Në Francën e demokracisë së madhe, do të jemi të lirë!

E dëgjoja këtë vajzë të bukur e çapkëne, që më bënte thirrje me zemër në dorë, po ishte e pamundur, nuk e bëja dot!

Jo vetëm ajo, po dhe disa të tjerë nga turma ngulën këmbë që të na shpëtonin dhe ne nga kthetrat e diktaturës, por ishte e pamundur. Sakaq, kishim arritur te shkallët dhe polici na lejoi të futemi në korridor, pasi kishim garancinë. Ambasada nuk më dha vizë dhe as që më priti njeri. Punimet ishin pezulluar, që nga çasti i dyndjes së qytetarëve drejt tyre. Në gjithë atë vapë, iu drejtova ambasadës Hungareze, e cila pa ngurrim më dha vizën.

Pasdite mora trenin për në Lushnjë. Gjithë rrugës fytyra e Nandit, e vajzës që më bëri thirrje dhe e shumë të tjerëve më kishin mbetur në mendje.

“Kanë të drejtë, kanë të drejtë të kërkojnë një atdhe të dytë, -thosha me zë të ulët. -Shqipëria s’na do! S’na do! S’na deshi për 45 vjet, na përdori për skllevër!

Po ne? Pse qëndrojmë akoma? Mirë bëjnë që po ikin…liria nuk blihet! Ajo fitohet! Fitohet! Dhe ata tashmë me guximin e tyre e kanë fituar!

Ferdinandi është në kohë, është akoma beqar dhe shpejt ka për ta riparuar jetën e tij të re.

Treni ecte me ngadalë e unë përshkoja fushat e thara e të shkretuara nga thatësira e verës. Ato fusha e kodra, që unë me Nandin i kishim punuar vite e vite të tëra me punë të detyruar, tani qëndronin pothuajse të braktisura.

Në mes të atij kallaballëku, truri im u kthye përsëri te poeti i vogël, kështu e quaja Nandin, pasi ishte poeti më i ri, më i vogli me moshë ndër ne, por me një talent të madh.

Në kampin e tmerrshëm, brenda në një qerre, kishte lindur dhe po rritej një poet i madh! Ai nuk kishte të drejtë të botonte poezitë e shkruara në copëza letrash të zhubrosura nëpër xhepat e kominosheve të tij, të baltosura gjatë punës së detyruar me orar të zgjatur deri në gjashtëmbëdhjetë orë. E ç’t’i kujtoja më parë Ferdinandit? Ç’t’i kujtoja vetes? Tubin e çelikut apo 100-hektarëshin, duke hapur kanale? Apo… apo…Mynxyrë në të katër anët, sidomos brenda kampit, po edhe jashtë tij.

Do të shkoja të takoja nënën e tij, e cila,kur e internuan, ishte nënë e re me katër fëmijë të vegjël: Hyrka, Luani, Ahmeti dhe me Ferdinandin në bark. O Zot! U rritëm së bashku mes atyre vuajtjeve të tmerrshme, u vëllazëruam aq shumë, sa na dukej se të gjithë ishim një familje e vetme.

Njerëzit në tren flisnin pa pushim për viktimat e fundit të sistemit komunist, për grahmat e fundit të tij. Kurse disa të tjerë flisnin e shfrenin me vete. Kavajasit bënin thirrje për një kryengritje të madhe, por kërkonin ndihmën e lushnjarëve.

Kështu, me mendime të tmerrshme e me kokën çorbë, që më ziente nga turbullirat, zbrita në Lushnjë. Po kthehesha me ndërgjegje në ferrin e vërtetë, te e keqja e madhe.

Rrugën e heshtur për në kampin e Savrës e bëmë në këmbë. Diku e diku dukej ndonjë makinë që kalonte kokë ulur, ndërsa këmbë të riu nuk shikoje më gjëkundi. Ishte shkretuar vendi. Kishte ikur lulja e kombit! Fatkeqësia kishte nisur mbi dhimbje e rënkime të mëdha e, sidomos, të nënave. Të gjithë qenë nisur drejt lirisë së ëndërruar dhe, të ngujuar atje, te ato ambasadat shpresë mëdha, prisnin minutën e nisjes. E lanë atdheun jetim! Ia kthyen shpinën të ngratët, të varfrit, liridashësit, bijtë e bijat e atyre nënave, që qanin nën zë e të tjera nëna i dëgjoje që ulërinin rrugëve. Kur arritëm te ura e bardhë, kufi ky, ku s’kishin të drejtë ta kalonin njerëzit e internuar me apel, gjëja e parë, që vendosa të bëja, ishte të çoja amanetin në vend. Të shkoja sa më shpejt tek e ëma e Nandit për t’i dhënë amanetin, që më kishte lënë i biri. Dhe për t’i treguar se i biri ishte mirë e për të më besuar, unë i kisha prurë provën: orën e dorës së tij.

Ku kishte gëzim më të madh për një nënë! Aty pashë sytë e saj të shkëlqenin nga gëzimi, nga një gëzim që rrallë herë e takon njeriu në jetë. Pastaj përnjëherë shpërtheu në vaj, duke numëruar hallet dhe vuajtjet e saja të gjata, rrugëve të internimeve, ku e vetme kishte rritur fëmijët si një burrëreshë e fortë. Qava dhe unë bashkë me atë nënë, që kërkonte lirinë e djalit të saj me çdo çmim: edhe larg shpirtit të saj prej nëne, edhe larg syve të saj që ndoshta do të lotonin përjetë. Edhe larg atdheut, se fundi-fundit, s’ishte Shqipëria ajo që nuk na deshi, por një sistem i kalbur në qelizë, që s’ka për t’u përsëritur kurrë më.

Që nga ajo ditë s’jam takuar më me Nandin. O Zot! Kushedi sa ka ndryshuar! Kushedi sa kam ndryshuar! Kanë kaluar gati 30 vjet! Sigurisht, që ne s’do ta njohim njëri-tjetrin, dhe sikur të jemi ballë përballë një ditë.

Nuk jemi shumë larg, por dhe afër nuk jemi, ndryshe do të ishim takuar ndonjëherë. Të paktën në ndonjë takim letrar të ishim takuar, por dhe kjo mundësi nuk u krijua kurrë. Pata fatin vetëm një herë të jem në Berlin, ku mora pjesë me arsimin shqiptar të diasporës dhe ansamblin popullor që funksionon në Belgjikë. Atë natë pyeta kolegët e mi me banim në Gjermani, nëse ishte dhe Ferdinandi mes tyre, por më thanë, se ai banonte shumë larg që aty dhe s’kishte marrë pjesë.

* * *

Unë dhe vajza u nisëm për Hungari më 5 gusht të atij viti, ditë kjo kur u nisën dhe shqiptarët, që ishin ngujuar në ambasada.

Atë mëngjes vere në aeroportin e Budapestit kishin dalë të na prisnin nga Brukseli dy djemtë e dajës së nderuar Rexhep Beça, që ndjesë i pastë shpirti aty në parajsë, Abedini dhe Muhamet Baça dhe vajza 10 vjeçe e Abedinit, Aishe. Nuk ishte vështirë për t’u njohur. Gjaku të thërret vetë në drejtim të tij. Sa dolëm nga aeroporti, i thashë Aurorës, vajzës sime:

– Ja, ata atje janë… Dhe vërtetë nuk kisha gabuar.

Njohja erdhi instinktivisht e lehtë, e thjeshtë dhe shumë e bukur. Qe një takim i përmallshëm, i dhimbshëm e i paharruar për zemrat tona, që ishin të plagosura nga poshtërimi i vazhdueshëm i sistemit diktatorial.

U nisëm me një veturë luksoze gjithë shend e verë drejt ish-Çekosllovakisë, Austrisë, Gjermanisë etj. Mrekullia për ne nisi që në Budapest, në nisjen e parë, aty te bukuritë e valëve të Danubit, që ndanin aq mjeshtërisht Budën me Pestin, në atë bukuri madhështore, ku dëgjuam valsin e Danubit. Aty, te Danubi blu, gjithçka ishte një ëndërr për ne, ishte fantastike!

Çfarë nuk kishin marrë për të ngrënë e për të pirë! Por vajza ime nuk hëngri dhe nuk provoi asgjë nga të gjitha ato të mira, se gjatë udhëtimit e zuri makina. Më kujtohet si tani, me gjithë lutjet tona e të djemve të dajës dhe të moshatares së saj Aishesë, ajo nuk pranoi të pinte dhe as ta provonte koka-kolën, se nuk e njihte.

Udhëtimi qe i mrekullueshëm dhe zgjati trembëdhjetë orë duke përshkuar autostrada të pa imagjinuara. Sa kaluam kufirin me Gjermaninë dhe u futën në atë Belg, m’u duk se u futëm në një botë tjetër, në botën e përrallave më të bukura. Na ra në sy një shkëlqim i paparë, si gjë më e veçantë deri atëherë në jetën time, u ndodhëm si në botën e lodrave të fëmijëve midis dritave të pafund të makinave. Dritat dhe neonet e ndezura, që në metrin e parë, shkëlqenin muzgun e asaj funddite të paharruar. Aty morëm vesh, se Belgjika ishte i vetmi shtet në botë i ndriçuar qind për qind brenda kufijve të saj. Duke vazhduar udhëtimin, pamë se si neonet e kthenin aq bukur këtë vend, në një qilim violë me lule të verdha. Në të ngrysur arritëm në Namur, qyteti kryesor i Valonisë, ku banonte daja me familjen e tij të nderuar.

Pritja e ngrohtë dhe dashuria e madhe, që na dhuroi kjo familje fisnike për katër muaj, ishin nga më magjiket, nga më dielloret. si për vajzën time, por dhe për mua e tetë refugjatë të tjerë, që i kishte strehuar për humanizëm në shtëpinë e tyre pa asnjë interes.

Përveçse të gjitha falas, daja Rexhep Beça u blinte dhe paketat e duhanit. Vlen për t’u kujtuar me vlerësim e shoqja e Abedinit, kjo nuse e re, e bukur, 33-vjeçare, Remzia, që nuk u lodh për asnjë cast, duke na ndenjur në këmbë, me të gjitha mundësitë e saj e duke i nxjerrë të larë dhe të hekurosur të gjithë ata mysafirë, të ardhur nga skamja e nga rrëmeti. E shoqja e Dajës, një grua kreshnike 64 vjeçe, u kthye edhe një herë në rininë e saj, duke gatuar për aq shumë veta pa u ankuar njëherë. Tre vajzat e Dajës, Nazmia, Helomja dhe Nexhmia, të martuara, po të reja në moshë, dhanë shembullin e tyre prej patriotizmi, duke respektuar e nderuar jo vetëm ne, por të gjithë refugjatët, që ishin te familja e prindërve të tyre.

Unë në Belgjikë qëndrova katër muaj midis çudirave dhe realitetit. E them këtë, sepse në Shqipëri, sidomos nga vija unë, Namuri e Brukseli ishin qytete të përrallave. Ne që nuk kishim një gjerdan në qafë, ne që nuk kishim një unazë martese në gisht, ne që nuk kishim provuar koka-kolën, ne që s’kishim ngrënë mish asnjëherë në dy vjet, si të mos çuditeshim? Ne s’e kishim provuar ç‘ishte liria, respekti për lirinë e njeriut, ne ishim skllevër brenda vendit tonë , kurse Belgjika shkëlqente nga luksi, nga dyqanet e floririt, bizhuteritë, nga bollëku, nga liria e fjalës etj. A s’ishin kontrast i madh nga vinim ne?

Shpesh më takonte të flisja me ngadalë, sikur do të na të dëgjonte njeri, ndërsa djali i dajës, Abedini, më thoshte duke qeshur: -Fol më fort! Mos ki frikë! Nuk je në Shqipëri. Këtu s’ka spiunë të të fusin në burg për fjalën apo pakënaqësinë që shpreh. Je në vendin e demokracive të mëdha, mbesë!

A s’ishim në botën e çudirave? Në botën e ëndrrave? Në vendin tonë nuk kishte dyqane e magazina me rroba të gatshme, duhej të blije copën, pa ta qepje, pa le më punime floriri. Për këto e të tjera s’bëhej fjalë fare. E ç’t’i kujtoja më parë sistemit faqezi!?

Gjatë katër muajve që qëndrova, isha në dilemë të vështirë: të rrija apo të mos rrija, kjo ishte çështja! Të kërkoja azil politik apo jo? Këto pyetje vërtiteshin pa pushim në ndërgjegjen time të goditur, që nga mosha 11-vjeçare.

Para se të nisesha, u takova me Prof. Dr. Lazër Radin. U kunsultova me të dhe më mësoi ca gjëra, që unë nuk i kisha shumë të qarta në raste të tilla. Ai më këshilloi të mos kthehesha kurrsesi më në kamp. por, kur të arrija në Bruksel, pas ca ditësh, të shkoja te ambasada Amerikane e të kërkoja aty azilin politik ose dhe në Belgjikë, se komunizmi ka marrë fund,- më tha,- dhe shpejt të vjen familja.

Ti vetëm shiko përpara! Mos ik me kokën pas!

Për katër muaj unë s’bëra gjumë në sy. Për tërë natën i thurja planet me veten time, kurse ditën i prishja. Dhe më kujtohej, Penelopa që endte pëlhurën gjithë ditën dhe e prishte natën. Dhimbja për fëmijët po më këpuste. Nga ana tjetër, im shoq ishte i izoluar e s’mund të lëvizte pa u kthyer unë. Prita më kot katër muaj se mos dhe ai nxirrte një vizë për të ardhur me fëmijët, por unë gabova. Mua po më ktheheshin netët në torturë, kurse tim shoqi nuk i kishin dhënë pasaportën. -Të të kthehet gruaja me vajzën, pastaj shohim për ty,- kishin thënë.

Kështu, më 5 dhjetor, sipas kujtesës sime, mora trenin për në Itali dhe, që aty do të merrja tragetin për në Durrës. Në Itali më priti vëllai im, Luan Çeliku, që kishte ikur me ambasadat dhe që kishte fituar azilin politik. Ai mundi të jepte dhe një intervistë të gjatë në italisht, pasi gjuhën e dinte mirë se, profesori ynë i nderuar, Prof. Dr. Lazer Radi, na kishte mësuar jo vetëm sesi të shijonim muzikën italiane, por dhe si të prezantonim veten, kur të kalonim telat për në jetën e lirë. Në atë botë të lirë, aq shumë të ëndërruar, por jo të dëshiruar, se atë botë mund ta kishim ndërtuar dhe në vendin tonë, thjesht, duke mos instaluar komunizmin. Duke shkuar për te trageti, shikonim me një tronditje të thellë pasagjerët, që kishin zbritur dhe po shkëmbeheshim rrugës. Në mes atyre njerëzve të shumtë, të asaj mbrëmjeje të trishtuar, munda të dalloja një miken time, që m’u duk se ishte me vëllain e saj.

Ishte muzg. Ajo më njohu menjëherë dhe, e çuditur që unë po shkoja nga ajo kishte ikur me vrap, më foli ashpër:

– Ne po ikim të gjithë nga sytë këmbët, kurse ti, ti po kthehesh! Qëndro! Për ku je nisur kështu?! Po kthehesh përsëri në internim, në Savër, në atë ferr!

E pyeta për shoqen time të ngushtë, Tefta Çapoj, që ishte dhe kushërira e saj, se a kishte dalë dhe ajo, por ajo më tha:

-Nuk di asgjë! I kemi humbur lidhjet. S’po dimë fare se ku jemi… në këtë kohë të turbull e të nxituar drejt lirisë, si zor do të lidhemi tani për tani! -e mbylli ajo.

E tmerrshme! Brenda meje po zhvillohej një gjyq, një luftë e fortë shpirtërore si asnjëherë tjetër. Isha drejtuar drejt mbytjes…!

QEVERISJE

September 22, 2020 by dgreca

Astrit Lulushi-Në lashtësi, shumica e filozofëve ishin ose në favor të demokracisë ose nuk kishin ndonjë mendim për të. Disa, si Sokrati, Platoni dhe Aristoteli, thuhet se ishin kundërshtarë të demokracisë. Por sa i saktë është ky perceptim?
Shumë pak dihet për atë që Sokrati mendonte për demokracinë. Gjithçka që dimë për Sokratin vjen nga shkrimet e dy studentëve të tij, Platonit dhe Ksenofonit. Platoni në veçanti duket se ka përdorur karakterin e Sokratit si një lloj “bordi” për ide dhe mendime të ndryshme, kështu që, në shumicën e rasteve, kur Platoni i atribuon një ide Sokratit, është shumë e vështirë të thuash nëse është me të vërtetë një nga idetë e Sokratit, një nga ato të Platonit, një kombinim i tyre, ose thjesht një ide me të cilën Platoni po eksperimentonte.
Platoni thotë në Republikën e tij se nuk i pëlqen shumë forma e demokracisë që u krijua në qytetin e tij të lindjes, Athinë. Ai argumenton se qeveria ideale, e përsosur, duhet të drejtohet nga një “mbret-filozof”, një njeri shumë i mençur, inteligjent dhe racional dhe që i merr të gjitha vendimet në dobi të të gjithëve.
Platoni ndoshta do të kishte shumë admirim për qeveritë e shumicës së vendeve moderne demokratike, të cilat veprojnë në një formë shumë të ndryshme nga ajo që ekzistonte në Athinë gjatë kohës së Platonit. Athina në shekullin IV pes ishte një demokraci e drejtpërdrejtë, që do të thotë se qytetarët votonin drejtpërdrejt për të gjitha çështjet. Kjo krijonte problem, sepse shumica e njerëzve nuk i kuptonin çështjet dhe nuk ishin në gjendje të merrnin vendime të informuara për to.
Aristoteli ndonjëherë është portretizuar si armiqësor ndaj demokracisë, por, në fakt, ky është një keqkuptim i teorisë së tij komplekse dhe erudite. Në Politikën e tij, Aristoteli shpjegon se ekzistojnë tre forma kryesore të qeverisjes ideale: Monarki, të cilën ai e përcakton si një qeveri të sunduar nga një njeri (ide e ngjashme me atë të “mbretit filozof” të Platonit), jashtëzakonisht i kualifikuar, i cili sundon për të mirën e të gjithëve; Aristokraci, të cilën ai e përcakton si një grup i vogël i njerëzve më të mirë dhe më të kualifikuar, që sundon për përmirësimin e të gjithëve;
Qeveri kushtetuese, të cilën ai e përcakton si një qeveri të drejtuar nga të gjithë qytetarët e lirë për përmirësimin e të gjithëve.
Aristoteli shprehet se, nga tre format ideale, monarkia është më e mira sepse është më e efektshmja, por ai pohon se të tre format e qeverisjes ndryshojnë dhe korruptohen me kalimin e kohës. Ai shpjegon se një monarki rrëshqet në tirani, dmth., në qeveri e drejtuar nga një njeri vetëm për përfitimet e tij. Një aristokraci kalon në oligarki, që është qeveri e drejtuar nga disa njerëz vetëm për përfitimet e tyre. Më qeveria kushtetuese rrëshqet në demokraci, ose në qeveri e drejtuar nga shumica vetëm për përfitimet e tyre.
Aristoteli arsyeton se nga këto tre forma qeverisjeje, demokracia është e keqja më e vogël, sepse rezulton në numrin më të madh të njerëzve të lumtur; ndërsa tirania është forma më e keqe e qeverisjes sepse rezulton që vetëm një njeri (tirani) të jetë i lumtur. Pra, Aristoteli ishte në favor të demokracisë, jo sepse i pëlqente domosdoshmërisht, por më tepër sepse ishte forma më pak e tmerrshme e qeverisjes që mund të mendonte.

Ç’asht poezia ?

September 21, 2020 by dgreca

Shkruan:Anton Çefa–

“Poezia asht ankthi i së pavetëdishmes instinktive për me dalë në pastërtin e mendimit, në shpirtin e kthielltë, . . . asht krymbi qi bahet flutur, e dheshmja qi bahet qiellore, errësina qi bahet dritë.”- Arshi Pipa–

Për vetveten, poezia asht hapsina e shpirtit në hapsinën e fjalës.

Për poetin, poezia asht dhimbja e dritës, gufimi i gjakut, zjarmia e ndjenjës, guri i mendimit.

Për studiuesin, poezia asht nji truell në mes racionales e iracionales. reales e imagjinativës, në mes asaj që shprehet dhe asaj që nuk mund të shprehet.

Për njeriun, poezia asht vegimi i tejdukshëm i andrrës, iluzioni ku përsëdytën shpirti dhe bota, po edhe nji thelb ku plazmohen idealet në lëvozhgën e vetëdijes dhe të pavetëdijes sonë.

Për njerëzimin, poezia asht nji nga dimensionet ma humane të njerëzimit në përgjithësi, dhe të çdo populli veçmas.

Për popujt, poezia asht nji urnë gjenuine qi ruen si relikën ma të shtrejtë mbetjet e shejta të etënve.

Për ne shqiptarët, poezia asht klithma e fisit, britma e trojeve, etja e barit, zjermi i votrës, hini që mbetet mbas djegies së eshtnave të të parëve.

për shokët e mi, brezin e poetëve jo – konformistë, qi u rritën dhe u plakën pa e gëzue lirinë e fjalës dhe pa e shijue fjalën e botueme, poezia asht nji bisedë e gjatë me vetveten për ruejtjen e dinjitetit dhe njikohësisht shfrim ndaj diktaturës.

Bulon në shpirt

Bulon në shpirt poezia,

prekë të padukshmen

dhe i falë jetës nji kuptim që dhemb.

Nën shkelqimin e metaforës

si në nji fosil

rri i mshehun mesazhi i jetës.

Alkimi e gurit

Te guri vizova fjalën

Si bir shkambi që asht,

Mbështeta te ai të mirën, të vertetën, të bukuren.

Te guri i vuna sinoret fjalës e vetes,

Shpirtit e zemres,

Mendimit dhe ndjenjës.

Deh, mos ma lueni gurin e sinorit !

Dimension

Unë vuej për ty Atdhe

Unë vuej për ty Atdhe:

-kur me gënjeshtra të shtrembnojnë fytyrën,

-kur shpifja përlyen nderin që ti e ruen me krenari,

-kur me shamje fyese të akuzojnë pa të drejtë,

-kur fymja “të përshëndetë” tash e parë,

-kur ne shqiptarët të braktisim,

Dhe, ma e keqja: të trathëtojmë.

Unë vuej për ty Atdhe.

Gjuha shqipe

Gjuhë shqipe,

Praninë tande e jetoj kudo,

Te nji nanë me foshnje në prehen,

Te fëmija i njomë në djep,

Te urtija e një plaku të moçëm,

Te fjala e lashtë e Kanunit,

Te vjetërsia e shkrimit të Buzukut,

Te jehona e zaneve të largëta

Te fjala melodioze e arbreshëve.

Kam mall gjithnji për fjalën tande

Për melodinë e bukur të tingujve,

Për jehonën e lashtë të kohëve.

Mendimet e tua i veshë kurdo

Me kumbimin e kumonëve të shpirtit.

Themelet i ke sa mbi shkambij,

Sa mbi fusha e ara,

Lumej e dete,

Themelet i ke kudo.

Në prak të dritares

Në prak të dritares

Çdo ditë ujis saksinë

Ku fluturimin ndalë

Shpendi i mallit.

N’sa flatrat e kujtesës

Në shteg të andrres sime

Më presin.

Rrajët e gjakut tonë

Ju nuk i shihni rrezet e diellit,

Rrajë të gjakut tonë.

Ju nuk e njihni miklimin e dritës,

Rrajë të gjakut tonë.

Depërtuese deri në zanafillë,

Prej jush gjakohemi me stërgjyshat tonë.

Në thellësitë e hershme të gjaku tonë

Ne ushqehemi.

Në kerkim të fjalës së urtë

Me nji shkallë që m’çon jashtë kohe

Ngjitem shtat fill mbi qiell

Në kërkim të Fjalës së Urtë,

U ngjall apo s’u ngjall

U apo s’u mbrue ai brumë i urtë i fjalës

E zbres shtat pash nën dhe, e zbres e ngjitem

Në kërkim të fjalës së urtë

E zbres e ngjitem në nji shkallë qi m’çon jashtë kohe,

Po fjalën e urtë nuk e shqipton askush,

Fjalën e urtë që dhemb në gjoks

E therë mendimin, atë ma të fismin

E therë mendimin e plagës që lëngon mu n’zemër

Të tokës sonë.

A thue nga alkimi e kohës së pakohë,

E asaj kohe të çmendun

I ka humbë pesha urtisë së gurtë të fjalës,

A thue nga alkimi e kohës së pakohë

I ka humbë pesha gurit t’urtisë së malit ?

Ju orkauj qi më rrini

Te kambët e kohës sonë të çoroditun

E më flisni me za Kasandre pa pushim

E shpallni me zhurmë e bujë

Se fruti i urtë i fjalës ka ra

Siç bie nji frut i kalbun nga degë e pemës

Se guri nuk qenka ma i randë n’ vend të vet

E ai nuk qenka i randë as në dhe të huej.

Shporrnju u tham, si Edgard Poe dikur korbit të zi

Mbi bustin borë të bardhë të Palladë Atenës,

Shporrnju nga busti i bardhë i fjalës e i kohës.

Po rishtas zani i tyne, ai za Kasandre

Gjimon kërcnues e ndjell kumbonët e vdekjes

E kumbonët bien në nji anë përzishëm

Përzishëm bien për vdekje të fjalës së urtë

Që ra e bie nga pema si frut i kalbun.

Kur unë në zgrip të fjalës sime, mu në zgrip

Pres se po bie nga pema frut i pjekun

I fjalës së urtë, i fjalës së ringjalljes

Për ty, o toka ime e djegun.

A thue nga alkimi e kohës së pakohë

I ka humbë pesha gurit të urtisë së fjalës

I ka humbë pesha gurit të urtisë së malit?

Ju orakuj qi shpallni me zhurmë e bujë

Se s’ka ma peshë urtia e gurtë e fjalës,

Nuk mbin ma bar mendimi t’pjekun

E thahet bima e fisme e fjalës

E urta bimë e fjalës.

Shporrnju prej vargut tim, shporrnju që këtej

E qafën thefshi në kapërcyell të shtegut të lig të kohës,

Se mue urtinë e fjalës ma mësoi nji plak i bardhë

Me dy kokrra gruni në çdo qelizë të fjalës.

“Ç’do komb, – tha ai, – shkon udhës së kalvarit

E zbret e ngjitet prap, Sizif mundimesh të pathana,

çohet e rrxohet golgotave të kohëve

E atje pret kryqzimin e mbas çdo kryqzimi

Vjen fjala e urtë e ngjalljes, bekimi urtë i saj.

Kështu edhe për ty, o Toka ime e djegun,

O toka ime e idhtë, o toka ime e ambel,

Do të rritet nji ditë bima e urtë e ngjalljes,

Bima e urtë e jetës.

Si Sizifi, deri në zgrip të fjalës shkoj

Me torbën randue me ranën e mendimeve

Me torbën e randë sa guri i Sizifit

Që nji lugat i zi e trazon papra.

Deri në zgrip të fjalës shkoj e me Sizifin

Kaptoj errësinat e këtejme e të përtejme,

E prap më rrokulliset torba mu në maje

Të kodrës së errtë të heshtjes.

Torba me litanitë e mëdha që jeh u bajnë

Kumonëve që bien perzishem.

Ka vdekë filani e fisteku.

Thue se ata nuk qenë të vdekun

Mbi rrasë e nen rrasë, mbi gur e nen gur

Mbi dhe e nen dhe të kohës së pakohë.

A thue guri e humb peshën e fjala e urtë kuptimin,

A thue humbet fjala e urtë e farës

Që hodha dikur në zagna fletësh ?

Të gjithë e dinë se guri i randë peshon n’vend t’vet,

Por ne e morem peshë, e hodhem tutje tej

E rrokullisem rrëmoreve të mergimit,

rrëgallave, humnerave të udhëve të pafund.

Në zgrip të fjalës e të heshtjes bana udhë e udhë,

Në zgrip të udhës eca, mu në zgrip

Si ban nji fjalë e urtë, nji fjalë e thënë

Për zgripet e kohëve të pakohë,

Kohëve të stihisë që hangrën nandë djelm e nandë nuse

E që banë kërdinë e zezë, kërdinë e kuqe

E luftë e murtajë, e zjarr e rrenim,

Stihi e zezë që i hangri nanës nandë djemt

Në atë kohë të pakohë, mësyshje e mendimit të çmendur,

Në atë kohë të pakohë kur Kostantini harroi besë e fe

E nuk i hypi revan kalit të besës

E Duruntinës s’i binte ndër mend per vallet.

Në atë kohë fjalën nën gur e lashë,

E gur mbi gur, e gur nën gur

I vuna porta territ e zezonës,

Zezonës së zezë, zezonës së kuqe.

Po atë fjalë të bardhë në gropën e errtë

Ku e pata lanë dikur, e gjeta të urtën,

e gur nën gur e gur mbi gur

ku e pata lanë dikur, e gjeta, të urtën.

E vazhdimisht zbres e ngjitem, ngjitem e zbres

Në nji shkallë që m’çon jashtë kohe,

E shkoj deri te sofra e Zotave që Homeri shtroi n’Iliadë

E ata gërvallen në bankete

E qiell e dhe e shkundin me kangë e britma,

Gajasen së qeshuni e shajnë e grinden

E venën e çojnë me katrova dashtnije e urrejtje,

E nuk pyesin fare per kercnimet e Zeusit

Dhe fjalën e urtë nuk e thotë askush.

As Zeusi në qiell, as Posejdoni në det

E as Hadi, i plotfuqishmi i zi i territ

Fjalën e urtë që dhemb në gjoks

E ther mendimin, atë ma fisnikun,

Mendimin e shtegut të lirë, që i prinë fjalës së urtë

Askush se thotë.

Dhe unë ngjitem e zbres, e zbres e ngjitem

Në shkallën që më çon jashtë kohe

E zbres e ngjitem, e ngjitem e zbres në kerkim të fjalës së urtë.

Ç’të shoh!Fjalën e urtë kryqzue me gozhda e gjak

Mbi kryq të kohës së pakohë.