ESSE – Page 566 – Dielli

Shqipëria në lotët e një femre…”

June 23, 2014 by dgreca

Nga Zaim Kuçi/
Nënë, motër, grua, bashkëshorte, vajzë, shoqe, të gjitha keni një emër gjinor: Femër – pak rëndësi ka statusi i juaj, po ju kujtoj një thënie që e meritoni vetëm ju, si një kërkesë e shoqërisë shqiptare e cila ka nevojë për të ndryshuar atë, që ne ndjehemi keq dhe ju e keni vajtuar në vite: « Zoti nuk mund të ishte kudo dhe për këtë ka krijuar nënën».
Brodha historinë e popullit tim në vite dhe them, më shumë se kudo në këtë rruzull tokësor, ju femrat shqiptare për nga gjerësia e vuajtjeve tuaja jeni hyjnesha, ju jeni paksa ndryshe nga femrat e tjera të botës, ky është këndvështrimi im për këtë emër të shtrenjtë.
Unë i kthehem historisë së shkuar dhe sot duke sjellë si fakt se, të dyja mpleksen dhe kanë shumë të përbashkëta që do desha t’i vektorizoja në një të vetme: dhimbje.
Vite më parë ishin ato nëna dhe gjyshe, të ulura si në këtë foto varfërie, që nisnin në kurbet me lot në sy ndoshta për herë të fundit të dashurit e tyre. Ato i përcillnin dhe nuk e dinin se ku shkonin, veçse meditonin dhe ëndërronin natë e ditë, të mirën dhe të keqen – duke thënë: ata shkuan larg, shumë larg, – ardhshi shëndoshë. Të ulur në këtë prag varfërie, ato shkruan me lotët e tyre kaq shumë histori dhe kaq shumë poezi të dhimbshme.
Dukej se ky prag ishte kthyer në një skenë drame, ku muajt e vitet rropasnin dhëmbshërisht zemrat e tyre nga pritjet e gjata që përfundonin, herë me gëzime dhe herë me hidhërime.
Sa shumë vargje u thurën nga zemrat e lënduara të pritjeve të gjata dhe sa shumë këngë u kënduan për kurbetin e flamosur. Ato janë dëshmitare të së kaluarës së keqe, janë kujtesa për t’u mos harruar më, janë kujtesa që e ardhmja të mos i ngjajë më së shkuarës. Por nuk ndodhi ashtu. Ne i harruam sepse nuk ndryshuam, ato u rrokullisën për të na sjellë të tjera vargje, të tjera ngarkesa dhe të tjera lodhje- mbetëm në mërgim- mbetëm në halle.
Vuajtjet e këtij populli nuk kanë kufi, nuk kanë kohë dhe epokë: ato kanë vijimësi të mirërregulluar nga vet ne, prandaj duken se janë të përjetshme. Edhe nënat në këngët e tyre vetëm i ndërruan emrin nga kurbet në emigracion, ndërsa dhimbjet u shtuan, mbetën po ato lotë akoma të njomë, që nuk u shteruan për ndarjet nga të dashurit e tyre si në atë kohë qameti, ato rrjedhin nga një mal hallesh të tjera të shoqërisë shqiptare.
Këngët dhe vargjet u shtuan aq sa poetët dhe muzikantët duket se gjetën treg pune në ekonomine e tregut shqiptar; ato morën lehtësisht rrugët e vendit tim që ecën nuk e di se ku, si një zog i plagosur, herë bie këtu e herë bie atje.
Vitet u rrokullisën por kohrat nuk ndryshuan, rituali çudi është për të gjithë i njëjtë: « bir po rri tek dera sa të mos shoh më nga sytë ».
Me dhimbje i përcollën dikur nga ky prag, duke i ndjekur me sy deri te fundi i rrugës që e ndante ai gardh i oborrit të shtëpisë. Kohrat ndryshuan vetëm në mënyrën moderne të përcjelljes, sot ato i ndjekin deri tek ai mjet modern, qoftë ai : veture, anije legale a ilegale, tek ngritja e zhurmës së avionit, deri sa të zhduken në horizont me një pikëllim pëshpëritës “bir i nënës, rruga t’u bëftë dritë, ik, ndoshta nuk më gjen më”. Prapë, udhëtarët e rrugëve të largëta kthenin kokën dhe me siguri nuk mendonin atë që të dashurit e tyre thoshnin me zemër të ngrirë.
Ata ktheheshin të harruar pas shumë e shumë vitesh. Ktheheshin me kujtimin e asaj dite përcjellje, por çfarë gjenin? ….vetëm dhimbje duke kërkuar vendin ku prehej një qeskë kockash me një emër të gdhëndur në gurin e përjetësisë dhe një mal kujtimesh që mbeteshin si brengë jete.
Edhe sot në kohën e qytetërimit, është po ai ritual përcjellje dhe ajo pritje; asgjë në këtë botë nuk ka qenë më e vuajtur, më e dhimbshme se sa zemra e një gruaje shqiptare shekuj më parë; sot, ndoshta jo për mot.
Sa dhimbje mban përjetësisht kjo foto e kësaj anije të turpshme, ngarkuar me njerëz si mizat e dheut. Sa jetë shqiptarësht ka përpirë ai det i mallkuar, sa herë komshinjtë kanë mbytur gomonet-varkë të mbushura me femijë, gra dhe burra….nuk dihen se ku, duke lënë gjithmonë tek të dashurit shpresën se një ditë do të kthehen; duke fantazuar me kohën që kalon lloj lloj portretesh e lloj lloj alibish…i lamë pa varr. Por, sa herë ne, shtetformuesit kemi analizuar këtë fenomen si një ligësi përbindëshe të vendit? Asnjëherë!
Mbetën zemra të ndrydhura, si dikur vite e vite më pare, duke pritur me orë, dite, muaj, vite të tëra tek pragu i derës së tyre. Erdhëm së fundmi në një “risi” të përbashkët, atë që çdo derë shqiptare zor se i ka shpëtuar të keqes për të mbijetuar, botës të së keqes dhe botës së largët të emigracionit.
Është shkruar nga shkrimtarë dhe nga zemra nënash se pritja është e dhimbshme, edhe kur pret një mal të mirash nga ai vend i huaj si mërgimtar, ajo prapë për një zemër nëne është dhimbje. Por dhimbjet e kësaj gjinie nuk ndalen këtu, ato kanë marrë dhe forma të tjera, në shumë raste të pabesueshme.
Edhe pse jemi futur në një shekull modern, tek ne, prapë lotët e qënies njerëzore – femër nuk gjejnë ndalesë, më keq se kaq lotëve u është shtuar një fenomen tjetër aq sa i turpshëm për t’u sjellë si ndodhi; u kemi ngarkuar sjelljen kafshërore të gjinisë tjetër, e cila sa vjen e rritet, herë me fjalë dhe herë me forcë, herë me thikë e herë me pushkë.
Të mirët e këtij vendi do të shtonin pa hezitim të tjera akuza për ata që ndërtuan dhe prodhuan pandershmërinë, për ata që mbollën drogë e trafiqe të qënies njerëzore, që pluhurosën hartën e vendit, që bënë largimin e shumë e shumë bijave dhe bijve shqiptarë të ditëve të sotme për një jetë ndryshe, për të mbijetuar, nuk e di se ku, edhe në botën e punës skllave.
Jetojmë në një shoqëri dekadente, interesi dhe të pashpresë të udhëhequr nga ju politikanë, fatkeqësisht pjellë e këtyre nënave që ju i dhuruat këtë shoqëri të pashpresë. Përballë kësaj katastrofe të sajuar, sot edhe ne burrat jemi kthyer me zemër nënë, për ç’ka ndodh dhe për ata që vijnë dhe ikin nga diku larg.
Le të themi se ka një fillese shprese, ka një dritë e cila për të mos u shuar kërkon gjithpërfshirje, dhe forca e juaj do të jetë sulmi vendimtar për të fshirë pluhurin e zi të hedhur nga ne, të keqqeverisurit. Me forcën e një nëne ndryshimin kërkojeni tek familja e juaj, tek ata që na drejtojnë, qofshi në pushtet e pa pushtet, janë bijtë tuaj ata që prodhojnë atë që ju kurrë nuk e dëshironi.
Ju keni zemrën me medaljen altruizëm, armë që dominon burrat. Përtej detyrës, altruizëm dhe forcë tregoi dhe pilotja amerikane Nicole Malachowski e cila e hipur në avionin supersonik filloi gjunjëzimin e diktatorit serb dhe u bë heroina e luftës në krah të vëllezërve kosovarë.
Ju e dini mirë se Shteti fillon në familje dhe se ndryshimin e kërkuar e keni ju në dorë, ju që sillni jetë, dritë, bukuri, lumturi; ju që bëni gjithçka në këtë botë mizore; pa “lazarat” e pa prostitucion, me drejtësi dhe pa korrupsion, atë të kthimit në atdhe të atyre që na mungojnë përherë.
Shtetet ndërrojnë sisteme, ndërrojnë regjime, ndërrojnë qëndrime dhe pasurojnë shpirtra, ndërsa ne thurim, a na thurin fjalime me premtime të zellshme ata të kostumeve të bukura, ata që kanë privilegjin të na drejtojnë duke na zbrazur qënien dhe ftohur zemrat. Në demokracinë e shumëpritur, vrullshëm afruam përsëri largimin masiv të bijve tanë që nuk dihen se ku. Shumë shpejt krijuam misionin « njerëz të humbur » me plot histori që trembin dhe fëmijët në barkun e nënës.
Ne ndërruan emrin e kurbetit duke e modernizuar atë, e quajtën Emigracion legal dhe ilegal; pak e rëndësishme është statusi, e rëndësishme është që i larguam bijtë dhe bijat dhe prapë e dëshirueshmja mbetet, të largohemi sa më shumë nga ky vend, këtë e kërkon çdo shqiptar, i ndershëm dhe i pandershëm, këtë e kërkoj edhe unë që kam një dozë të fortë atdhetari. Këtë e kërkon varfëria.
Pranojmë se duam akoma dhe 10 vite që t’i afrohemi europës dhe 70 vite të tjera që të jemi si ata, po kush Ne, autoktonët e europës, ne që kemi hapësirën detare, ajrore e tokësore më të mirë se shtetet elite të europës.
Po përse? Përgjigjia ime do ti shkonte duke marrë pozicionin e kritikut (për t’ua hedhur të huajve) atyre që shkruan në kohë të ndryshme keq për vendin tim: strategut Albert Bushnell Hart në shkrimin “E ardhmja e Shqipërisë së pavarur”; Julian Amery, në librin e tij “Bijte e Shqipes” shkrimit te “The New York Times” në më shumë se 100 vite më parë (v.1911) ku etiketohemi me definicione të cuditshme që nuk do të dëshiroja t’i shkruaja në këtë artikull.
Për gjatë viteve nuk i vlerësuam këto definicione dashamirëse apo keqëdashëse, por, ne gjithmonë nga podiumet e injorancës brohorasim, le t’i quajmë, horrat në fushë betejën e tyre të vjedhjeve dhe shkatërrimeve; ata lozin me ne dhe ne heshtim…ky është rituali në vite i shqiptarëve. Udhëheqës të mirë dhe ju barbarë të vendit tim, a do ta shëroni nga këto epitete “disi të vërteta” vendin tonë? … edhe pse akuza për shkallën e pamjaftueshmërisë të qytetërimit të popullit tonë nuk mund të thuhet më?
Një vend i bukur dhe një popull i mrekullueshëm por pa nerv, me drejtues … dashakeqës të programuar në kohë e në vite, ata fillojnë nga Komandant Skuadre (mundësisht) e deri President Republike.
Shumë piktorë e shkrimtarë janë përpjekur të formonin portretin tend, moj nënë, por mijra e mijra portrete e vargje nuk mundën ta personalizonin atë. Nëna është quajtur diell, se pa lindjen e tij nuk ka jetë mbi tokë dhe pa lindjen e saj nuk nis jeta…! -Lule -, po cila lule nuk mban dhe ka emrin tend? Të gjithë, tek kjo lule çelim petalet, nis dhe zbukurohet jeta… por edhe ky emër i bukur nuk e plotësoka atë gjenialitet që të afron emri nënë, dhe kështu nuk gjetëm akoma definicionin tend moj nënë. Sa shumë e shumë vlerësime dhe histori vërtiten rreth jush, prandaj ju e keni levën e Arkimedit për të ndryshuar ritualin shqiptar- të atyre që na drejtojnë qofshin ne familjen tuaj apo rreth saj.
Atëherë, ne të gjinisë tjetër kemi çfarë të ndryshojmë (unë)…, dua dhe uroj një tjetër sjellje, ku në duar ne meshkujt të gjithë të mbajmë tufa me lule dhe të përulemi në gjunjë para kësaj mrekullie që na ka falur zoti apo natyra, me kusht që nëse ju mundeni të ndryshoni ata që na drejtojnë, të çfarëdolloj statusi qofshin.

Sfidat e jetës janë ndër më të vështirat dhe më të papriturat dhe përballë tyre shpesh herë ndjehemi të lodhur dhe të pashpresë sa një forcë kapitulluese dominon dhe të bën të tërhiqesh. Në fakt edhe tërheqja është e vështirë përballë gjendjes së padëshirueshme, të së shkuarës dhe të sotmes, e cila të bëhet pjesë emocionale e pandashme dhe të hyn lirshëm në ditën tënde, kjo është arsye edhe pse ndoshta ne nuk jemi të aftë aq sa duhet për ta rregulluar atë, ndërgjegjësisht nuk heqim dorë prej saj…
Qershor 2014

Mësues, gazetar, luftëtar, i burgosur politik

June 23, 2014 by dgreca

Tri dekada në shërbim të arsimit e edukimit të brezave të rinj.-Në ditët e para të organizimit të luftës në Rekën e Keqe, Jahë Sadria ishte në grupin e parë që solli arme nga Shqipëria Amë.- U arrestua dhe u burgos nga policia serbe dhe përkundër një terrori të paparë që u shkarkua mbi trupin e këtij personaliteti të pendës e të pushkës ai nuk u thye për asnjë moment/
Nga XHAVIT ÇITAKU/
Vdekja është e ftohtë. Po aq e ftohtë sa edhe dheu që pamëshirshëm mbulon kufomën. Vdekja është e frikshme, e tmerrshme, e dhimbshme… E dhimbshme, shumë e dhimbshme ishte edhe vdekja e këtoditëshme e Jahë Sadriut nga Ponosheci i Gjakovës. Lajmi për vdekjen e këtij njeriu në moshën 57 vjeçare jehoj pikëllueshem në zemrat e gjithë popullatës se Rekës së Keqe, Komunës së Gjakovës dhe të të gjithë atyre që e njohën në shumë pjesë të Republikës së Kosovës, por edhe në Shqipërinë nënë. Se sa shumë ishte i vlerësuar dhe sa shumë kishin lënë gjurmë veprat e tij, dëshmoi pjesëmarrja e mijëra qytetarëve në varrimin e këtij personaliteti. Fshati Ponoshec ishte tërësisht i bllokuar nga ato turma të mëdha që kishin ardhë në këtë fshat për t’ia dhënë lamtumirën e fundit Jahë Sadriut. Dhe me të drejtë kishte pyetur një kalimtar i rastit që kishte ardhur për të kryer një punë në këtë fshat se mos ndoshta paska vdekur “ Presidenti”. Po kush ishte në të vërtetë Jahë Sadriu?
Arsimi i gjeneratave të reja prioritet i prioriteteve
Jahë Sadriu lindi në vitin 1957 në Fshatin Ponoshec të Gjakovës. Shkollën fillore e kreu në fshat, gjimnazin në Gjakovë, ndërsa Fakultetin- Degën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Prishtinë. Duke ndier nevojën për kuadro të reja e kualitative, Jahë Sadriu pa i përfunduar provimet e fundit të fakultetit nisi punën në shkollën e fshatit duke dhënë një kontribut të madh në edukimin e fëmijëve jo vetëm të këtij Ponoshecit por edhe të fshatrave përreth. Duke u shquar për një organizim të mirë në procesin mësimor ai arrin që të bëhet edhe drejtor i kësaj shkolle, në mandatin e të cilit u korrën suksese të jashtëzakonshme jo vetëm në mësimdhënie, por edhe në aktivitete tjera të lira shkollore. Një kohë të gjatë këtë arsimdashës e brengoste dhe e shqetësonte shumë mos vazhdimi i shkollimit të mesëm të vajzave të kësaj pjese të Komunës së Gjakovës për shkak të kushteve të vështira ekonomike, por edhe për shkak të largësisë për të udhëtuar deri në qendrën komunale. Shi për këtë, ai mori iniciativën për të hapur paralelet e gjimnazit në Ponoshec, iniciativë kjo që u realizua shumë shpejt. Këtë fazë të shkollimit në Rekë të Keqe e udhëhoqi me sukses deri sa u pensionua para kohe për shkak të gjendjes jo të mirë shëndetësore. Tri dekada me ditar në dorë përhapi dituri, edukoi e arsimoi aq shumë gjenerata. Nxënësit e tij të dikurshëm, shumë sish, kanë arritur të fitojnë edhe grada të larta shkencore në shumë lëmi e të mos flasim për të tjerë që kanë diplomuar në fakultetin juridik, ekonomik, të mjekësisë, teknik, filozofik etj. Afërsia me nxënësit e kishte bërë që ai të jetë i dashur e i respektuar nga ata, por edhe nga kolegët, prindërit dhe nga të gjithë ata me të cilët takohej. Në çdo tubim, ndeje dhe takim me njerëz të ndryshëm linte një përshtypje të një njeriu të mençur, të një njeriu që fjala e tij kishte peshë, që fjala e tij dëgjohej me vëmendje. Puna aktiviteti dhe angazhimi i pashoq që bëri në fushën e arsimit është një shembull që pa dyshim duhet ta ndjekin edhe kolegët e tij të tashëm e të ardhshëm. Për punën e tij të dobishme që kishte dhënë në fushën e arsimit Jahë Sadriu u dekorua me mirënjohje e dekorata nga institucione shkollore.
.
Kushtrimit për çlirimin e tokës dardane iu përgjigjë në ditët e para të luftës
Zullumi serb mbi popullatën shqiptare sa vinte e shtohej. Aksionet e shpeshta ndëshkuese policore- ushtarake lënin pasoja të rënda në çdo familje shqiptare. Pos që torturonin njerëz të pafajshëm dhe arrestonin për ditë djem e vajza, falangat serbe filluan edhe të vrasin qytetarë të pafajshëm. Populli nuk kishte kah t’ia mbante. Ishte kjo tokë dardane stërgjyshore dhe këtë ose duhet mbrojtur ose duhet nënshtruar atij okupatori barbar. Jo kjo nuk do të lejohej asesi nga burrat e këtij trualli sepse ata mjaft duruan këta fashist, këtë farë të keqe që erdhi nga Karpatet dhe që po terrorizojnë çdo fshat e qytet. Kushtrimi për t’i dalë zot atdheut trokiste në ndërgjegjen e secilit shqiptar.
Dhe Jahë Sadriu ishte ndër të parët që iu bashkua celulave të para të fshatit, të cilat filluan mobilizimin e luftëtarëve si dhe armatosjen e të gjithë atyre që ishin përcaktuar për të çliruar Kosovën me pushkë në dorë. Gjashtëdhjetë automatikët e parë që arritën nga Shqipëria ishin vendosur në shtëpinë e Jahës. Se sa ishte i përcjellur qysh më herët ky njeri i brymosur me ideale patriotike, dëshmon fakti se vetëm fati e deshi që ato armë të largohen nga shtëpia vetëm një orë para se të vinin forca të mëdha policore dhe paramilitare serbe që e rrethuan këtë shtëpi e bastisen dhe pasi nuk gjetën asgjë pa një pa dy ia futën flakën dhe e dogjën me themel. Nisur nga fakti se dritarët e informacionit në Kosovë ishin të mbyllura për shqiptarët, shokët e luftës e lutën Jahë Sadriun që të filloi luftën me pendë në dorë, përkatësisht që të vazhdoi dërgimin e lajmeve për zërin e Amerikës. Edhe pse i rrezikuar në çdo hap se ai mund të arrestohet Jaha me shkrimet e tij kishte tmerruar armikun, i cili kishte aktivizuar aparatin e tij për ta zënë e arrestuar këtë njeri shumë të rrezikshëm për ta. Nuk kaloi kohë e gjatë dhe Jahë Sadriu u kap nga sigurimi serb vetëm pesë minuta pasi e kishte dërguar një informatë për Zërin e Amerikës ku bënte fjalë për tmerrin që po shkakton okupatori serb në fshatrat e Rekës së Keqe. Kjo ndodhi me 24 prill 1998. Nga kjo ditë e deri me lirimin e tij dy vjet pasi Kosova fitoi lirinë Jahë Sadriu kishte përjetuar tërë arsenalin e tmerreve të torturës që di t’i përdorë një regjim sikurse që ishte ai fashist serb. E kishin rrahur deri sa ishte alivanosur, pastaj i kanë hedhur ujë për të ardhur pak në vete dhe për të vazhduar sërish me goditjet e tyre të pamëshirshme me shqelma, grushta, shkopinjë druri e gome. As natën e as ditën nuk e kishin lënë që të bëj më shumë se dy orë gjumë, duke kërkuar nga ai që të tregoj se me cilët ushtarak të SHBA-ve ishte në kontakt deri në ditën e burgosjes. Këto maltretime e veprime çnjerëzore Jahë Sadriu i përjetoj një kohë në Gjakovë, pastaj në Prizren, Pejë si dhe në Burgun e Dubravës. Në Dubravë sikuse edhe të burgosurit tjerë shqiptarë përjetoj egërsinë e policëve serb pas bombardimit të NATO-së, që ia bëri pavioneve të këtij institucioni që në atë kohë ishte shndërruar në grumbullimin e shqiptarëve nga të gjitha anët e Kosovës për të shërbyer, në rend të parë, si mburojë e caqeve të Aleancës Veriatlantike e më pastaj për të shprazur tërë urrejtjen patologjike që kanë kundër shqiptarëve. I plagosur në bark, Jahë Sadriu kishte parë me sytë e tij kasaphanën që kishte krijuar policia serbe duke vrarë e plagosur qindra njerëz të robëruar. Punëtorët e sigurimit i kishin thënë se ai kurrë nuk do të lirohet nga burgu deri sa atyre t’iu mbushet mendja për ta vrarë. Dhuna e shfrenuar çetnike nuk mundën në asnjë moment të thejnë shpirtërisht këtë njeri me zemër të madhe.
Jahë Sadriu nga ne u nda vetëm fizikisht sepse vepra e tij e madhe do të mbetët e pranishme për jetë e mot.

RIKTHIM TEK”PRILLI I THYER” I KADARES

June 23, 2014 by dgreca

“Mysafiri i paftuar”,(1985) film i Kujtim Çashkut, sipas skenarit të Ismail Kadaresë (prodhuar nga kinostudioja “Shqipëria e re”), dhe “ Abril Despedaçado” (Behind the sun) (2001) , film brazilian, në regji të Ualter Salles (Walter Salles), producent Artur Kohen (Arthur Cohn)./
Nga Gani MEHMETAJ/
Ismail Kadare ka dy romane të cilat janë ekranizuar tri herë: “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, dhe “Prilli i thyer”. Adaptimi i parë i romanit “Prilli i thyer” është bërë nga Kujtim Çashku me titull “Të paftuarit”(1985). Adaptimi i dytë është realizuar nga regjisorja franceze me prejardhje shqiptare Liri Begeja, “Avril Brise, (1987), me skenar të Olivier Assayas dhe Liri Begesë, xhiruar në Korsikë, fitues i Grand prix të publikut në Festivalin Ndërkombëtar të Lokarnos (1987). Ekranizimi i tretë është ai i regjisorit Ualter Salles, “Abril despedaçado”, i shfaqur në Festivalin e Venecias me 2001, i distribuuar nga studioja e Holivudit me titull “Behind dhe sun” (Prapa diellit) me disa çmime prestigjioze ndërkombëtare. Secili nga këta filma ka qasje të veçantë, përshtatje të ndryshme dhe frymën e vet artistike.
Derisa dy filmat e parë “Mysafiri i paftuar” i Çashkut, (ku skenarin e shkroi Kadare) dhe “Prilli i thyer” i Begesë, përpiqen ta ruajnë ngjyrimin lokal, por edhe gjeografinë e veprimit, kohën, personazhet, fabulën, filmi i Salles ka shmangie të mëdha nga teksti i frymëzuar. “Behind the sun” është film që meriton të analizohet për disa arsye, pavarësisht shmangieve, pavarësisht ndryshimeve e ndërhyrjeve, ai diku në brendësi megjithatë e ka rrymimin e romanit, por nga një kënd “autokton’ brazilian. Hijet e alpeve shqiptare zëvendësohen me djerrinat braziliane, Gjorgu i dëgjueshëm, të cilit asnjëherë nuk i shkon nëpër mend ta kundërshtoj Kanunin, Tonho i Salesit rebelohet kundër hakmarrjes.
Përderisa ngjarja e romanit “Prilli i thyer” zhvillohet në veriun e Shqipërisë londineze, në mes të dy luftërave botërore, në filmin brazilian ngjarja e filmit shtjellohet në një krahinë të humbur të Brazilit. Dy filmat evropianë e kanë respektuar linjën dramaturgjike, e kanë respektuar edhe zhvillimin e personazheve, ndërkaq, filmi latino amerikan vetëm motivet i merr nga “Prilli i thyer”, sepse koha, hapësira, personazhet, situatat, mënyra e shtjellimit, ashtu sikurse edhe vijat karakteristike të personazheve ndryshojnë.
Të tre filmat të përbashkët e kanë dimensionin e dhimbjes, vetminë, pafuqinë që t’i kundërvihen ritualit të marrjes e dhënies së gjakut, pastaj fundin tragjikë, frikën e personazheve, e cila të regjisori shqiptarë ndrydhet ndjeshëm, ndërsa të regjisori brazilian shpërthen më intensitet të madh. Janë skenat e dendësisë së fuqishme emocionale të ikjes në panik të vrasësit nëpër kallamishte, me frikën që shpërthen në fushat a kallamit, pamje që rrallë shihet në ekran.
Por ajo që e bënë ndryshe filmin brazilian janë ngjyrat- pikturë, është e arta që mbizotëron, krahas ngjyrës së argjend hënore, në një ambient gjysmë tropikal, gjysmë hënor. Pra, krahas zbërthimit psikologjik që e bartë pjesën më të madhe të dramës, janë peizazhet herë-herë syreale ato që e bëjnë filmin të veçantë e të pazakonshëm. Adaptimi brazilian ka shmangie të dukshme në kohë e hapësirë, mirëpo secili shikues, i cili e ka lexuar romanin do ta hetojë se aty është fryma e romanit, mbase ndonjëherë e vënë në pah me rubin e zi rreth dorës, që bëhet fatalë për njërin nga personazhet kryesor, apo nga këmisha e përgjakur e të vrarit, ndërsa me zvetënimin e ngjyrës jepet shenj se hakmarrja po vonon.
Sidomos është e përbashkët hija e vdekjes ajo që e ndjekë familjen braziliane dhe familjen shqiptare. E para nuk e përballon dot këtë barrë të madhe, prandaj shpërthejnë konfliktet në mes të anëtarëve të familjes. Ndërkaq, babai i Gjorgut, është gjakftohtë, më dinjitoz, më i përmbajtur. Ai vdekjen e pranon si diçka të pashmangshme. Ai bashkëjeton më të birin, e kupton dhe i dhimbset, por prapë kanuni është më i fortë. Filmi i Çashkut e ka peizazhin ambiental të realizuar me mjeshtri, ashtu sikurse i portretizon bindshëm personazhet “të mirët dhe të këqijtë ”.
Mark Ukaçjerra është ndër personazhet me të realizuar e më karakteristik të filmit e të romanit, gjë që këtë figurë filmi brazilian nuk e ka fare.
Të romani i Kadaresë, Gjorg Berisha, personazhi kryesor, i cili është figurë tragjike, pranon të bëhet vrasës nga presioni i kanunit; në filmin brazilian, Tonho, figura qendrore ka karakter tjetër, ai e pranon nënshtrimin ndaj babai diktator, jo pse e respekton këtë ritual, por sepse s’ka si bën ndryshe. Çashku e ve heroin tragjik-Gjorgun nën zgjedhën e kanunit. Personazhi i Sallesit për dallim nga Gjorgu rebelohet, e braktis vendlindjen. Gjorgut të Çashkut nuk i shkon nëpër mend një mendim i tillë, e vetmja dëshirë intime e tij është ta takoj edhe një herë gruan e bukur që përfton nëpër Rrafsh. Vijat e karaktereve janë krejtësisht të ndryshme.
Në filmin “Mysafiri i paftuar” Çashku protagonist e ka shkrimtarin Besian Vorpsi, me gruan e bukur-Diana, që ngjiten në Malësi në muajin e mjaltit. Përmes shkrimtarit shpaloset drama e malësorëve dhe e Gjorgut, figurë tragjike që shkëlqen si meteorit për t’u shuar në një udhëkryq po aq shpejt, pa dramë, pa ofshama. Në filmin e Çashkut dalin edhe probleme të tjera: politike, sociale, intriga lokale dhe zemërimi i ngulfatur që pret të shpërthejë…
Shmangja nga romani hetohet edhe këtu. Në mes të Ismail Kadaresë skenarist dhe Kadaresë shkrimtar, regjisori më shumë e pranon të parin. Në këtë segment “Mysafiri i paftuar” i afrohet herë-herë filmit italian “ Krishti u ndal në Eboli” të Françesko Rosit.
Ndërkaq, filmi i Sallesit “ Behind the sun”, qëndron më afër filmit “ Padre, padrone” të vëllezërve Taviani si me vijëzimin e personazheve, babait diktator e hakmarrjes braziliane e cila është më afër hakmarrjes mesdhetare të Sardenjës, ku zhvillohet filmi “Padre, padrone” se sa frymës së romanit apo hakmarrjes shqiptare mjaftë e veçantë nga hakmarrjet e pellgut të Mesdheut.
Salles ka një qasje të veçantë ndaj Pakos, vëllait të vogël, i cili përfundon tragjikisht, sepse me vetëdije flijohet për vëllanë e madh, i cili derisa gjakësi është në kërkim të tij, bënë dashuri me vajzën e cirkut shëtitës. Çashku ka qasje të ngrohtë ndaj të motrës së Gjorgut, por ajo është personazh episodike. Nuk është personazh kryesor as Gjorgu. Filmi nis me rrugëtimin e Besian Vorpsit, kurse romani me pritën e Gjorgut. Romani e portretizon më shumë dhe më ngjyra të larmishme Gjorgun, kurse filmi përqendrohet në portretin e shkrimtarit Vorpsi, duke rrëshqitur në disa momente sociale e politike, me elemente paksa të sforcuara të patriotizmi (të vjela nga një motiv i “Gjeneralit të ushtrisë së vdekur”). Aeroplani që endet kërcënueshëm në qiell është segment tjetër që s’ka përngjasime me romanin.
Dallimet në mes të Gjorgut të Kadaresë dhe Tonhos së Sallesit janë të dukshme. Gjorgu është më i qetë, nuk bënë asnjë përpjekje ta kundërshtoj, edhe më pak i shkon nëpër mend që të mos e zbatoj Kanunin, përderisa Tonho nuk pajtohet me ligjin e hakmarrjes, nuk pajtohet as më qëndrimin e ashpër të babait. Veprimet e brazilianit janë po aq të pavullnetshme sa edhe veprimet e Gjorgut, mirëpo përderisa ai vepron sepse nuk e përballon dot presionin e babait të egër, Gjorgu vepron sepse nuk i shkon nëpër mend se mund të bëjë ndryshe. Gjorgu është i vetmuar, Tonho ka një vëlla që bashkëjeton me fatkeqësinë e tij. Gjorgu heshtazi i kryen veprimet në mënyrë të pavullnetshme, por me përpikëri, ai nuk e përjeton mujshar as babanë, as mjedisin. Ashtu e thotë kanuni, ashtu duhet vepruar. Dhe kjo është punë e kryer për ç’gjë ai nuk e lodh kokën, as nuk mendon më gjatë.
Subjekti i filmit ‘Bihand dhe sun” në pjesën më të madhe ta kujton filmin “Padre, padrone” të Tavianit, ta kujtoin jetesën në ishullin e Sardenjës, ashtu sikurse ta kujton hakmarrjen mesdhetare, por paksa të zvetënuar me skenat natyraliste në moçalet e Brazilit. ‘Prilli i thyer’, është vetëm motivi, fryma, por jo romani, sepse pos shmangieve të dukshme dramaturgjike, ndryshimit të ambientit, gjeografisë e të kohës se veprimit të ngjarjes, ka edhe degëzime të tjera, të cilat janë ndryshe nga frymëzimi bazë- romani i Kadaresë.
Megjithatë disa nga veprimet paralele sikur të zgjojnë asociacione me romanin: personazhi kryesor takohet me një grua akrobate cirku, në të cilën dashurohet, Gjorgu dashurohet në shikim të parë në Dianen, vetëm në përftim, mirëpo ai përftim bëhet fatkeqësia e tij, sepse ai nis kërkimin e saj nëpër të gjitha rrugët e Rrafshit. Kështu, përfundon në një rrugë të madhe, mu si viktima e tij një muaj më parë.
Fundi i filmit ‘Bihand… ‘ është ndryshe nga romani. Djaloshi i rebeluar me t’u vrarë gabimisht vëllai i vogël në vend të tij, e braktisë familjen. As fundi i filmit ‘Mysafiri i paftuar” nuk është i njëjtë më romanin.
*
Sipas Eriona Vyshkes nga filmi “ Mysafiri i paftuar” janë hequr disa skena me peshë, të cilat janë ri xhiruar, sidomos nga ajo që e përshkruan në punimin e saj sekuenca e shkëputjes së shpirtit nga trupi i Gjorgut, sikur të lihej do ta fuqizonte filmin, duke i dhënë imazhe që nuk ishin parë deri me atëherë në filmin shqiptar. Janë edhe disa sekuenca të tjera që janë censuruar. Në praktikën e Holivudit, Çashku do ta bënte remiksin, duke futur skena që janë hequr nga censura. Këtë e ka bërë Frensis Ford Kopla në filmin ‘Apokalipsa tash”. Njëzetë e ca vjet më vonë ai fut 45 minuta sekuenca të censuruara. Fatkeqësisht sekuencat e censuruara të filmit të Çashkut, nuk janë ruajtur, janë djegur, kështu që nuk mund të bëhet si në praktikën e Holivudit.
Sidoqoftë filmi është adaptim, ri lexim interesant i romanit të Kadaresë, pavarësisht shtrëngesave të kohës.

Bergoglio begins with “A”

June 22, 2014 by dgreca

by Fr.Gjergj Meta*/
“A” is for Albania! Certainly the alphabetical order of the European countries is not the reason for the choice made by Pope Francis, yet Albania is the first European country which he plans to visit on September 21, 2014. Fr. Federico Lombardi commented on the news about the upcoming papal visit in Albania, saying:
“Beautiful news. Pope chooses Albania, he wants to meet the outskirts, the poor, and contribute to interreligious and ecumenical dialogue”
A person such as Bergoglio, continuing what he had had done as Archbishop of Buenos Aires, positioned as the “Pope of the suburbs”. Hence he could not but enter Europe through Albania. Albania is now the Pope’s door to Europe as we Albanians have been waiting for Europe’s doors to be opened to us.
The Pope of the outskirts chooses a peripheral country to encourage and give hope to Albanians and this hope is one which does not disappoint, because it comes from the Lord. Still today, after so many years of freedom from the ideological communist regime, we are a country that needs to powerfully walk toward the development, the good and the welfare of the country. Though we are a peripheral country, we still have something to give to Europe.
The Pope will come to meet the Albanian Catholic Church. I say Albanian, because I am sure that many people will come not only from Albania but also from all Albanian regions to see the successor of Peter. Yes, he is the successor of Peter and the spiritual relationship with the Catholic faithful is an organic relationship…I would even say vital, like the strong vitality of our faith in our lives.
Pope Francis said that he comes “to confirm the Church of Albania in the faith” and he quotes the words of Jesus addressed to Peter, when He said, “Simon, Simon, behold Satan has demanded to sift all of you like wheat, but I have prayed that your own faith may not fail; and once you have turned back, you must strengthen your brothers” Lk. 22:31-32
At a time when the Albanian Catholics, like many other Albanians, fell through a big sift, that of communist atheism ideology, their belief was threatened by an unprecedented and brutal regime. So we do need someone to Confirm us. Pope Saint John Paul II did that in 1993 and now, Pope Francis is doing it again. Nobody should be afraid of this visit, because it is not a visit to show power but a visit to encourage a nation. The situation of faith is not any easier today, especially at a time when Albania is experiencing the consequences of a destructive past ideology. Today we need faith for the future, a hope which does not disappoint. The long journey needs good friends to encourage us. Catholics in Albania are a vibrant part of the nation and were the same people who suffered along with the rest of the population, a long Calvary. Therefore the spiritual dimension of this visit lies in its foundation as any other Papal visit in any other place. The strengthening of the faith of a man or a group of people not only does not threat others, but turns into an added value for coexistence between people of different faiths.
Moving towards the outskirts, the Pope seeks to turn the attention of “centers”, even to say that the true centers are those peripheries where human suffering can be touched by hand and where the wounds are not dried yet.
Albania is certainly going through serious social problems such as poverty, unemployment, smuggling, domestic violence, a widening gap between the rich and the poor (a conflict of extreme political and economic factors). All these things make the country seem for some people to be an annoying, peevish and unworthy place listed amongst the European countries, while for the Pope it is the subject of love and care. In this journey of ours he becomes and is a friend and a father to us.
The Pope’s visit to the Holy Land is still fresh in our memory. The gestures and fruits of that visit are numerous. In a land where different ethnicities and religions dwell together, messages of peace and dialogue were given and received. This dialogue also continued in the Vatican, where various religious and political leaders met and prayed together. I am convinced that the Holy Father is interested in our pluralistic reality, where different religions coexist, not only to encourage, but also to promote this coexistence. Together, we as Muslims and Christians can make the best efforts possible, along with all other factors, to have a better Albania, in the name of God and the values that we represent. The Pope’s visit in the midst of our journey cannot be anything other than an expression of his love and encouragement so that we don’t get tired and never cease seeking what is good, true, and beautiful.
*Fr. Gjergj Meta is a catholic priest from the diocese of Durrës, Albania. He is the responsible person for the media on the upcoming Papal Visit to Albania.( June 19, 2014)

NANËMADHJA 115 VJEÇARE DEMIRE DUROLLARI RENDITET E 139-ta NË BOTË PËR NGA JETËGJATËSIA

June 19, 2014 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/
1.
Në të bukurin Hudenisht, skej liqenit të Pogradecit (Ohrit), mrekulli e natyrës shqiptare e pasuri botërore e UNESKO-s, më 14 shtator 1895 ka lind Demire Xhudollari-Durollari e shenjuar në enciklopedi të botës si një nga ma jetëgjatat e planetit. Plot 115 vjet e 224 ditë jetë.
Në ma të fundit dokument identiteti të lëshuar nga Agjensia e Pasaportave në Filadelfia më 9 maj 2000 e nr. 095124375, figuron e lindur më 12 gusht 1895. Po, sipas pasaportës së vjetër shqiptare ia kishin “shkurtuar” një pesë vite jetë dhe ia kishin afrue në kohë tridhjetë e dy ditore ditëlindjen e saj. Këto pasaktësi iu shkaktuan pas largimit të detyruar nga Shqipëria, përgjatë emigrimit dy dekador në Maqedoni, përkohor për dy vjet në Itali e qëndrimit përgjithnji në Nju Xhersi të Amerikës. Ajo nuk i kreu juridikisht këto dy ndryshime në dokumentat e identitetit, pasi në kohën e komunizmit euro-lindor kishte vështirësi politiko-procedurale një sipërmarrje e tillë. Po as nuk ndihej e nevojshme.
Në Amerikë, derisa ndrroi jetë më 26 prill 2011 ajo e festonte 14 shtatorin si ditën e lindjes së vet. Veçmas në kapërcyell të shek. XXI, ditëlindja e Nanëmadhes Demire Durollari përbente një event të madh e të rrallë jo vetëm familiar e farefisnor, pasi kapi rekord botëror. Masmedia amerikane e shqiptare e cilësonin si “e tre shekujve”…

2.
Nanëmadhja Demire Durollari ishte patriote në shpirt, mbretnore në gene, qëndrestare në jetë. Një nga simbolet e femrës shqiptare në shekuj, mjaft e përkushtuar për kombin e vet, idealin e saj, familjen e saj.
Ajo vinte nga një Derë e Madhe. Babai i saj, Hajdar Agë Xhydollari, përndryshe, i thirrun në popull e zyrtarisht: Hajdar Aga i Hudenishtit, ishte mjaft i njoftun në kolonitë shqiptare të Stambollit, në kit’ kryeqënder të një prej superfuqive ma të mëdha edhe në shek. XIX. Një nga miqtë e tij të ngushtë ishte babai i Mbretit Zog, prijësi atdhetar Xhemal Pashë Zogu (1860-1911) i Matit, të cilët nuk i ndau asgja ndërveti në gjallje të vet. Vllai i saj, Novruz Hajdar Xhydollari (Hudënishti) ishte një shok i pandarë i Ahmet Zogut gjatë shkollimit të tij në Stamboll. Kushëriri i parë i saj, Muharrem Hudënishti (Xhydollari), oficer i Mbretërisë Shqiptare, sipas urdhërit të Mbretit Zog e ndërgjegjës së tij atdhetare, ishte një ndër qëndrestarët e prillit 1939 kundër pushtimit fashist të Shqipërisë, ndaj fashistët italianë e arrestojnë dhe e ekzekutojnë në Tiranë e trupi i tij prehet në vendin e lindjes. Pasardhësi i tij, Nuri Hudënishtin, ishte mbretëror i vendosur, legalist i pakursyer, luftëtar i pandalur. Ata, të dy, hynë në histori si monarkistë e si antifashistë, xhydollarë atdhetarë.
Në shtëpinë e Demire Xhydollarit (Durollari) gjatë Luftës Antifashiste u zhvillua Kongresi i Dunicës, Kongres i Lëvizjes Monarkiste, si dhe u (ri)ngrit Çeta nacionaliste zogiste që kreu aksione në Resing, Qafë Thanë, etj., po edhe kanë meritën se i shpëtuan nga fashistët 6 oficerë anglezë, etj.
Demire Xhydollari (Hudënishti) u martua në një fis tjetër në Hudënsisht, në shtëpinë e fisme e atdhetare të Durollarëve, me Rrapushin, të cilin e vranë pushtuesit italianë gjatë një bombardimi në Fushën e Domosdovës në Prrenjas. E la me tre fëmijë jetimë, të cilët u rritën si ma të mirët, ndër ma të lumturit.
Komunizmi iu mori prona e pasuri, i shpalli “kulakë” etj., çka e detyroi nanën e tij Demire Durollari (Hudenishti) të arratiset për në Maqedoni me fëmijët e saj, kur, asokohe, më 14 gusht 1949. Gjatë qëndrimit në Maqedoni, djali i saj i vetëm, Guri Durollari, burgoset në burgun e Idrizovës nga sllavo-maqedonasit, pasi në bibliotekën e shkollës kishte vizatue Flamurin Kombëtar Shqiptar. Po kështu ia burgosin edhe një nga dhëndrrat e tij, Bexhetin, për të vetmin fakt se përshendeti shqiptarçe, si monarkist, si zogist, me dorë në zemër. Njëzet vjet ma pas, shpërngulen tranzit në Itali e shkojnë në Amerikë, në shtetin e Nju Xhersit, ku i kaloi mbi katër dekada jetë me shumë sakrifica, plot lumturi, krejt ardhmëri.

3.
Qëndra e Kërkimeve Gerontologjike (Gerontology Reserach Group) në Shtetet e Bashkuara të Amerikës (Los Anxhelos, Nju Jork, Uashington DC, Atlanta) dhe Instituti i Kërkimeve Demografike Max Planck në Gjermani kanë publikuar më 3 dhjetor 2013 një listë të femrave ma jetëgjata në moshë, të cilat i përkasin moshës mbi 115 vjeç.
Rekordmene, në kryet, qëndron Mario Do Carmo Geronimo nga Brazili, e lindur më 5 mars 1871, në një moshë tejet të thyer, 129 vjeçare, e ndjekur nga shtatë të tjera 128 vjeçare nga Xhamajka, El Salvador, Dominika, Uzbekistan, Kolumbia, India e Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Lista me 155 emra rekormenesh mbyllet me 115 vjeçaren Marfa Salaikijskaja nga Lituania (1889 – 10 shtator – 2004).
Shqiptaro-amerikanja, Nanëmadhe Demire Durollari nga Hudënishti i Pogradecit renditet e 139-ta, pasi ka jetue 115 vjet e 224 ditë.
Moshën e saj, 115 vjeçe, e kanë mbrri vetëm 29 femra në të gjithë botën në këta tre shekujt e fundit: 8 nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, 5 nga Kina, 4 nga Brazili, 2 nga Kanadaja e Meksika, veç nga 1 Mbretëria e Bashkuar, Azerbajxhani, Nigeria, El Salvadori e Kili.

4.
Para së gjithash, “sekreti” i jetëgjatësisë të Nanëmadhes Demire Durollari, është genetik. Ka pasë një konstrukt fizik të fortë e të lehtë, një ecje trupdrejtë. E ka mbajt veten në punë, në gjallëri. Ajo e ndërtonte jetën e vet e të familjes në mënyrë të atillë që ta mbante larg stresin. Ajo, disa herë, edhe në gazeta e televizione shqiptare shprehej se “stresi është burim i të gjitha sëmundjeve”. Në vazhdimësi ka qënë e rrethuar me dashuri e përkujdesje nga fëmijët e vet, nga dhjetra nipa e mbesa deri në mbi dy brezni. Ajo ka pas një respekt popullor në gjithato rrethe të Shqipërisë, në Nju Xhersi të Amerikës, etj. saqë shpesh herë në veprimtari kombëtare të Oborrit Mbretëror Shqiptar apo të Legalitetit ose në ato për Kosovën e shqiptarët në Maqedoni, etj. fliste thuaj është lidere, pasi fjalët i kishte të mençura, me timbër të veçantë, plot pasion, me mesazhe mirësie, pa frymë hakmarrjeje, me vizione ardhmërie.
E vetmja herë në jetën e saj që iu ka dasht të shkojë tek mjeku është 11 shtatori i vitit 2001 i sulmit terrorist mbi Kullat Binjake në Nju Jork, pasi pësoi tronditje të madhe. Kjo i ndodhi nga dashuria e madhe për nipin e vet, Astritin, djalin e vajzës, i cili punonte aty dhe sapo ishte fejuar tek Starovajt e Pogradecit. Rastisi që ai nuk kishte shkue në punë atë ditë, po dhimbja e thellë prej nanëlokje e dha efektin e vet. Atë e çuan në spital. Mjekët e Nju Xhersit kur ia panë moshën 106 vjeçare nëpasaportën e saj u habitën shumfish, ndaj i banë një orë intervistë mjekësore. Dhe, siç pohojnë pogradecari Bardhyl Berberi e nipi i saj Rrapush Durollari në një shkrim tek“Shekulli” (21/02.2007), “mjekët amerikanë i kërkuan leje për t’i bërë disa analiza për studime shkencore”. Ata e pyetën se çka kishte konsumuar ma së forti e, ajo, iu përgjigj: “Peshk të freskët të liqenit të Pogradecit, koranin e rrallë, mbretin e peshqëve…”. Në lajmin homazh për jetën e vdekjen e saj “Zëri i Amerikës” (28.04.2011) thekson se “Zonja Durollari gëzonte vazhdimisht shëndet të mirë” dhe, ma tej, “sekreti i jetëgjatësisë ka qënë ushqimi: ajo hante shumë peshk dhe bulmetëra, nuk konsumonte as duhan, as alkol”.
Nanëmadhja Demire Durollari, që ndrroi jetë në moshën 115 vjeçare në Amerikë, ishte ndër të parët prej emigrantëve politikë që erdhi në Shqipëri, sëbashku me djalin e saj dr. Guri Durollari, monarkist i lindur, kryelegalist i suksesshëm, që bani aq shumë punë të mëdha për kauzën Mbretërore, për Mbretin Leka I, për Legalitetin, për Demokracinë e Kombin, saqë e nesërmja e shpejtë ka me ia dhanë meritat e tij si një burrë i madh i politikës shqiptare jo veç në tranzicion. Ajo u çmall me vendin dhe nuk bëri thirrje për hakmarrje, për ndëshkimet kriminale që komunizmi kishte bërë ndaj njerëzve të saj, por e rreshtuar në grupimet e atyre që kërkonin Mbretëri Kushtetuese ju bëri thirrje popullit shqiptar nga podiumet e kongreseve dhe në televizione shqiptare e të huaja për pajtim-vëllazërim dhe paqe. Dhe, herën ma të fundme, me t’u kthye nga Shqipëria, shumë e preokupuar për hallet e vendit të saj. U lidh me një korrespondencë të rregullt me presidentin e SHBA-së, Xhorxh Ë. Bush. I kërkoi përkushtim të veçantë për çështje të demokracisë e ekonomisë në Shqipëri, si vendi ma i varfër në Europë. Brenda dhjetë ditësh, më 27 gusht 2004, i ktheu përgjigje me foto-kartolinë dalë me bashkëshorten e tij, Laurën. Në respekt të jetës e veprimtarisë të kësaj nanëmadhje shqiptare Presidenti Bush i premtoi asaj se “Shqipëria do të ecë në rrugë të mbarë”.