Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJE BARONESHE GJERMANE NE VLORE ME 28 NENROR 1912

by

KUSH ISHTE BARONESHA GJERMANE QË NDIHMOI PAVARËSINË E SHQIPËRISË/

Marie Amelie von Godin Baronesha Gjermane që ndihmoi pavarësinë e Shqipërisë dhe mori pjesë në shpalljen e saj, me 28 Nëntor 1912/

Ne Foto:    Marie Amelie von Godin/

Shkruan:Mr.sc.Nue Oroshi

Baronesha Gjermane Marie Amelie von Godin deri më tani nuk është e njohur fare në  botimet në gjuhën shqipe. Derisa shumë studius tanë shqiptarë  janë marrë me një shkrimtare tjetër atë Angleze Mary Edith Durham, nën hijen e harresës është mbetur baronesha gjermane Marie Amelie Von Godin. E ndjejë veten vërtet të priviligjuar që jam studiuesi i parë shqiptar që po e bëj një studim për miken e madhe të popullit shqiptar, për miken tonë, e cila nga sirtarët e shtëpisë së Ekrem bey Vlorës e mori Flamurin Shqiptar dhe jua dha Atdhetarëve Shqiptarë që pikërisht në këtë ditë, me datën 28 Nëntor 1912, të valojë në Vlorë. Baronesha Gjermane asnjëherë deri në vdekje nuk u ndal së punuari për kulturën, gjuhën dhe historinë e popullit shqiptar. Ajo për rreth tri dekada rresht 1908-1938 e vizitoi Shqipërinë dhe qëndroi për çdo vit rreth gjashtë muaj në Shqipëri. Albanologu Robert Elsie për Baroneshën Godin do të deklaronte: ka qenë njëra ndër autorët më të  rëndësishëm në fushën e Albanologjisë, edhe pse shkrimet e saja pjesërisht kanë mbetur të pazbuluara. Është turp që asnjë studiues ende nuk është marrë me biografinë e saj. Fjalori nuk ishte i pari,  por fjalori i parë që ia ka kaluar fjalorëve të tjerë që ishin dalur deri me tani.

Baronesha Marie Amelie Julie Anna Freiin von Godin ka lindur me 7 Mars 1882 në Munih dhe ka vdekur në vitin 1956 ku nganjëherë është quajtur edhe Amalia Maria. Ajo ka qenë një shkrimtare nga Bavaria, veprimtare për të drejtat e grave, përkthyese si dhe studiuese e kultures  shqiptare.

Marie Amelie Freiin von Godin  si vajzë e mbretërorit të Bavarisë dhe Këshilltarit për Drejtësi Bernhard Freiherr von Godin, si dhe gruas së tij Julie e lindur Eichethal nga Munihu. Me dashuri të madhe ajo e filloi jetën në vendlindjen e saj në Bavari. Ajo ka qen një tip shumë interesante, dhe, nuk ka treguar shumë interese për vyrtytet femërore, ajo gjithashtu ka pasur dëshirë që të studion në Zürich, ku në atë kohë kanë studiuar femrat. Por prindërit e saj Julie e lindur Eichthal si dhe babai sekretar i Drejtësisë Bernhard Karl Gottfried Freiherr Godin, nuk ja lejuan një gjë të tillë. Godin e vazhdoi jetën në shtëpi ku filloi edhe të shkruaj shkrimet e para. Qysh në vitin 1902 filloi ajo të shkruaj për gazetat Kölnische Volkszeitung dhe Tägliche Runschau.

Përkundër lëvizjeve dhe qëndrimeve të shpeshta jashtë vendit ajo kishte një vendbanim të përhershëm në Rindermarkt 3 në Munih. Së bashku me tre vëllezërit dhe motrat e saj ka marrur fillimisht mësimet  në shtëpinë e prindërve të saj,  si dhe ka vizituar një shkollë fetare Sacre Coeur në Riedenberg si dhe në Austri në qytetin e quajtur Vorarlberg ka vazhduar në shkollime ku ka studiuar për gjuhë të huaja dhe Art. Pas shumë vizitave që ka bërë janë parë edhe shumë vizatime dhe skica të saj.

Në rininë e saj ajo kishte vendosur që të udhëtonte së bashku me vëllain e saj Reinhard, ku dhe ata të dy kanë udhëtuar në Triestë, dhe me anije kanë shkuar në Athinë, Stamboll dhe Jeruzalem. Në vitin 1906 në bordin e një anije që udhëtonte për Konstantinopol ajo për herë të parë takon një shqiptar, Avdi Bej Delvinën, i cili e ftoi atë të vizitonte Shqipërinë. Në vitin 1908 ajo më në fundi erdhi në Shqipëri ku edhe u takua me Ekrem bej Vlorën.

Nga të gjitha vendet që i ka vizituar ajo në atë moshë të re,  më së shumti është fascionuar nga Shqipëria,  që në këtë periudhë ende ishte pjesë e Perandorisë Osmane. Ku ajo në vazhdimësi në një periudhë kohore prej tridhjetë vitesh do të udhëtonte dhe qëndronte në Shqipëri  meçrast gjatë ardhjes së Princit Gjerman Wilhelm Von Wied ajo sherbeu si këshilltare, përkthyese dhe shoqëruse e tij.

Gjithashtu, në këtë periudhë kohore ajo në Durrës ndimoi shumë të sëmurë dhe të varfër të cilët ishin prekur nga sëmundjet e ndryshme.

Por më von ajo ishte e impresionuar nga një politikan i mëvonshëm i Shqipërisë me emrin Ekrem Bey Vlora 1885-1964, që më heret ka qenë luftëtar për mbrojtjen e Shqipërisë. Për shkaqe religjioze  që të dy që në fillim ishin tërhequr nga martesa. Por deri në vdekjen e saj ata kanë qenë shumë ngushtë të lidhur dhe në kontakt të afërt, ku kanë punuar në një projekt të përbashkët për Historinë e Shqiperisë (Projekt i pakompletuar), si dhe në një projekt tjetër të Fjalorit Gjermanisht-Shqip, ku pjesa e parë e këtij fjalori është shtypur nga shtëpia botuese Harrassowitz në Leipzig në vitin 1930.

Kujtimet e Marie Amelie von Godin me rastin e Shpalljes së Pavarësisë se Shqipërisë më 28 nëntor 1912

Marie Amelie von Godin pati fatin që të ishte aty në Vlorë me 28 Nëntor 1912,  kur u shpall Pavarësia e Shqipërisë. Madje në kujtimet e saja ajo sqaron shumë mirë, se si flamurin që  e mbante Ekrem Bey Vlora ja kishte dhënë politikanëve shqiptarë, dhe ky flamur valoi me 28 Nëntor 1912 në Vlorë.  Në disa shënime të ndryshme që janë botuar në Gjermani thuhej, se Marie Amelie von Godin ka ndihmuar shumë edhe luftëtarët shqiptarë që luftonin kundër Përendorisë Osmane. Vlora një fole e vogël që mezi ka 5000 banorë, brënda natës popullsia e saj është dyfishuar. Gjatë kësaj kohe Ekrem Bey Vlora katër javë para se të mbërrinte xhaxhai i tij,  e udhëhiqte një grup ushtarësh për mbrojtjen e Labërisë për të mos ra nën pushtimet Greke. Dhe pas thirrjes për Pavarësinë e Shqipërisë ai vetë nuk ishte prezent -shkrun Amelie von Godin, e cila kishte disa javë që qëndronte si mysafire në shtëpinë e tij në Vlorë, e cila i kishte ndjekur ngjarjet me vëmendje dhe në mënyrë direkte nga syri i saj. Dy ditë të tëra e kemi pritur mbërritjen e tij, ka shkruar ajo në kujtimet e saj: Për një Shqipëri të Pavarur, ka ardhur ai natën kur të gjithë flinin. Mëngjesin tjetër, me 28 Nëntor, unë nuk do ta harroj. Unë jam quar normal në mëngjes, kur një burrë më thërret me zë nga koridori: Aty e takoj Hudei Effendi nga Vlora. I cili më tha, e dijmë zonja Baroneshë, që Ekrem Bey e ka një flamur Shqiptar ma jepni mua ju lutem, që ai flamur sonte do të valoi, dhe ne do të jemi të pavarur, ku do ta shpallim Pavarësinë e Shqipërisë. Unë e solla flamurin, flamurin e parë shqiptar që Ekrem Bey Vlora që prej tetë vitesh, edhe gjatë udhëtimeve që bënte nëpër Shqipëri e mbante afër vetes, persëri në një kohë kur kjo ishte rrebtesisht e ndaluar mbajtja e flamurit, si dhe përdorimi i gjuhës shqipe, ku kjo përbënte rrezik për t’u burgosur ose internuar.

Dhe më pas vazhdonte ajo:

Në atë ditë unë kam qenë e mbushur me plotë gëzim, sepse isha e bindur që Ismail Qemal Beu këtë hap nuk e ka marrë pa e ditur dhe peshuar mirë humbjen e Turqisë nga Evropa, që në bazë të përshkrimeve të mia del, se ky burrë nuk ka mundur atë ta bëj vetëm për çështje avantureske, që ta shkatërroi vendin e tij, por kjo gjë të prodhoi diçka të mirë për Shqipërinë.

Në të njëjtën ditë në hyrjen  e shtëpisë së Xhemil Bej Vlorës flamuri shqiptar vërtet valonte. Në ballkon ku dritaret ishin të hapura ka qenë Ismail Qemali, së bashku me deputetët e Shqipërisë që kanë ardhur së bashku me ta, Avdi dhe Murat Bey Toptani, Sali Efendi Gjuka, Mithat Bey Frashëri, Dom Nikollë Kaqorri, Riza bey Gjakova dhe shumë të tjerë.

Në kopsht kanë qenë krye për krye, shqiptarët që ishin mbledhur, ku në mes të Toskëve aty ishin edhe Gegët më plisat e tyre tradicionalë, që rrinin aty të qetë. Të gjithë plisbardhët aty mbanin armët në krahë. Kur flamuri u ngrit aty, ishin të lumtura edhe gratë që ishin brënda. Një burrë i vjetër afër derës së shtëpisë më ka thirurr me një zë të lart dhe të plotë “Pasiqë unë këtë ditë e pashë, unë dua që tani të vdes”. Sepse kjo ngjarje e cila ndodhi vetëm para disa qastesh është paguar shumë shtrejt me gjakun e shumë gjeneratave, dhe ka pasur shumë viktima. Kur flamuri valonte, të gjithë së bashku e kanë kënduar këngën, Për mëmedheun, dhe për flamurin Shqiptar, dhe më pas kanë folur më radhë Ismail Qemali, Dom Nikollë Kaqorri dhe Murat Bey Toptani.

Baronesha Marie Amelie von Godin për Dom Nikollë Kaqorrin dhe Pater Anton Harapin

Baronesha Godin në shkrimet e saj jep vlerësime edhe për atdhetarët shqiptarë. Në një shkrim për don Nikollë Kaqorrin ajo do të shkruante “Nikollë Kaqorri ishte një burrrë që nuk tërhiqej nga rruga e tij, vetëm ai kishte gjithmonë karakterin e fortë e kurajon për të kundërshtuar Ismail Qemalin dhe mund të themi me plot gojën se në përbërjen e Qeverisë Provizore, ai ishte përfaqësuesi i së Drejtës.  Jam i sigurt se ky burrë megjithëse në fushën fetare është besimtar, pranon tolerancë për hirë të Shqipërisë  sepse ndryshe nuk do të mendohesh për një përparim të kënaqshëm të atdheut të vet. Çdo veprim i tij është i logjikshëm dhe asnjëherë nuk shkelë në derrasë të kalbur, e nuk i ikën balta nga këmbët”.

Është shumë interesant vlerësimi që bën Baronesha Godin për Patër Anton Harapin, ku fjalët e patër Anton Harapit të thëna para Gjykatës Komuniste ajo do ti boton në Kopertinën e Romanit Historik që kryekput do t’ja kushton Patër Anaton Harapit. “Pushteti dhe forca janë të shkurtëra dhe kalimtare -thoshte Pater Anton Harapi kundërshtar i Enver Hoxhës. Unë kam qenë dhe jam kundërshtari i juaj.

Me qenë i lirë, gjithnjë isha angazhuar përsëri kundër jush, i kisha tubuar të tjerët që tju dëbojmë juve. Çka ju nevoiten dëshmitarët. Çka unë e kam bërë nuk e mohoj dhe nuk kam nevojë për mbrojtës.Unë e di se si ky proces do të përfundoi. Unë nuk kam frikë vdekjën dhe nuk pres ndonjë gjë tjetër nga ju. Turp dhe turp për mua do ishte mëshira e juaj, ç’nderim dhe turp është për mua hiri juaj. Unë nuk do të mbijetojë shëmbjen e Shqipërisë.  Shqipërinë time të dashur, siq unë e kam planifikuar, siq unë e kam mbjellë dashurinë për atdheun. Ju jeni të korruptuar dhe të mashtruar përmes një mësimi të qmendur, që sot jeni  plotësisht në shërbim të botës Sllave, që po ja bëni varrin atdheut tuaj. Për këtë qmenduri tuajën që jeni duke e bërë në shërbim të sllavizmit unë jam duke lotuar me lotë të përgjakur. (Pjesë nga procesi Gjygjësor kundër Pater Anton Harapit)

Këto ishin fjalët përfundimtare të një njeriu dhe burri që jetën e tij ia kishte falur Shqipërisë, që si  moto e kishte ta drejton Shqipërinë në një ardhmëri  të lumtur, përfundon Baronesha Godin.Ajo gjithashtu në  romanin  historik për veprën dhe jetën e Patër Anton Harapit,  që në fillim thotë, se Patër Anton Harapi është pasardhësi i shkrimtarit të madh shqiptar Atë Gjergj Fishta. Ajo shkruan, se të gjithë e njohin Patër Anton Harapin  prej Sarandës e deri në Shëngjin, prej Durrësit e deri në Pejë,  ai ishte dy vite qeveritar Shtetëror i Qeverisë Shqiptare, derisa dha dorëheqje me ardhjen e komunistëve në pushtet. Ky Roman është botuar në vitin 1963 nga shtëpia botuse Steyer Verlag, shtatë vite pasiqë kishte ndërruar jetë Baronesha Marie Amelie von Godin, dhe ka gjithsejt 207 faqe.

Veprat e Botuara dhe studimet e Baroneshës Godin për Shqiptarët

Baronesha Marie Amelie  von Godin përveç shkrimeve e studimeve që shkruante dhe botonte në Gjermani mbi qështjen shqiptare ajo mirrej edhe  me mbrojtjen dhe të drejtat e grave në Gjermani si dhe njekosisht ishte edhe Antare e Shoqatës së Shkrimtarëve të Bavarisë. Ndër veprat e saja mbi Shqipërinë janë edhe këto botime të saj:1. Aus dem Land der Knechtschaft. Albanische Novellen. Wien:Josef Roller 1913.- 465 s,2.

2. Aus dem neuen Albanien. Politische und Kulturhistorische Skizzen. Wien: Josef  Roller, 1914.-126 s.,

3. Befreiung Roman aus dem modernen Albanien Regensburg Habel 1920.- 544 s,

4.Die Bessa der Jakub Schara. Albanische Erzählung. Jena W. Gensch, 1921.-17 s. 5.

5.Wörterbuch der albanischen und deutschen Sprache., Teil I. Leipzig: Harrassowitz 1930-IV und 419mS. (Deutsch-Albanisch).,

6.Auf Apostelfpfaden durch das schöne Albanien, Werl.Franziskus Druck, 1936 (Franziskanische Weltmission. Berichte und Erzählungen 5). -48 s.,

7.Der Tolle Nureddin. Roman aus Albanien. Köln: Bachern, 1936 167 s.,

8. Das Opfer- Roman aus Albanien. Paderbon Verlag der Bonifacius Druckere, 1937.- 188 s.,

9.Gjoka und die Rebellen., Geschichtlicher Roman aus dem Albanien,

10.Der Überfall. Ein Roman aus Albanien. Rothenburg a.N: Pfeiler Verlag, 1955.- 143 s,

11.Di Drei Kolaj Gefährliche Wege im aufstandischen Albanien Würzburg: Arena Verlag 1961.- 140 s. ( 2. Aufl.),

12.Vergessen, Roman aus der jüngsten Geschichte Albaniens. St. Augustin über Siegburg Verlag, 1963. – 207 s.

Në Prill të vitit 1930, Marie Amelie von Godin viziton Franqeskanët në Shkodër. Franqekanët e Shkodrës kërkuan nga Baronesha Godin që të përkthehet në Gjuhën Gjermane Kanuni i Lekë Dukagjinit. Së bashku me Franqeskanët dhe Ekrem Bey Vlorën me muaj të tërë në Shkodër kanë punuar për përkthimin e të Drejtës Zakonore Shqiptare Kanunin e Lek Dukagjinit. Këto pjesë të përkthyera të Kanunit të Lek Dukagjinit në Gjuhën Gjermane do të botohen në Revista Shkencore që botoheshin në Gjermani për qështje të Drejtësisë, siç ishte revista “Zeitschrift für Vergleichende Rechtswissenschaft”  që botohej në Shtutgart.

Me datën 22 Shkurt 1956 Baronesha Gjermane Marie Amalie von Godin është gjetur e vdekur në banesën e saj në Munih të Gjermanis. Baronesha Marie Amelie von Godin përveç kontributit që dha në përgaditjen e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, ajo një jetë të tërë ia kushtoi kulturës shqiptare. Deri më tani janë zbuluar 12 vepra të shkruara për Shqipërinë, dhe njëkosisht të botuara nëpër Shtëpitë Botuse Prestigjioze të Kohës në Gjermani, Austri dhe Suedi. Ka botuar gjithashtu me qindra artikuj shkencorë dhe informativë për Shqipërinë dhe shqiptarët, për traditat, doket e zakonet, dhe mikpritjen bujare shqiptare. Vërtet a ishte rastësi shkuarja e Marie Amelie von Godin apo ajo ishte e dërguara e Politikës Gjermane, për të përgaditur Pavarësinë e Shqipërisë, pasiqë që nga viti 1908-1912 plotë katër vite qëndroi dhe punoi me luftëtarët shqiptarë, si dhe me udhëheqësit politikë Shqiptarë, e pikërisht këto vite ishin vitet e Kryengritjeve të mëdha Shqiptare për Pavarësinë e Shqipërisë,  kësaj pyetje nuk mundemi t’i përgjigjemi momentalisht derisa të kemi te kompletuar të gjitha librat, studimet por edhe shumë gjëra tjera interesante që ende kanë mbetur në dorshkrim të Baroneshës Gjermane Marie Amelie von Godin, e cila një jetë të tërë ia kushtoi përkrahjes së Kombit Shqiptar. Por koha është që me emrin e saj të emërohet një rrugë në Vlorë apo Tiranë, ndërsa Institucionet Shkencore Shqiptare të mbledhin, veprën e saj ta përkthejnë dhe ta botojnë edhe në gjuhën Shqipe, në mënyrë që të kemi mundësinë ta njohim të plotë veprën e baroneshës Gjermane Marie Amelie von Godin që ndimoi Pavarësinë e Shqipërisë, dhe ishte zëri më i devotshëm në Evropë për mbrojtjen e qështjes Shqiptare.

 

Kelmendi makes history for Kosovo.

by

Majlinda Kelmendi gave Kosovo their first ever judo world title on Tuesday as she beat Brazil’s Erika Miranda in the -52 kilogrammes gold medal match in Rio de Janeiro.

The 22-year-old – the first Kosovan judoka to win a medal at the championships since it became a state in its’ own right in 2008 – was not a shock winner as she came to Rio de Janeiro ranked number one in her category having won the prestigious Masters event.

For Miranda it was also her first medal at either world or Olympic level, the 26-year-old having lost the bronze medal match in the 2007 and 2010 world championships.

It is the first time that Brazil have won a medal in this category.

Bronze medals went to Germany’s Mareen Kraeh and Yuki Hashimoto of Japan – the latter Japan’s third medal in as many events.

Photo>

Kosovo’s Majlinda Kelmendi celebrates after defeating Brazil’s Erika Miranda in the Women’s 52kg category final of the IJF World Judo Championship in Rio de Janeiro, Brazil, on August 27, 2013. Kelmendi gave Kosovo their first ever judo world title on Tuesday as she beat Miranda in the -52 kilogrammes gold medal match in Rio de Janeiro.

Plug-Pullers Take Note: Science Finds That Some “Vegetative State” Patients are Aware

by

In pictures:Lorina Naci/

by Michael Cook/

Canadian neuroscientists have detected conscious activity in a patient who has been in a “vegetative state” for 12 years using functional magnetic resonance imaging (fMRI). Writing in the latest issue of JAMA Neurology, they claim that “in this study we establish for the first time that some entirely behaviorally nonresponsive patients can use selective attention to communicate”.

Lorina Naci and Adrian M. Owen of Western University, in Ontario, examined three patients who were believed to be completely unresponsive after severe brain injuries, two of them in a minimally conscious state and one in a vegetative state. They were able to “respond” by focusing their attention in a way which could be picked up with the fMRI scanner. Two of them communicated repeatedly and accurately. Many bedside assessments had completely missed their capacity for willed behaviour. (See video of Lorina Naci explaining the findings.)

“These results suggest,” they write, “that some patients who are presumed to mostly or entirely lack cognitive abilities can have coherent thoughts about the environment that surrounds them.”

The plight of patients in so-called vegetative state can be awful. Research has shown that up to 40% are misdiagnosed and actually have some degree of awareness.

In a commentary on Naci and Owen’s study, one of America’s leading neurologists, James L. Bernat, says that the data is quite convincing and “that it underscores the duty to treat them as sentient persons, to optimize their ability to communicate, and to reduce their suffering”. He writes:

“We can justifiably assume that as the level of awareness increases in a patient with a brain injury, so does his or her capacity to suffer. The patients in [minimally conscious state] discovered by fMRI studies to have been wrongly diagnosed as being in [a vegetative state] deserve our efforts to reassure them that we know they are aware, to establish a reliable communication system to the fullest extent possible, and to adequately address their medical, emotional, and palliative care needs just as we currently do with our awake and aware but profoundly paralyzed patients with [locked-in syndrome].”

 

Shqiptaret dhe Albania e Kaukazit

by

Shkruan : Aleksander Meksi/

Në këto 100 vjetët e fundit kur historia shumë shpesh është në shërbim të politikave afatshkurtër, ajo është keqpërdorur sidomos në Ballkan, ku interesat e shteteve të krijuara më përpara nëpërkëmbin ato të popujve fqinj. Nuk kursehen në këtë betejë, gjithnjë të humbur pa e nisur, për të përdorur “teza”e “argumente historike”, për të ngritur teori dhe rivendikime territoriale në dëm të të tjerëve.

Një teze e tillë është ajo mbi ardhjen e shqiptarëve nga Kaukazi, diku nga shekujt X-XI meqenë se athere përmendemi për herë të parë me emrin albanoi-arbanoi në trojet e sotme në burimet bizantine. Përgjithësisht historiografia shqiptare dhe jo vetëm ajo, e ka refuzuar këtë pseudoteori në mënyrë intuitive pa i hyrë në brendësi të dhënave historike që lidhen me albanët e Kaukazit. Për ne, me të drejtë ka mjaftuar teza e prejardhjes ilire dhe autoktonia e shqiptarëve, vazhdimësia e gjuhës dhe të qenit e saj indoeuropiane, që vërtetohet nga shumë disiplina.

Pavarësisht nga sa shprehëm më sipër na u duk me interes të hetojmë kush janë albanët e Kaukazit, ku jetonte ajo popullsi, pra ku shtrihej shteti i tyre, çfarë thotë historia për ta,gjuhën e tyre dhe cili ishte fati historik i tyre.

Përmendja e parë e tyre është në betejën e Gaugamelës në vitin 331 para Krishtit kur ata u reshtuan së bashku me persët kundër ushtrisë së Aleksandrit të Madh. Ata përmenden si një popull pranë Armenisë dhe Iberisë (Gjeorgjia), pra si një entitet politik i rëndësishëm i rajonit të Kaukazit. Për ta ka përmendje të vazhdueshme ndër burimet greke dhe romake por dhe ato armene, bizantine, arabe nga shekulli i I-rë deri tek shekulli i VIII-të e më vonë. E megjithatë për këtë popull njihen pak gjëra. Ka pak dëshmi gjuhësore, pak të dhëna arkeologjike (Mingeçam-Azerbajxhan). Në se kanë patur një leteraturë ajo sot është e humbur, kanë mbijetuar vetëm alfabeti dhe pak mbishkrime të fragmentuara e që presin zbërthimin.

Gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit janë kryer mjaftë studime për këto probleme dhe në përgjithësi për historinë e gjuhët e popujve antikë të rajonit të Kaukazit, të nxitura edhe nga probleme territoriale ndërmjet shteteve të krijuara rishtas pas viteve ’90. Po kështu ndërkohë janë botuar në disa gjuhë burimet historike si dhe janë studiuar ato në mënyrë krahasuese dhe të përbashkët . Po ashtu nuk mungojnë monografitë për historinë e vjetër të popujve të Kaukazit dhe po aq për albanët.

“Çuditërisht” në të gjitha botimet e burimeve dhe studimet për rajonin, dhe në mënyrë të veçantë në ato për albanët dhe Albaninë e Kaukazit, askush, dmth. as dhe një studiues nuk merret dhe as nuk i ka shkuar në mendje që të gjejë lidhje ndërmjet tyre dhe shqiptarëve, sepse ato as që ekzistojnë. Albanët e Kaukazit, si një popullsi dhe shtet pëmenden gjithnjë krahas armenëve dhe iberëve (gjeorgjianët) me emra të ndryshme sipas gjuhës së burimeve : greqisht-alvania; latinisht-albania; armenisht-aluank; gjeorgjianshe-rani; siriane-aran; medo-persisht-ar(r)an; arabisht-arran. Eshtë me interes e dhëna e Stefan Bizantinit i cili thotë se ata janë arianoi, me sa duket termi fillestar aran, prej nga nën influencën e armenishtes kemi alvan-aluan prej nga rrjedh greqishtja alvanoi.

Për gjuhët e popujve të Kaukazit Straboni thotë se në qytetin tregtar Dioskuride (Suhumi i sotëm) fliteshin 70 gjuhë sepse aq tribu bënin tregëti aty, shifër që tjerë e shpien në 300 e më tej akoma udhëtari arab al-Masudi thotë se janë aq shumë popuj që vetëm zoti mund ti numëroj. Për albanët Straboni (Libri XI,4) na tregon se kanë një mbret por që janë 26 grupe etnike me gjuhën e vet secili, dhe se ata nxjerrin nën armë 60000 këmbësorë dhe 22000 kalorësa (me kaq përballën Pompeun). Sot aty fliten gjuhët indoeuropiane, altaike, semitike e kaukaziane (me shumë nëngrupe, një prej të cilëve gjuhët lezge). Për gjuhën e albanëve kemi alfabetin me 52 shkronja, pak mbishkrime, emrat e muajve, fjalë jo armene në historitë e herëshme të armenëve (shek. VII-X), nga të cilat rezultojnë elementë të gjuhës me studimin e të cilave gjehen lidhje me atë të Gargark-ve, duke e futur kështu në grupin e gjuhëve lezge dhe i gjehen lidhje me gjuhën e sotme të etnisë Udi që banon sot në dy fshatra: Vartashen dhe Nidzh, jo shumë larg vendbanimit ku janë bërë gërmimet arkeologjike të sipërpërmendura dhe janë gjetur mbishkrimet e gjuhës albane.

Ndër dëshmitë e vjetra kemi “Historinë e Armenëve” të Moise Khoren-it ku përmenden faktet e njohura për Aluan – Alvank, si dhe që në kohën e perandorit Theodos (fundi i shek. IV), Mesrop Mashtoc shkon tek Iberët dhe ju krijoi shkrimin, pastaj tek Alvanët pranë mbretit të tyre Arsralen dhe peshkopit Jeremia ku me ndihmën e përkthyesit Beniamin krijoj për ta shkronjat për këtë gjuhë të Gargarat’si, guturale, të ashpër, barbare, të ngjirur. Të njëjtat të dhëna jep dhe historiani i shekullit VII Movses Kalankatuaci, në veprën e tij “Historia e Aluank”, shkruar në shekullin VII dhe vazhduar në shekullin X nga Movses Daskuranci (mundet kryeprifti i Aluank).

Përsa i përket territorit të fiseve të ndryshme (në antikitet ishin 26) që përbëjnë albanët (aluank) ai shtrihej sipas të dhënave të shumicës të burimeve historike nga shpati jugor i pjesës lindore të vargmalit Kaukaz deri në lumin Kurr që derdhej në detin Kaspik duke patur në jug (në territoret në krahun e djathtë të lumit) Armeninë dhe në perëndim Iberinë. Gjatë shekujve shteti i tyre ka patur shtrirje edhe më të madhe, duke u përfshirë në territore të Armenisë dhe të tjera. Sot këto territore gjeografike bëjnë pjesë në Azerbaixhan.

Së fundi duhet të flasim për fatin historik të Aluanëve (Albanëve të Kaukazit). Ata dalin që në fillim si një etni e rëndësishme në rajon dhe si një bashkëbisedues i rëndësishëm për romakët, të cilët kuptuan aspektin më karakterizues të tyre si njerëz të kufirit ndërmjet sub-Kaukazisë dhe nomadëve të veriut (Hunët dhe Skithët), çka kontribuoi për dhënien e një rëndësie vendit të albanëve, në kontaktet e perëndimit me vendasit. Këto kontakte filluan me grekët dhe vazhduan me Romën, Bizantin dhe persët, që ndërkohë zvogëlonin vendin e Albanëve (Aluanve) në rajon, për t’u pasuar me arabët, me të cilët merr fund pavarësia e tyre që shënon dhe fillimin e një procesi ende të paqart për studiuesit, atë të çthurjes dhe tjetërsimit kulturalo-etnik që do t’i zhduki ata si komb nga hapësira e Kaukazit dhe nga skena e Historisë. Persët e sidomos arabët krijuan njësi administrative më të mëdha në të cilat albanët me gjithë rolin parësor të tyre nuk qenë në gjendje të afirmohen si komb përtej territorit fillestar të tyre. Në këtë mënyrë shtrirja e nocionit gjeopolitik Aluan-Alban nuk u pasua me mbijetesë në kushtet e pranisë së presionit apo shtytjes ideologjike-kulturore arabe.

Nga kjo tablo kuptohet se nuk ekziston as lidhja më e vogël ndërmjet shqiptarëve (albanitë-arvanitë) me aluanët (albanët e Kaukazit). Lidhja e tyre ka qënë dhe mbetet e sajuar apo e kërkuar dhe keqdashëse. Aq më tepër kjo, përderisa as dhe një, përsërim këtë, studiues i Aluanëve dhe i popujve të Kaukazit, gjatë më shumë se një shekulli nuk i ka shkuar në mendje për një lidhje të tille sepse realisht ajo absolutisht nuk ka ekszistuar.

“Muzgu”-shpreh bardhësinë e një mëngjesi

by

Nga Gëzim Llojdia/

Ardhja në jetë e një gazete kulturore është shenjë e mbarësisë se një komb po ndryshon . Ndonëse ballina e parë e saj ka të shënuar:” Muzgu”, në të vërtetë ajo shpreh bardhësinë e një mëngjesi,dritësimin e tij.

“Muzgu” erdhi në një kohë kur nuk e prisnim, kur bollëku i krijuesve shqiptarë arriti pikun. I gjithë ky shpërthim shpirtëror derdhej “badihava” dhe vetëm pushtonte medien sociale. Ky prodhim i begatë ,(një poet ka thënë :E varfër sofra, i pasur shpirti,) nuk merrej në duar në formën e kahershme të saj, siç është ajo e printuar. Në kushtet kur varfëria ekonomike po rrënonte çdo ditë bizneset,askush nuk mendonte më për të sjellë në jetë në një variant të printuar dhe e gjithë kjo prurje e madhe në dhjetëra faqe të kësaj gazetë kulture. E kësaj kohe,”Muzgu” është shenja e parë e një agimi polar.

Ardhja e “Muzgut”
Në përmasat e kohës,kur erdhi në jetë u gjet në një terren të përshtatshëm, gati prush e flakë mund të quhet në gjuhën jugore. Një “kohë e urie”,për shpirtin varfanjak,ndihej mungesa e një mediumi të fuqishëm e pa ndikim partiak. Një gazetë e këtij lloji , do përhap një traditë dhe rrugë-nisi me të vërtetë një traditë të bukur .Ishte llohë dimri, gjithsesi kur u bënë përpjekjet e para nuk mbetet shumë përcaktuese stinë-ardhja . Rëndësi përbënë, që në jetën e një kombi u shfaq,lindi ose erdhi një medium i ri që do të flas veçse me letërsinë ,artin,kulturën .Ardhja e saj është si kohë-pritja e zonjës mëmë për të birin, malli i nuses për burrin,malli i të atit për fëmijën.
Ndoshta ajo nuk erdhi me të qara me zhurmë si çdo ardhje në jetën tonë,por e ëmbël,e ngrohtë,befasuese,frymëzuese.Kështu një ditë ,nën ngjyrën gri të kohës,nën erën e zhurmshme të politikës(fushata elektorale e23 qershorit) ,por pa e ndryshuar grafikën e ekzistencës së saj,u ngjiz një medium që do të punojë me financat e veta për kulturën tonë. Kështu një muaj më parë ,”diagrami i kulturor”, pësoi një lëvizje jashtë të zakonshmes,ishte tregues domethënës,për shpirtra,që hapësira kërkonin,a ndoshta më bëhet ta quaj një soj eklipsi , por i hënës .Kështu ardhja e saj ishte shenjë paralajmëruese e mbarësisë ,ishte ardhja e një “dallëndyshe “në strehën tonë.

Kohë pritja

Klubi i shkrimtarëve në Vlorë mbanë emrin e Petro Markos e ka pritur mirë këtë ardhje të re. Disa nga risitë e “Muzgut” janë:ka shumë faqe. Aty prezantohen një numër i konsiderueshëm poetësh dhe shkrimtarë. Ka rubrika të reja si tregimi,përkthimi,poezia,analiza, editorial etj.
Mirëpo si çdo fillim krijesa e re kërkon rrugët dhe shtigjet për të hyrë në treg fuqimisht . Gazeta “Muzgu’ në botimet e saj po tregon se tregu do të mbetet i saj. Faqet e shumta,prezantimi numrit të madh të krijuesve po tërheq krijuesit edhe lexuesit.Kjo tregon se simotrat e saj që gjenden në treg e kanë ngushtuar rrethin e tyre duke u fokusuar tek një grup i caktuar krijuesish. Përkundrazi bënë një prezantim të fuqishëm dhe krejt ndryshe” Muzgu” është e hapur për të gjithë krijuesit .”Muzgu” nuk ka censurë. “Muzgu” nuk është indiferentë karshi krijimtarisë tuaj. “Muzgu” është një portë ku krijuesit do ta gjejnë gjithmonë hapur. “Muzgu” nuk mban drynë dhe mëri partiake. “Muzgu” nuk bazohet tek pushteti, por tek krijimtaria. Te “Muzgu” do të gjeni- shkrimtarin me emër dhe autorin e ri. Përball lexuesit. Gjykon cilësia dhe lexuesi .“Muzgu”,erdhi në të vërtetë ose më saktësisht në” kohë muzgu”, për të ndritur krijimtaria. Kjo është gazeta ,tregut i ka munguar prej kohësh.Risit dhe traditat që po ndryshojnë kaq befasisht e çmendurisht,po shembet përpara teje si një ngrehinë e tërë,shkrumb e hi,ajo pjesë e asaj gjenerate, që sollën letrat shqipe në këto lartësi dhe tani ky brez plot nur e hire,ëmbëlsisht si mjalti, bukurish si bukuria,që duken se ’po na mërijnë siç i prisnim.