Featured – Page 348 – Dielli

Te Lugina e Orës, ku Zvicra i paraprin së ardhmes energjitike të planetit

March 13, 2019 by dgreca

Nga Elida Buçpapaj dhe Skënder Buçpapaj

Emër vendi Watch Valley a nuk të kujton Silicon Valey? “Watch Valley” përfshin gjithë harkun zviceran të Maleve Jura, nga Bazeli në Gjenevë, ku është e përqëndruar industria zvicerane e orëve. Ky emërvend

është shumë më i hershëm se Silicon Valley (Lugina e Silikonit) i Kalifornisë. Ai daton nga fillimi i Shekullit XV në Gjenevë, djepin e industrisë evropiane të orëve, duke u shtrirë në 200 kilometra vijimëse përgjatë Maleve Jura, ku spikatin prodhues të famshëm zviceranë të orëve si Breitling, Corum, Gallet, Girard-Perregaux, Movado, Patek Philippe, Rolex, TAG Heuer, Tissot, Ulysse Nardin, Chopard e të tjerë. Ndërsa Silicon Valley është shumë më e vonë, daton nga viti 1899, duke shënuar rajonin jugor të Gjiut të San Françiskos në Karolinën Veriore, quajtur më herët Lugina e Santa Klarës, e cila shërben si qendër globale për teknologjine e lartë, novacionin, mediat sociale e tjerë. Është një emërvend i përveçëm i pandashëm me një emër të madh të përveçëm si Steve Jobs.

E dimë të gjithë se Zvicra është një ndër paraprirëset kryesore të teknologjive të reja të përparuara në rrafsh planetar. Pak nga ne e dinë se në pararojë të kësaj sfide qëndron CSEM, Qendra Zvicerane e Elektroteknikës dhe Mikroteknikës.

CSEM dhe Strategjia Zvicerane e Energjisë 2050

Jemi këtu, në një veprimtari njëditore të APES në selinë qendrore të CSEM, në Neuchâtel për të biseduar me ekspertë të komunikimit, për të vizituar drejtpërdrejt proceset e përditshme të kësaj qendre dhe për të mësuar rreth sfidave me të cilat përballet dhe me vizionet që e udhëheqin.

Katastrofa bërthamore e vitit 2011 në Fukushima të Japonisë e vuri botën përballë pikëpyetjesh të mëdha rreth së ardhmes së tregjeve energjitike. Qeveria Zvicerane më 4 shtator 2013 miratoi një projektligj të ri për energjinë. Më 30 shtator 2016 u votua në Parlament. Qytetarët zviceranë reaguan me një iniciativë popullore që kërkonte tërheqjen e menjëhershme të Zvicrës nga centralet bërthamore (Nuclear Withdrawal Initiative). Më 27 nëntor 2016 populli e hodhi poshtë iniciativën. Por Qeveria e Zvicrës filloi të punojë për një vizion të ri të quajtur Strategjia Zvicerane e Energjisë 2050. Kjo synon që, brenda kësaj date, e gjithë energjia që përdoret në vend të jetë nga burime të pastra.

Zotëri Lukas Gutzwiller, nga Zyra Federale Zvicerane e Energjisë, sektori i çështjeve Ndërkombëtare të Energjisë, na paraqet vizionin zviceran për messhekullin XXI. Zvicra, shpjegon ai, pas Norvegjisë dhe Austrisë është vendi i tretë evropian që përdor më shumë energji të pastër dhe kjo bazohet kryesisht në hidrocentralet. Norvegjia 95.8 për qind të energjisë e bazon në hidrocentralet, 1,8 për qind në erën, 1.5 për qind në termocentralet. Austria respektivisht 62.1 në hidrocentralet, 28.9 për qind tek termocentralet, 7.5 për qind tek centralet bërthamore, 1,5 për qind tek energjia e erës. Zvicra 59.7 për qind tek hidrocentralet, 33.4 për qind tek centralet bërthamore, 5 për qind tek termocentralet dhe pjesën tjetër tek energjia e erës. Pason Suedia e cila bazohet kryesisht tek hidrocentralet dhe centralet bërthamore, pastaj Italia që bazohet kryesisht tek termocentralet, Franca që bazohet gjerësisht (76.5 për qind) tek centralet bërthamore, Gjermania kryesisht tek termmocentralet (62.2 për qind). Si hapësirë e Bashkimit Evropian mbizotërojnë termorcentralet (48.1 për qind) dhe centralet bërthamore (26.4).

Ndonëse shumë i pasur me burime ujore, vendi nuk mund të mbështetet në të ardhmen tek hidrocentralet, për arsye që kanë të bëjnë me mbrojtjen e peizazhit. Ndërtimi i liqeneve të shumta e dëmton peizazhin, shpjegon ai. Prandaj orientimi i ri i vendit është tek shfrytëzimi gjerësisht i energjisë diellore, një energji e pashterrshme, e pastër dhe me një zgjerim të jashtëzakonshëm të fushëpërdorimit të saj. Kjo strategji përfshin, hap pas hapi, përdorimin gjithnjë e më të gjerë të automjeteve me energji diellore, rinovimin e ndërtesave duke i përshtatur për panelet diellore

Kolegët tanë i bëjnë pyetje nisur kryesisht nga veçoritë e sfidave energjitike me të cilat përballen vendet e tyre. Ndërsa pyetja jonë është e lidhur me të ardhmen energjitike të Shqipërisë, tejet e pasur me lumenj të rrëmbyeshëm, por që kundërshtohet për shkak të synimeve të mbrojtjes së mjedisit, pra, për të mos lejuar dëmtimin e peizazhit. “Jam në dijeni të debatit që vazhdon në Shqipëri rreth ndërtimit të hidrocentraleve të rinj. Shqetësim kryesor përbëjnë hidrocentralet e vegjël, pikërisht sepse dëmtohet peizazhi, na thotë z. Gutzwiller. – Megjithatë, ndërtimi i hidrocentraleve të vegjël pa liqene, por vetëm me turbina, është i pranueshëm.”

Sistemet fotovoltaike dhe procesi i shndërrimit të dritës diellore në energji elektrike

Zonja Aline Di Iullo-Basin, nga Komunikimi i Strategjisë i CSEM, përqëndrohet tek panelet diellore, si objekti kryesor i kërkimeve të këtij institucioni dhe tek ardhmja e energjisë diellore në përgjithësi, me shtrirje gjithnjë e më të gjerë në fushat e ndryshme të jetës. CSEM, na thotë shpjegon më tej ajo, është një përshpejtues i novacionit teknologjik të vendit, një katalizator për transferimet e teknologjive dhe dijeve nga kërkimet tek industria. Roli i institucionit përfshin katër qëllime kryesore: – zhvilimin dhe ruajtjen e platformave teknologjike, integrimin dhe kombinimin e teknologjive në sisteme zbatuese, përkryerja e teknologjive deri në marrjen në dorëzim të tyre nga klientët induastrialë dhe procesi i transferimit të vazhdueshëm të teknologjive tek industritë.

Ndërsa zonja Laure-Emmanuelle Perret-Aebi, kryetare seksioni në modulet dhe sistemet fotovoltaike të CSEM na flet për vetë procesin e shndërrimit të dritës diellore në energji elektrike. Këtë proces e realizojnë pikërisht qelizat fotovoltaike, të cilat prodhohen në mënyrë laboratorike në repartin e posaçëm të këtij institucioni. Prej tyre krijohen panelet diellore që vendosen në fasadat e shtëpive, në çatitë e tyre dhe në mjedise të tjera të posaçme për prodhimin e energjisë elektrike nga drita diellore. Vetë termi photovoltaic është i përbërë nga fjala greke “photo” (foto) – dritë, dhe fjala voltaike, që vjen nga mbiemri i shkencëtarit Aleksandër Volt, zbulues i madh në fushën e elektricitetit.

Ne vizituam repartin e mikroteknologjive. Shoqëruesit tanë na shpjegojnë se mikroteknologjitë janë më të përparuara se nanoteknolgjitë. Në ordinatorët e shumtë pamë mikro-robotë që punonin pa pushim me grimca të pakapshme nga syri i njeriut. Secili prej këtyre, na thanë, është një fabrikë me vete. Ata punonin në projekte të reja orësh super të sofistikuara, të cilat pastaj iu dorëzohen kompanive zvicerane sponsorizuese të CSEM. Të tjerë punonin në projekte të tjera për mjekësinë, matës të sakë të parametrave jetësorë të pacientëve, projekte të tjera për të cilat janë të interesuara kompani të tjera zvicerane, edhe ato bashkësponsorizuese të institucionit.

Vizituam gjithashtu sektorin më të rëndësishëm, atë të qelizave fotovoltaike, falë të cilit industria fotovoltaike e Zvicrës qëndron në ballë të novacionit teknologjik në rrafsh botëror. Në një sallë të madhe, në një mjedis të pastër absolutisht steril, janë të vendosur reparte të teknikave të larta, reparte ku provohet funksionimi i moduleve të qelizave fotovoltaike, laboratorët ku kryhet krejt cikli i prodhimit të paneleve diellore. Ne pamë procesin: si prodhohen qelizat, si ato grupohen pastaj në bashkësi të ndryshme, sipas funksioneve që iu besohen, deri në prodhimin e plotë të panelit diellr. Në këtë repart mund të qëndrosh vetëm i veshur me uniformë të posaçme, ku pjesët e trupit të kenë sa më pak komunikim me mjedisin e repartit. Nuk lehohej asnjë fotografim, sepse gjithçka përbën sekret absolut.

Mikpritësit na shpjeguan se objektivi kryesor i sektorit fotovoltaik është mbështetja nga industrisë zvicerane në zhvillimin e produkteve të reja për 3 deri në 5 vitet pasuese. Mbi të gjitha, ky sektor synon zhvillimin e qelizave fotovoltaike sa më të lira, sa më të zbatueshme në prodhim dhe sa më të përkryera teknikisht. Në fasadën e CSEM ne pamë një panel gjigant diellor. Dhe përfytyruam për një të ardhme të afërt çdo shtëpi me fasada të tilla. Shoqëruesit na shpjeguan se përdorimi i energjisë diellore po shtrihet në industrinë mjekësore, në industrinë e automjeteve, deri në industrinë e aviacionit, ndërsa në një të ardhme jo të largët ajo do të ketë monopolin e energjisë elektrike.

Në mënyrë që qelizat diellore të kenë kapacitet më të madh dhe kosto më të ulët prodhimi, vitet e fundit CSEM po punon me partnerët industrialë për të zëvendësuar qelizat fotovoltaike të silikonit me një material të ri fotovoltaik të quajtur perovskite, çka do të mundësojë që kapaciteti i qelizave diellore të rritet 25%, duke lejuar kështu shfrytëzimin më të mirë të spektrit diellor.

CSEM – vizionet industriale zvicerane

CSEM është një organizatë jofitimprurëse e krijuar më 1984 nga bashkimi i tri institucioneve kërkimore në fushën e mikroteknologjisë. Qeveria zvicerane në atë kohë ishte e shqetësuar se Zvicra po humbe terren krahasuar me vendet fqinje në fushën e teknologjive të reja. Ajo nxiti krijimin e një qendre të re kërkimore dhe zhvillimore. Neuchâtel, i famshëm tashmë për traditën e gjatë në prodhimin e orëve dhe në mikroteknologji, u pa si vendi ideal për qendrën e re të novacionit.

E përbërë nga 450 punonjës nga 40 vende të botës, kjo qendër kërkimi dhe zhvillimi përqëndrohet sidomos në mikroteknologji dhe nanoteknologji, si dhe në teknologjinë fotovoltaike. Financimi i tij bëhet 32 për qind nga qeveria federale, 29 për qind nga kompanitë industriale, 12 për qind nga kantonet, 9 për qind nga projektet e Bashkimit Evropian, 13 për qind nga industria e kompjuterëve dhe telefonave, 5 për qind nga projekte të veçanta publike. Personeli i CSEM është tejet i kualifikuar: 37 për qind është me doktoraturë shkencore, 29 për qind me mastër, 12 për qind është me diploma të larta, pjesa tjetër teknikë të mesëm, personel ndihmës e tjerë.

Siç e tregon emërvendi, Lugina e Orës, “Watch Valley”, CSEM u parapri nga tradita e gjatë e industrisë së orëve. Në vitet 1960, kur mikroelektronika ishte në fillimet e saj, personalitete vizionare krijuan qendrën e orëbërjes në Neuchâtel (CH). Ata kishin ndjesinë se kjo teknologji e re mund të kishte perspektiva të forta. Më 1967, ora elektronike me kuarc që zhvilluan ata, u paraqit në ekspozitën e përvitshme të Swiss Chronometry Society, ku konkurronte saktësia e orëve japoneze dhe atyre zvicerane.

Për rrjedhim, më 1968 orët zvicerane fituan çmimet e para. Industrializmi dhe tregtimi i orëve me kuarc gjithsesi ndeshi në vështirësi, orët zvicerane përjetuan një krizë të rëndë në vitet 1970, e cila përfundoi me daljen e Swatch, orë zvicerane kuarci në vitet 1980.

Përkryerja e orëve me kuarc vazhdoi në mënyrë të pashoqe në aspektin e mikroelektronikës. Tiparet e veçanta të saj përmblidhen në këto tri terma: saktësi, zvogëlim i vazhdueshëm dhe konsumim gjithnjë e më i pakët i energjisë.

Duke qenë të vetëdijshëm se kjo përvojë mund të zhdukej përballë krizave të mundshme të prodhimit të orëve, ekspertët kantonalë dhe në shkallë vendi u mobillizuan në vitet 1980 dhe krijuan një institucion të tërë kërkimor dhe zhvillues. Kështu mori formë CSEM i sotëm, një organizatë e bazuar në partneritet publik dhe privat, kantonal dhe konfederativ, ku partnere të rëndësishme janë kompani të fuqishme të prodhimit të orëve, mjekësore dhe energjitike.

Synimi i CSEM është gjithashtu zbulimi i hapësirave të reaj të aplikimit. Sot institucioni punon për industri që përdorin teknologji sa më të imta me sa më pak konsum të energjisë. Kështu CSEM e gjen veten tashmë në teknikën mediatike, energji, transporte dhe telekomunikacion. CSEM ka 5 qendra në Zvicra dhe bashkëpunon me 200 patnerë industrialë në Zvicër dhe jashtë vendit. Politika e institucionit është përparësia ndaj kompanive zvicerane, përderisa misioni i institucionit është transferimi i teknologjive të reja të përparuara tek ekonomia zvicerane. Zvicra kështu do të vazhdojë të jetë një ndër paraprirëset kryesore të teknologjive të reja të përparuara në rrafsh planetar. Dhe në në pararojë të kësaj sfide do të jetë gjithnjë CSEM, Qendra Zvicerane e Elektroteknikës dhe Mikroteknikës./ Fotot Jean Musy

NË FESTËN E 4 VJETORIT ME NXËNËSIT E SHKOLLËS SHQIPE NË ASTORIA

March 11, 2019 by dgreca

NGA DALIP GRECA

Me 10 Mars, të dielën në mesditë,isha mysafir në festën e Shkollës shqipe në Astoria, Queens, e cila i zhvillon mësimet prej katër vitesh në mjediset e lokalit “Kuq e Zi” në pronësi të bashkatdhetarit Kristaq Foto.

Në Festën e Mësuesit, që përkon me festimin e 4 vjetorit të celjes së shkollës, drejtuesi i saj, i pasionuari Kristaq Papa, ka ftuar edhe prindërit e fëmijëve si dhe mësues veteranë të zonës, një pjesë prej të cilëve kanë dhënë kontribut në shkollë. Krahas Pavlina Papës dhe File Shehut, kanë kontribuar edhe mësuesit Gjena Prifti, Patriot e Micka Xhaferri, Vita Bano dhe Milika Foto. Natyrsiht ish mësueset e mërguar provojnë emocione të dyfishta tek shohin fëmijët e vegjël të flasin me aq saktësi gjuhën e prindërve të tyre.

Kristaqi ka përgatitë një orë model me të tri kategoritë e niveleve të nxënësve mbështetur mbi bashkëbisedimin. Prindërit dhe mysafirët ndjekin përgjigjet e fëmijëve dhe bëjnë vlerësimin e tyre. Këtë e kërkon Kristaqi, pas cdo përgjigje të nxënësve.

Ora e mësimit fillon nga grupi më i vështirë, ai fëmijëve dëgjues, të cilët kanë ardhur rishtaz dhe përbëjnë kontigjentin e klasës së parë për vitin në vazhdim. Ndjekim me radhë përgjigjet. Klara dhe Gabrieli edhe pse kanë vetëm 2 muaj që i janë bashkëngjitë grupit kanë përparuar kënaqshëm, Aleks Myftaraj, Arlind Nesti Tollja e Leart Fredi Tollja, japin përgjigje logjike në një bashkëbisedim të lirshëm.

Grupi i të rriturëve është treguesi më real i efektivitetit të shkollës dhe prindërit i duartrokasin gjatë përgjigjeve logjike që japin.

Diasa nga këta fëmijë janë të prindërve me kombësi të ndryshme, por tek ua dëgjon shqiptimin në gjuhën shqipe, të habisin, nuk kanë asnjë ndryshim nga fëmijët me të dy prindërit me kombësi shqiptare. Enrik Myftaraj edhe pse e ka nënën italiane e ka me shumë dëshirë mësimin e gjuhës shqipe. Madje vetë mamaja Laura e ka mbështetë me shumë dëshirë, natyrisht edhe babai Erion Myftaraj ka dhënë mbështetjen e tij; Thomas, i biri i Richard Ford dhe Ledis Kulla, të habit me theksin e shkëlqyer të shqiptimit të fjalëve dhe fjalive.

Në grupin e tretë, të gjithë fëmijët janë të saktë në përgjigjet që japin: Mason Gorian Papa, Amelia Ermal Semini, Naile Fredi Tollja dhe Ernea Nesti Tollja,Eron Elio Papa, jo vetëm lexojnë rrjedhshëm, por arrijnë që të nxjerrin kupimin logjik dhe vlerat që mbartin pjesët e leximit që interpretuan.

Fëmijët duartrokiten edhe kur rrëfejnë para të rriturve gjë a gjëza dhe kërkojnë që t’i gjejnë ata.

Të pranishmit duartrokitën edhe një inskenim që interpretuan. Fëmijët interpretues ishin përshtatur mjaft mirë në pjesëzën”Macja Qau”, ku interpretuan:Enrik Myftaraj, në rolin e babait; Ernea Tollja në rolin e Gentës, dhe e shkathta Naile Tollja ën rolin e koteles së vogël. Një interpretim i saktë, dinamik, ku fëmijët jo vetëm thonë tekstin, por bëjnë dhe veprime teatrore.

Gjatë mësimit Kristaqi zhvillon dhe bashkëbisedim me prindërit, gjyshërit dhe gjyshet që janë në sallë duke i përgëzuar ata për kontributin e madh që japin në familje, duke folur në gjuhën shqipe.Pa mbështetjen tuaj, do ta kishin shumë vështirë fëmijët të ruanin në kujtesë c’ka mësonin këtu cdo javë.

Në në fund një kotejl për me meny të larmishëm për fëmijët dhe prindërit.

Si mbyllje dy fjalë për Kristaq Papën: Meriton përgëzimet e komunitetit dhe të prindërve. E bën pa zhurmë punën e drejtuesit të shkollës prej 4 viitesh. Eshtë larg atyre që marrin Mirënjohje të organizatave të zhurmëshme të komunitetit, por kjo nuk e epngon që t’u përkushtohet sic di ai, me shpirt dhe me profesionalizëm!

Edhe për Kristaqin tjetër, Kristaq Foton, pronarin e lokalit, lavdërimet janë pak, prej katër vitesh ai ak lëshuar nja nga dhomat e lokalit për shkollën shqipe! Sikur të bënim të gjithë nga pak për ceshtjen Kombetare, ja këshutu; gjëra të vogla në duke si dy Kristaqët,?!! Nuk e kam fjalën tek ata që rrahin gjoksin dhe thërresin nga mengjesi ne mbrëmje: Jam shqiptar…., por për ata që bëjnë punë konkrete për shqiptari!

Lulebardhat e Kombit

March 10, 2019 by dgreca

“Motrat Qiriazi”mblodhën shqiptarët bashkë për festat e 7-8 Marsit, 2019-të

Nga Keze Kozeta ZYLO

Organizata “Motrat Qiriazi” e cila hyri ne vitin e 26-të të krijimit të saj festoi me plot sukses dhe nderoi disa aktivistë shqiptaro-amerikanë me rastin e festave të 7-8 Marsit. Këto data janë shumë të rëndësishme për shumë organizata dhe festohen me plot dashuri dhe përkushtim midis anëtarëve të komunitetit.

Në restorantin “Battery Garden” në Manhattan nën melodinë paqësore të një shiu të butëz që reflektonte shndritshem mbi Statujën e Lirisë, e cila ndodhet përballë këtij restoranti u mblodhën mjaft shqiptarë, ku dalloheshin më së shumti gra për të festuar 7-8 Marsin. Sa herë që do të ndodhem përballë Statujës së Lirisë ndërmend më vjen poeti dhe kritiku i mirënjohur amerikan David Antin i cili thotë: “Unë gjithmonë kam një ndjenjë shumë të fortë për Statujen e Lirisë, për shkak se ajo u bë Statuja e Lirise sime personale”.

Dihet që statuja është simboli i Lirisë, atë Liri që ne shqiptarët e kemi ëndërruar në shekuj, por realisht atë ëndërr e kemi prekur vetëm në këtë tokë të premtuar…

Grupe grupe vinin gratë shqiptare dhe burrat të veshur me elegancë për të festuar këto dy data të shënuara, ku në hyrje mirëpriteshin nga zonjat e nderuara të Motrave Qiriazi Agathia Luka, Ariana Deda-Elezaj etj…

Mbrëmja u moderua plot elegancë dhe kulturë nga gazetarja e mirënjohur në TV-të amerikane Lidia Curanaj.

Presidentja e Organizatës “Motrat Qiriazi” zonja Beti Beno me profesionin avokate me një thjeshtësi dhe qetësi karakteristike të saj tha se ne mblidhemi për çdo vit dhe festojmë së bashku shumë data historike të Kombit tonë, por sivjet do të nderojmë disa zonja dhe një burrë filantropist në këtë restorant që perballë ngrihet madhështore statuja e Lirisë. Zonja Beno foli me krenari te ligjshme dhe për grumbullim të fondeve që po bëhet nga Motrat Qiriazi për një muze shqiptaro hebraik që do të ngrihet së shpejti në Prizren ku donatorët kryesorë janë z.Bajraktari dhe z.Gecaj.

Biznesmeni i suksesshëm z.Harry Bajraktari në fjalën e tij tha se është krenari që do të ndërtohet një muze në Prizren dhe ne t’i tregojmë botës se si të gjithë hebrenjtë u strehuan nga shqiptarët për t’i shpëtuar bishës naziste. Në këtë mbledhje fondesh merr pjesë dhe z.Rrustem Gecaj të cilët me z.Bajraktari janë në krye të kësaj fushate.

Në këtë festë të bukur nderoi me pjesëmarrjen e saj zonja Patricia Engel, bashkëshortja e kongresistit Eliot Engel, i zgjedhur kryetar i komisionit të Jashtëm të Dhomës së Përfaqësuesve në Kongresin Amerikan. Pasi përshëndeti të gjithë pjesëmarrësit znj.Engel tha se projekti për muzeun e shqiptaro – hebrenjve realizohet me mbështetjen e kongresistit Eliot Engel.

Me shumë krenari foli Ambasadorja Teuta Sahatqija, Konsulle e Përgjithshme e Kosovës në New York e cila falënderoi donatorët dhe “Motrat Qiriazi” ku së shpejti në Prizren do të ngrihet një Muze shqiptaro-hebraik në nderim të popullit shqiptar i cili shpëtoi nga Holokausti gjithë hebrenjtë që u strehuan në gjithë Shqipërinë Etnike. Ky Muze është i pari i këtij lloji në të gjithë Kombin.

Në këtë festë përshëndeti dhe Ambasadorja e Shqipërisë në Kombet e Bashkuara znj.Besiana Kadare.

Zonja Alda Mosko kryetare e Bordit të këshilluesve përshëndeti gjithë të pranishmit për festat e 7-8 Marsit si dhe falënderoi kontribuesit që bëjnë të mundur mjaft nisma në shërbim të çështjes kombëtare.

Motrat Qiriazi nderuan me çmime disa persnoalitete të Diasporës si artisten e shquar të Kombit me kontribut të vyer Lindita Mezini Lole si grua e vitit 2019-të, Afërdita Osmani si mësuese e vitit 2019-të për përkushtimin e saj të çmuar në Kosovë dhe Amerikë si dhe Albanian Youth Center në Connecticut një qendër e re komunitare në shërbim të edukimit të fëmijëve dhe të rinisë, cmim që u mor në emër të saj nga zonja Erjona Takaj.

U nderuan me çmimin special “Arrtije Jetësore” z.Dino Erbeli si një bamirës i jashtëzakonshëm për mbështetjen e fondit të fëmijëve nga Motrat Qiriazi si dhe znj.Hermira Gjoni për një kontribut të jashtëzakonshëm në art dhe edukim.

Proklamatat janë prezantuar nga aktivistja e nderuar zonja Alda Mosko kryetare e Bordit të këshilluesve dhe Eva Burnazi.

Pjesëmarrësit janë argëtuar nën tingujt e muzikës DJ Samy, violinisti Arens Leka, pianisti Altin Shehu si dhe përshëndeti me disa intepretime nga repertori i saj Lindita Mezini Lole.

Emri fort i nderuar “Motrat Qiriazi” që mban kjo organizatë doemos të bën krenar dhe të nderon si grua shqiptare. Për nderimin që iu është dhënë shekullin e kaluar motrave Qiriazi të kujton vlerësimin në revistën “Ylli i mëngjesit” botuar në vitin 1917-të ku shkruhet: “Le të mburremi jo vetëm ne burrat, por edhe gjithë zonjat shqiptare, se zonjusha Parashqevi Qiriazi, “Zhan D`Arka” e Shqipërisë na nderoi të gjithë. Asnjë komb i madh ose i vogël nuk ka sot në Paris një delegate zonjë, po Shqipëria e ka këtë zonjushe”.

Këto lloj mbrëmjesh janë me plot domethënie, por dhe argëtim që ngelen gjatë në kujtesën e pjesëmarrësve dhe shembulli gjithmonë udhëheq.

Së shpejti TV “Alba Life” do të transmetojnë në kanalet televizive kronikën e përgatitur enkas për këtë mbrëmje madhështore organizuar nga Motrat “Qiriazi”.

Photo Credit: Glamphotography

Kronike e vonuar- Vizite e paharrume e liderave te Besimit Bektashian ne Ameriken e Bekume

March 10, 2019 by dgreca

Nga Gjergj Lacuku/Shqiptaret tue ken nji popull i veçante dhe autokton ne trojet e veta , te vjetra sa vete Koha, jane perballe me veshtersi mbijetese. Trysnia shumeshekullore e forcave te errta sllave e osmane çuan ne krijimin e nji Shteti Shqiptar te kufizuem prej tana anve prej Shqiptareve autokton, pra kemi te bajme me nji rast unikal te pakten ne Europe.
Kur flasim per çashtjen e besimit dhe te religjionit mes Shqiptarve ne trojet e veta autoktone perveç Kristianizmt si Besimi ma i hershem ne trojet Etnike sot deshta te ve ne dukje edhe rolin e nji Besimi tjeter mes Shqiptarvfe ,ate qe quhet Bektashizem, qe e ka zanafillen aty kah shekulli i XIII-te, nji urdher i krijum prej Veli Bektashit por perhapun ne trojet tona disa shekuj me vone .Edhe pse nji fryme e fese Islame, Bektashizmi dallohet prej rrymave te tjera sepse ne themel te tij ,ai ka si baze dashnine per vendin ku besimtari e praktikon ate Fê. Mirepo,kjo menyre mendimi dhe veprimi, asht ne disharmoni me rrymat sunite e shiate qe kan si baze te tyne ate çka ne gjuhen Arabe quhet “Uma” , pra qe e konsideron vlla si Arabin Musliman ashtu edhe Kinezin Musliman. Kjo asht edhe arsyeja qe keto besimtare te lidhun me vendin e vet pra me te njajtin moto si Katoliket , me binomin Fé e Atdhe, sikur çoi ne margjinalizimin dhe persekutimin e tyne pikerisht nga besimtaret islam te rrymava te tjera. Mbase un nuk jam i denje per me analizue tema te tilla delikate, po ndalem ketu ( duhet me ju lan vendin teologve dhe specilistave ne keto fusha) per me u kthye te vizita e fundit e Hiresise se tij ne Token e Shteteve te Bekume te Amerikes, Dede Edmond Brahimaj i shoqeruar nga Kryetari i Komunitetit Bektashian te Shqiptarve autokton ne shtetin Maqedon, Profesor Arben Sylejmani. Tue ken e pamujtun qe te sjelli nder mend tana figura te ndrituna te Kombit Shqiptar,dua te kujtoj edhe nji here shprehjen e madhe te Naim Frasherit se “ per Shqiptaret dielli lind ne Perendim.” Dhe nuk ka se si te jete ndryshe , pasi sot pikerisht ne Perendim , me ftese te Departmentit te Shtetit Amerikan u ba e mujtun edhe kjo vizite . Hiresia e tij i shoqerum edhe prej Kryetarit te Marrdhanjeve me Jashte te Qendres Botnore te Bektashizmit ne Tiranë, vizituan komunitetet Shqiptare ne Florida . Takimim e parë e nisen ne Fort Lauderdale me Z.Kolen Ndoja, nji kohesisht edhe Kryetar i deges “Vatra” ne Floriden e Jugut e tue vazhdue me vizitat e tjera ne deget e Vatres ne Tampa , ku u takuan me Kryetarin e kesaj dege , Z .Tasim Ruko. Hiresia e tij se bashke me Profesor Arben Sylejmani moren pjese edh ne nji gezim familjar ne Shtepine e Doktor Ardian Kraja, me rastin e festimit te Doktoratures se tij. Prej aty, perpara se te mbrrinin ne Jacksonville, ato u ndalen edhe ne qytetin e Orlandos Magjike per te u takue me Kryetaren e Deges “Vatra “ , Znj . Florisiana Ahmetaj-Metollari. Ne kete vizite disa ditore, ato ishin te shoqeruem prej Kryetarit te Deges “Vatra” ne Jacksonville dhe njikohesisht Nen-Kryetarit te Vatres MbareShqiptare ne Amerike, Z.Adriatik Spahiu, Bektashiani qe simbolizon unitetin Fetar mes shqiptarve pasi vitin e kaluar, ne te njajten dite ai mori pjese ne Meshen e Shejt Katolike me rastin e viziten se Arqipeshkvit Imzot Gjergj Frendo dhe ne mbramje Festonte ne Shtepi Pashket Ortodokse . Si gjithemone, ne vizita te tilla baritore, besimtaret e ndjejne veten ma Shqiptare se kurre. Ne vizita te tilla gjithemone shtrohet kerkesa per nevojat shpirtnore te besimtarve. Vendet e kultit jane vende te shejta ku besimtaret gjejne qetesine e munguar prej zhurmes se materializmit. Hiresia e tij dhe z. Sylejmani, ne bashke-bisedim me Shqiptaret e Amerikes , kerkonin sensibilizmin e çeshtjes Bektashjane, pa kerku ndonji gja te tepert por vetem ate qe ju takon si komunitet fetar; te drejten e trajtimit te barabarte me komunitetet e tjera fetare. Ndonese ne Shqipni kjo çeshtje asht çeshtje qe duhet te zgjidhet mes Shqiptarve, ajo çka e ban ma te veshtire procesin e rrespektimit
te barabarte asht politika e qellimte keqadashese e Shtetit Maqedon jo vetem kunder Shqiptarve ne pergjithesi por kunder Shqiptarve Bektashjan ne veçanti.Tek Shqiptaret Bektashjan ato shofin deshmine e gjalle te Shqiptarizmes ne Maqedoni prandaj politikat anti Shqiptare te Shtetit Maqedon mundohet me çdo kusht qe ti mbaj ne nji trysni te vazhdushme.
Hija e Sllavizmit dhe e neotomanizmit Erdoganesk jane dy mjegullat ma te medha qe sot kercenojne diellin Shqiptar ne trojet e tij Etnike. Asht koha qe Shqiptaret te bashkohen rreth kauzes se vllazneve te tyne Bektashian te cilet ndjehet te margjinalizuem ne trojet e tyne Etnike ne shtetin Maqedon. Tuj e mbylle kete shkrim , nuk mund te la pa permend sakrificat e medha te z.Arben Sulejmani per ndergjegjesim e çeshtjes se besimit Bektashian dhe rrolit te tyne paqedashes ne instancat ma te nalta te Europes dhe Amerikes.
Kjo vizite e Hiresise si tij, Dede Edmond Brahimaj se bashku ne Kryetarin e Komunitetit Bektashian ne Maqedoni , z. Arben Sulejmani e rigjalleroj me tej ndjenjen e atdhedashurise te Shqiptaret e Amerikes ne pergjithesi dhe sidomos ato te Florides ne veçanti.

VATRA, FAMILJA DHE MIQTË FESTUAN DITËLINDJEN E SHKRIMTARIT NAUM PRIFTI

March 9, 2019 by dgreca

Shkrimtari Naum Prifti me dy vajzat Juliken dhe Rafaelen

NGA DALIP GRECA/

Në ditëfestën e mësuesit, me 7 Mars, që është dhe ditëlindja e shkrimtarit Naum Prifti, ish sekretar i Vatrës për rreth dy dekada, nën organizimin e Vatrës dhe me sponsorizim nga Kristaq Foto, pronar i lokalit “KUQ E ZI” në Astoria, Queens, Nju Jork, u mblodhën vatranë, familjarë dhe miq të shkrimtarit për t’ia uruar e festuar ditëlindjen. Dhurata simbolike, lule, Torta me urimin e Vatrës me urime zemre: Gezuar 87 Vjetorin e Lindjes, shkrimtari ynë i dashur! Në festë kanë ardhë edhe artistë, profesorë, miq, lexues të veprës së tij.

Fillimisht u ndoq dokumentari me titull”Edhe unë diç mbolla” i autorëve Munish Jashari dhe Rafaela Prifti kushtuar jetës dhe vepërës të shkrimtarit të shquar të letrave shqipe.

E bija e shkrimtarit Rafaela Prifti ka falenderuar Vatrën, pjesmarrësit dhe i ka uruar ditëlindjen të atit.

Kryetari i Vatrës z. Driitan Mishto e ka uruar në emër të vatranëve shkrimtarin dhe ish sekretarin e Vatrës dhe ka vlerësuar kontributin e tij të shquar në Letërsi, teatër, përkthime, dhe në kinematografi. Rrallë gjenë shembuj si kjo e familjes Prifti, ku tre breza kanë kontribuar në Vatër, i vëllai i shkrimtarit, studuesi i shquar Peter Prifti, në vitet 58-60 ishte sekretar i Vatrës dhe Editor i Diellit, Naum Prifti pasi erdhi në SHBA trokiti në Vatër, vatranët i besuan postin e sekretarit, e bija e shkrimtarit Rafaela është tash në Vatër si editore e anglishtes në Gazetën Dielli!

Kryetari Mishto ka sjellë në kujtesë dhe fragmente e personazhe nga krijimtaria e shkrimtarit, veçanërisht nga librat për fëmijë.

Editori i Diellit ka sjellë për Naumin një kujtim të largët të 7 Janarit 1959, ku në Faqen e parë të Diellit, botohej në dy numra reportazhi i Naum Prifti me titull”Bukuria e Bregdetit të Shqipërisë”, ndërsa në faqen dytë vijonte Drama me tre akte “Për Mbrojtjen e Atdheut” e dramatizuar nga Peter R. Prifti sipas novelës të shkrimtari, ish vatranit Foqon Postoli. Ja pra kur dy vëllezërit, në kohën e largët të ndarjes nga perdja e luftës së ftohtë, i takonte gazeta Dielli në Boston.

E bija e shkrimtarit, Julika Prifti, ka zgjedhur ta urojë të atin në ditën e Lindjes duke ekspozuar një dhunti pak të njohur të prej publikut, por shumë të pëlqyer nga familjarët, atë të interpretimit. Julika imiton sikur të ishte në skenë të atin.

Naum Prifti, tha ajo, zë një vend të veçantë në kulturën shqiptare me veprat e tij në lëmin e tregimit, novelës, kritikës letrare, ese historike, shënime udhëtimi, dramë, komedi, skenar, kritikë letrare, biografi, përkthime etj. Por në fushën e interpretimit atë e njohin vetëm familjarët dhe të afërmit.

Kur ishim fëmijë, kujton Julika; babi na lexonte përralla dhe recitonte nga një repertor i pasur e i shumanshëm. Interpretimi i tij i bënte karakteret të gjallë përpara syve tanë. Edhe tani i kujtoj interpretimet e tij të poetëve shqiptarë si Mjeda, Kadare, Frashëri.

Kujtoj: “Shkonte fili në pazar/ ishte veshun krejt n’ar/ mzat, lope, qen e dhi,/ tek e panë me kaq stoli/ për me i banun filit nder/ ulën kryet menjëherë.”…

ose: Krujë o qytet i bekuar/Prite prite Skënderbenë/Po të vjen si pëllumb i shkruar/ të shpëtojë mëmëdhenë….!”

Kur u rritëm ai i interpretonte të gjitha veprat që shkruante. Me mbarimin e drekës, apartamenti ynë në rrugën “Bajram Curri” kthehej në një teatër të vogël privat, ku të gjitha rolet interpretoheshin nga Naum Prifti. Zëri i plotë e i fuqishëm, diksioni i qartë, ndjesia e veçantë për ritmin e tingëllimin e fjalës i bënin karakteret personazhe të paharrueshme.

Babi dinte ku të ngrinte zërin, ku ta zbuste, ku ta shpejtonte ritmin e të folurit, apo ku ta ngadalësonte. Mbi të gjitha ai kuptonte mirë ku binte theksi logik i frazës. Interpretimi i tij të bënte të të rrihte zemra sikur të donte të dilte nga kraharori, të të merrej fryma nga ankthi apo frika, e të fluturoje lart nga entuziasmi.

Kujtoj se, ndonjëherë, kur shkoja në teatër a kinema për të parë veprat e tij të vëna në skenë, mbetesha e zhgënjyer nga që diksioni nuk tingëllonte aq mirë dhe fuqishëm sa nën interpretimin e vetë Naumit, aq sa mua më vinte t’u thërrisja aktorëve: Nuk po e thua mirë! Pse bërtet kot dhe nuk nxjerr kuptimin e frazës!”

Mua më vjen keq që nuk e inçizova apo regjistrova interpretimet e tij kur kisha mundësi. Më dukej se vitet nuk do të ndryshonin asgjë. Sot në 87 vjetorin e ditëlindjes së tij, i sjell në mendje këto kujtimë e i uroj shumë ditëlindje të tjera me shokë, dashamirës e lexues të veprave të tij.

Edhe 100 BABI!

Nënkryetari i Vatrës z. Agim Rexhaj ka kujtuar momentet e këndshme që kalonin me shkrimtarin si sekretar i Vatrës, veçanërisht kur shkonin në rrugëtime të gjata, ku zotërsia e rrërfimeve, humorit nga Naum Prifti, e largonte lodhjen dhe i bënte të këndshme udhëtimet.

Edhe ish nënkryetari i vatrës Asllan Bushati e ka uruar z. Naum duke nxjerrë në pah vlerat e tij si shkrimtar dhe kontributin në Vatër të tij, vëllait Peter dhe së bijës Rafaela.

Emocionet festës ia shtojë Profesoresha Mjaftime Dushollari, e cila mori përsipër promovimin dhe analizoi botimin më të fundit të shkrimtarit Naum Prifti, përkthimin nga anglishtja të librit“Çarli dhe Ashensori i Madh prej Xhami” të autorit anglez Roald Dahl. Libri u botua vitin që shkoi nga “ÇABEJ”. Duke e analizuar librin, Dushollari tha: U kënaqa shumë kur Julika Prifti më dhuroi librin “Çarli dhe Ashensori i Madh prej Xhami” për mbesën time të shtrenjte, Klarën. Një nga veprat më të mrekullueshme për fëmijë të tregimtarit të njohur botërisht, Roald Dahl, u përkthye nga origjinali anglisht prej tregimtarit të njohur shqiptar Naum Prifti. Botohet për herë të parë në gjuhën shqipe nga shtëpia botuese Çabej në Tiranë.Ky përkthim më bëri kurioze të njoh stilin e tij si përkthyes i talentuar. Me këtë qëllim, e lexova librin vetë përpara se sa t’ia lexoja Klarës.Dua të theksoj se vetë zgjedhja e këtij libri për t’u përkthyer nga Naum Prifti është shumë e gjetur.

Së pari; Naum prifti, mjeshtri i tregimit shqiptar ka zgjedhur të përkthejë veprën për fëmijë të kampionit të rrëfimit botëror, Roald Dahl. Së dyti, Naum Prifti është autor edhe i shumë veprave të bukura për fëmijë. Këto janë dy pika të forta takimi midis tyre.Nga ana tjetër, kjo zgjedhje është edhe e guximshme sepse të ngarkon me përgjegjësinë e sjelljes para lexuesit shqiptar të vlerave të larta të veprës së rrëfimtarit anglez, të zhdërvjelltësisë së tregimit, fantazisë, pasurisë së gjuhës, humorit etj.Këto arsye, e bëjnë lexuesin të rriti pretendimet për cilësinë e përkthimit.

Vepra që i jepet në dorë jo vetëm fëmijëve, por mbarë lexuesit shqiptar, është një shqipërim i përkryer. Struktura e fjalisë në shqip ndryshon shumë nga struktura e fjalisë në anglisht.Te “Çarli në Ashensorin e Madh prej Xhami” nuk gjen as edhe një herë të vetme ndonjë fjali të tingëllojë apo të ketë konstruktin e anglishtes. Kjo bën që historia e bukur fantastike për fëmijë, e shkruar në anglisht, të bëhet shumë e pëlqyer në të gjitha aspektet e saj edhe në gjuhën tonë të bukur shqipe.

Përkthyesi jo vetëm ka gjetur fjalën korresponduese në shqip, por ka përshtatur, ka krijuar fjalë të reja sipas rastit. Dhe të gjitha këto e bëjnë gjuhën aq të zhdërvjellët dhe me ngjashmëri me krijimet origjinale të Naum Priftit, sa, kur lexon krijimin e Roald Dahl në shqip, të duket se lexon një vepër origjinale të shkruar nga Naum Prifti.

Shprehjet “ia mori këngës” në vend të “filloi të këndojë”, “u zgërlaq fare”, “po flet kodra pas bregut”, “e bëre çorbë derri”, “e nise, bitise”, “I re pikës” dhe shumë të tjera si këto, janë shprehje shumë të gjetura shqiptare që të bëjnë ta shijosh më shumë këtë krijim në gjuhën shqipe.

Naum Prifti në këtë përkthim shpalos pasurinë e gjuhës shqipe. Për një fjalë anglisht asnjëherë nuk përsërit fjalët shqip, por përdor fjalë sinonime ose shprehje të ndryshme me të njëjtin kuptim sipas situatës, që e bëjnë tregimin të rrjedhshëm dhe gjuhën më të larmishme. “Duhet shkuar shumë larg,” përmend diku në kreun e parë. Më tej përdor: “Duhet shkuar qamet larg”. Dhe më vonë: “Atëherë kemi shkuar firifiu shumë larg.”

Në krijimin fantastik të Roald Dahl ka shumë aventura dhe autorë të aventurave të cilët në shumicën e rasteve quhen “crazy” (të çmendur). Naum Prifti e shqipëron këtë tipar të karaktereve për lexuesin shqiptar me epitetet: i krisur, i çaktisur, i lajthitur, apo me shprehjet: I ka ikur fiqiri, ka shkarë nga mendtë, i janë liruar vidat etj. Ndonjëherë, edhe në të njëjtën situatë përdor epitete të ndryshme sinonime për të karakterizuar sa më mirë gjendjen emocionale të personazheve si, u bukosën, u nemitën, u pataksën…..

***

Më pas festa ka vijuar me humor, batuta dhe serenata korçare, ku zë i parë ishte Naumi.Prerja e Tortës nga shkrimtari solli emocione të veçanta dhe të gjithë kënduan së bashku “Shuumë Urimeee…!”

***

Në ditën e Lindjes së shkrimtarit sjellim në Kujtesë Jetën dhe Korpusin e veprësë së tij:

Naum Prifti u lind në Rehovë të Kolonjës, më 7 mars 1932, ku kreu shkollën fillore, ndërsa atë 8-të vjeçare, në Ersekë. Naumi u nis të bëhej doktor, por përfundoi shkrimtar. Në 1953, mbaron Politeknikumin Mjekësor në Tiranë..(te plote lexojeni ne Dielli online www.gazetadielli.com)