Featured – Page 434 – Dielli

Thaçi-Haradinaj: Tonet kërcënuese nga Serbia pa efekt në Kosovë

March 28, 2018 by dgreca

-Është biseduar për shumë çështje politike dhe zhvillimet e fundit në veri të vendit, liberalizimin e vizave dhe Asociacionin/

3Thaci Haradin.JPG

PPRISHTINË, 28 Mars 2018-Gazeta DIELLI/ Presidenti i Republikës së Kosovës, Hashim Thaçi, ka pritur sot në takim kryeministrin Ramush Haradinaj, ku është biseduar për shumë çështje politike dhe zhvillimet e fundit në veri të vendit.Presidenti dhe kryeministri, po ashtu, kanë folur edhe për përshpejtimin e procesit për liberalizmin e vizave.Ishte konstatim i përbashkët se Kosova do t’i respektojë obligimet që ka marrë në procesin e dialogut për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në Bruksel.Gjithashtu, në këtë takim është biseduar edhe për funksionalizimin e Ekipit Menxhues për themelimin e Asociacionit në një të ardhme të afërt, gjithmonë sipas parimeve të Brukselit, Kushtetutës së Kosovës dhe vendimit të Gjykatës Kushtetuese.“Tonet kërcënuese nga Serbia nuk do të kenë asnjë efekt në Kosovë. Institucionet e Kosovës vlerësojnë se dialogu dhe jo ultimatumet është rruga për të ecur përpara për ndërtimin e Kosovës evropiane dhe shumetnike”, është thënë në takim, bën të ditur Presidenca kosovare në njoftimin e dërguar./b.j

UDHËTIM PËR TEK “ Haxhi Bektash Veliu “

March 28, 2018 by dgreca

Shkroi : Mynyr Z.Nazifi/

Si fëmijë, gjithënjë ka pasë qenë ëndërra e ime ta vizitoja Vëndin e Shënjtë të Haxhi Bektashit në Turqí. Kësisoji, kur Dervish Eliton Pashaj ma vuri në dukje se si Kryeministri i Turqísë Binali Yildirim e kishte ftuar Teqénë tonë ta vizitonte atë Vënd të Shënjtë si edhe të merrte pjesë në kremtimin që i bëhej në Turqí Sulltan Nevruzit e gjithashtu t’ishte e praníshme përgjatë Festivalit Sufí, unë e ndjeva veten të nderuar ta zhvilloja atë shtegtim së bashku me Z.Toni Leska duke e përfaqësuar Teqénë e Parë Bektashjane në Sh.B.A. me atë rast. Duke ua pasë dhënë gjithmonë si mësim fëmijëve të mij e gjithashtu edhe fëmijëve të tyre rëndësín’e besimit tonë Bektashjan, unë vendosa ta merrja me vete nipin tim Adrianin, i cili është një skenarist filmash Holliwood-ianë, ta ndajë me mua këtë përvojë e cila nuk paraqitet dy herë në jetë ! Kurse Toni mori me vete dy bijat e tija të reja. Udhëtimi nga Detroiti derisa arritëm në Ankara të Turqísë zgjati mbi katërmbëdhjetë orë ku kjo ishte edhe ndalesa e parë se na bashkoi edhe me qindra Muslimanë Sufí nga an’e mbanë bota. Gjatë darkës së parë në Turqí, grupi ynë u mblodhëm së bashku të hanim një darkë tradicionale turke si edhe të takoheshim me njeritjetrin. Ndonëse shumë nga né nuk e flisnim të njejtën gjuhë, nuk e patëm aspak të vështírë t’i gjenim si terren të përbashkët dashurinë për Haxhi Bektashin si edhe mësimet e tij !

Të nesërmen që në mëngjes, grupi ynë i përbërë nga rreth katërqind përfaqësuesish Sufí zumë vënd nëpër autobúse ta përshkonim distancën e gjatë dhe të vizitonim vëndet e shënjtë. Gjatë udhëtimit tonë e ndjeva kënaqësinë të bashkëbisedoja me shumë Bektashinj nga e gjithë bota duke u folur atyre rreth Teqésë sonë Amerikane si edhe punës së madhe të palodhur të Dervish Eliton-it në shtrirje të fushëpamjes Baba Rexheb-it lidhur me shpërndarjen sa më gjerë të mësimeve të Haxhi Bektash-it !

Mbas një udhëtimi të gjatë ndalimin e par’e bëmë tek Universiteti i Haxhi Bektash-it, njëri nga institucionet edukative më të larta turke ndërtuar për ndér të Tij ! Mbasi e përshkuam qytezën universitare ku dëgjuam edhe fjalime të ndryshme të cilat diskutonin rreth Haxhi Bektashit si edhe mësimeve të tij, grupi udhëtoi edhe disa orë të tjera derisa arritëm tek Vëndi i Shënjtë bashkëkohor i Haxhi Bektash-it. Mbasi mbërrijtëm në qytetin e ndërtuar për rreth Vëndit të Shënjtë, né hymë në Zonën e Shënjtë të vizitonim Tyrbet e Haxhi Bektashit si edhe të Ballem Sulltanit, ndër të tjera. Si një Bektashí i përkushtuar ku jeta e tij kishte si misjon të shtrijë në gjerësí mësimet e Haxhi Bektash-it, kjo qé për mua njera nga përvojat më të thella si edhe më të fuqíshme të jetës sime – një përvojë e cila më bën të ndjehem vërtet i lumturúar q’e ndava atë me nipin tim Adrian, nga që nëpërmjet bijve si edhe në vazhdim edhe fëmijëve të tyre si edhe mbështetur në respektin për besimin tonë fetár që né u mësojmë atyre, (bijve si edhe

nipave e mbesave tona), se si Haxhi Bektashi si edhe mësimet e Tij vazhdojn’edhe janë të gjallë akoma.

Ditën në vazhdim, grupi ynë përfaqësuesish Sufí, u bashkua me qindra Muslimanë nga e gjithë Turqíja të merrnim pjesë në Festivalin Sufí Kryesor. Përgjatë kësaj ngjarjeje né pamë valle cerimoniale, dëgjuam bashkëbisedime karakteri fetár, si edhe dëgjuam fjalimin e Kryeministrit Turk Binali Yildirim.

Mbas Festivalit, unë me Adrianin udhëtuam për në Maqedoní ta celebronim Sulltan Nevruz-in. Mbasi Adriani, për aq ditë sa ndëjtëm atje, u përditësua relativisht mirë lidhur me Kulturën Bektashjane, ne vendosëm ta zgjasnim disí qëndrimin tonë atje duke ndërmarrë një udhëtim jo të gjatë nëpër Greqí që të vizitonim dy vendndódhje, Teqénë Durbalis si edhe atë Katerine.

Përgjatë udhëtimit të kthimit në Sh.B.A. Adriani si edhe unë i bëmë një shtyrje prej një jave duke qëndruar në Stamboll e duke e shijuar kulturën e pasur turke – një kulturë e cila ia dí shumë për ndér Haxhi Bektashit nga që siç është thënë “ Pá Haxhi Bektash Veliun, nuk do të kishte Turqí. “ Gjatë qëndrimit në Turqí, patëm fatin të vizitonim edhe Vëndin e Shënjtë të Motrave të Imamit Hysen si edhe disa Tyrbe të tjera Bektashjane.

Në vështrim të përgjithshëm udhëtimi im për tek Vëndi i Shënjtë i Haxhi Bektash Veli-ut, ishte skajshëm m’i rëndësíshëm nga ç’e kisha përfytyruar si djal’i ri tek i mësoja fillimisht rregullat e fésë tonë të mrekullueshme. Duke ia ditur shumë për ndér Dervish Elitonit si edhe lidhjeve të Tija me organizatorët e Festivalit Turk, e ndjej gjithashtu veten time tamam të lumturuar q’e ndava këtë përvoje që paraqitet vetëm një herë përgjatë jetës … edhe me nipin tim më të moshuar. Duke u ballafaquar drejtpërsëdrejti edhe duke e kuptuar thellësisht se sa e vyer është kjo përvojë e vizitës së një Vëndi të tillë të Shënjtë, unë shpresoj që gjithsecili që do ta kryejë vetë këtë udhëtim, Zoti t’i bekojë e atyre t’u bëhet e mundur ta kryejnë këtë Pelegrinazh !

Kosovë, Krushë e Madhe-Mesash Presidentit të Amerikës

March 26, 2018 by dgreca

-Kryministri Haradinaj: Presidentit të Amerikës, Trump, i themi, a mundet ta përfundojë çështjen e Kosovës, që Kosova të ecë edhe më tutje, sepse ka mbetur puna e pakryer/

1 Krushe 3 Krushe 4 Krushe

-Kryministri i Kosovës nga Krusha e Madhe, mesazh për liderë botërorë e presidentin e Serbisë/

-Në Krushë të Madhe përkujtohet masakra e para 19 viteve e forcave serbe/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

KRUSHË E MADHE, 26 Mars 2018/ Kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, sot nga Krusha e Madhe kishte një mesazh edhe për Presidentitin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, si dhe për liderë tjerë botërorë dhe për presidentin e Serbisë.

“Presidentit të Amerikës, Trump, i themi, a mundet ta përfundojë çështjen e Kosovës, që Kosova të ecë edhe më tutje, sepse ka mbetur puna e pakryer. Kështu i themi edhe kryeministres së Anglisë Theresa May, edhe Kancerales së Gjermanisë, Angela Merkel”, tha kryeministri i Kosovës.

E, vijoi Haradinaj, ndërsa presidentit të Serbisë, Vuçiç, që po thotë se duhet dhënë diçka për të njohur Kosovën, do t’i themi, çliroje popullin tënd dhe mos e mbaj me frikë të së kaluarës; kujtoje tragjedinë e popullit të Kosovës, dhimbjen e tij; kuptoji këto varre e këta njerëz që janë me dhimbje; njihe këtë dhimbje; nderoje këtë dhimbje, sepse i bën mirë popullit tënd!

“Duke kërkuar për të marrë ende prej Kosovës në emër të njohjes reciproke, është gabim. Paqja arrihet duke respektuar dhimbjen e tjetrit, duke respektuar të drejtën e tjetrit. Ne në Kosovë, shqiptarët e Kosovës jemi të interesuar për paqe, përjetë, jemi të interesuar që të mos kthehen kurrë dhimbja dhe tragjeditë. Ne nuk dimë se çka të japim më për të drejtën tonë, për lirinë tonë, sesa njerëzit tanë që i kemi këtu dhe ata që nuk po mund t’i gjejmë ende”, theksoi kryeministri Haradinaj.

Në fshatin Krushë të Madhe të komunës së Rahovecit u mbajt sot tubim përkujtimor për më shumë se 240 martirë të vrarë dhe të masakruar para 19 viteve, në 25,26 e 27 mars 1999, nga forcat serbe.

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, bëri homazhe dhe mori pjesë në tubimin përkujtimor. Ai, duke kujtuar edhe 64 qytetarë që ende figurojnë të zhdukur, para të pranishmëve të shumtë, tha se edhe pas gati dy dekadave, kjo dhimbje është në zemër, në mendje dhe në jetët tona.

“Ne kemi ardhur sot në përvjetor të flijimit të qytetarëve të Krushës së Madhe, por edhe të shumë vendeve nëpër Kosovë, që kanë shumë dhimbje. Kujtojmë edhe Reçakun, Prekazin, Izbicën, Obrinë, Celinën, Fortesën, Mejën, Suharekën, Kotlinën, Podujevën, Pastaselin, Samadraxhën, Leshanin, Makovcin, Kishnicën, Mitrovicën, Gjakovën, Rezallën, Qikatovën, Likoshanin, Qirezin, Lybeniqin, e kështu me radhë”, u shpreh Haradinaj.

Në tubim përkujtimor folën edhe Selami Hoti, kryetar i fshatit, kryetari i Komunës së Rahovecit, Smajl Latifi, si dhe Vajdin Berisha, përfaqësues i organizatave të dala nga lufta e UÇK-së.Pranvera në Kosovë është stinë e dhembjes, e nderimeve e përkujtimeve për heronjtë, dëshmorët e martirët e rënë për shumë të shtrnjtën liri e pavarësi

Është stina kur përkutohet se, në 5, 6 e 7 mars 1998, në Epopenë e Prekazit, në mbojtje të pragut të shtëpisë dhe Kosovës, në luftën për liri dhe pavarësi, në përballje me sulmin e egër të forcave serbe, ranë heroikisht 56 anëtarë të Familjes Jashari, 20 prej tyre të Familjes së ngushtë të Komandantit Legjendar Adem Jashari.

Në Izbicë, fshat tjetër i krahinës së Drenicës në Kosovë, përkujtohen 147 civilë shqiptarë të pushkatuar në masakrën e 28 marsit 1999, nga forcat serbe, të cilat në përpjekje për të zhdukur gjurmët e krimeve i kishin nxjerrë nga varret dhe i kishin dërguar e groposur nëpër varreza masive në Serbi.

Ndër masakrat në Kosovë që do përkujtohen në këtë pranverë është edhe ajo në fshatin Mejë të Gjakovës, e 27 prillit 1999, kur forcat serbe kanë rrembyer nga kolonat e refugjatëve dhe masakruar e zhdukur 377 shqiptarë. Asnjëri nga të ndalurit në rrethimin e hekurt nuk kishte arritur të dilte i gjallë.

Në Kosovë ndodhi edhe masakra serbe në burgun e Dubravës, e datës 22 maj 1999, ku u vranë 114 shqiptarë të burgosur. Forcat kriminale serbe bënë masakra në gjithë Kosovën, edhe në Reçak, në Likoshan dhe Çirez, Obri, Poklek, Suharekë, Kralan, Goden, Rogovë, Celinë, Lubeniq, Makoc, Kotlinë, Fushë Kosovë, Gjakovë, Rahovec, Studime, Kaçandoll, Bajgorë, Shipol, Çabër…

Në vitet 1998-‘99 forcat serbe në sulmet gjenocidale dëbuan nga Kosova mëse 1 milion shqiptarë, shumicën “përtej Bjeshkëve të Nemuna” në Shqipëri, vranë e masakruan mëse 12 mijë, e mijëra të tjerë i zhdukën duke i dërguar e groposur edhe në Serbi në varreza masive, apo edhe duke i djegur, ndërsa ende nuk dihet për fatin e mëse 1600 të zhdukurve ende të pagjetur.

Kryeministri Haradinaj: Jemi me dhimbjen tuaj çdo ditë e çdo vit!

Krushë e Madhe, 26 mars 2018- Kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, bëri homazhe dhe mori pjesë në tubimin Përkujtimor në nderim të 241 viktimave të Krushës së Madhe.

Duke kujtuar edhe 64 qytetarë që ende figurojnë të zhdukur, kryeministri Haradinaj, para të pranishmëve të shumtë, tha se edhe pas gati dy dekadave, kjo dhimbje është në zemër, në mendje dhe në jetët tona.

Fjala e plotë e kryeministrit Haradinaj:

Ne kemi ardhur sot në përvjetor të flijimit, të qytetarëve të Krushës së Madhe, por edhe të shumë vendeve nëpër Kosovë. Është një numër i madh i vendeve që ka shumë dhimbje. Por, Krusha dhe dhimbja këtu është e veçantë. Nuk mundemi pa e kujtuar edhe Reçakun, Prekazin, Izbicën, Obrinë, Celinën, Fortesën, Mejën, Suharekën, Kotlinën, Podujevën, Pastaselin, Samadraxhën, Leshanin, Makovcin, Kishnicën, Mitrovicën, Gjakovën, Rezallën, Qikatovën, Likoshanin, Qirezin, Lybeniqin, e kështu me radhë.

Pra, mos harroni, në tokën e Kosovës ashtu sikur kjo dhimbje që e ndjejmë sot, janë plotë vende që kanë dhimbje e janë plotë familje që e ndjejnë këtë dhimbje.

Edhe pse ka kaluar kohë, gati dy dekada, kjo dhimbje është në zemër, në mendje dhe në jetët tona. Shqiptarët kanë dëshmuar në shekuj se e kanë fuqinë për të vazhduar jetën, e kanë fuqinë për të jetuar, fuqinë për të treguar gjallërinë e vet për të mos u ndalur.

Sikur të mos ishte kështu, nuk do të ishim sot këtu, nuk do t’i kishim fëmijët që janë këtu, nuk do ta kishim Krushën, që nuk po dorëzohet, por po vazhdon të jetojë dhe të ecë përpara.

Jam i bindur se ata që nuk janë me ne, martirët tanë të pafajshëm të flijuar, por edhe profesori i nderuar Ukshin Hoti që është jo vetëm ideolog i lirisë, i së drejtës shqiptare, por edhe model i patriotit të mirë, sot, në këto ditë, do të na thoshin, mos u ndalni, shkoni përpara, si Kosovë dhe si vend!

E drejta jonë për liri u arrit. U arrit edhe me ndihmën e NATO-s, të prirë nga Amerika, por deri në ditën e intervenimit të NATO-s, shumë prej nesh u flijuam. Flijimet nuk u ndalën edhe më tutje. E sot, në emrin tuaj, por nëse jo, në emrin tim, Presidentit të Amerikës, Trump, i themi, a mundet ta përfundojë çështjen e Kosovës, që Kosova të ecë edhe më tutje, sepse ka mbetur puna e pakryer. Kështu i themi edhe kryeministres së Anglisë Theresa May, edhe Kancerales së Gjermanisë, Angela Merkel, e ndërsa presidentit të Serbisë, Vuçiq, që po thotë se duhet dhënë diçka për të njohur Kosovën, do t’i themi, çliroje popullin tënd dhe mos e mbaj me frikë të së kaluarës; kujtoje tragjedinë e popullit të Kosovës, dhimbjen e tij; kuptoji këto varre e këta njerëz që janë me dhimbje; njihe këtë dhimbje; nderoje këtë dhimbje, sepse i bën mirë popullit tënd!

Duke kërkuar për të marrë ende prej Kosovës në emër të njohjes reciproke, është gabim.

Paqja arrihet duke respektuar dhimbjen e tjetrit, duke respektuar të drejtën e tjetrit.

Ne në Kosovë, shqiptarët e Kosovës jemi të interesuar për paqe, përjetë, jemi të interesuar që të mos kthehen kurrë dhimbja dhe tragjeditë. Ne nuk dimë se çka të japim më për të drejtën tonë, për lirinë tonë, sesa njerëzit tanë që i kemi këtu dhe ata që nuk po mund t’i gjejmë ende.

Është e padrejtë për t’i kërkuar Kosovës në fazën finale për njohje, edhe diçka. S’ka ku të shkojë më Kosova. Kosova e ka respektuar angazhimin e bashkësisë ndërkombëtare në maksimum. Kosova vërtet është e interesuar për jetë të qetë, stabilitet, për paqe.

Në Kosovë respektohen komunitetet. Do t’i ruajmë të gjithë, që janë njerëz të këtij vendi, edhe serbët e Kosovës, por njohja reciproke mes Kosovës dhe Serbisë, nuk mund të bëhet më mbi ndonjë pazar të ri, sepse s’ka mbetur më çka.

Nga Krusha, ju them të gjithëve, edhe tanëve, edhe fqinjëve, por edhe miqve, ka ardhur koha për t’i mbyllë plagët e së kaluarës në Ballkan, ka ardhur koha me u ndalë retorika, ka ardhur koha me ecë përpara. Nuk ka çka jep Kosova më shumë, sesa guximin me ecë përpara, jo me harru, sepse ai popull që harron i përsëriten, ai popull që ka guxim me ecë përpara, siç kemi pasur ne guxim më 1999 me u kthye në shtëpitë dhe trojet tona, siç kemi pasur guxim me gjithë ato dhimbje për të vazhduar jetën, ashtu siç ka guxim sot Krusha të vazhdojë jetën, ashtu duhet ne si Kosovë me pas guxim me ecë përpara, por jo duke harru. Është një dallim i madh, guximi për të ecur përpara me harresën. Harresa na bën dëm, guximi me ecë përpara na bën më të fortë.

Të nderuar krushianë, të nderuara familje të martirëve, dëshmorëve, të të pagjeturve. Për mua është nder i madhe me qenë me ju dhe mos harroni, jemi me dhimbjen tuaj çdo ditë e çdo vit.

Lavdi!

Po sot, kryeministri Haradinaj ka kujtuar dhe anëtarët e Familjes Berisha nga Suhareka, të vrarë e të masakruar nga forcat serbe, 19 vjet më parë.
Kryeministri Haradinaj kujtoi edhe dëshmorët e Betejës së Landovicës, si dhe rënien e dëshmorit Njazi Azemi-komandant Mjekrra, luftëtar i orëve të para të UÇK-së dhe UÇPMB-së.
Para të pranishmëve të shumtë në këtë tubim përkujtimor folën edhe Selami Hoti, kryetar i fshatit, kryetari i Komunës së Rahovecit, Smajl Latifi, si dhe Vajdin Berisha, përfaqësues i organizatave të dala nga lufta e UÇK-së.

MITHAT FRASHERI U PERKUJTUA NE NJU JORK

March 25, 2018 by dgreca

U PËRKUJTUA NGA KOMUNITETI SHQIPTAR DHE VATRA MITHAT FRASHËRI NË DITËN E LINDJES/

Të shtunën me 24 Mars 2018 në mesditë në varrezat Ferncliff në Hartsdale, New York, nën drejtimin e Pëllumb Lamaj, Komuniteti shqiptar dhe Vatra kanë përkujtuar dhe nderuar Mithat Frashërin, në 138 vjetorin e Lindjes.

Fillimisht është vendosur një Kurorë me lule, duke nderuar shërbestarin dhe udhëheqësin e Kombit, Mithat Frashëri.

Më pas nën tingujt e Hymnit Kombëtar është mbajtë dhe një minut heshtje.

Për jetën dhe veprimtarinë e Mithat Frashërit ka folë Pëllumb Lamaj, i cili prej kohëardhjes në SHBA e në vazhdimësi ka qenë organizator i veprimtarive kushtuar birit të shquar të Kombit, Mithat Frashëri. Nderim për veprën e Mithat Frashërit ka folë Kryetari i Vatrës z. Dritan Mishto, Dr.Ilir Hysa, Endri Mergjyshi, z.Marjan Cubi, z.Zef Balaj, Lek Përlleshi, z.Asllan Bushati, z.Bajram Doka, z.Haxhi Dauti, Dalip Greca, editor i Diellit. Folësit dhe pjesmarrësit përfaqësonin Shqipërinë Etnike : Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal i Zi dhe Çamëri.

Veprimtaria u filmua nga Qemal Zylo, Televizioni Alba Life.Më pas pjesmarrësit bënë fotografi pranë varrit të Mithat Frashërit.Për më shumë do të lexoni në Diellin e printuar.(Fotografite i shihni ne facebook)

Funerali i Aleksander Moisiut dhe Unaza e Ifflandit

March 25, 2018 by dgreca

Ne Foto:Ceremonia mortore e Moisiut në Vjenë/

Në kuadrin e vitit të Kulturës Austri Shqipëri si dhe në 83 vjetorin e vdekjes së aktorit me famë botërore Aleksander Moisiu/

Nga Pjeter Logoreci/

Ne Foto :Basserman Moisi/

Dëshëroj ta filloj shkrimin tim me një thënie të huazuar nga ish ministri i jashtëm austriak Dr. Alois Mock që, në këtë rast, tingëllon shumë aktuale dhe është lajtmoitvi më i përshtatshëm për të simbolizuar lidhjet kulturore në mes Austrisë dhe Shqipërisë.“Kush tjetër do të ishte më i përshtatshëm se sa Aleksander Moisi për të simbolizuar mardhëniet kulturore në mes të Austrisë dhe Shqipërisë?”

Personalisht, si studiues dhe kërkues ndër arkivat austriake, kam krijuar bindjen se jo vetëm figurat si: ylli i skenës Moisiu, ndërtuesi gjenial Karl Gega, vllehtë e famshëm voskopojarë Baroni Sina dhe Nikollë Dumba, studentët shqiptarë që u diplomuan me rezultate të larta në universitetet e Austrisë, por edhe qindra dokumente dhe objekte të ruajtura ndër arkivat austriake që flasin për historinë e Shqipërisë e gjuhen shqipe, dëshmojnë dhe forcojnë miqësinë në mes dy vendeve tona.

hdr — Ne Foto: Friedrich Haase aktor mbajtes i unazes

Shumë profesionistë nga të gjitha fushat e jetës, të shkencës e të kulturës si: kirurgu duarartë Federik Shiroka, gjuhëtari Eqerem Qabej; intelektualet Gjergj Pekmezi, Nush Bushati, Kolë Rrota, Stef Curani e shumë të tjerë, të cilët dolën nga shkolla austriake dhe që ishin ajka intelektuale e atdheut, sollën në Shqipëri vlerat e kulturës dhe eksperiencat e një kombi nga më të përparuarit e botës, si Austria.

ALEKSANDER MOISI

Në mbrëmjen e 22 marsit 1935, një lajm mortor bëri xhiron e botës. Në ora 19.10, në Grand Hotel të Vjenës, vdiq ylli i skenës botërore Aleksander Moisiu. Lajmi i vdekjes së aktorit u pasqyrua menjëherë në faqet e para të gazetave më prestigjioze të Europës. Vdekja e rrembeu për të mos na e kthyer më, “specialistin”, atë që gjatë karrierës, vdekjen e përjetoj mbi 1500 herë në rolet e tija. Egziston thënja se: ”…Gjenitë vdesin herët, të rinj…”, ashtu edhe gjeniu i ynë Aleksandri vdiq në vitin e 56 -të së jetës së tij, në kulmin e karrierës e të pjekurisë artistike.

Familja, kolegë, miq e shokë u mblodhën për tu ndarë me Moisiun, në ceremoninë e djeg-jes së kufomës së tij, në Krematorin e Vjenës. Në sallën mortore të mbushur plot, në mes të personaliteteve të artit ishin dhe aktorët Albert Bassermann, Werner Kraus, Emil Jannings si dhe drejtori i teatrit Hermann Röbbelling. Tregojnë se në mes të kësaj atmosfere mortore dhe dhimbjeje të thellë, miku i ngushtë i Moisiut dhe mbajtësi i Unazës së famshme të Ifflandit, aktori Albert Bassermann hoqi nga gishti Unazën Iffland, të cilën e mbante si aktori më i madh gjerman, dhe e vendosi mbi sargun e Moisiut duke thënë…”Kjo Unazë i përket vetëm Moisiut”… Për momenti ky gjest preku zemrat e të gjithë të pranishëmve, por më vonë u gjet si shkak për të hapur diskusione dhe kritika të ashpra nga gazetarë, kritikë si dhe personazhe nga rrethet e fuqishme të politikës.

Ndodhi që, rrugëtimi i Unazës ngjalli shumë debate, për menyrën e kalimit ose për personazhet që e mbanin, shpesh herë duke i gjykuar ato sipas këndvështrimit politik të kohës. Ndikimi i rregjimit NS bëri që edhe Moisiu të shikohej si kundërshtar politik, komunist, çifut apo emigrant (i huaj) në tokën gjermane. Më poshtë jam përpjekur të sjellë disa artikuj të përzgjedhur në mes të qindra shkrimeve që u botuan ndër gazetat e kohës, të cilët sjellin në mënyra dhe interpretime të ndryshme atmosferen dhe ngjarjen e asaj dite në Krematorin e Vjenës.

GAZETAT GJERMANE PER UNAZEN IFFLAND, MENDIMET PRO DHE KUNDRA

Funerali i Moisiut sipas gazetës Salzburger Volksblatt e martë 26 mars 1935:

Dje mbasdite në Krematorin e Vjenës u dogj kufoma e Aleksander Moisiut. Albert Bassermann, zotëruesi i Unazës së Ifflandit, mori vendim që të vendosë mbi sargun e mikut të tij të vdekur Unazen Iffland. Mbajtësi i unazës, sipas rregullit, mund të vendosë vetë për kalimi i Unazës Iffland prej tij tek më i miri aktor gjerman.

Unaza Iffland, është një objekt zbukurimi për tu mbajtur në gisht dhe mban sipër portretin e aktorit August Iffland të punuar në metal dhe të rrethuar me diamante. Unaza mund të kalojë nga dora e aktorit mbajtës në dorën e një tjetri aktor gjerman, më të mirin e kohës. Mbas zotëruesit të saj fillestar August Wilhelm Iffland, që vdiq në vitin 1814-të, atë e mbajtën Ludwig Devrient, Emil Devrient, Theodor Döring dhe Friedrich Haase. Me vdekjen së Haases në vitin 1911, unazen e zotëroj Albert Bassermann. Kjo unazë, tani aktualisht, ju vendos një kufome në gisht. Ceremonia e vdekjes filloj denjësisht. Sargu me ngjyrë të errët qëndronte mbi një pod të fortë prej xhami i rrethuar nga një det lulesh, kurorash, dhe buqetash shumëngjyreshe. Fare pranë sargut, ishin të pranishëm të gjithë personalitetet e famshme nga bota i artit. Konsulli italian Reggiera mbajti në italisht një fjalim të shkurtë, ku me shumë kujdes përmendi plotësimin e dëshirës së fundit të aktorit që vdiq, që të ishte shtetas italian. Ai i shprehu familjes ngushllimet në emër të atdheut, Italisë. Miqtë e Moisiut, Bruno Walter dhe Profesor Alfred Rosé, luajten Adagio nga Beethoven, nën tingujt e së cilës, sargu zbriti poshtë pas një porte të hekurt, drejt vatrës së zjarrit për tu djegur.

Me rastin e vdekjes së Aleksandër Moisiut, Shtypi Skandinav i kushton personalitetit të tij një vëmendje të madhe, duke nderuar vlerat e mëdha artistike e para së gjithash përshkruan ndikimin i artit të tij në mendimin skandinav.Ndërsa Radio Moska, përveç se lavdëroj rëndësinë e veprës së tij artistike, duke ju referuar orientimit politik të Moisiut, e quajti atë një mik të veçantë të komunistëve.

Gazeta Berlineze „Lokalanzeiger“ këto ditë sulmon ashpër aktorin Albert Bassermann, pasi ai, diten e djeg-jes së kufomës së Moisiut në Kremator, i vuri atij në gisht Unazen e famëshme të Ifflandit. Çka është më keq, gazeta e quan këtë veprim më shumë se të çuditshëm. Ishte e qartë që ky ishte një akt i pastër kundër kombit gjerman. Bassermann me këtë veprim, i dha një shuplakë të rëndë në fytyrë kolegëve të vet gjermanë.

Kritikat për Bassermannin

Me 13 dhetor 1945 Gazeta Weltpresse shkruan: Albert Basserman ikë në Gjermani.

78 vjeçari Albert Bassermann do të jetë i pari ndër aktorët e mëdhej i cili kthehet në Gjermani nga mërgimi. Ai la skenën gjermane në vitin 1934, pasi i dëbuan nga teatri gruan e tij, si çifute. Dy vjet më vonë ai u largua drejt Anglisë ku jetoj i tërhequr në ishullin Wight. Më pas shkoi në Hollywood. Në kohën më të mirë të karrierës në Gjermani, ju dha çmimi më i lartë për një aktor. Ai u bë mbajtësi i Unazës Iffland të cilën mund ta marrë vetëm aktori më i mirë gjerman. Me vdekjen e Aleksander Moisiut në vitin 1935, Bassermann hodhi në sargun e tij Unazen e Ifflandit duke thënë: Me Moisiun vdiq dhe skena gjermane…

Një diskutim mbi Unazën e Ifflandit: në Gazetën Salzburger Volksblatt 29 mars 1935:

Albert Bassermann në Vjenë ka dhënë këtë sqarim: Lexoj në “Berliner Lokalanzeiger” akuzën që kjo gazetë më bën në rastin e trashëgimit të Unazës së Ifflandit nga unë tek Aleksander Moisiu, që ky veprim i imi qënka “një gjest i qartë kundër Gjermanisë” duke shtuar që “u kam dhënë të gjithë kolegëve gjerman një shuplakë në fytyrë”. Me të njëjten të drejtë mundet që, edhe kolegët austriakë e aktorët vjenezë, të ndjehen po ashtu të fyer. I pari që kisha zgjedhur për ti trashëguar Unazen Iffland ishte Aleksander Girardi, po ai vdiq. I dyti ishte Max Pallenberg i cili u aksidentua nga rrëzimi i një avioni. I treti ishte ai që për mua është një artist gjenial që e kam nderuar veçanërisht, Aleksander Moisi. Ai u prek nga një grip i pabesë. Ky konstatim është i tmershem për një njeri si unë që nuk është mosbesues. Të tre të zgjedhurit nga unë për Unazen vdiqën në kulmin e krijimtarisë së tyre. Prandaj duhet që mbas Aleksander Moisiut, askush të mos e mbaj më Unazen. Që unë ja vura Unazën në gisht Moisiut të vdekur dhe që ajo u dogj është një mit i krijuar. Edhe nga ana juridike, nuk e kam këtë të drejtë. Veprimi u bë vetëm nga ana figurative. Unë nuk do ja trashëgoj Unazën asnjeriut tjetër, por do ta vendosë në një vend të zgjedhur e të sigurtë. Ky vendim i imi është jo i motivuar politikisht.

Gazeta “Der Morgen” 1 prill 1935, për të shprehur mosaprovimin e saj ka botuar një shkrim shumë të ashpër nga Heinrich Eduard Jacob, EPILOG MBI UNAZEN E IFFLANDIT, i cili duke analizuar veprimin e Bassermannit, kritikon atë dhe e quan të motivuar politikisht dhe emocional. Po vendos këtu disa pasazhe nga ky shkrim i gjatë dhe shumë interesant:

…Albert Bassermann i cili mban në dorën e tij një unazë me vlerë të paçmuar, ja dhuroj atë Moisiut të vdekur. Për grekët e lashtë fjala Dhimbje dhe fjala Pathos ishte e njëjta. Ashtu edhe Bassermanni ka besuar në Pathosin e natyrshëm të dhimbjes së tij, që Unaza i përkiste vetëm atij. Ai mund të vepronte me Unazën siç dëshironte vetë. Dhe veproi siç donte, ndërsa ndodhi që nga “Simbol Nderimi”, ta kthejë Unazën në një Relike dhe ta vendoste mbi sargun e Moisiut. Me këtë veprim Bassermann ka prishë tradicjonin e kalimit të Unazës…..

…Eshtë e sigurtë që kur Iffland ja kaloi Unazën nxënësit të tij Devrient, kishte qëllim që të krijonte një traditë të pafund, që do trashëgohej në pavdeksi në sferën e artit skenik gjerman…

…A mos është një simbol tjetër, që pranë sargut të mjeshtrit gjerman të fjalës Aleksander Moisi, nuk u fol as edhe një fjalë gjermanisht? Që askush nga rrethi i kulturës gjermane, në të cilin Moisiu për vite me radhë luajti një rol të rëndësishëm, nuk ishte i dërguar në varrim, ndërsa përfaqësuesit e shtetit italian ishin prezent dhe fjalët në gjuhën italiane provokuese e “për të dëshiruar”.

Pas “skandalit” dhe shumë diskutimeve që ngjalli kalimi i Unazës së Ifflandit Aleksander Moisiut, Bassermann vendosi ta dorëzojë atë (siç e kish shprehur) në Muzeun Kombëtar të Teatrit në Vjenë. Për këtë veprim Gazeta Salzburger Chronik e 26 prillit 1935 me shkrimin “Unaza e Ifflandit në Muzeun Kombëtar të Teatrit” lajmëron:

“Si lajmërohet nga Vjena, Albert Bassermann e depozitoj Unazën e Ifflandit në Muzeun e Teatrit në Vjenë. Unaza e famëshme tani është një objekt muzeal…., …më parë, kalimi i Unazës tek Moisiu ngjalli diskutime dhe keqkuptime. Pat shumë versione, sikur Bassermann ja vendosi në gisht Moisiut të vdekur, versioni tjetër ishte sikur Unaza u vendos mbi enën që mbante Hirin e Moisiut, ose që Bassermann sqaroj vetëm me fjalë që Unaza i takonte artit gjenial të Moisiut, për ti bërë atij një nderim të fundit. Tashti Unaza do të qëndrojë në Muzeun Kombetar të Teatrit, ku ka një vend nderi dhe nuk mund të vazhdojë të jepet.”

Por në tetor të vitit 1954, nga personalitetet gjermane të artit dhe të kultures, u vendos që Unaza Iffland të vazhdoj rrugëtimin duke kapërcyer dyert e Muzeut Kombëtar të Teatrit, për të kaluar tek aktori Werner Kraus, më pas tek Josef Meinrad dhe në fund tek aktori zviceran Bruno Ganz, që e mban dhe sot.

Në mbyllje, në kujtim të gjeniut Aleksander Moisi, shpreh respektin për veprën dhe trashëgiminë artistike që la pas. Shpirti i tij pushoftë në paqë.

Vjenë, me 19.03.2018

Referencat:

Gazeta Salzbuger Volksblatt 1935, Gazeta Die Weltpresse 1945

Gazeta Die Weltpresse 1935, Gazeta Pilsner Tagblatt 1935

Gazeta Der Morgen 1935, Gazeta Salzburger Chronik 1935

Libri: Der Iffland Ring, Viktor Reimann