By Prof. Mhill Marku/
We cannot speak of any facet of Albanian history where the Albanian Catholic clergy did not play a significant role. Among them, the Franciscans, without any shadow of doubt, were loved and respected by all the Albanians, no matter what creed they professed. A Muslim lawyer, Muzafer Pipa, with full knowledge of the consequences, took upon himself the grave responsilbility of expressing his indignation and that of the Albanians in general at the Red Tribunal of Shkoder when the Franciscan Fathers were being judged and condemned to death on Moscow’s orders in 1946. He was barbarously beaten to death.
Among the Franciscans condemned to shot was Father Anton Harapi, a man who had dedicated his whole life to the spiritual needs of the people, the education of youth and the Fatherland. Father Anton Harapi was born in Shiroke on 5 January 1888. He received his elementary and secondary education at the Franciscan school in Shkoder and studied theology in Tyrol, Austria.
In 1910 we find Father Harapi a teacher in the schools where he had been a student a few years before. But soon Shkoder becomes front page news all over the world with its heroic resistance to the six month siege by the Montenegrins (October 1912- April 1913), On that occasion the Franciscan Fathers gained the love, admiration and respect of the population of Shkoder by feeding the hungry, caring for the sick and wounded and burying the dead without any distinction of religious affiliation or social position.
In the spring of 1916, Dukagjin was afflicted by cholera and people were dying by the hundreds without knowing what had hit them. Father Harapi rushed to Theth and began to visit the families afflicted by the dreadful disease, burying the dead and explaining to the mountaineers how to fight it. He made eight to ten hour trips on foot to visit the families afflicted by cholera. Whole villages had closed themselves in their houses, terrorized, keeping their dead inside waiting for their inevitable destiny.
My grandmother told me: “People would fall down on the streets, in the fields, in the homes remain there and nobody dared to help them, because of the fear of catching the disease. We are shut in with your grandfather dead on the floor covered by a blanket, when one day we heard a voice outside, ‘Is anybody in this house?”
I answered back, “Don’t come in, we are all dying. At once the door that had remained ajar was opened and Father Harapi entered shouting, ‘Open the windows, let the sun and the rain come in! Stand up if you can!’ We stood up, my grandmother said, and to our own surprise we were almost starved, but we did not have cholera or anything else. Father Harapi helped us dig a grave in the orchard and told us to use a lot of hot water and burn grandfather’s clothes.”
This had happened to many families in the mountain villages and all would have died were it not for the courageous and humanitarian work of the humble follower of Saint Francis.
In 1918, we find Father Harapi in Grude caring for the souls and life of the mountaineers. Father Harapi has left us a document of this period which is the best description of the life thought of the Northern Mountaineers of Albania. Here in this book, “Andrra e Pretashit” (Pretashi’s Dream), (published posthumously by one of Harapi’s most remarkable students, Father Danjel Gjecaj), the real figure of the Albanian Franciscan priest, intelligent, dedicated to religion and Fatherland, philosopher, deeply involved in the national, local and individual problems of the people, comes out. This was the time when the existence of Albania was being challenged by her neighbors and the mountaineers as they had done for centuries, rose up to arms to protect their God given rights. Father Harapi was right there with them sharing difficulties and helping them in anyway he could.
In June 1924, we find Father Harapi, and many other Franciscans on the side of Fan S. Noli’s democratic government.
“These were times that we thought the Albanians had turned their backs to the Orient were looking westward towards progress and democracy,” Father Harapi would say later.
But Harapi’s mission as a priest, educator, lecturer, writer, orator of great power went on undiminished. His primary aim was the brotherhood among all the Albanians and the education of the young generations of Albanians. Those who had a good fortune of having him as a teacher, those who heard his sermons from the pulpit, those who heard him speak in the square of the cities of Albania know that his aims were to elevate the Albanians, to spur them to greater deeds and wider avenues of progress.
When chaos and complete anarchy had taken over in Albania, when the perennial enemies of the Albanians, -the slavs-had found Albanians who would kill their brothers and would deliver Albania to an alien ideology, answering the call of the majority of the Albanians together with Lef Nosi, Father Harapi tries to stop the fratricidal war, tries to bring order to chaos, tries to keep together all the Albanians, but unfortunately colossal giants were fighting and the rights of small nation like Albania were not respected and communism triumphed in the land of Skanderbeg.
The enemies of Fatherland arrest him with other prominent Albanians. In Tirana, directed by the Slavs, the communists condemn Father Harapi to be shot as a traitor (sic).
His last words at the Red tribunal were: “If to obey the laws of God and Fatherland, if to educate the youth and the people and spur them toward the high ideals of Truth and Good, if to suffer for the people and with the people and fight for the Faith and the Fatherland is considered weakness and treason, then, not only myself but all the Albanian Franciscans deserve the great honor of being shot. Here, Father Harapi was not speaking to the Red tribunal, but to the Albanian people and posterity.
On February 14, 1946, during the night, Father Anton Harapi was taken from the prison and shot. His life and deeds, in the best tradition of the Albanian Franciscans, will remain as an example of unselfish service to his fellow men, and to the Fatherland. The murderers, who buried him in an unmarked grave, as a mockery related later that Father Harapi blessed them and forgave them for shooting him.
We who knew him and loved him remember him today on the Twentieth Anniversary of his death with a prayer and a wish that his ideals of justice and truth return again in our land, so that the Albanians may live and prosper without fear and enjoy, the fruits of freedom in a land of happiness like the one Father Harapi had envisioned.(Gjeke Gjonlekaj:Ky shkrim i mrekullueshëm anglisht i Profesor Mhill Markut ishte botuar në gazetën Dielli me 16 Mars të vitit 1966 me rastin e 20 vjetorit të pushkatimit të At. Anton Harapit.)
BALLIST MORINA DUHET SI KULT, NË BURG APO NË RRUGË?!
Nga Ramiz LUSHAJ/
1.Çështja e parë: ne jemi një “popull i armatosur”. Deri diku një “shoqëri e militarizuar”. Jo vetëm Ismail Morina është i tillë, me hekura e pas hekurave. Me Rebelimin e Vitit të Mbrapshtë ‘97 u thyen deponitë e armatimit. Në duar e shtëpi të shqiptarëve pati ma shumë armë se banorë. E, pra, Ismail Morina nuk është rasti i parë e as i fundit i “armëmbajtjes pa leje”. E, në koft se ligji është për të gjithë atëherit i bie për me u fut nën akuzë të tillë tek e pakta mbi 100 mijë shqiptarë vetëm në Qarkun e Tiranës. E në krejt Shqipërinë shifra është alarmante. Njësoj dhe në Kosovën e tij/tonë fqinjë, pasi ky Ismaili është nga Kukësi, nga Morini afër kufinit me Kosovën. A thue ky Ismail Morina po dënohet “në emër të Ligjit” për të gjithë thyesit e Ligjit të Armëmbajtjes pa leje në Tiranë e krejt Shqipërinë?!
Unë nuk e njoh Ligjin për Armëmbajtjen pa Leje. Ndoshta do të ishte ligji i botuar broshurë e shpërndarë në mijëra kopje anekand Shqipërisë e publikue me mijëra herë në televizione. Kjo është një mangësi e kohës për “popullin e armatosur” në “shtetin e çarmatosur”! Ka ndryshime Ligji më 2015 po ma herët, më duket se armëmbajtja pa leje dënohej nga gjobë deri në 7 vjet, çka lenë hapësira jo vetëm juridike për një rast të tillë.
Shqipëria nuk ka ritmikë në ndjekjen e zbatimit të Ligjit për Armëmbajtje pa leje. Nga një studim i Shoqatës së Prokurorëve të Shqipërisë (qershor, 2014) del se për këtë akuzë janë dënue penalisht me burg 3 persona në vitin 2011, 4 persona në vitin 2012 dhe 22 persona në vitin 2013. Nuk dijmë shifrat për 2014-tën, jo ma për 2015-tën. Po do të thonim dhe këtë tjetrën: në vitin 2013 u paraqiten 61 kërkesa penale për veprën e armëmbajtjes pa leje, ku 42 u arrestuan me burg si Ismail Morina, ndërsa të tjerët me arrest shtëpie apo detyrim paraqitje. E një person i dënuar në mungesë. Faktikisht masën e dënimit nga të gjithë këta e morën vetëm 22 persona, nga të cilët 19 janë dënuar, 2 janë shpallur të pafajshëm dhe për një rast është vendosur pushimi i çështjes. Pra, nga 61 kërkesa penale përfunduan me dënime e burg vetëm 19 prej tyre. Ku do të hyjnë Ismail Morina, tek të parët apo tek të dytët. A do të kryejë trupi gjykues një turp duke e dënue në këto kushte e rrethana të tilla Ismail Morinën?!!
2.
Çështja e dytë: Shpesh herë në Shqipërinë tonë Demokratike çështja e armëmbajtjes pa leje është përdorur politikisht, është kthye në goditje politike.
Ashtu sikurse në Afrikë të Jugut dhe në Shqipërinë e tij, Leka i Parë i Dinastisë Zogu u sulmua për koleksion armësh relike, për armëmbajtje pa leje, me jehonë në shtypin shqiptar e të huaj dhe me akuza në dyert e policisë, prokurorisë e gjykatave, derisa doli i pafajshëm. Një prokuror në Johanesburg u shkarkua nga detyra të pasnesermen e arrestimit të Leka Zogut të Parë. Raste të këtij “modeli afrikan” ka mjaft në Shqipërinë tonë.
Edhe ky i Ismail Morinës është i tillë. Tërësisht politik, përtej të pazakonshmes. I (keq)përdorur politikisht në kohë, vende e mënyra të ndryshme. Edhe kryeministri i Serbisë, Vuçiçi, disa herë, u muar me këtë çështje, tue e quajt dronin e aktin e tij për “qëllime politike” (28 maj 2015). “Ne e dimë dhe autoritetet e dinë si ndodhi kjo. Nuk ka asnjë dyshim se kjo ishte një ngjarje politikisht e organizuar. Edi Rama dhe unë e dimë se kush e bëri atë” – i deklaroi Vuçiç një gazete serbe më 25 maj 2015, e cituar dhe nga Klan-Kosova.
Ai, Ismaili, hyri në politikën e ditës tash një vit si një “meny” e politikës. Politika iu ba lidhnajë bolle Ismail Morinës edhe këto ditë para e pas ndeshjes me Serbinë në Elbasan, para e pas arrestimit të tij për armëmbajtje pa leje. Politika ndaj tij kulmon në kulisa politike, në ekstazën e vet politike. Këto ditë Sali Berisha – ish kryeministri i Shqipërisë e akuzon Edi Ramën e Qeverisë se “po e lançon mizorisht” Ballist Morinën, etj. Një nga emblematikët e PS në pushtet, Ben Blushi, gjen rast ta përdorin mediatikisht e politikisht Ismail Morinën për sulm public ndaj Edi Ramës. Edhe Parlamenti përzihet në këso punërash. Kryetari i Komisionit të Sigurisë, Spartak Braho, pasi fitoi Shqipëria me Armeninë shkoi ta takojë në burg Ismail Morinën, që të festojë me të, etj. Pas tij dhe ish Ministri i Brendshëm, F. Noka i opozitës. Kryetari i PD e i Opozitës, Lulzim Basha, e ka vnue foto kopertine në faqen e tij në fb me devizë: Lironi Ballist Morinën!”. Etj.
Kur Politika e Ditës dhe pas arressimin e tij po merret kaq shumë e kaq fort, përditë, gjithkush e gjithkahit, me vet Ismail Morinën, atëherit do të thotë se po vdes një orë e ma shpejt dhe akuza që e çoi në burg Ismail Morinën, aq sa në këto kushte ai mund të merrte të drejten e azilit politik dhe në ndonjë nga Vendet Skandinave apo tjetër kund.
3.
Çështja e tretë: Ismail Morina u kultivua për ta çuar drejt një burgimi të tillë, ndoshta dhe ma mirë ose ma keq. Një akt të tillë e kryem të gjithë, me ose pa dashje, nga droni tek burgu. Politika ia lëshoi qylymin e saj për ta nisë në rrugën e lavdisë e të burgut. Shtypi me print e online, televizionet, gjithë masmedia shqiptare, etj. ia ktheu germat e fjalëve në kurora e pranga. Ndoshta u kultivua dhe nga të tjera struktura, nga thellutat e tyne për ta fundos thellë e ma thellë atë. Dikush, shumkush, me ligjërata mjalte apo helmi u lëshue tue e krahasimue Ismailin e “Dronit në Beograd” me Ismail Qemalin e Flamurit në Vlorë!”, Ismailin e arrestuar me dy revolverë në makinën e tij me “Isa Boletinin me dy revole” në kancelari të huaja europiane, etj. Ai e dinte se nuk ishte as Ismail Qemal e as Isë Boletin, po ama ai e dinte se ishte i madh, se ishte hero i ditës e vitit, se ishte Ismail Morina dhe Ballist Morina. Ai në ecjen e tij në këto kushte dhe do të gabonte se nuk kishte krye shkolla për politikë e as juridik, as akademi ushtarake, nuk kishte as staf me këshilltarë, kishte mbetë dhe pa punë pas largimit nga Itali, kishte nisma për ta ndihmuar me financime të tjerët në formë private apo institucionale, etj.
Një otomanizëm tipik, diçka tipike lindore. Kam lexue para disa ditësh librin e një britaniku ku flet se si Porta e Lartë, klanet rreth saj e në ushtrinë e saj, e nisën drejt Shqipërisë më 1878 Mehmet Ali Pashë Maxharrin (Luduig Karl Friedrich Detroy) delegat i Perandorisë Otomane në Kongresin e Berlinit, marshall, shef i Shtabit të Ushtrisë Otomane, sepse ata e dinin se e priste vdekja e sigurtë në Shqipëri, për ma tepër – tragjike, siç i ndodhi atij faktikisht. Kështu dhe Ismail Morinës, diçka ma lehtë, po tepër randë, e çuan drejt burgut.
Askush nuk e mori në mbrotje Ismail Morinën e ekspozuar përballë rrezikut pansllav. Ai u mundua të vetmbrohej. Po shteti i tij nuk e mbrojti vet si shumkënd e sin ë mijëra raste të tjerët, po dhe e dënon për një të tillë “vetmbrojtje”.
4.
Çështja e katërt: A ka nevojë ende Shqipëria të “prodhojë” heronj me burgje apo heronjve t’ua mbyllin lavdinë në burgje?
Realisht nuk po di fort mirë se kujt i intereson që lavdinë droniane të Ismail Morinës “ta futin në burg”, si dikur në kohën e komunizmit disa udhëheqës të luftës e punës, etj.
Ismail Morina nuk është institucional që ta mbajnë lavdinë në kambë për shumë kohë e as nuk mundet me i ba hije kurrkujt, aq ma tepër nga burgu e me burgimin e tij. Çdo mëshirë njerëzore, përveç urrejtjes patologjike sllave, nuk do ta dënonte Ismail Morinën, rastin e tij, nuk do të hakmerrej ndaj tij.
Ismail Morina nuk ka as platformë politike në rrafsh kombëtar. Ai nuk ka asnjë strategji të tijën si Çubrolloviqi ndaj Shqiptarëve, sepse një të tillë strategji nuk e ka as vet Shqipëria Etnike.
Ai institucion e platform të tij e ka “dronin e tij” në Beograd. Me të tjerat, për të tjerat, i bini në qafë, jeni tue marrë hak, nuk jeni duke e lanë rehat.
Ismail Morina dhe pas arrestimit e (para)burgosjes së tij me vendim gjykate fakti të Tiranës, po ecën me lavdinë e vet. Një nga gazetat ma të mëdha të botës “Neë York Times” në Amerikë flet për Ismail Morinën (Ballistin). Gazetari James Montague e takoi para disa ditësh në një kafe të Tiranës, e pa atmosferën rreth tij, ndaj shkroi për Ismail Morinën duke thanë, ndër të tjera, se droni e bëri atë Hero Kombëtar. Natyrisht ky nuk është drejtpërdrejt heroi im, simboli im, por Shqipëria e Drejtësia nuk duhet të na prodhojnë heronj të tillë, me burgosje. E kena provue në politikën e kohës së demokracisë dhe me burgosjen e Nanos, që mori ma shumë lavdi me vuajtjet e tij, në karierën e tij.
Po Ismail Morinën ku do ta çojë atëherë Politika e Kombi me mbajtjen në burg e pas daljes nga burgu?! Në natën e parë të fitores së Shqipërisë me Armeninë kishte me qindra thirrja, disa sish dhe të organizuar në kor, që thirrnin në Tiranë: “O Ballist, o hero, gjithë Shqipëria ty të do”. Ka pasë dhe protestë qytetare tek gjykata e Tiranës në ditën e parë të gjykimit të tij. Çka i duhet Shqipërisë kjo?! A ma mirë me e nxjerrë e me e lanë popullin në rrugë apo me e nxjerrë e me e lanë Ismail Morinën në rrugë, si qytetar i thjeshtë i vendit të vet, si lavdimtar i një dite të vet droniane, atdhetare, panshqiptare.
Një libër si leksion për pushtetarët
“Shenjtëri të vjedhura” të Naun Kules/
(esse)/
Nga Përparim Hysi/
Kisha shumë arsye për ta lexuar librin e fundit”Shenjtëri të vjedhura” të shkrimtarit Naun Kule. Së pari, jemi nga një “nahije” dhe, së dyti, prej kohësh, dhe kemi qenë kolegë. Naun Kule veç punës si mësues i gjuhë-letërsisë, ka debutuar në fushën e letërsisë, këtu e gati 50-vjet të shkuara. Natyrisht, gama e botimeve të tij, gjatë kohës, jo vetëm është rritur, por dhe është zbukuruar. Tek po nis të shkruaj për të, nuk di pse më vinë ndërmend ca vargje që thuhen për kokrrën e grurit( më thërret geni im i bujkut, den babaden): ” Kokrrë e grurit, piciruke/ ku je fshehur dhe s’po duke/… dhe, për mos mërzitur lexuesin, vargjet vazhdojnë “… ca prej ujit/ ca prej dritës/ unë u rrita/ ditë pas ditësh/. Gjithmonë, bëj analogji dhe, tek flas për grurin, kështu ka ndodhur dhe me Naun Kulen.
Ka filluar të botojë që nga viti 1979 dhe, deri tani, ai ka botuar 11 libra ku veç librave artistikë, ka shkruar biografi të letrarizuara, monografi dhe, të tilla me vlera të pakontestueshme historike, si”Shenjtëri të vjedhura”, të cilat kërkojnë të hulumtosh arshivave dhe dokumenteve që nuk është as lehtë për t’i gjetur dhe, ca më shumë, të ngulësh “bririn” mbi to. Në këtë libër, më tepër se kurdoherë, Naun Kule më afron Demostenin e lashtë ( ai , i mbyllur në atë vozën mitike). qëkur e pyetën, pse qe mbyllur kështu, tha: ” Kam harxhuar më shumë vajë se verë”. As më shumë dhe as më pak, kështu ka ndodhur me Naun Kulen.
* * *
Duke shkruar librin “Shenjtëri të vjedhura”, Naun Kule sikur e ka vënë “kryqin” mbi shpinë. Si intelektual me mizur patrioti, ai është bërë misionar i së vërtetës. Dhe mos kujtoni se, me të vërtetë,është aq e lehtë të thuash dhe të luftosh për të vërtetën. A mos u çuditni: nuk është se po hiperbolizoj, kur shkruaj kështu. Kemi 25-vjet demokraci dhe shtetarët ( të djathtë e të majtë) kanë vënë syze të zeza dhe veshët i kanë zënë me dyllë dhe nuk duan t’ia dinë që, për njezet e pesë vjet me radhë, ia kanë hequr “autoqefalinë” Kishës Ortodokse Shqiptare. Në krye të KIshës Shqiptare qëndron e sot e kësaj dite, MISIONARI GREK, JANULLATOS! Pra, Kishës Ortodokse Shqiptare i kanë hequr skalpin. Dhe jemi para një fakti shumë kokëfortë: ndërsa Zogu gati mbi njëqind vjet më parë , niste me avion të posaçëm At Visarion Xhuvanin në Rumani vetëm e vetëm për pavarësinë e Kishës Sqhiptare, shtetarët e sotëm, bëjnë sikur nuk e vënë re, që kreu i”importuar” nga Greqia nuk psallt shqip.Shkoi me mend aty nga vitet ’30-të, të shekullit të kaluar kur Çajupi shkruan tek vjersha “Misiri” :”… dhe, mbi të gjitha, një efendinë/qeveris vendin nën Anglinë/. A thua t’i dinë këto vargje shtetarët tanë në lidhje me “autoqefalinë” e Kishës Shqiptare? Dhe bërtet Naun Kule:” Hirësi, ZOTIT, i flitet dhe shqip”. E fillova me Janullatosin se ndaj të njëjtin mendim me Naun Kulen dhe me shumë shqiptarë të tjerë!
* * *
Pa modesti të rreme, e heq veten si pak poet. Mbaj mend që në një nga poezitë e mia kam thënë: ” Një vend nuk e prishin njerëzit e ligj/ Se njerëzit e ligj në çdo vend, numërohen me gishta/ Një vend, më shumë se çdo tjetër/ e prish heshtja e njerëzve të mirë. Tek i sjell, në vija të trasha, këto vargje, them se Naun Kule jo vetëm nuk hesht, po e bën zërin kambanë që të shkallmojë “veshët me dyllë” të atyre që kanë më shumë”merita”, sa me shurdhin që bëjnë dhe aq me miopinë proverbiale. Karizma e Naun Kules sa vjen e bëhet më e bukur, kur me fakte e dokumente historike, i heq “zhgunin mitik”, një të ashtuquajturi “shenjt” siç është “Shën Kozmai”. Ky,”Shën Kozmai”, misionar grek i dërguar në vendin tonë në kohën e Ali Pashë Tepelenës, ish aq”shenjt”,sa mallkonte gjuhën shqipe dhe, si i dërguar me mision të posaçëm, e quante të “shenjtë” veç gjuhën greke.
As dua që të merrem me historizma, por dua të theksoj,se,sado që Kozma Etolit iu pre koka, për të u ngrit një manastir në Kolkondas të zonës së Libofshës në Fier dhe u”shenjtërua” duke i veshur një zhgun mitik. Aq u pompua ky”shenjt”,sa “fama” e tij gojarisht u amplifikua deri në legjendë dhe, çudia më banale, qëndron se ai “Shen Kozmai” u personalizua si shenjt deri në popullsinë myslimane, me një përshtatje ndajshtimore, si “Çoban babai!!!!”. Natyrisht, me një padituri ekstreme të asaj kohe, ishte lehtë të “martirizohej” dhe të “shenjtërohej” çdo misionar, por, realiteti që vret, është se dhe, pas dyqind vjetësh,”litari” mbi varr të këtij “pseudoshenjti” qëndron ende. Për të treguar,se i ashtuquajtur “shenjte” e ka varrin “në tokën e tij”, sipas Karlo Papuliasit, ka një domethënie me prapavijë të qartë. Naun Kule nuk është as kundër fesë kristiane,as cilësdo feje tjetër. Rritur në një familje që kishën e kishte si shtëpi të dytë ( i ati kaqenë psallt), ai me guximin proverbial për t’ia zhveshur zhgunin mitik, këtij misionari grek me emrin Kozma Etoli, më kujton një murg rus, Sergei Trufanovin që i zhveshi zhgunin mitik, sharaltanit Rasputin. Sergei Trufanov, pse iu kundërvu, sharlatinn Rasputin, u quajt “murgu i marrë”. Dhëntë zoti,- them dhe shkruaj,- mos quajnë të “marrë” dhe Naun Kulen që si intelektual dhe patriot, ngre zërin dhe thotë një të vërtetë që bën mu.
* * *
Në qëndrova dhe shkrova për Naun Kulen dhe librin e tij “Shenjtëri të vjedhura”, nuk kam si mos shtoj për lexuesin dhe këto: “… shko, gërmo nëpër arshiva dhe, po shkrove mirë për “Shën Kozmanë”, ne do të mbajmë mbi kokë”. Ky është propozimi i sponsorëve grekë. Por Naun Kule në vend të zgjidhte që të qëndronte”mbi kokë”, preferoj të jetë i varfër, por i ndershëm dhe mbi tokë. Nga ky qëndrim, nuk ke se si mos mbresohesh, me të vërtetë, në këtë kohë të mbushur me “patriotë dallkaukë” që bashkë me shtetarët janë kthyer në pragmatistë të kulluar.
S’kam si mos them për Naun Kulen, ato fjalë që ka thënë Presidenti i parë i Amerikës, GEORGE UASHInGTONI
:” Unë më mirë vdes,se sa të shtrëmbëroj të vërtetën”. Dhe Naun Kule veç ka thënë të vërtetën. Vallë, mos ka bërë pak?
Tiranë, 14 tetor 2015
NE 84-VJETORIN E DRITERO AGOLLIT
NGA THANAS L. GJIKA/
Disa zoterinj bene mire qe perkujtuan ne disa gaza ne atdhe dhe ne diaspore ditelindjen e dy krijuesve te shquar te letersise shqipe te cilet me 13 tetor 2015 kishin pervjetorin e lindjes se tyre, te MIGJENIT dhe Dritero AGOLLIT. Artikullshkruesit u njohin te dyve vlera te njejta, i konsiderojne krijues shume te talentuar, gje qe eshte pjeserisht e vertete. Nuk duhet te harrojme se midis ketyre dy krijuesve ka dallime te medha. MIGJENI ishte nje shkrimtar realist dhe opozitar ndaj regjimit ne fuqi, nje engjell qe tregonte plaget e popullit, kurse Dritero Agolli ne vitet 1958-1992 ishte krijues qe shkroi sipas normave te realizmit socialist, per te llustruar bemat e partise shtet. Si i tille ai, si shoket e tij, e shperdoroi talentin e vet duke e vene ne sherbim te pushtetit diktatorial dhe te diktatorit. Natyrisht qe gjate ketyre viteve Agolli krijoi dhe disa vepra qe do te mbeten, sidomos ne liriken shqipe, por nuk duhet te harrojme se ai nuk e kreu detyren e shkrimtarit misionar, nuk u perpoq te zbulonte tragjedine e vertete te popullit tone: tansformimin e ish partizameve nga trima qe ishin gati te jepnin jeten per lirine e demokracine e popullit ne sherbetore besnike te diktatures e diktatorit, pra ne shtypes te popullit te tyre.
Fatkeqesia e ketij krijuesi vijoi edhe mbas shkermoqjes se diktatures. Mbas fjalimit kritik qe ai mbajti ne kongresin e 10 te PPSh-se, kur kjo parti nderroi emrin ne PS. Ai nuk doli si deputet i pavarur, por vijoi te ishte deputet i partise PS, bijes se PPSh-se. Dritero Agolli si njeri e si krijues qe nga viti 1992 nuk kishte nevoje te mbetej anetar i nje partie politike, sepse detyrimet ndaj partise do ta pengonin, si dhe e penguan, evoluimin e tij botekuptimor. Ai vijoi te mbulonte dhe te arsyetonte shume gabime e krime te PPSh-se, te shante Gjergj Fishten, si dhe shume demokrate aktuale. Ai u be nje mbrojtes i shume gabime te PS-se dhe luajti per vite me radhe rolin e nje luftetari te kesaj partie. Ne keto vite ai nuk u perpoq te ndiqte shembllin e Ismail Kadarese per evoluim. Te tilla veprime nuk e nderojne Driteroin dhe e largojne shume prej vlerave te MIGJENIT dhe te krijuesve misionare si Visar Zhiti me shoke.
Natyrisht qe me rastin e 84-vjetorit edhe une i uroj shendet e suksese ne krijimtari, e sidomos nje evoluim te metejshem ne botkuptimin e tij. Une besoj se me pervojen qe ka fituar nga jeta, veprimtaria shoqerore dhe krijimtaria e gjate ai do te arrije, sepse nuk eshte kurre vone, qe te shprehet me perbuzje ndaj lajkave e lavderimeve te tepruara qe shkruajne per te disa kalemxhinj partiake te droguar prej propagandes komuniste e sociliste, te cilet e quajne “PATRIARK I LETRAVE SHQIPE”, “NJERIU I MADH”, “POET VIGAN”, etj. Gjithashtu shpresoj se ai do ta denoje ate pjese te vepres se tij e cila nuk i ka sherbyer ngritjes morale te popullit, por si “poet i oborrit” i ka sherbyer diktatures e diktatorit per ta sunduar sa me lehte popullin shqiptar. Ne vijim te ketij evoluimi ky krijues duhet te denoje edhe gjithe ato shkrime letrare e publicistike qe hartoi ne vitet 1992-2012 si nje propagandist i PS-se duke mbrojtur veprime qe koha tregoi se ishin veprime te gabuara ne dem te popullit, ne zbatim te Katovices shqiptare…
LAMTUMIRE ARQILE LICI!
NGA PELLUMB KULLA/*
I shtrenjti Leu, i paharruari Arqile!
Jo më larg se para dy ditësh, nuk mund të mendoja kurrë se do të vija për ty në këtë vend të trishtë, o i shtrenjti miku im, dhe do të mbaja këtë fjalë! Dhe jo vetëm unë, por këtë nuk e mendonin as familjarët e tu të dashur, shokët, kolegët, miqtë e tu aq të shumtë anë e mbanë kësaj bote.
Ne po i japim tokës së ftohtë trupin tënd, atë gjë të përkohëshme, që do t’ia japim të gjithë, por tek ata që të njohin e të duan, ti, Leu ynë i paharruar, do të lesh pas shumë:
Mbi të gjitha do të lësh pas, kujtimin e përkushtimit tënd të rrallë në çdo gjë që bëre, kudo që u ndodhe dhe bëre vend, në teatrin dhe estradën tonë të Fierit, në Vlorë dhe në Tiranë, në hartën e gjërë të detyrave civile, apo ushtarake që të besuan dhe t’i vlerësuan, në skenë apo ekran; do të lësh pas kujtimin e pasionit tënd, nervit, gjallërisë karakteristike në çdo punë e vepër, në çdo bisedë, debat, a dialogim; do të lësh kujtimin e përkrahjes që i ofrove çdo njeriu, apo çështjeje, në të cilat ti angazhoheshe pa kursim.
Këtë listë cilësish sejcili nga ne këtu, e përpilon vetë më mirë e më plot se unë në mendjen e tij: gruaja jote e dërmuar nga ikja tronditëse, vajza dhe djali, që do të marrin cilësitë e tu më të mira aq të shumta, motrat e goditura rëndë, Eduardi dhe, sidomos, Samueli i vogël, kjo dashuri e re, e pamatë dhe e pangopur, Lena dhe Kiçua që nuk mundën të vijnë dot, nipërit dhe mbesat, shokët e tu të panumurt, që ende nuk po e marrin veten nga ky largim i papritur.
Një fjalim si ky nuk mund të mos e ketë subjektivizmin e atij që e harton, dhe që lumtërisht përkon me atë të shumë të tjerëve. Prandaj ai bëhet përgjithësues dhe mua më lejohet të veçoj këtu miqësinë tonë të sinqertë, ku ti ishe edhe më i pakursyer se unë, ku ne me time shoqe, që u ndodhëm në këtë ngjarje tragjike, në orët e tu të fundit të jetës, do të të jemi mirënjohës për gjërësinë e shpirtit tënd. Unë, edhe po të desha, nuk do të fshija dot kurrë kujtimet e bukura të bashkëpunimit me ty, që nga roli i parë aq i freskët në teatër e në të gjitha bashkëpunimet e shumta. E kam zor të gjej një mik, një vëlla kaq pasionant, që më bën një borxhli të pa shlyer, që më nxit të ndihem përjetësisht edhe më pranë Klarës, Erës dhe Redionit tënd. Ndjej se kurrë më parë fjalët e mia nuk kanë qenë kaq të paplota e kaq të hidhura. Rrugë e mbarë nëpër kujtimet tona, Arqile. Lamtumirë Leksi im! Të qoftë dheu i lehtë!
*Fjala e lamtumirës, shokut tim Arqile Lici
Tiranë, varreza e Sharës, 13 tetor 2015
- « Previous Page
- 1
- …
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- …
- 607
- Next Page »