Astrit Lulushi/

Në çdo periudhë të historisë, njerëz janë zhdukur në rrethana të panjohura. Këto zhdukje paraqesin disa nga enigmat më intriguese, duke filluar nga vrasjet e dyshuara politike, deri te rastet më pak të komplikuara ku njerëzit thjesht lundruan dhe tragjikisht, nuk u dëgjua më për ta. Lista e njerëzve të famshëm që janë zhdukur në mënyrë misterioze dhe nuk janë gjetur kurrë, përfshin eksplorues, monarkë dhe udhëheqës, filozofë dhe shkencëtarë, heronj dhe të jashtëligjshëm.
Nëse dikush do të përpilonte një listë të njerëzve të famshëm të humbur në kohët më moderne, ndoshta përfshirja më e famshme nga historia amerikane do të ishte stilistja e modës dhe aviatorja, Amelia Earhart, e cila u zhduk në mënyrë misterioze duke tentuar një fluturim rreth botës. Nëse zhdukja e Amelisë nuk është në krye të listës amerikane të personave të famshëm të humbur, atëherë Dan. B. Cooper sigurisht që është pas mashtrimeve të tij në prag të Ditës së Falënderimeve 1971. Në bordin e fluturimit 305 të Northwest Orient Airlines, Cooper pretendoi se kishte një eksploziv dhe kërkoi 200,000 dollarë, katër parashuta dhe një kamion kur u ul në Sea-Tac. Pasi kishte sulmuar avionin, ai u hodh jashtë dhe nuk u pa më.
Zhdukja e personave nuk është një fenomen i ri, sepse kthimi pas në kohë tregon për trupat e mbretit të Anglisë Eduard V, të Aleksandrit të Madh të Emathias dhe të sundimtarit brutal të Hunëve, Attila, të gjithë u shuan në mënyrë misterioze.
Ndërsa shumë artikuj, libra, faqe interneti dhe dokumentarë mbulojnë 10 personat më të zhdukur, në mesin e këtyre radhëve ka dy gjigantë historikë, të dy gjeni më vete, varret e të cilëve nuk mund të vizitohen kurrë, sepse askush nuk e di se çfarë ndodhi me trupat e tyre. Ata nuk janë askush tjetër veçse Leonardo da Vinci dhe Wolfgang Amadeus Mozart.

Astrit Lulushi/

Në vitin 500 pes, Roma nuk ishte gjë tjetër veçse një qytet-shtet i vogël në Gadishullin Italian. Por me sytë e drejtuar nga zgjerimi, Roma filloi të pushtonte fqinjët e saj derisa kontrolloi të gjithë Italinë. Nuk u ndal me kaq. 

Ajo u bë perandori në vitin 27 pes, dhe në kulmin e saj – rreth vitit 100 të es – Perandoria Romake e madhe dhe jashtëzakonisht e fuqishme shtrihej nga Britania në Egjipt.

Ndikimi i Romës në botë ishte i përhapur dhe afatgjatë. Romakët ishin novatorë dhe shpikës të mëdhenj, ndonjëherë duke përvetësuar dhe avancuar aspekte nga kulturat e tjera, dhe herë të tjera duke shpikur teknologji dhe sisteme krejtësisht të reja. Këto risi mbuluan një gamë të gjerë fushash, duke përfshirë institucionet shtetërore, praktikat kulturore dhe teknikat inxhinierike. 

Perandoria Romake ra përfundimisht në vitin 476 të erës sonë, por trashëgimia dhe ndikimi i saj vazhduan – deri në ditët e sotme. Disa nga risitë më të famshme të Romës, të tilla si sistemet sanitare dhe rrjetet rrugore, janë të njohura dhe ende shumë të dukshme; në Britani e Ballkan, i cili në atë kohë ishte Gadishull Ilirik, shumë rrugë moderne ende ndjekin rrugët e përcaktuara nga romakët. Risitë e tjera romake, megjithatë, janë më të errëta. 

Në botën e lashtë, dokumentet e para të shkruara zakonisht regjistroheshin në pllaka balte ose dylli, ose në fletë ose rrotulla papirusi. Romakët përdorën gjithashtu rrotulla, por gjatë shekujve të parë dhe të dytë të erës sonë, u shfaq një formë e re e ruajtjes dhe aksesit të informacionit: libri i stilit të kodikut. Këto fletore, të njohura si pugillares membranei (përafërsisht “libër pergamenë”), u formuan nga grumbullimi i faqeve – zakonisht të bëra prej velumi ose papirusi – që më pas u bashkuan njësoj si librat modernë. Ato u përdorën kryesisht për shkrime personale dhe përfaqësojnë formën e parë të vërtetë të librit të lidhur. Kodet shpejt u bënë të njohura në të gjithë Evropën Perëndimore dhe Lindjen e Mesme, duke zëvendësuar përfundimisht rrotullat dhe tabletat.

Romakët ishin pionierë të mëdhenj në fushën e kirurgjisë. Dihet nga provat arkeologjike – duke përfshirë artefakte të ruajtura mirë të gjetura në mbetjet e varrosura të Pompeit dhe Herculaneum – se romakët përdorën instrumente mjekësore precize, duke përfshirë pincë kockash, kateter, grepa obstetrikë, bisturi dhe gërshërë kirurgjikale. Niveli i teknologjisë që gjendet në disa prej këtyre mjeteve nuk është aq larg nga homologët e tyre modernë. Romakët kishin gjithashtu një trup ushtarak mjekësor me kirurgë të specializuar në terren, të cilët kishin për detyrë t’i mbanin legjionet në formë, të shëndetshme dhe të gjallë.

Dyshemetë e ngrohta mund të duken si një luks modern, por romakët filluan t’i përdorin ato 2000 vjet më parë. Romakët e lashtë përdornin një sistem ngrohjeje nën dysheme të njohur si hipokaust, i cili tërhiqte ajrin e nxehtë nga një furrë me dru jashtë shtëpisë dhe e kanalizonte atë në një dhomë poshtë dyshemesë. Kjo jo vetëm që ngrohte vetë dyshemenë, por rrezatonte nxehtësi në të gjithë shtëpinë. Shumë shembuj të hipokausteve mund të gjenden ende në themelet e vilave dhe shtëpive të qytetit në qendrat romake në Gjermani dhe Angli, ku dimrat e ftohtë do t’i kishin bërë dyshemetë e ngrohura veçanërisht tërheqëse.

Tregjet kanë qenë prej kohësh të përhapura në të gjithë botën si një vend grumbullimi për njerëzit për të shitur dhe blerë të gjitha llojet e mallrave dhe produkteve. Por qendra e parë tregtare e përhershme dhe e mbuluar ka të ngjarë të jetë ndërtuar nga romakët: Tregu i Trajanit (Mercatus Traiani), i ndërtuar midis viteve 100 dhe 110 të es. 

I bërë me tulla të kuqe dhe beton, tregu kishte gjashtë nivele që strehonin rreth 150 dyqane të ndryshme, si dhe zyra qeveritare dhe ambiente banimi. Një rrugë në nivelin e sipërm, ndërkohë, u emërua Via Biberatica sipas fjalës latine për “pije”, duke sugjeruar se edhe romakët kishin nevojë të çlodheshin pas blerjeve të një dite të vështirë.

Shumica e botës tani përdor kalendarin Gregorian, i prezantuar për herë të parë në 1582 nga Papa Gregori XIII. Por merita për kalendarin modern duhet t’u jepet vërtet romakëve. Kalendari Gregorian bazohet në kalendarin Julian shumë më të hershëm (i cili në vetvete i detyrohej shumë kalendarit diellor egjiptian), i prezantuar nga Jul Cezari në vitin 45 pes. Kalendarët ndajnë shumë ngjashmëri, megjithëse një nga ndryshimet kryesore është trajtimi i atyre viteve të brishtë të bezdisshëm. Kalendari Gregorian i trajton ato më saktë, duke rezultuar në një mospërputhje midis dy kalendarëve që aktualisht është 13 ditë dhe do të bëhet 14 ditë në vitin 2100.

Ngjarjet dramatike të cilat i ka përjetuar populli shqiptar në Kosovë gjatë luftës së fundit(1998-1999), ka qenë motiv i mjaftueshëm për botime nga autor të ndryshëm duke ofruar të dhëna për krimet e pushtetit serb dhe gjenocidin kundër shqiptarëve, ku libri i gazetarit F.Musliu paraqet një botim të veçantë i cili mund të trajtohet si dokumentar për Kosovën këtë periudhë kohore.

Nail Draga

Botimi i një libri të tillë ka peshë të veçantë sepse autori i tij është dëshmitarë okular i ngjarjeve duke informuar opinion shqiptarë dhe me gjerë. Ai i ka qendruar besnik kodit të gazetarit, duke qenë konciz dhe pa paragjykime. Ndonëse gjatë kësaj kohe ai ishte rrezikuar duke u kërcënuar, ai qendroj në Beograd rreth pesë muaj larg familjes, por duke i ndënjur besnik misionit të informimit.Nuk ka dilemë se një botim i tillë është në favor të prezantimit real të ngjarjeve në këtë periudhë kohore, ku Kosova ishte në qendër të opinionit evropian e ati botëror. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sepse ishte hera e parë qe forcat ndërkombëtare të NATO-s kanë intervenuar për 78 ditë për të shpetuar shqiptarët nga politika serbe gjenocidale.

Botimi ndahet ne tre pjesë: 1.Baticat dhe zbaticat e jetës, 2. Raportët ditore në Zërin e Amerikës janar-mars 1999 dhe 3.Disa dokumente të rëndësishme politike ndërkombëtare për çështjen e Kosovës(1.Dokumenti i Grupit të Kontaktit për Kosovën e vitit 1998, 2.Marrëveshja e Rambujës, 3.Marrëveshja e Kumanovës dhe 4.Rezoluta 1244).

Fillimisht ky libër është botuar si fejton në gazetë për 23 ditë rresht, e më pas i janë shtuar raportet për “Zërin e Amerikës”, që është botuar nga Dukagjini në Pejë. Ndërsa botimi i dytë është i zgjeruar me disa dokumente diplomatike ndërkombëtare, që ndikuan në fillimin e fushatës së bombardimeve të NATO-s me 24 mars 1999, kundër ish-Jugosllavisë.

Guximi profesional

Autori i librit gjatë qendrimit në këtë kohë në Beograd aty ishte fizikisht ndërsa mëndërisht ishte në Prizren të familja e tij. Kemi të bëjmë me një kohë dramatike se askush nuk ka mundur të parashikojë se si do të jetë dita e nesërme. Ne këtë botim janë te prezantuara tri letra nga familja, që janë dëshmi autentike e kësaj kohe.

Se qendrimi në Beograd ishte rrezik përmanent është dëshmi edhe vrasja e gazetarit të njor S.Quruvija në Beograd nga vet pushteti serb. Por, Musliu ia arriti të përballoj sifdat e kohës duke mbetur shëmbull për të tjerët me guximin profesional e ate intelektual.

Duke lexuar këtë libër e dhëna se në Qendren Mediale në Beograd e cila ishte vendtakimi i gazetarëve, intelektualeve, aktivistëve të shoqërisë civile dhe indvidëve të ndryshëm ka qenë një mbeshtetje dhe kurajo për punën e Musliut si gazetar por edhe qendrimit të tij në këtë mjedis.

Dokumentar për krimet serbe

Duke lexuar këtë libër qe lirisht mund të quhet edhe si “Ditari i luftës”, del qartë se kemi të bëjmë me ngjarjet dramatike, politike e luftarake të kohës, duke përfshirë dhunën, dëbimet, vrasjet, masakrat, varrezat masive në Kosovë, nga ushtria e policia serbe.

Ditarin duhet lexuar për të kujtuar krimet e pushtetit të politikës serbe e cila dëshmoi në praktikë gjenocidin kundër shqiptarëve. Masakrat anë e kënd Kosovës kundër popullsisë së pafajshme sipas planit “Patkoi” janë dëshmi transparente e një konstatimi të tillë. Ndërsa intervenimi i NATO-s me 24 mars 1999 ishte për çështje humanitare, për të shpëtuar një popull, është dëshmi e ndalimit të spastrimit etnik të një populli i cili ishte i okupuar nga viti 1912, qe u verifiku në sajë të vendimit të padrejtë të Konferencës së Londrës në vitin 1913.

Lëndë burimore për studiues

Ky botim ofron faktografi historike dhe pa dilemë se mund të shërbejë si material burimor për studiues të ndryshëm për këtë periudhë kohore, e cila ishte vendimtare në çlirimin e Kosovës.

Nuk ka dilemë se libri nxit kureshtjen e lexuesve duke u rikujtuar ngjarjet dramatike për të gjithë ata qe e kanë përjetuar. Ndërsa pamjet e mediave të ndryshme të asaj kohe janë dëshmi autentike për golgotën e përjetuar nga shqiptarët e Kosovës, nga vrasjet, masakrat, dëbimin e rreth 1 milion shqiptarëve si dhe rikthimin e tyre pas datës 12 qershor 1999, qe me të drejtë cilësohet Dita e çlirimit të Kosovës!

Fahri Musliu, DITARI I GAZETARIT SHQIPTAR NË BEOGRAD, Prizren, 2013.

Nga ANGELO PANEBIANCO – “Corriere della Sera”, 4 maj 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika/

Të pjekur mirë e të gatshëm për t’u shërbyer në tavolinë. Është kjo që, me gjasë Vladimir Putini mendon për ne ndërsa vëren lëvizjet tona. Përballë belegëve ndërkombëtarë demokracitë  nuk mund të bëjnë asgjë nëse nuk kanë mbas veti, të lidhur ose pothuajse, opinionet publikë. Dhe atë lidhje Putini, sigurisht, nuk e sheh. Me fjalë, në Perëndim është vetëdija se sa katastrofike do të ishte, jo vetëm për ukrainasit, një fitore ruse në Ukrainë.Me fjalë.

Faktet thonë tjetër gjë. Faktet thonë se qeveritë perëndimore kanë shumë vështirësi të mbajnë një front të përbashkët mbi krizën ukrainase, sepse opinionet e tyre publikë janë të ndara. Ndërsa lufta shkon keq për Ukrainën perëndimorët lëshojnë sinjale kundërthënëse edhe se në përputhje me traditat kombëtare përkatëse. Nëse Emmanuel Macroni thekson se nëse gjërat do të shkonin vërtetë keq, perëndimorët do të duhej të ndërhynin drejtpërsëdrejti në Ukrainë, qeveri të tjera evropiane (gjermanë e italianë në krye) qëndrojnë larg, e përgënjeshtrojnë: armë po, ushtarë në terren jo, kurrë. Veç faktit që këto ndarje bëjnë të kuptohet se sa utopi ka në aq biseda të bukura mbi mbrojtjen e përbashkët evropiane, si mendohet që kundërshti të këtyre përmasave mund të ndërpretohen nga strategët e Kremlinit? Me që ra fjala, vetë pohimet e Macronit nxjerrin lakuriq dobësinë perëndimore. Duke mos qenë frut i një qëndrimi të NATO-s, të mbështetur nga Shtetet e Bashkuar e të bashkëndarë nga qeveri të tjera evropiane, në sytë e rusëve  quhen si vetëmburrje (të përqeshura si të tilla), e jo shënja force.

Në dëshmi të faktit se sa peshojnë trashëgimitë kombëtare në drejtimin e opinioneve publike e pra të qeverive, përceptohet mirë edhe në luftën ukrainase, ndryshimi i përçapjeve të britanikëve e francezëve në një anë e të gjermanëve e italianëve në tjetrën. Në çdo rast, është një lloj mrekullie fakti që deri tani nuk ka patur shmangie, që asnjë qeveri evropiane nuk e ka thyer frontin, të ketë pushuar të mbështesë Ukrainën. Duke mbajtur parasysh faktin që, në brendësi të tyre, janë të pranishme rryma të fuqishme të opinionit që, n’emër të paqes, do të dëshironin t’i a dhuronin Ukrainën Putinit; duke besuar ose duke u shtirë se besojnë se, mbas ngrënies së Ukrainës, Rusia më së fundi do t’ishte e ngopur, nuk do të kishte më oreks, në këtë kuadër mund të thuhet se për rusët lufta e Gazës ka qenë një bekim sepse huton e ndan opinionet publike perëndimore. Është qumësht dallandysheje për ta mobilizimi studentor në veprim në të gjithë Perëndimin për Palestinën. Ndihmon në coptimin e opinioneve publike e largimin e vëmëndjes të shumëve nga ajo që ndodh në Ukrainë.

Në përgjithësi mendohet, e përvoja historike e vërteton, se tiranët  priren të nënvlerësojnë fuqinë e demokracive, i quajnë shumë më të thyeshëm se sa janë në të vërtetë. Në çastin e rrezikut demokracitë – kështu ka ndodhur në të shkuarën – janë në gjëndje të arrijnë të shfrytëzojnë rezerva, lëndore e morale, që tiranitë nuk i kanë. Por ajo që ka qenë e vërtetë në kohë të tjera mund të mos jetë më sot, për shumë arsye. Duke filluar nga rrethana fatlume e tetëdhjetë viteve të pandërprera paqeje që kanë gëzuar  evropianët perëndimorë. Peshon edhe fakti që shoqëritë e pasura, të ngopura e të plakura (ka mjaft raste të shkuar historikë), shpesh nuk janë kundërpëgjigjur me energjinë e nevojshme përballë gjallësisë e agresivitetit të grupeve njerëzorë, stili i jetës së të cilëve ka qenë gjithmonë shumë më pak i rehatshëm.

Peshojnë barazpesha  ndërkombëtare e nyjëtime politiko-diplomatike. Është diçka e zakonshme të thuhet  se periudha e jonë është një kohë shumëpolëshe me një shumësi fuqish në beleg me njëra tjetrën. Vetëm se nuk duket e qartë për të gjithë se çfarë do të thotë kjo për demokracitë. Moshë shumëpolëshe  do të thotë se nuk ka, siç kishte në kohët e Luftës së Ftohtë, një rrezik të vetëm. Atëherë opinionet publikë e kishin të qartë se ku ishte e kush ishte armiku. Tashmë belegë e kërcënime vijnë nga të gjitha anët. Mjaft të mendohet se çfarë përfaqëson për mirëqënien perëndimore zgjedhja e Hutëve (e mbështetësve të tyre iranianë) për të bllokuar, me sulmet anijeve në Detin e Kuq, një arterie jetike të tregëtisë ndërkombëtare. Është e vërtetë që ndërmjet këtyre krizave ka ndërvartësi. Rusët janë aleatë të ngushtë të Iranit e të Hamasit. E kinezët mbështesin rusët e iranianët kundër perëndimorëve. Përballë sfidave të shumta opinionet publikë perëndimorë çoroditen. E qeveritë e demokracive, për pasojë, vështirë se arrijnë të mbajnë lidhjen e njënjësinë e synimeve.

Nuk dijmë si do të mbarojë lufta në Ukrainë e as nëse armët do të heshtin shpejt në Palestinë, dhe as cila do të jetë sfida e ardhëshme që do të paraqitet n’Evropë e në Lindjen e Mesme që duhet të përballohet nga perëndimorët. Por e dijmë se pa mbështetjen e opinioneve publikë, qeveritë e demokracive janë gjeneralë pa ushtri, nuk shkojnë n’asnji kah. 

Votime evropiane, votime amerikane. Në një farë drejtimi stuhia e përsosur. Në se demokracitë, në provën zgjedhore që i presin, do t’i qëndrojnë sirenave të skajshmërive, ndoshta do të krijohet mundësia për të sqaruar mirë opinionet publikë se cilat janë përparësitë. Ndërkaq, nuk mund të lodhemi së kujtuari votuesve se ukrainasit janë duke luftuar edhe për neve.

Duke lënë mënjanë retorikën politike, do t’i pëlqente të gjithëve një Evropë e fuqishme, e aftë të vetëmbrohet, e të mbronte demokracitë e saj. Por sot mundet vetëm të kërkohet të pakësohen skajshmërisht dëmet.

“Corriere della Sera”, 4 maj 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika  

Dr. Eugent Kllapi/

Pikë së pari do shpjeguar se çfarë quajmë identitet kombëtar, komb sipas kuptimit të sotëm dhe të djeshëm në revolucionin grek dhe pas tij.

Kuptimi jonë i sotëm i shtet kombit lind pas shek 18 kur e gjithë bota po formësohej në komb-shtete në disa modele.

Modeli i parë ishte ai gjerman që nga romantizmi gjerman besonte se kombshteti shprehte hapësirën territoriale deri aty ku kishte gjermane të shpërndarë, gjë e fituar kjo nga udhëheqesit e mesjetës.

Modeli i dytë, modeli francez pak më shumë bashkohor mendonte se kombshteti ishte një hapësirë territoriale institucionale ku të gjithë shtetasit pa dallim ishin francezë, i bashkonte ligji.

Modeli i tretë, zviceran është në bazë të bashkimit të etnive. Te gjitha ato etni bashkuese brenda vetes qe formonin shtetin angazhoheshin te beheshin nje komb brenda nje ligjesie, pra multikulturor, multietnik. Njesoj pothuajse edhe SHBA po me shume ata ngrejne lart aspektin multikulturor e ligjor meqe jane nja 200 etni bashke.

Kuptimi dhe dilema(ose jo) nese Bubulina ishte shqiptare apo jo, meqe perfaqesonte etnine arberore te asaj kohe, lind me modelin lindor te te berit shtet.

Nqs Franca e ndau fene nga shteti ne koncept qe me Rishelje(i pari Jezusi qe tha jepi Cezarit cfare i takon Cezarit, Zotit cka eshte e Zotit), nje kardinal afer mbretit qe besonte se mbreteria mund te udhehiqej me mire pa nderhyrjen e fese, dhe me pas me Revolucionin Francez u nda me thike shteti nga feja, dhe nqs kete koncept, te ndarjes se fese nga shteti, (feja kishte shpirteroren dhe nuk nderhynte ne aspektet drejtuese te shtetit) e ndoqen edhe shtetet e tjera perendimore, ne krahun tjeter sidomos ne Lindjen e Mesme ky koncept nuk kuptohej ose u kuptua vone. Ne modelin lindor, feja ishte shteti, nuk e pranojne laicizmin(dhe shekullarizmin e lindur Turqi) ose bejne sikur e pranojne pasi eshte model shteti i importuar jo si ata duan(psh Sheriati).

Ky model mbizoterues qe pengonte kuptimin e kombshtetit, ose e zbehte ate ne qender te shtetit ve aspektin shpirteror te fese. Kuptohet kjo dhe nga roli i fuqishem i fese qe ka pasur ne mesjete edhe ne politike, kulture, arsim, ekonomi etj.

Para se te krijohej Greqia elementi i identitetit etnik dhe kombetar me aq sa kuptohej kombi ishte fetar. Ne etnine greke qe nga koha kur lindi krishterimi, feja ishte elementi kryesor identitar e me pas ajo ndikonte ne te gjitha elementet e tjera. I fetarizonte nga pak, si gjuhen, zakonet etj. Njesoj si Turqi(perandori Osmane) e tutje. Po te ishte i krishtere ne ate zone ishe helen ose grek edhe po te ishe nga Republika Dominikane apo nga Sudani. Kjo mbizoteronte dhe i kundervihej muslimaniznit perballe. Nga ana etnike feja ishte perbashkuese dhe per ngjizjen e kombshtetit. U futen aty grumbull zakonesh e traditash si shqiptare, rumune, cifute, serbe, bullgare edhe ndonje kongolez. Te gjithe keta u quajten greke me pahir.

Por me lindjen e kombshtetit grek me modelin francez dhe misherimit te modelit gjerman te kombshtetit(Ideja e VorioEpirit, Megalidea) u pa e udhes te mbahej akoma i fuqishem elementi fetar per ta instrumentalizuar pilitikisht. Duket si e menjanuar por feja eshte shume e fuqishme per qellimet politike. Njesoj eshte modeli edhe ne Serbi(po i meshohet shume edhe ne Kosove, te ngrihet me shume identiteti fetar sesa kombetar ne media, dhe me ne Maqedonine e Veriut nga shqiptatet ka nje zell te shtuar te identitetit fetar sesa kombetar) Pra nga nje ane ‘de juro’ kane model perendimor edhe si misherim i demokracise, nga ana tjeter sillen sikur fetarizmi duhet te kete rol qendror.

Ne anen e kundert per te shpjeguar Bubulinen element perbashkues i identitetit kombetar shqiptar me modelin francez te kombshtetit nuk ka qene feja por gjuha dhe zakonet. Madje vete fetaret te shume feve kane ndikuar fuqimisht per te bere gjuhen dhe zakonet, shtetin me shume se populli te udhehiqej nga feja po nuk i fetarizoi. Shqiptari e nderroi fene shume here qe nga paganizmi por e respekton ate. E ka te rendesishme po jo me shume se identiteti i tij kombetar. Kush ishte shqiptar ishte shqiptar e nuk ishte turk se ishte musliman apo italian pse ishte katolik.

Para se te ngjizej kombshteti shqiptar kjo etni/komb i bashkonte gjuha, zakonet, fete. Arberit dhe arvanitet, arbereshet apo i fundit ne Zelande te Re e quanin veten shqiptar.

Kur Bubulina e quan veten shqiptare, cdo Greqia e sotme, qe u krijua si ide e Rusise e djeshme per krishterimin bashke me fuqite e tjera te medha pas luftes me Perandorine osmane, per ta quajtur ate greke? Pike se pari nuk ka greke te paster sipas identitetit kombetar grek(ye ardhur nga helenet, greke te vjeter) dhe Bubulina perfshihej ne kete territor,(modeli francez) dhe nuk ka figura historike te pastra greke te mesjetes, arrijne deri aty sa dikur edhe Skenderbeun e Kostandinin e madh ta bejne grek.

Ne radhe te dyte ajo ishte ne ate kohe shqiptare-arnaute-arvanite pasi identiteti i saj nuk jepet pas revolucionit, ajo e kishte nje identitet si te tille qe kur u lind e u rrit.

Ajo ishte shqiptare qe ndikoi si shume figura te tjera per ndertimin e shtet-kombit grek per t’u shkeputur nga Perandoria Osmane.