ESSE – Page 365 – Dielli

METAFORA E PRANVERËS DURRSAKE

May 6, 2016 by dgreca

Mbresa nga festivali “Pranvera poetike durrsake”/

NGA PËLLUMB GORICA/

Nuk ka rëndësi se sa çaste të bukura kalojmë në jetë, por çfarë emocioni dhe gjurmësh lenë ato në kujtesë, dhe më e bukura është se si i ndajmë me njëri tjetrin. Kjo është arsyeja që ftesa në festivalin e përvitshëm “Pranvera poetike durrsake”, dhe dëshira për të takuar miqtë e mi, më bëri të gjendem pranë komunitetit të krijuesve durrsakë. Ishte një ditë e mbingarkuar me veprimtari letrare në Shtëpinë e Pushimit të Ministrisë së Brendshme (kavalishenca) te Plepat– Durrës, por edhe me bukuri mendore e modesti shpirti. Vlerat njerëzore, kulturore e krijuese, me të cilët shumica nga ne kalojmë një pjesë të mirë të jetës, varen nga këndvështrimi që i percepton ato. Edhe kjo veprimtari mbesëlënëse, në një mjedis romantik, dhe që i shërben një qëllimi, ka rëndësinë e vet. Madje, e shëndërruar në një ngjarje kulturore me përmasa mbarë shqiptare, çastet e bukura, përjetimet aty dëshiron jo vetëm t’i fiksosh në foto, por edhe të shkruash.

Durrësi, ky pendëartë qysh nga hera, jeton jetën e vet të vrullshme e dinamike, e që meriton të përmendet. Këtu lashtësia 3000 vjeçare flet me heshtjen e mureve të kalasë, mozaikut dhe amfiteatrit antik. E kombinuar me modernen në qendër e periferi të tij, ajo udhëton këndshëm si dy miq të mirë, ku hijeshia, poetika e kultura, bashkëjetojnë pranë njëra tjetrës. Brenda këtij gërshetimi, udhëton edhe geni popullor i Durrahut të lashtë. Natyrisht janë këto, që tregojnë se kush janë ato, nga kanë ardhur, cilët kanë qenë figurat e ndritura dhe vlerat e tyre njerëzore, që i kanë dhënë emër qytetarisë durrsake, traditës dhe kulturës sonë kombëtare.

– Historia e qytetit tonë nuk tregohet vetëm në libra historie, në mure të vjetër, apo stenda muzeore, as edhe me një shpjegim të shkurtër historik nga thellësia e shekujve, – të thotë miku ynë, poeti Edmond Agolli, që të imponon menjëherë me pamjen e njeriut energjik, edhe pse në në kurorën e flokëve të tij ka rënë lehtë e bardha borë. Dhe kur e pyet për të ditur më shumë ke dëshirë ta dëgjosh më gjatë. Emrin e qytetit nuk e ka zbehur asnjëherë mosnjohja, rëndësia, historia e lashtë, vlerat, figurat, bujaria, poezia, miqësia… Qyteti i ngjan këto ditë një sofre të madhe poetike, dhe në këtë sofër bujaria e poetëve të Durrësit i shtron të gjithë, pavarësisht moshës, të njohur apo kalimtarë rreth saj. Kështu, në këtë ditë kur dielli lëshonte rrezet e tij bujare, dhe të gëzonte syrin, u end ajo mes miqve poetë, të rinj e të vjetër në moshë, e me gjeografinë e trevave shqiptare, të Malit të Zi, Kosovës, Maqedonisë, Greqisë, por edhe nga Vlora, Elbasani, Saranda, Tirana, Korça, Kavaja, Shkodra, Dibra, Burreli etj. Edhe pse disa nga ata të ardhur për herë të parë në këtë veprimtari, me ndjesinë se njihen prej vitesh, atmosfera e ngrohtë dhe miqësore i rrëmbeu këndshëm. Pas përshëndetjeve me njëri tjetrin, me respekt e përzemërsi, thuajse të gjithë kanë dëshirë të tregojnë ngutshëm botimet, gëzimet e pasionin e tyre. Shumica prej tyre të dhurojnë kopjet e librave të botuar kohët e fundit me urimin për suksese në rrugën e vështirë, por të bukur të artit. Ndaj, është më se e natyrshme që me mençurinë dhe nivelin intelektual nisin bisedat, edhe pse koha fluturon si pa u ndier. Diskutojnë me një rrymë gjallërie, e ngrohtësie të shpirtit të tyre, në fjalë kumbuese e pa droje, por me plot dashuri e mirësi për një gamë temash, ku tradita dhe historia, kultura dhe arti, udhëtimet dhe poezia, vendlindja dhe pija e poetëve, vera, etj janë miqtë e mirë dhe më kryesoret. Miqësitë e krijuesve kanë shumë ngrohtësi, sinqeritet, origjinalitet, gazmend, qoftë kur pi një kafe, apo edhe kur shijon një drekë të thjeshtë mes vargjesh poetike, e patjetër kur mblidhen në festa të mëdha krijuese. Në përkitjet me shoqërinë e miqve poetë e me vlera nuk duhet të harrojmë se ato janë njerëz të etshëm për të çmuar, vlerësuar e respektuar miqësinë poetike, duke ndarë emocione që të mbeten për një kohë të gjatë në mendje. Sidomos kur ky respekt vjen nga veprimtaritë, promovimet e brumit krijues të këtij qyteti. Nuk gjej fjalë të tepërta të rrëfej se ç’atmosferë mbresëlënëse lenë këta krijues me prezencën e tyre në veprimtaritë letrare.

Pranvera poetike është një veprimtari e rëndësishme e krijuesëve durrsakë, që nxit, organizon, vlerëson dhe u jep jete e bukuri poetëve, shkrimtarëve, këtyre njerëzve me botë të mrekullueshme. Kjo e bën këtë festival poetik një festë të bukur e me shumë kuptim. Përkushtimi i krijuesëve durrsakë: Nikolla Spathari, Gjergj Vlashi, Naim Kërçuku, Agim Bajrami, Vladimir Muça, etj, ka realizuar e po realizon pa egoizëm e interes personal, dhe larg llafogjisë bërtitëse e mjerane të tilla kuvendime të fjalës së bukur me peshë artistike, e me një pjesëmarrje të madhe, duke krijuar një traditë. Ndaj, interesimi i botuesëve periodikë; Roland Lushi i revistës letrare “Obelisk”, dhe i Mujo Buçpapës të gazetës “Nacional” ishte domethënës. Por, Nikolla Spathari, Kryetari i Klubit të Poetëve, Shkrimtarëve dhe Artistëve të Durrësit, i thyer në moshë, i këndshëm e shpërthyes në gojëtari, dhe i një elokuence mbresëlënëse vazhdon t’i jap kuptim vlerash veprimtarive letrare në Durrës. Është humori i tij që u jep zjarr bisedave tona.

Natyrisht të shkruash një libër, dhe sigurisht ta promovosh me miqtë poetë nga të gjitha trevat, në një veprimtari të tillë si festivali ” Pranvera poetike durrsake “ është kulmi i një kënaqësie. Aq më tepër kur aty shpalosen vlerat e librave të ndryshëm, të shkruar nga autorë entuziastë, si Sami Velçani me promovimin e librit të tij, të ri poetik “Ditari i së djelës”. Ishte një promovim interesant e mbresëlenës, që rrezëlleu nga përgëzimet, urimet dhe vlerësimet, por edhe valëzimet e ëmbla të vargjeve të tij recituar këndshëm nga studentët e Universitetit të Durrësit. Vëllimi poetik “Ditari i së djelës”, të thotë poeti Agim Bajrami, vjen në vazhdën e librave të tjerë të botuar nga autori përmes një gjuhe figurative të zgjedhur, e pa truke mikluese, por që pasqyron më së miri realitetin absurd të kohës. Në trajtimet analitike të këtij botimi me një perceptim konçiz, u shprehën fjalë vlerësimi për forcën shprehëse, gjetjet mataforike, por edhe konsiderata për librat e tjerë të botuar të Sami Velçanit, nga studiuesit: Alisa Velaj, Rruzhdi Mata, Vladimir Muça, etj.

Atmosfera sharmante e frymëzimit i inspiroi poetët të lundrojnë me frymën e shenjtë të poezisë. Kjo mund të themi se ishte thelbi i bukurisë së festivalit poetik ”Pranvera poetike durrsake” në një konkurimin të drejtëpërdrejtë të gjashtëdhjetë poetëve, ku meliodiziteti i vargjeve, dhe dimesioni i lartë shpirtëror shpalosej nën flakërimat magjike të emocioneve. Kjo dinamikë shprehëse e bëri më të larmishëm festën poetike me duartrokitjet entuziaste. Ndjen kënaqësinë që dhurojnë vargjet e recituara në tematika aktuale të poetëve: Kalosh Çeliku, Pandeli Koçi, Iljaz Bobaj, Agim Bajrami, Xhelal Tosku, Skënder Temali, Nebih Bunjaku, Edmond Agolli, Anila Toto, Alisa Velaj, Adem Zaplluzha, Irena Gjoni, Ibrahim Berjashi, Nikollë Berishaj, Argëzon Sulejmani, Vladimir Muça, Myrteza Mara, Laureta Petroshati, Bedri Neziri ,Riza Braholli, Manushaqe Toromani, Naxhije Doçi, Ramadan Mehmeti, Sabit Rustemi, Nexhat Çoçja, Lindita Ramushi, Agim Desku, Adivie Hoxha, Xhevahir Cirongu, Urime Staka etj. Fituesit ishin nga treva të ndryshme, të njohur dhe të panjohur të elitës së poezisë shqiptare. Me çmime të III u nderuan Vladimir Muça nga Durrësi dhe Anila Toto nga Vlora. Me çmime të II Pandeli Koçi nga Tirana dhe Berat Batiu nga Prizreni. Ndërsa çmimin e I e meritoi poeti Iljaz Bobaj.

Panorama e detit të qetëson shpirtërisht. Nën ngrohtësinë e rrezeve të praruara të këtij dielli mesdhetar, me gëzimin që të fal ai, shëtitja bregut të detit i çon poetët në meditime, e që fluturojnë larg hapësirave të pafundme të imagjinatave. Me këtë lumturi dhe gëzimin shpirtëror që ndjen kur je mes miqve të tillë, natyrisht askush nuk mund t’i rezistojë një kënaqësie tunduese si kjo.

U mbyll festivali poetik “Pranvera poetike durrsake” me kënaqësinë e një dite të këndshme, dhe dëshirën për të ardhur në veprimtari të tjera, për të promovuar këngë, emocione, e vepra të reja letrare.

Fotografia: Luan Jaupi

ELITA, Laura Mersini Houghton

May 6, 2016 by dgreca

Elitës së mohuar i shtohet edhe emri i shkencëtares Laura Mersini Houghton/

Mendja e ndritur e shqiptarit thotë:” Bëmë baba. të të ngjaj! Ose…”Dardha…, bie nën dardhë”/

Nga Vilhelme Vrana Haxhiraj/

E kujt mund t’ia merrte mendja se kokat e shkencës botërore do t’i ftonte dhe do t’i mblidhte në Stokholm një grua e re, një shqiptare e lindur, e rritur dhe e arsimuar në Shqipëri, një gjeni në fizikë dhe astronomi për të ballafaquar zbulimet më të reja shkencore. Kjo e re, kjo vajzë bio- shqiptare, ku në gene trashëgon fisnikërinë, është Laura Nexhat Mersini, vlonjatja me rrënjë si nga babai dhe nga nëna. Buçasin mediat e huaja për zbulimin e saj astronomik, e përgëzojnë, e dëgjojnë me vëmendje e i miratojnë arritjet e saj shkencore, fizikanët, astronomët e shkencëtarët më në zë të botës, kurse vendi i saj hesht. Heshtin institucionet e kulturës në Shqipëri, ka mbyllur veshët Akademia e Shkencave, ka mbyllur sytë politika shqiptare ashtu siç kanë bërë me dhjetëra e qindra figura të ndritura me të cilat çdo komb tjetër do të mburrej e do të krenohej. E si mund t’i bëjnë popullaritet Laura Mersinit?! Si mund të vlerësojnë mbesën e një beu, një familjeje të deklasuar, vajzën e një të persekutuari, i cili edhe pas vdekjes nuk e ka zënë vendin e merituar mes njerëzve të shquar të kombit? Jo më kot gojarti popull ka thënë: “Bëmë baba të të ngjaj!”

Cili ishte i ati i Laura Mersinit, në gjurmët e të cilit ajo eci me hapa galopante?

Me të drejtë Laura Mersini pohon:“babai, edhe pse në internim, më mësoi rrugën e lumturisë”. Cili fëmijë nuk do të ishte krenar për një baba si Nexhat Mersini, matematicieni i shquar i vendit, i pari që në kushtet e vështira të diktaturës aplikoi matematikën lineare, shkencëtari dhe bashkëpunëtor i katedrave shkencore më në zë të kohës. I vlerësuar nga universiteti Oksfordit, nga universitete të Francës, Bukureshtit apo Kanadasë për punën e tij shkencore, i cili shpesh herë binte ndesh me teoritë e Ajnshtajnit.

Vuajtjet, lufta e klasave e denigrimi i familjes dhe fisit të tij, nuk ia zbehën djaloshit Mersini trashëgiminë kulturore të familjes, as dëshirën e tij të ethshme për të njohur botën e pafundme të numrave dhe kalkulimeve. Ai nuk u step as nga shiu e as nga bora , herë i ngrënë, herë i pangrënë, herë i mbathur e herë i zbathur, përditë me çantën në sup duke zgjidhur me mendje ekuacione me shumë të panjohura, ecte më tepër se një orë në këmbë nga Çeprati në Vlorë. Aty kreu shkollën tetëvjeçare dhe gjimnazin “Ali Demi”. Në shkollën e mesme shkëlqeu talenti i tij i rrallë, duke qenë fitues i disa olimpiadave të matematikës në shkallë vendi. Në këtë mënyrë rriti e madhoi emrin, autoritetin dhe famën e gjimnazit “Ali Demi”, që u rendit një ndër shkollat e mesme më të shquara të vendit. Arritjet e tij prej gjeniu ishin pasojë e studimit sistematik. Ai i ri i papërtuar, me shumë vullnet, edhe pse i përndjekur nga Sigurimi i Shtetit, përkthente gjithë arritjet shkencore të kohës, nga rusishtja dhe anglishtja. Paralel me aplikimet e reja shkencore në fushën e matematikës dhe statistikës edhe jashtë vendit, ai ishte i pari matematicuien apo ekonomist në vendin tonë që përfundoi studimin për aplikimin e matematikës lineare në prerjen e materialeve për të fituar ndërmarrja apo shteti edhe nga mbeturinat ose hedhjet. Pas kryerjes së studimeve me rezultate të shkëlqyera, ai meritonte të ishte graduat akademik, pedagog statistike a matematike në Universitet. Gjithsesi nuk duhet harruar që ishte një i persekutuar dhe vetëm për aftësitë e rralla që kishte, e emëruan Shef Plani në Kombinatin e Konservave “Ernest Telman” në Vlorë, ku punoi deri në vitin 1968. Aty vuri në jetë arritjet e para të susksesshme për zbatimin e matematikës lineare, një zbulim që e transferoi atë në Ministrinë e Financave, e cila ishte qëndra studjuese e ekonomisë dhe financës në vend, ku punoi me passion në vitet 1968- 1970. Metodat racionale të tij, Ministria i vuri në përdorim në të gjithë vendin, si në Uzinën Mekanike të Gjirokastrës dhe më pas ky aplikim gjeti zbatim në të gjithë sektoret e ekonomisë si në rrjetin ujor në Portin e Durrësit,si dhe në shfrytëzimin optimal të burimeve ujore dhe energjetike të lumit Drin. Nga Ministria e Financës dërgohet për specializim në Rumani, ku kishte institucione shkencore të konsoliduara. Përdorimi i matematikës lineare nga Nexhat Mersini solli rritjen e vlerave financiare dhe njëkohësisht u bë burim të ardhurash për ekonominë e rrënuar shqiptare. Më pas Nexhat Mersini i dha vlerat e tij shkencore në Akademinë e Shkencave, pikërisht në Institutin e Studimeve Ekonomike. Ndërkohë ai ka qenë bashk’autor në shumë libra universitarë për financimin e ekonomisë dhe futjen e metodave matematikore në ekonomi.

Por lufta e klasave i qëndronte mbi kokë si sopata e Liktorit, ndaj e degdisën në Përmet dhe më pas në Dukat të Vlorës. Edhe pse larg familjes, ai vazhdoi studimet shkencore. Pas botimit të 3 librave për metodat matematikore të aplikuara në ekonomi, paralelisht punonte me një libër për Krizën Ekonomike Botërore, ku pikërisht në këtë studim ra ndesh me teoritë e Ajnshtajnit. Me ndarjen nga jeta në një moshë dhënieje vlerash shkencore, ai la shumë projekte në mesrrugë. Megjithatë ai baba i palodhur, që punoi në shërbim të së mirës, i dhuroi së bijës dashurinë për numrat, vullnetin për të njohur të fshehtat e botës që na rrethon dhe dëshirën për të kërkuar më shumë nga vetja.

Laura Mersini duke realizuar veten, plotësoi edhe dëshirën e të Atit për të qenë “Dikushi”

Nuk thonë kot: “Dardha bie nën dardhë!” Jo gjithmonë nga prindër të mirë dalin fëmijë të mirë, nga prindër artistë nuk mund të bëhen fëmijë artistë, as nga prindër shkencëtarë nuk do të lindin fëmijë shkencëtarë. Gjithsesi geni trashëgohet. Dhe këtë e dëshmon shkencëtarja e re Laura Mersini Houghton.

Fillimet e shekullit të XX-të dhe të shek XXI-e bënë opinionin të ulen me nderim para dy grave dijetare, pothuaj të së njëjtës moshë për kohën që jetuan dhe që bënë epokë në shkencë.

Në fillim të shek. XX-të polakja Marie Kyri që kishte studiuar për matematikë e fizikë, duke punuar dhe studiuar në Universitetin e Sorbonës në Paris, zbuloi vlerën e energjisë së Uraniumit dhe përdorimin e kësaj energjie në dobi të njerëzimit. Ishte e para grua që më 1911 mori çmimin Nobel.

Kurse sot Laura Nexhat Mersini nga Vlora, pretendente për çmimin Nobel, po provon se Teoria e Big Bang-ut dhe e ekzistencës së ‘vrimës së zezë’ është e pamundur.

Dr. Laura Mersini-Houghton, Profesore në Universitetin e Karolinës së Veriut, në Chapel Hill, mbështetet në teorinë e saj frymëzuese në një matematikë brilante.

Një grua shqiptare, një gjeni, Mari Kyri e sotme e fizikës së kozmosit, jo vetëm që është më e mprehta nga të gjithë fizikantët e sotëm atje, por ka edhe kurajon të demonstrojë zbulimin e saj shkencor . Pikërisht për këtë arsye, fundgushtin e kaluar (24-29 gusht )ajo mblodhi në Suedi 32 shkencëtarë nga e gjithë bota për të deklamuar se Teoria e shpërthimit të Big Bang- ut është e papranueshme për shkak të energjisë së jashtëzakonshme që i duhet një shpërthimi të tillë. Gjë të cilën ajo e vërtetoi para shkencëtarëve me kalkulime matematikore brilante, mbështetur në ligjet e Fizikës dhe Astronomisë. Madje në atë javë të takimit në Suedi ishte edhe shkencëtari më i madh i këtij shekulli në këtë fushë Stephen William Hawking , i cili sot është fizikani, matematicieni, kozmologu dhe astro fizikani britanik më i rëndësishmi dhe më i njohuri në fizikën teorike.

Albert Ainshtaini dhe Stephen Howking, ia kanë kushtuar gjithë karrierën e tyre shkencore, ekzistencës së vrimës së zezë në univers, gjë që Laura Mersini e kundërshton. Këmbëngulja e saj për të arritur aty ku është sot, ka nisur qysh me shkollimin e saj. Prindërit duke parë prirjet dhe inteligjencën e lartë të vajzës, e mbështetën të ndiqte rrugën 5 vjeçare të fizikës, një fushë ku e kanë dominuar vetëm burra. Laura Mersini kreu studimet pasuniversitare në SHBA, fillimisht si studente ‘Fulbright’ në janar 1994. Më pas u specializua dhe u pajis me M.Sc.në Universitetin e Marylandit dhe në vitin 2000 mori doktoraturën në Universitetin Wiskconsin-Milwaukee. Ajo punoi si shkencëtare dhe vazhdon të thellohet për origjinën e universit dhe të materies në fiziko-kozmologji; për misterin e energjisë së erës, që përbën 75% të energjisë së universit; për “teorinë e fijes” në fizikë; për gravitetin dhe teorinë kuantike në hapësirën e lakuar. Tashmë ajo po kalon tej fizikës së 100 viteve, teori që kishte arritur se, një yll kur vdes shkakton në vetvete, apo shndërrohet në një vrimë të zezë. Ajo pretendon se është e pamundur që vrimat e zeza të ekzistojnë. Dhe ajo mbështetet në matematikë për ta provuar këtë.

Laura Mersini-Houghton me të gjitha mjetet e shkrimit (edhe matematikën e re të fizikës), ajo deklaron se Teoria e kuanteve gjithmonë ka thënë se informacioni nga universi asnjëherë nuk mund të humbasë , nuk mund të zhduket. Teoria e re matematike e fizikës së Dr.Mersini-Houghton, një teori që rrëzon të tjerat, shpjegon pse vrimat e zeza – ashtu si na kanë mësuar të besojmë -nuk mund të ekzistojnë! Shumica e fizikanëve besojnë se universi shpërtheu nga një njësi që filloi të zgjerohej me Big Bang-un 13.8 miliardë vite më parë. Nëse është e pamundur për këto njësi (singularitete) të ekzistojnë, atëherë edhe teoria e Big Beng-ut vihet në pikëpyetje, së bashku me vrimat e zeza. Cili ishte entuziazmi i saj mbi zbulimin? “Ende nuk jam e shokuar” ,- thotë ajo . Çuditërisht të njëjtën gjë tha edhe Mari Kyri kur fitoi çmimin Nobel.

Sipas Dr Laura Mersini-Houghton, “Fizikantët janë përpjekur të ndërthurin këto dy teori – teorinë e Ajnshtajnit mbi gravitetin dhe mekanikën kuantike –për dekada, por ky skenar i sjell këto dy teori në harmoni dhe kjo është vërtet një punë e madhe”.Fizikantja gjeniale shqiptare thotë: “Harmoni!”, Sipas saj ndoshta universi është shumë më harmonik sesa shpërthimet dhe kolapset siç është folur. Madje ajo pohon se sot shkenca astro-fizike nuk bënë fjalë për univers, por për multivers

Si e priti Shqipëria këtë arritje të suksesshme të shkencëtares Laura Mersini Houngton?

Shtetet e Bashkuara të Amerikës, po përjetojnë kulmin e saj shkencor, një astronome shqiptare, që quhet Laura Mersini (Houngton nga i shoqi).

Shkencëtarja nga Vlora, e bija e një shkencëtari, me origjinë fisnike, bijë enjë familjeje të deklasuar, është e njohur gjërësisht në rrethet akademike botërore dhe ka tërhequr vëmendjen e mediave më të rëndësishme në botë, por në Shqipëri nuk e ka marrë një vëmëndje të tillë as nga mediat. Sepse politika shqiptare merret me “punë të mëdha”. Moskushtimi i vëmendjes ndaj këtij personaliteti botëror , ndaj një intelekti që lind vetëm një herë në shekull, që aq më tepër është grua, është një nënë, është një bijë shqiptare, është treguesi më i mirë i luftës së klasave që vazhdon edhe me brezin e katërt të të mohuarëve. Babë e bijë të shpërfillur. Çfarë mëkati?

Me të drejtë pyes :a do të zhduket ndonjëherë difrencimi klasor në Shqipëri? Përgjigjen e kësaj pyetje ma dha i madhi Prof.Dr. Isuf Luzaj, i cili rrëfen: “Teksa shoqëroja Filozofin e madh Zhan Pol Sartri, gjatë një vizite akademike 18 ditore në SHBA,i ftuar erdhi edhe në Universitetin ku unë jepja në disa kurse, filozofinë e tij mbi ekzistencilizmin, ky më tha:” Sa më shumë i sinqertë, i vendosur, i zgjuar, trim të jetë, një komunist-kryetar shteti, aq më shumë gabime, aq më të pakoregjueshme gabime, aq më të tmerrshme gabime do të bëjë, pa pasur tjetër alternativë veçse krimit, për të vazhduar në udhën e tij të gabuar, i udhëhequr nga filozofia e gabuar marksiste-engeliste-leniniste”- thënie, të cilën Filozofi Isuf Luzaj e quan “Epitaf Lapidar” (I.Luzi- Filozofia e Bukurisë, fq-196).

E bindur nga thënia e Sartrit të madh, them se ashtu siç janë mohuar, shpërfillur apo harruar mjaft vlera kombëtare, emblena të kulturës sonë, ashtu do të ngelen, në harresë sa e sa potenciale vlerash të tjerë që kanë prejardhje fisnike apo bijë nga prindër intelektualë me kulturë perëndimore. Kjo mungesë interesimi nga media apo poltika shqiptare, nuk e pengojnë Laurën që të bëjë e të thotë gjënë e duhur, në kohën dhe vendin e duhur. Sepse Bota nuk do t’ia dijë se nga vjen, ç’kombësi ka, nga cila klasë shoqërore rrjedh, apo çfarë gjuhe flet? Bota vlerëson dijet dhe trurin e avancuar të saj.

Ndaj me gjithë shpirt i uroj Laurës jetë të gjatë, suksese në shkencën e bukur të kozmogjisë dhe së shpejti me çmimin “Nobel”, sepse është krenari për të gjithë ata që vlerësojnë suksesin !Urime zonja shkencëtare!

Vilhelme Vrana Haxhiraj

Vlorë 1 maj 2016

KISHA E SHËN MËHILLIT – SHENJTORI I KATËRT

May 5, 2016 by dgreca

BERATI DHE TRIDHJETË E NJË APOSTUJT E TIJ/

Tridhjetë e një ese nga Xh.Ll./

Ese nga Xhevair Lleshi/

Basti ynë u vendos në çastin e fundit. Ai që do të mundej do ta pësonte duke pirë një shishe verë plus! Po, nga vera e kantinës Riko në Goricë, pasi Landi ka edhe verën më të vjetër, sido që Zoi Kumati, që tani rri i degdisur andej nga Lioni e Parisi, e sjell ndërmend (vetëm kaq) por jo se merret me verërat. Me mikun tim piktor u takuan në Rogner, pimë një kafe dhe unë ia kujtova që për të parë një qytet të rrallë nuk mjaftojnë edhe javë të tëra. E pranoi sfidën dhe ne do të niseshim një mëngjes me shumë diell e dritë të vesuar prilli. Makina dhe shoferi ishin gati. Ne do të rrinim të dy pas, me shpresën se nuk do të ngopeshim duke folur rreth asaj që na priste. Por, miku im piktor, s’ma vari, vuri kufjet dhe më tha se kishte përgatitur sipas mënyrës së tij njëqind fraza në anglisht, të deklamuara nga aktorë të vërtetë anglezë me një diksion dhe ritmikë të përsosur, kështu, me të mbërritur në Berat, do t’m’i thoshte tëk e tëk e tëk pa bërë asnjë gabim. Ai u krodh në anglishten e përcaktuar si detyrim personal, ndërkaq mua më duhej të vizatoja mirë me mend planin e vizitës. Ku do të ngecte si miza në mjaltë, që sigurisht s’e kishte të parën herë që vinte në Berat? Eh, në të vërtet do doja që këtë vizitë me bast ta bëja me Roland Gjozën dhe t’i hipja me të kalit të përrallës, e t’i tregoja ato që as mëma e tij s’ia ka treguar ndonjëherë. Për mua ka qenë gjithnjë mundësi dhe një marifet i vogël të mësoja pikat më të nxehta e të padukshme të këtij qyteti që u bë imi falë këmbënguljes, dëshirës dhe dashurisë. I pari që m’i futi fitat ka qenë Todi, mjeshtri i muzeut, ciceroni i famshëm që në rininë time të parë. Dhe, nuk kishte si Todi ynë. Dinte të mbërthente zjarrin me dorë dhe ta mbante shpuzën e rrëfimit ndezur gjithë kohën. Është e tepërt të them se xha Todi vdiq ndanë një sokaku në Mangalemin lindor dhe nuk e kapte njeri me dorë nga frika e ndonjë sëmundjeje ngjitëse. Prej tij i mësova misteret e Beratit, që të dalin përpara dhe të zënë pritë papritur, aq sa befasia të mban frymën dhe ti mbetesh si një budalla i vogël para tij. Hesht. Bukuri, edhe heshtja duhet, se dihet, me heshtje janë mundur ushtri të mëdha, janë pushtuar Kala dhe… unë tek thirrja e osmanit të famshëm spiun që u ngjit me litarë drejt Tabies… do ta filloja me mikun tim…

Ja dhe rruga prej 120 kilometra nga Rogneri në sheshin «Teodor Muzaka II» në Berat mbaroi. Një orë e treçerek. Shoferi e quante veten kampion. Ndoshta. Im bir, kur sillte Redon Makashin me një Benz tjetërsoj e kishte bërë për një orë, nga teatri popullor në teatrin e qytetit. Por ky do të ishte rekord tjetër. Ndërsa miku im piktor e mbajti fjalën, duke m’i thënë përmendësh të njëqind shprehjet anglisht, deklamuar si aktorët anglezë të regjistruar në një CD origjinale, unë i bëra pyetjen e parë sa për të thyer kureshtjen: A e dinte ai se cili ishte kampioni i botës në njohjen e aromave? A e dinte piktori ynë se rekordi Guinness për aromat (1001 të tilla, sa edhe përrallat e Persisë së famshme) dhe rekordmen ishte Kela Mbuhuri që nuk ia përmend njeri emrin. Është emër i harruar si edhe emri i Nasi Papapavlit që mbrojti kodikët e famshëm dhe ua solli njerëzve sot në duar, edhe pse s’jeton. Ehu, shpirti është mes nesh. Tjetër gjë shpirti, apo jo?! Dhe Kela Mbuhurin e gjeje gjithnjë mbi lule, nëpër bezgat e kalasë, në Tomor e në Shpirag, në damarët e Myzeqesë dhe mbi pllajën e Dumresë. Kudo. Thonë se edhe Alpet i kishte prekur dhe aromat ia njihte. Çudi. Ne të zakonshmëve edhe kishat e një qyteti na duken krejt të njëjta jo më aromat. Ja, e dinte ky se… Do ta fillojmë me muzeun etnografik, i thashë. Të duhet pak tranazh. E di atë tranazhin e ushtrisë «vishu-zhvishu» para krevatit në mënyrë që t’i zërë gjumi shpejt, apo jo? Edhe unë do ta tregoj një nga misteret. Se Berati ka 999 mistere, ta dish. Duhen 999 net dimri që t’i tregoj. Lum ai që ka durim. Por një mjafton në pak sekonda. Një nga këngët popullore qytetare të Beratit (ia këndova, duke theksuar vargjet «ky jeleku i ngushtë në sqetull, iu thefshin duart kush ta ka qepur!» Perlë, apo jo? T’u thyeje duart rrobaqepësve se vajza rritej brenda natës dhe jeleku i djeshëm s’bënte më sot, se gjoksi i saj ishte bymyer nga prilli – me siguri prill ka qenë edhe atëherë kur u qanë me lot këta vargje, ndoshta si ky prill me diell të vesuar sot, teksa u nisëm nga Rogneri i famshëm…) Si do ta bënte piktori ynë portretin e asaj vajze? E kuptoj, më tha, çdo gjë e bukur, nis me vargjet e një kënge të famshme. Deri tani basti anon nga ti. Të shohim. Ecim, se u bëmë vonë. Do t’i biem nga rruga e Telelkave. Dhe dalim atje ku duam. E ku duam ne sot? – pyeti. Kisha e Shën Mëhillit. Ku? Atë kishë e njoh me centimetra. Si? E njeh? Po basti, si? Njëri nga ne të dy do ta pijë atë verë! Mirë, le të bëhet si thua ti. Vajtëm. Porta. Kambanorja që ngrihej në shkëmb. E gjithë kisha zgjatet në gji të shkëmbit dhe humbet brenda vetes. E sheh dot si u fsheh? – e pyeta. Nuk e shoh. Po çfarë shikon ti!? Mbaje mendjen këtu. Kemi hyrë në kishë. Qetësohu. Merr frymë thellë. Se, para se të vizitohet kjo kishë duhet bërë ushtrim joge. Kuptohet, kërkon të më sugjestionosh. Marifetçi bastesh qenke! Jo, mor vëlla, këtu jemi në Shën Mëhill. Kujdes shikoji ikonat, mundohu t’i prekësh me dorë. Ta them vërtet. Dhe piktori, miku im, zgjaste duart të prekte ikonat dhe duart nuk arrinin dot tek ato. E pse? Ç’po ngjet? More rrufjan, se mos më bën magji. E si mund t’i ndalosh duart e mia për të prekur ikonat e famshme? Ç’thua, s’ka bërë vaki ndonjëherë. E di pse ndodh kjo? Ndodh që atij që ka dashur t’i prekë për herë të parë ia kanë prerë duart. Të dyja. Dhe tani, për të mos u prerë gjithë duart e njerëzimit, se njerëzit rrojnë, hanë e pinë me ato të uruara duar, (sindozot ti bën edhe piktura me mollëzat e gishtave, apo jo? Të themi edhe ndonjë ikonë të re!…) dhe si i bëhej hallit? Ja përse ndodh kjo. I nxit ikona, i tërheq. Po të duash puthi, të lejojnë, të pranojnë me nderim të thellë. E pra, puthe njërën! Piktori u afrua dhe e puthi cepin e ikonës. Mos ki frikë, nuk të ha! Tani afroji duart. I afroi. Sa ta prekte dhe dora mbeti në afërsi, punë milimetri. Shtjellë ajri? Magji? Ç’të të them! Ngeci para ikonave miku im piktor dhe merrte e jepte për të prekur misterin e Shën Mëhillit. Është shpirti i shenjtë, Shën Mëhilli i famshëm, që nuk të lejon. E puthura është shpirtërore dhe lejohet të arrihet si mundësi. Puthja mbahet mend, prekja jo. Ti mund të përdorësh duart në mënyrë fantastike dhe nuk ke mundur dot ta arrish atë ndjeshmëri të lartë që të dhurohet nga Perëndia prej të puthurës. Kështu që ikonat e Shën Mëhillit i mbron një tjetër shpirt, sepse dora që i ndërton, ajo dhe i shkatërron. Jetojnë bashkë vesi me virtytin! Si thua? E dhe provimin hyrës në ikonografi? Qeshi. M’u duk se s’përmbahej nga inati dhe i dukej se një botë e tërë fantazmash ishte e pranishme aty. Do detyrohej ai edhe unë të kalonim në labirintin e tyre të përfytyruar. Iu afruam një dritareje të ngushtë. Vështro, i thashë. Dhe pa. Tomori larg. Më afër Osumi. Pjesa poshtë e qytetit. Ndihej një puhizë e këndshme. Tani vëri re muret. I sheh? Jo. Bukur. Dalim përjashta atëherë. Vijmë te dritarja. Kujdes se është shkëmb dhe mund të biesh. Kujdes se ka nepërka, po lutju Zotit që jemi në prill dhe ende s’kanë dalë, por në zgjim janë, po u mbaron gjumi letargjik. Helmi i këtyre nepërkave të Shën Mëhillit është ilaç, more vesh. E pinë ata, shenjtorët, se duhet të ketë fuqi që të prodhojnë rrymën e pandjeshme të ajrit që ndalon duart e tua. Të njeh Perëndia ty, duket! Dhe t’i ndal duart. Po, e lëmë më mirë. Tani shih nga jashtë brenda kishën. Sheh gjë? Jo! Si qenka e mundur? Ti po më luan mendsh mua! Pse e ke kapur kaq keq, zotëri? Kam ardhur qindra herë këtu, po me këtë gjuhë s’ka folur njeri me mua. Duket se po vë në përdorim imagjinatën e shfrenuar, që ma paske naaa! Hapi krahët dhe sytë nuk i ndante nga dritarja frëngji. Shih e bot. Nuk ngopej, por ama inati që pse i turbullohej gjithçka nuk i shqitej. Si të ishte e mundur? E, pra, mister. Një nga misteret e Shën Mëhillit. Por besimtarëve nuk u ndodh kështu. Ata shohin. Provoje ta gjejmë një besimtar. I tregova se kisha ardhur në kohën kur stërvitesha në njohjen e guximshme të imtësive të panumërta të tregimeve e gojëdhënave të njerëzve. Me Mim Kumatin. Ai shihte dhe prekte gjithçka. E kishim dhe sekretar partie të teatrit. Mimi bënte numra të rrezikshëm, ndonëse i sëmurë nga zemra, por bari i helmët i nepërkës e kishte shpëtuar nga plasja e saj. Mimit ia afronte duart ikona. Mimi shikonte punë e madhe edhe nga dritarja frëngji, nga jashtë brenda, merr vesh? E pra, punë besimi. Dhe kjo nuk është pak. Mendo çfarë shqise të tepërt duhet të kesh. Ke më nga këto në Shën Mëhill? Me kaq s’fiton dot…

I thashë papritur që të gjente Tabien e Kalasë. I hodhi sytë lart dhe e vuri dorën strehë. Dielli i prillit, ndonëse ishte pak freskët, e digjte shkëmbin dhe mjegulla e çuditshme e tij krijonte një vello të mrekullueshme e të paparë, saqë askush nuk e besonte dot. Ke pikturuar ndonjëherë pas një nape të tillë të lehtë e flurore? E ke shikuar ndonjë vajzë që rri pas një kremi të magjishëm që të zbulon shtatëdhjetë për qind të dritës, brenda një misteri kaq xiglues? Mos thuaj jo. Ja, hidhi sytë sërish. Një zë i thellë, sikur shkapetej nga toka u dëgjua si pëshpërimë e thellë burri që merr frymë me zor, me shpatulla, thellë. «Çekbení!» Ç’është kjo? Duhet ta dish. Këtë e shkruan edhe Evlia Çelebiu i famshëm turk, udhëtari që ua zbuloi këto thesare njerëzimit, duke i parë si një besimtar tjetër lloj. «Çekbenííííí!» Miku im zuri veshët me duar. Shaka e rëndë kjo. Por asgjë nuk bëhej për shaka. Të më besonte. Ato s’ishin zërat e regjistruar të aktorëve më të mirë anglezë për anglishten e tij! Jo. Ato ishin shpirt i dëshirës dhe shpirt i vrarë. Sikur të thoshin se ishte shpirti i Mona Liza Xhokondës të Leonardo Da Vincit, që rënkonte, të gjithë do ta besonin. Sepse Xhokonda tashmë është një figurë botërore. Njëlloj sikur t’i ngjitnin një gjë të pamundshme Mesit dhe njerëzit me siguri do të tundnin kokën, edhe pse s’e dinin atë që mund të kishte ndodhur apo jo! Ç’të thuash! Por ama gdhend fjalët në shkëmb po deshe që në një masiv në Valamarë pikon qumësht, këtë s’ta beson kush! Por atje, ndarë nga Guri i Kamjes barinjtë freskohen nga pika e qumështit. Se qumështi nga bari bëhet dhe rrënjët e qumështoreve fryjnë gjinjtë e malit dhe ky kullon qumësht në guvat e Gurit të Topit, në shpellat e Kamjes dhe në gjinjtë e plotë të Valamarës. Kur fjeta një natë në Valamarën e Istrias m’u kujtuan pikat e qumështit të Valamarës sonë… Ej, mos më thuaj se ka edhe qumësht ky shkëmb që mban në gji këtë kishë? Po, i thashë, por vetëm tani në prill. Veçse duhet të jesh i guximshëm, të ngjitesh në gurë të thepisur për të pikasur qumështore. Dikur, ama dikur, gjeje edhe dhi që flinin aty, bashkë me nepërkat e dhisë, se nuk bënin dot pa njëra tjetrën. I dashur ciceron (unë ciceron?!) pse më the të vështroja Tabien? S’ka nevojë ta them unë. A nuk e sheh që ka një kënd të thyer midis Tabies dhe Shën Mëhillit? Po. Atëherë, mendo sa e bukur do të ishte një ngjitje me ashensor këtu! Perlë. Ti as me mend nuk e merr se çfarë humbasim. Kemi 25 vjet apo 26 nuk e di mirë, që bërtasim e themi se duhen projekte. Po projektet i ha lubia atje në kryeministri, apo në ministri, se nuk mendon për një ashensor, por më së pari për një PPP me ishullin e Piratëve, që do ta ndërtokan kinezët. Na ndërtuan njëherë e një kohë kombinatin tonë për të veshur të paveshurit e botës, madje edhe marksistë-leninistët e zgjuar tek Zoti, kurse tani do ta bëjnë me Ishull! Perëndi e madhe, më gjej vend të futem. E more vesh edhe këtë? Tani do futemi sërish në kishë. Do të dëgjojmë fjalë të vjetra dhe organo. Si? Edhe këto do t’i kemi? Bukur. S’paska më bukur. Qenka si Notrë Damë e Parisit me Kurrizon dhe Esmeraldën. Më keq, i thashë. Por kjo ndodh në pak ditë. Duhet të jesh këtu një javë para Pashkës. Ku e di kisha se kur vjen Pashka? Gjëra të mësuara, Zot. S’ka si shpjegohen ndryshe. Pse, e gjithë toka e Shën Mëhillit kështu qenka? Po a ka mundësi që kjo të mbahet në këmbë nga kureshtja e njerëzve? Po tallesh më duket. Jo, vetë ishe i pranishëm, nuk të dolën ato që të thashë? Po, vërtet. E pra. E fshehta është te besimi. Këtu, i dashur njeri i zakonshëm, bëhet diferencimi i madh: si asnjë dëshmi tjetër që ndodhet në Shën Mëhill, duhet edhe kjo pamundësi: as zërat, as ikonat, as muret, dhe… as besimi nuk mbrohen me xham. Me xham të thjeshtë, nga ai i thyeshmi, ku depërton drita e fshehtë. Se tani njeriu është zhvilluar shumë, bën edhe lojë me drita, apo jo?…

Mijëra drita e godasin natën Shën Mëhillin dhe ai duket i ngjyruar si i fshehur në ylber. Sa dashuri dinë të falin ata që i besojnë dritës. Por… e dini se Shën Mëhilli u fshihet dritave vetvetiu. Është një nga magjitë e tij të mrekullueshme. Nuk i fik kush dritat, jo. Kjo është lojë kalamajsh dhe as që ngjan me fantazinë e njeriut. Është thjesht dritë dhe kjo po aq thjesht humbet. E bën të mundur ndoshta Shën Mëhilli. Më thoshte dikur kryetari i bashkisë së këtij qyteti se nuk mjafton buxheti i bashkisë për të ndriçuar Beratin, lagjet muze të mbrojtura nga UNESCO. Mirëpo nuk ma zuri ngoje që Shën Mëhilli ia kursente lekët Bashkisë. Edhe kjo çudi ngjante. Por kjo s’kishte të bënte me misteret e tij. Të tjera ishin ato. E merr me mend, i thashë piktorit, mikut tim, se si mund të ngjiteshim pa ashensor në Tabie. Do të dilte shkumë, edhe pse e merr me mend se kjo do të ishte më e bukura. Këtu, në këta shkëmbinj deri vonë nga fundi i viteve gjashtëdhjetë ka rrojtur, në sheshet e braktisura të Shën Mëhillit, Memeci i Dines, ai që i fuste tmerrin Beratit, kur i shkrepte të dilte rrugëve (qejfi i tij ditët e Pazarit!) teksa ndërsente dyzet langonjtë e tij, me hejbet varur në krahë dhe rrobat copë e trokë, leshra lëshuar, zgjyrë e gjallë, që ulërinte me «aaaaa!» dhe «iiiii!»-të e tij të llahtarshme. Ndoshta, për t’u mbrojtur ndryshe, Shën Mëhilli i madhërishëm mori masa urgjente dhe u dha dritë ca gjërave që ne na duken mistike. Duheshin mbrojtur ikonat, muret, drita. Provo të ecësh mbi pllakat e gurta të Shën Mëhillit dhe të ndihesh ngushtë, sepse trupi yt nuk peshon fare, edhe pse je i mbështetur mirë mbi tokë. Mund të jesh, madje edhe peshë e rëndë si puna ime, dhe prapë nuk peshon. Para këtij ligji kozmik, s’qenka gjë edhe obeziteti. Ku m’i gjen më operacionet për të hequr dhjamin. Ta heq fët Shën Mëhilli…

Kështu, miku im, ne mund të ngjiteshim edhe me shkallë të rregulluara bukur, rrethuar me drita anash, drejt Tabies, prej kësaj foleje të Zotit të plotfuqishëm. Dhe do ta meritonim. Turistët, sigurisht, këtë do ta pëlqenin shumë. Dhe kjo do të donte më tepër besim dhe jo aq pará sa do të donte ashensori me kënd të thyer deri në Tabie. E ç’duhet Ishulli i Piratëve para kësaj vepre të madhe? Sepse koha është e vyer. Kush ka nge le t’u bjerë shkallëve, kurse të tjerët do ta mbajnë frymën në Tabie, si për ta përshëndetur edhe njëherë Shën Mëhillin tonë të madh. Ti si thua? E bëjmë ne ashensorin? Pse jo. Do të fitonim shumë. Rrethuar me xham me dritë diellore dhe pse jo edhe fotografike. Do të jetë më e shikuara, nuk e fsheh. Sigurisht aty do të thuret një enigmë tjetër, ashtu si më thoshte Mim Kumati i ndjerë se Shën Mëhillin nuk e lag as shiu. E provova në kurrizin tim dhe u bëra qull. Ama Mimi nuk ishte lagur. Me mua ndenji. Çudi për të luajtur mendsh. Mirë që ditën e atij fundprilli nuk ra shi se të dy me mikun tim piktor do të ishim bërë si rosat në pellg dhe ndoshta do ta paguanim shtrenjtë këtë bukuri të allasojtë në Shën Mëhillin e ajgëtuar nga të fshehtat. Por, sidoqoftë, moslagien e Mim Kumatit s’mund ta harroj kurrë. Të dy nën shi, të dy ndryshe: ai me teserën e PPSH në gji dhe unë pa të? Mos vallë e kishte fajin tesera? E di që s’do ta zbërthente dot njeri këtë mister. Se askush s’mund ta kishte vullnetin e këtij Shenjti të tjetërfartë nga bota!

Ndoshta dikur, në dritën e fuqishme të yjeve të shuar (se drita e tyre udhëton, paçka se ata janë shuar me kohë, pse jo edhe mijëra vjet më parë) do të zbërthehet enigma e vërtetë e Shën Mëhillit, që këdo e tërheq me pamjen nga jashtë aq fine dhe me një elegancë të paparë, saqë të fshihet pas një nuri të pathënë ndonjëherë për t’u përmbytur nga blicet dhe dashuria e pafund e njerëzve. Po unë sidoqoftë, mikut tim Roland Gjozës, shkrimtarit që shkruan nën dritën e një tjetër magjie, pafundësisht i dashuruar me zemrën njerëzore, në Nju Jorkun e largët, do t’i thosha që një ditë të bekuar ne do ta ruanim për të qenë bashkë e për të përjetuar magjitë e Shën Mëhillit. Por ai është besimtar dhe unë sërish do ta pësoj. Do të jetë përsëri e bukur. E pashë në sy piktorin. U ngrysëm këtu, i thashë. Do ta pimë verën? Ndërkaq ai u përpoq të rimonte diçka që ngjante me jelekun e vajzës së vogël e të rritur brenda natës së prillit: Shën Mëhill o i uruar, iu thefshin duart kush të ka ndërtuar… Qesha. Po të ishte këtu Faslli Haliti do të jepte një flakërimë që ta mbaje mend e do të thoshte: Pse kështu vargëzohet o trupeshk?! Sidoqoftë ne drekën e hëngrëm në darkë, por ama, basti bast, verën plus e piva vetëm unë!…

Tiranë, më 03.05.2016

Pse Dashuria eshte irracionale

May 4, 2016 by dgreca

MENCURIA E MARTESES DHE KUNDER NATYRES – Michel Foucault/

Nga Blerta Haxhiaj/

Të jesh i lirë në marrëdhënie më kënaqësinë ishtë të jesh i lirë nga autoriteti i tyre dhe jo të jesh skllav i tyre, si një determinizën natyror, si tabu kultorore ka një domethënie religjioze dhe kritikat janë të drejtuara direkt nga abuzimi i të ngrënit, të pijes, ushtrimi dhe aktiviteti seksual të cilat kanë një përceptim dhe paralajmërues si këshilltare e shëndetit të shpirtit. Një pasazh nga “Memorabilia” tregon një përceptim të qartë të një dietë dhe praktikimi në marrëdhenie me vetëvetën, Michel Foucault nuk e anashkalon problematikën e Aristotelit që përshkruhen nga parimet kualitative në psikologji “(femrat në përgjithësi janë të ftohta dhe të lagështa ndërkohë që meshkujt janë të ngrohtë dhe të thatë)” ( Michel Foucault “The Use of Pleasure – Volume 2 of The History of Sexuality fq-118) raporti i stinëve interferon këtu në marrëdheniet seksuale e cila nuk është e njëjtë për të dy gjinitë në interkursin seksual ku femrat janë më të prirura në stinën e verës ndërsa meshkujt ndihen me të fortë në stinën e dimrit.

Tërë kjo kjo është në regjimin e përdorimit të kënaqësisë, këshillat e përceptohet për një ekonomi të ndërtuar mirë, dhe paralajmërimet të rekomanduara më çështjet e moshës së prindërve të ardhshëm, duke u dakorduar me Platonin në rastin e vajzave mosha për martesë është mes gjashtëmbëdhjetë dhe njëzetetetë, që më pasazhet e Aristotelit femijët duhen të ngjizen në moshën e duhur pikërisht atëherë kur prindërit arrijnë moshën e caktuar për prokeacion, një praktikum në shoqërinë shqiptare konkordon me martesat po në këtë moshë. Në botën e ‘mishit’ duhet të sundojë një domosdoshmëri për të justifikuar aktin seksual, e cila përformohet me një qëllim të caktuar në mendje, pra prokreacion.

Dashuria eshte irracionale per faktin sepse ne iracionalitet nuk ka aracionalitet por iracionalitet sepse sado metafizike, e bukur dhe sublime në të çdo gje eshte e lejuar.

Krijuesi i “Timaeus” thotë se fara është e krijuar për njerëzit pas trupit dhe shpirtit, të vdekjes dhe pavdekësisë që sipas pasazhit “diku rreth pjesës kraniale, qëndron shpirti i pavdekshëm” – “prandaj burimi i jetës së trupit është i rrethuar nga vete trupi dhe futë farën për të krijuar shpirtin e vdekshëm”, ku gjatë venave dorsale lëngu fluid është i mbyllur dhe qarkullon mbrenda trupit deri sa arrin në organin përkatës për të dhuruar këtë shpirt të vdekshëm, prandaj puthja dhe shikimi këto dy pjesë të trupit luajnë një rol të rëndësishëm, qëniet jetësore dhe ofensivat e tyrë kanë të njejta parimë të jetë duke notuar në këto pasazhe “mes pushtetit për të krijuar dhe aftësisë për të vazhduar eksiztencën” Sa më afër pushtetit aq më afër vdekjes, ku madhësia seksuale mund të të udheheqë drejt vdekjes.

Triada Hegeliane e sqaron shumë mirë ketë lloj relacioni me formulen e shkruan në mënyrë shumë të thjeshtë ‘jeta, vdekja, fëmijët’ me fëmijët vazhdon ekzistenca pas vdekjes të cilin Freud-i aktin e skemes së ejakullacionit e shpjegon si një ankth neurotik duke u tërhequr përpara se të kompletohet akti në tërësi. “Prandaj, çdo i dashuruar, pas plotësimit përfundimtar të ‘ veprës së madhe, zhgënjehet mbasi i zhduket iluzioni, me anë të të cilit individi ishtë bërë lodër e species.” Platoni thotë shumë drejtë: ‘voluptas omnium maxime vaniloqua’ (ARTHUR SCHOPENHAUER “METAFIZIKA E DASHURISE” ‘S’ka gjë më boshe se epshi’)

Dashuria perendimore eshte nje zhvendosje e realiteteve kozmike, nje mekanizem mbrojtes qe racionalizon forcat e papermbajtura dhe te papermbajteshme. Ashtu siç do fe, ajo eshte nje mjet qe na mundeson te mbajme nen kontroll friken tone te lashte” ( Paglia Camille “PERSONAE SEKSUALE-Arti dhe Dekadenca nga Nefertiti tek Emily Dickinson” fq-28) Ars erotica në doktrinën kristianë lidhet me doktrinim të problematikës se efektet e kontrollit, aktet e terminuara, mosha e martesës, por mund të gjejmë edhe dhunën e aktit, të keqën që ofron ajo, vendin ku mund të luajmë më vdekjen.

Në pastoralen kristiane ishin të vendosura rregullat e ekonomisë më një renditje në doktrinën e martesës e cila ishte të jepte një fund prokreativ, sigurimin e mbijetesës se njerëzve të Zotit, legjitimimin e aktit seksual, duke i shpëtuar vdekjes ku në kodifikimin e aktit juridiko-moral momente dhe qëllimet ishin të legjitimojnë këto vlera duke mbajtur mbi supe barrën e vlerave negative në martesën legjitime të vetëkontrollimit të vetëvetës.

Doktrina kristiane në fakt është e hapur ndaj këtyre diskusioneve që ka një numër të ndryshëm variantësh jetësorë sepse bashkëshorti mban legjitimitetin e pasardhësve legjitimë dhe bashkëshorti ka një sërë detyrimesh ndaj bashkëshortës së tijm që tingëllon shumë e çuditshme në ditët e sotme, por është e obligueshme të respektosh nje grua të martuar apo jo (vajzat nën kontrollin prinëror) sepse janë nën autoritetin e dikujt tjetër, mirepo natyra permes shkaterrimit dhe dhunes krijon, kjo te kujton formulen ekonomike mahnitese te aparatit ekonomik me te fuqishem e cila eshte Lufta – arti eshte arma me efekshtme kunder natyres sepse e skalon apo gdhend natyren natyra e rrenjos tek te gjithe ne, por qe qyteterimi eshte ngritur ne kembe ta frenoje.

Por sidoqoftë një grua i përket burrit, mes burrit dhe gruas nuk tjeter funksion përveç kalkulim që formon dy familje, dy strategji, më qëllimin e lindjes legjitime, burri duke qënë kryetari i familjes me autoritet duke ushtruar pushtet për të praktikuar ligjet e shtëpisë ku sjellja e mirë e burrit ishtë rregullisht e kombinuar me refleksionin e mirëmbajtjes së shtepisë. Për burrin që të ketë marrëdhenie seksuale vetem me gruan është mënyra më e mirë për të ushtruar pushtetin, ndërsa për gruan që ka marrëdhënie veç më burrin është fakti që është nën pushtetin e tij, me tendencen të defionojë martesën jo vetëm si një vend me privilegje por ndoshta edhe më parimin e moralitetit të marrëdhënies seksuale. Foucault shpjegon se jeta seksuale mes burrit dhe gruas (legjitimuar) ne pastoralen katolike shfaqet hapur kodifikohet: “Virtyti i gruas konstituohet në nënshtrimin korrelativ të sjelljes ndërsa vështërsia e burrit ishtë se si pjesë e etikës të vetëkontrollimit, dominimit të kënaqësisë” ( Michel Foucault “ The Use of Pleasure – Volume 2 of The History of Sexuality fq – 184)

Në kulturën europianë në kodifikimin e saj vajzat apo gratë e martuara, me konduktin e tyre, hijeshinë, ndjenjat shndërrohen në një çështje shumë e diskutuar, arti i ri për ti joshur ato, me çfarë rëndësie bëhët apo shndërrohet problemi i joshjes me vendin që kanë ato në shoqëri apo në familje, lidhjet e ndaluara, marrëdhëniet jashtë martesore eksperiencat e tyre behen tema të reflektimit dhe dijes analizave dhe përshkrimeve e cila në epokën klasikë në Greqinë antike me shumë ishin të shqetësur rreth dashurisë ndaj djemve, nderi i tyre, natyra e dashurisë ndaj tyrë të cilën pranohet si dashuri legjitime e cila ka një burim të rëndësishëm për pederasllekun të mbërthyer në të. Strukura e biseksuale e dëshirës dhe biseksualiteti është një vëndim i lirë mës dy gjinive, prandaj lejimi apo moslejimi do të ishtë inadeguate në llogari të fenomenit që do të trajtojmë, të dashurosh djemtë ishtë një praktikë (në anikitetin grek) e lirë në kuptimin se ishte e pranuar nga opinioni dhe lejuar nga ligjet, është konsideruar solide në institucione (ushtarake, edukuese) dhe çuditërisht e mbrojtur nga fuqitë hyjnore, greket e kane zbuluar dhe paraqitur ate ne artine tyre “pedereastia greke nderonte manjetizmin erotik te djemve adoleshente ne menyre kaq te dukshme sa qe, po te ishte sot, do te denohej me ligj (Paglia Camille“PERSONAE SEKSUALE-Arti dhe Dekadenca nga Nefertiti tek Emily Dickinson”fq-170 ) dhe e papranueshme nga na morale –etike-ekzistenciale.

Diskursi aktiv mbi këtë çështje është konsideruar si një praktikë e lirë e cila ndryshon mënyrën e shprehjes së vetëvetës në këtë mënyrë të këtij stilizimi e cila si shqetësim teorik dhe moral nuk ishte e ndaluar, këto pasazhe mbi këtë natyrë të dashurisë direkt lidhen me nderin e djemve si justifikim për të cilin këto deklarohen shumë më vonë për natyrën e dashurisë së tyre. Me kompleksitetin e kësaj problematike sic shprehen filozofët grekë ‘subjekti i dashurisë’ është një subjekt i veçantë i dashurisë, se pse Erosi ka gjuajtur shigjetat e tij drejt gjinive me seks të njëjtë, por që e rëndësishme në një aspekt ka qënë edhe diferenca e moshës mes të dy meshkujve të cilën e tërë kjo është një lojë sociale. “Në rend për ti dhënë marredhënies së tyre një formë të bukur është ajo që e quajnë estetikë dhe vlerësim moral” prandaj këto praktika janë zhvilluar në ‘heshtje’ një relacion i pranuar totalisht por në heshtje, këto shqetësime bëjnë të qartë se kënaqësia e ralacionit mes burrit dhe adoleshentit konstituonte një fakt të rëndësishëm në shoqëri, një rrafsh shumë i ndjeshëm ku dy pjesëmarresit kanë një kondukt bilateral, sepse në çdo mashkull ka një pjesë femërore dhe në çdo femër ka nje pjesë mashkullore. Autori (Michel Foucault) thotë Erosi nuk ka qënë dosdoshmërisht ‘homoseksual’ apo ‘biseksual’, një mënyrë partikulare e moderimit të kësaj forme të erotikës, parimi i rregullimit të sjelljes ishtë norma e rregullave me vetëvetën, në natyrën e joshjes drejt të së njëjtës gjini, elementi i përbashkët që i bashkon ata, nderi i djemve në antikitetin grek është analog me nderin e vajzave në kulturën europiane në martësën e tyre të ardhshme, është në lidhje më statusin e tyre të cilin djemtë në antikitet e ruanin, duke marrë polaritetin e cila i kundërvihet dhe aktivitetit dhe pasivitetit thjeshtë duke luajtur rolin sunduesi – i sunduari, individi i cili dominohet dhe dominon, që tek Hegel është formula e padronit dhe shërbyesit, padroni bëhet shërbyes i shërbyesit dhe shërbyesi bëhet padron i padronit.

Atë që quhet antinomia e djaloshit në pasazhet e teksteve e shpjegojnë që ai i cili luan rolin e subordinuarit nuk mund të bëhet dominant në jetën civile dhe aktivitetit politik, meshkujt e rinj të cilët shndërrohen në objekte të kënaqësisë si objekt legjitimi dhe të ndershëm nga ligjet ishin të pranuar por për përgatitjen e tij për burrërinë nuk duhet që të identifikohet me atë rol, djali i bukur eshte androgjin ku Paglia nuk i permbahet racionales shoqerore “ Per mua, paresore eshte estetika. Largimi i athinasve nga grate dhe te shkuarit me djem ishte nje akt i shkelqyer konceptualizmi. I padrejte dhe ne analize te fundit vetedemtues, ky akt ishte gjithesesi nje levizje e qenesishme drejt formimit te kultures dhe identiteti perendimor. Djali i bukur grek, siç vura ne dukje me siper, eshte nje prej personae seksuale te medha te Perendimit.”(Paglia Camille“PERSONAE SEKSUALE-Arti dhe Dekadenca nga Nefertiti tek Emily Dickinson”fq-170)

Arti i erotikës në mënyrë të veçantë do të trajtohet në kontekstin e etikës së kënaqësisë si problematizim e aktivitetit seksual sidomos të atyrë të djemve, në lidhje me të vertetën, si një moderim i veçante në refleksionin grek që kjo mund të konstituohet në një pikë të rëndësishme e cila pyet një elaborim të sjelljes dhe stilizimit të përdorimit të kënaqësisë, por duke u sjellur rreth kësaj mes përdorimit të kënaqësisë dhe aksesit dejt të së vërtetës është zhvilluar nën një forme të kujdesit rreth natyrës së dashurisë se vertetë. Aksesi drejtë të së vertetës dhe ashpërsisë së seksualitetit është zhvilluar nga grekët në bazë të dashurisë se djemve, në “Simpozium” paraqitet biseksioni e njeriut të parë i ndarë në dy pjesë (mashkull dhe femër) të dy pjesët të të njejtit seks, një andrologji, dhe ngrihet pyetja e natyrës së dashurisë që ironikisht vendoset në gojen e Aristofanit, një kundërshtar i vjetër i Sokratit, në pasazhet e Platonit, që të ndarë në botë larg njëri-tjetrit duke kërkuar në mënyrë të dëshpëruar pjesën e humbur për tu bërë sërisht një me të, natyra e dashurisë se djaloshit për mashkullin është gjysma e mashkullit si qënie, ai do të marrë kënaqësi dhe ngjitet anash mashkullit duke u bërë njësh me mashkullin.

Në “Simpozium” dhe “Memorabilia” Xenofoni paraqet Sokratin i cili paraqet një linjë të ndarë mes dashurise se trupit dhe shpirtit, duke likuiduar dashurinë e trupit dhe duke bërë dashurinë e shpirtit si dashurinë e vërtetë, parimin i cili jep vlera çdo relacioni më terme pozitive ku çdo element duhet të bazohet mbi socializimin, shoqërinë, një shqetësim ontologjik dhe deontologji, e cila sillet rreth delimitimin se ku duhet të jetë dhe ku nuk duhet të jetë, dashuri e mire dashuri e keqe që konsiston në një lojë reciproke, “Për Platoni dashuria eshtë lidhja me të vertetën” nëse Erosi është lidhja më të vërtetën, të dy dashuruarit mund të bashkohen vetëm nëse ata lëvizin në të njëjtin drejtim të dashurisë. Lidhja mes së vërtetës dhe dashurisë të erotikës platonike është çështje shumë themelore, të njihet natyra e dashurisë së vertetë e cila e përkufizon atë.

Ne kulturën greke dhe në relacion me dashurinë e djemve ështe një nga elementet e etikës seksuale duke aplikuar parimet si atë te simetrisë dhe reciprocitetit në një lidhje dashurore, purifikimi i dashurisë në të vërtetën e saj, ku një pikë e rëndësishme sjell një ambjet të çuditshëm për sa i përket dashurisë së djemve për të pranuar realitetin e tyre, pse të mbjellësh farën në një arë që është sterile, kur je i përceptuar për të prokrijuar, por përsëri zgjedhja jote është për një dashuri që të drejton në apori duke të të lidhur me të verteten, një asketizën tregon pikërsht stilizimin me dashurinë e djemve duke valorizuar vatrën e kësaj dashurie duke organizuar nje etikë të estetikës së vetëvetes. DEONTOLOGJI. “Homoseksualiteti mashkullor mund te jete perpjekja me e guximshme per t’i shpetuar femme fatale dhe per ta mposhtur natyren. Duke u larguar nga meduza nene, qofte me nderim apo urrejtje per te, homoseksualiteti mashkull behet nje nga farketaret e medhenjt te absolutizmit te identitetit perendimor. Por, sigurisht natyra fiton, siç ka fituar ngahere, duke e paguar me semundje çmimin e shthurjes seksuale”

Duke përdorur në mënyrë të drejtë kënaqësisë, e gjejme si të ushqimi, te trupi por edhe të dashuria, loja mizore e Erosit dhe Afërditës lidhën me të vertetën që nga dy vlera të vertëtësisë ose pohojmë ose mohojmë, Foucault përmes pasazheve të autoreve greke antike në “Përdorimi i Kënaqësisë” jep një pasazh të rëndësishem dashuria lidhet me të vertetën. Ndërsa kodi i pastorales katolike ka huazuar shumë mirë vetëm vlerën e marteses dhe virgjinitetin duke ushtruar mbi të tjerat një terror dhune të gjuhës por jo të praktikimit sepse e vetmja që mund të mbijetojë është lidhja me të vërtetën që do të pasojë me rrëfimin duke krijuar diskursit që grekët e kanë trajtuar shumë me afinitet dhe shndërrohet në shkence seksuale.

Merrni po te mundeni me vete edhe Xhani de Biazin!

May 4, 2016 by dgreca

Nga Enver Bytyci /

Tirane 3 Maj 2016- Sot eshte nje dite historike. Kosova fitoi legjitimitet nderkombetar ne sportin me te rendesishem, ne futboll. U be anetare e FIFA-s. Perseri nje britanik u be avokati i saj, pa ndihmen e ekspertizen e te cilit nuk kishte shans. Nga ana tjeter, ne vazhdojme te mburremi me “forcat tona”. Ne kemi dhe patem vetem nje te drejte, te qajme nga gezimi, por jo te mburremi. Tani Kosova ka vetem nje detyre: T’i mbledhe djemte e saj e te krijoje ekipin e sfides e te fitores. T’i munde ne fushen kundershtare e te veten te gjitha ekipet, sidomos ato te Spanjes, Greqise, Qipros, Rumanise e Sllovakise. Pse jo dhe ekipet e Serbise e te Rusise. Atehere do ia vlente mburrja. Kjo do t’i jepte Kosoves legjitimitetin e plote nderkombetar. Kjo do ta sfidonte gjithashtu politiken e korruptuar. Por qe djemte e Kosoves te mblidhen nga ana e anes, duhet te kapercejne presionin e Shqiperise per te krijuar nje kombetare te perbashket. Duhet te kapercejne presionin e Zvicres, apo ku di une tjeter. Kombetarja e Kosoves eshte e duhet te jete me e mira ne Europe e ne bote. Kjo nuk eshte deshire, eshte mision. Nje mision qe i kalon emocionet e Kuq e Zinjve. Kush do t’ i mbaje bashke dy kombetaret, ben loje politike, prandaj nuk ka qellim qe me vendimin e sotem te realizohet nje mision. Prandaj i bej thirrje te gjithe djemve futbolliste te Kosoves, kudo qe jane neper bote a ne Shqiperi: Te bashkohen ne Prishtine e ta bejne Kosoven qendren e vemendjes futbollistike ne kontinent. Ju i keni te gjitha mundesite. Shansi sot erdhi ne duart tuaja. Mos e leshoni nga dora! Merrni po te mundeni me vete edhe Xhani de Biazin!