Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909
Njoftohet komuniteti shqiptar se me 25 nëntor, ora 6 e 30, në MAESTRO’S, Federata Panshqiptare e Amerikës së bashku me Bashkësinë shqiptare dhe Shërbimet Diplomatike Shqiptare NE USA festojnë 100 vjetorin e Pavarësisë.
Argëtojnë:Grupi i Merrita Halilit e Raif Hysenit si dhe këngëtarë të tjerë të komunitetit
Bileta Hyrëse: $80 Fëmijët $ 40
KOMISIONI
Kontaktoni 718.365.9900 per bileta/rezervime ose me shume informacion.
Nga ELIDA BUÇPAPAJ/
Do të vijë dita kur gjesti vetëflijues i Lirak Bejkos do të kujtohet nga shqiptarët mbarë si sakrifica sublime e një njeriu për të zgjuar shoqërinë shqiptare nga gjumi i indiferencës ndaj një klase politike pa ndërgjegje politike dhe pa shpirt e zemër njerëzor.
Do të vijë dita, shumë shpejt, kur Lirak Bejko, të shpallet „dëshmor i demokracisë“ nga ai Parlament që heshti apo që akuzoi grevistët e urisë se ishin „dora e zgjatur e liderit të opozitës“.
Le të kujtojmë pompozitetin e grevës e urisë të organizuar nga PS në mes të bulevardit„Dëshmorët e Kombit“ përballë me dritaret e Kryeministrisë dhe çadrën e thjeshtë të 25 burrave, të gjithë vuajtës të burgjeve të diktaturës.
Kaq do të mjaftonte që deputetët e krahut politik, të votuar nga shtresa e të përndjekurve, të ishin në kontakt të vazhdueshëm me ata 25 burra të cfilitur nga jeta ferr gjatë diktaturës, që dalëngadalë nuk po i rezistonin pasojave të grevës dhe po mbeteshin gjithnjë e më pak, pasi kishin përjetuar të gjithë kalvarin e tmerrshëm të burgjeve e torturave mizore të regjimit kanibal totalitarist. Kaq. Ashtu si shkoi Ambasadori i SHBA, të cilit Lirak Bejko i tregonte protezën e dhëmbëve. Mjaftonte ajo skenë, që deputetët e PD të rendin menjëherë tek grevistët, të takoheshin me ta, të shkëmbenin me ta fjalë, vetëm fjalë të ngrohta, fjalë njerëzish. Jo më kot e para ishte fjala!
Por asgjë e tillë, asnjë reagim njerëzor, vetëm fyerje dhe akuza të stilit stalinist. Ndërkohë që vitet e burgjeve nuk ua hiqnin dot. Vitet e burgjeve staliniste mbeteshin të paluajtura, të patundura, dëshmia historike e atyre njerëzve, pjesa më e madhe e të cilëve tani nuk jeton më, por vuajtjet e tyre dhe të familjeve të tyre, të fëmijëve të tyre, nuk mund t’i çojë në harrim dot kurrë indiferenca e një klase politike të papërgjegjëshme, sjellja e së cilës është turp për ne të gjithë.
Gjestet e vetëflijimit të Ndrecës dhe Lirak Bejkos ishin të evitueshme. Humbja e jetës e Lirak Bejkos ishte e evitueshme. Mjafton që klasa politike që pretendon se përfaqëson edhe interesat e shtresës të të përndjekurve politikë t’u ishte afruar atyre njerëzve, t’u kishte dhënë dorën sepse ata njerëz ishin tmerrësisht të lodhur dhe të konsumuar fizikisht e psikologjikisht sa nga cfilitja e sa nga indiferenca e pashpirt gjatë atyre ditëve gjithë tension të grevës.
Po a mund ta kuptojë Ilir Rusmajli, deputeti i PD, i biri ish-Anëtarit të Komitetit Qendror të PPSH vuajtjet e Lirak Bejkos! Ju lutem, mos na bëni më moral, sepse PD e Shqipërisë ajo që pretendon se ka rrëzuar diktaturën, nuk mund të përfaqësohet në Parlamentin e Shqipërisë me të birin e një ish përfaqësuesi të nomenklaturës së kuqe! E përse akuzojnë deputetët e PD në Kuvend Edi Ramën se pranë tij ka ish të bijtë e nomanklaturës komuniste, e çfarë ndryshimi ka midis Ilir Rusmajlit të PD dhe Ilir Gjonit të PS-së! Të dy janë bij të ishzyrtarëve të lartë të nomenklaturës së kuqe!
Mos na shisni moral dhe mbani kokën ulur. Sepse e latë një njeri të vdesë dhe nuk shkuat që t’i jepni dorën sepse vetëm dorështrëngimi juaj, apo fjala juaj do ta shpëtonte jetën e Lirak Bejkos dhe Lirak Bejko sot do të ishte në mesin tonë!
Ditën e sotme gazeta Panorama kishte botuar lajmin se 202 ish-të përndjekur marrin këstin e dytë. Midis tyre ishin edhe emrat e shtatë ish-grevistëve. Midis tyre ishin emrat e Lirak Bejkos, Gjergj Ndrecës!
Po përse u botua kjo listë tani që Lirak Bejko nuk është më; po përse nuk iu tha atyre njerëzve se do të merrnin këstin e dytë që greva të merrte fund menjëherë, që të mos vetëflijohej as Ndreca dhe as Lirak Bejko ! Po përse nuk shkoi asnjë deputet i PD-së tek ish-grevistët që të shmangej tragjedia, që Lirak Bejko sot të ishte midis të gjallëve e ta gëzonte një pjesë të dëmshpërblimit bashkë me familjen e tij?
Po përse Parlamenti i Shqipërisë nuk mbajti asnjë minutë heshtje për të nderuar dëshmorin e tranzicionit Lirak Bejko!
Sepse të gjithë ata deputetë të atij parlamenti janë liliputë përpara Lirak Bejkos, pasi karriken e deputetit e kanë trafikuar me heshtjen dhe indiferencën e tyre ndaj këtij njeriu të dëshpëruar, shpresëhumbur, i cili për të zgjuar ndërgjegjen e ne të gjithëve i vuri flakën vetes dhe sot nuk është më, sepse ne të gjithë e lamë të vetëdigjej!
Mbi 50 vjet, merret me studime e botime për gjuhën tonë dhe kurrë nuk e ka vizituar Shqipërinë!?/
Nga Prof. Murat Gecaj/
NE FOTO: Në familjen Gabinskij, Kishinjev (nga e majta Marku, e bija Anushka dhe bashkëshortja, Larisa)/
1.
Kur vendosa t’i shkruaja këto pak radhë e të bëja pyetjen “A është ftuar albanologu M.A.Gabinskij, në festimet e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë?”, padyshim, pata parasysh disa gjëra. Së pari, e di mirë që janë të panumërt njerëzit dhe personalitetet e ndryshme, nga vendet e tjerë, që e meritojnë ose janë planifikuar të ftohen në fesimet e 100-vjetorit të Pavarësisë sonë.
E dyta, jam i ndergjegjshëm se ka mjaft studiues, që ia kan kushtuar pothuajse gjithë jetën studimeve e botimeve për historinë, gjuhësinë, kulturën etj. të popullit shqiptar. Mirëpo, siç është e kuptueshme, disa nga ata nuk jetojnë më. Po kështu, ia vlen që të “peshohen” për t’i vlerësuar ata objektivisht. Padyshim, megjithëse nuk jam saktësisht i informuar, me raste, ka prej tyre që e kanë vizituar Atdheun tonë Por dhe janë nderuar e vlerësuar me dekorata të ndryshme për ndihmësën, që ata kanë dhënë në fushën e studimeve e botimeve për Shqipërinë.
Së treti, nuk di ndonjë nga albanologët e shquar, siç ështrë rasti i Mark Aleksejeviç Gabinskij, i cili mos të ketë qenë kurrë në Shqipëri, por dhe mos ta ketë çmuar as vlerësuar ndihmesën e tij shumëvjeçare, asnjë institucion i shtetit shqiptar!?
2.
Sigurisht, për kërshëri e korrektësi ndaj lexuesve, më duhet që shkurtimisht t’u tregoj diçka më shumë për jetën dhe veprimtarinë e çmuar, me studime e botime, kushtuar gjuhës shqipe e problemeve të saj, nga M.A.Gabinskij. Në një jetëshkrim, ndër të tjera, pak vjet më parë, ai ka sjellë këto të dhëna:
“Linda në vitin 1932, në Odesë. Atje, në vitin 1948, mbarova shkollën e mesme. Në vitin 1953, përfundova degën e rumanishtes, në Fakultetit Filologjik të Universitetit të Leningradit dhe u dërgova me punë në Moldavi, në Institutin e tanishëm Filologjik, të Akademisë së Shkencave, ku punova disa vjet radhazi, deri sa dola në pension. Jam specializuar në fushën e gjuhës rumune (moldave) dhe në gjuhë të tjera romane e ballkanike dhe në gjuhësinë e përgjithshme (problemet e infinitivit në gjuhët ballkanike dhe më gjerë, pjesët e fjalisë (ligjërimit), kategoritë morfologjike dhe, gjithashtu, për etimologjinë, leksikologjinë etj.). Kam publikuar më shumë se 220 punime shkencore dhe 10 libra në këto fusha. Një pjesë e tyre janë për gjuhën shqipe. Kam marrë pjesë në 20 kongrese e konferenca, me tematikë fushat e treguara më sipër”.
Prof.Dr. M.A.Gabinskij është me origjinë izrealite dhe babai i tij ishte vendosur, në fillimin e shekullit të kaluar, në qytetin Odesë të Rusisë. Me detyrë ka qenë mjek dhe mjaft i aftë në profesion. Siç dihet, mjaft të rinj shqiptarë i kryen studimet e larta për mjekësi në ish-Bashkimin Sovjetik. Ndër ta, ishin dhe disa që i mbaruan studimet për shkencën mjeksore në Odesë. Atyre u dha leksione pikërisht babai i Markut, Dr.Aleksejeviç Gabinskij. Më pas, ata u bënë mjekë mjaft të aftë e të dëgjuar në Atdheun tonë, si Alvarezi, Gusho, Karagjozi e të tjerë. Duke krijuar edhe lidhje familjare me pedagogun e tyre A.Gabinskij, Marku i vogël u njoh nga afër me ta dhe nisi t’i tërhiqte vëmendjen gjuha, që ata flisnin. Kështu, pak e ngapak, ai filloi të mësonte fjalë e shprehje shqipe. Pasi mori prej tyre libra në gjuhën tonë amtare, nisi të lexonte. Ishte një dëshirë dhe aftësi e veçantë e vitetve të rinisë së Markut, që ai të mësonte disa gjuhë të huaja. Kështu, që në moshën 30-vjeçare fliste e shkuante deri në shtatë prej tyre, ndër to edhe në gjuhën tonë shqipe. Është interesante të thuhet këtu se edhe bashkeshortja, Larisa dhe bija e tyre e vetme, Anushka,u familjarizuan me gjuhen shqipe, per të cilën prof.Marku ka shumë vjet që është i përkushtuar.
Në vitet pasardhëse, familja e M.A.Gabinskij u vendos në qytetin Kishinjev të Moldavisë. Tashmë, pas mbarimit të studimeve të larta, ai e nisi punën aty në një institucion të lartë shkencor. Pra, iu krijuan kushtet që jo vetem mos t’i humbiste, por iu shtua interesi për studimin e gjuhës shqipe. Në atë periudhë, në vitet ’60-të të shekullit të kaluar, me nismën e Akademikes së njohur ndërkombtarisht, Agnia Vasilievna Desnickaja, pranë Institutit të Gjuhësisë, në ish-Leningrad (sot Petërburg) ishte ngritur e funksionon deri sot, një sektor i rëndësishëm albanologjik. Ajo kishte tërhequr në këtë punë disa sudiues të kësaj sfere, si A.P. Sitov, A.V. Zhurga, L.A. Llapashov, L.V.Sharapova, I.I. Voronina, A.Y. Rusakov etj. Për arsyet, që përmenda më lart, Marku u paraqit aty dhe kërkoi që disertacionin, për titullin “Kandidat i Shkencave”, ta përgatiste dhe ta mbronte pikërisht me një studim në fushën e gjuhës shqipe. Dhe dëshirën ia plotësuan. Në atë periudhë, mëgjithëse larg vendbanimit, ai shkonte për konsultime në Institutin e Shkencave dhe në degën e gjuhës shqipe, të Universitetit “Zhdanov”.
Në vjeshtën e vitit 1960, bashkë me tre kolegë bashkëstudentë nga Shqipëria, krahas leksioneve, ne ndiqnim atje dhe kurse të veçanta, pranë A.V.Desnickaja. Unë kualifikohesha për dialektologji, një tjetër për fonetikë dhe dy për leksikologji. Në rrethanat, që tregova më lart, ne u njohëm edhe me studiuesin e ri të gjuhës shqipe, M.A.Gabinskij. Përveç aftësive profesionale, na bëri përshtypje se ishte njeri mjaf i dashur dhe i afruar me njërëzit. Këtë gjë e shprehte veçanërisht me ne, studentët shqiptarë që përmenda, por dhe me të tjerë, që njohu aty. Kjo, sigurisht, vinte se ai ishte njohur e kishte patur lidhje me bashkëvendës tanë, që në Odesë. Në biseda të lira me Markun, na e shprehte se i pëlqenin shumë shqiptarët dhe gjuha jonë. Ndër të tjera, ai kishte krijuar bindjen e palëkundur se gjuha shqipe ishte me shumë interes studimi, ndër më të vjetrat në Ballkan dhe në familjen indo-evropiane.
Pa u zgjatur, shënoj këtu se Marku e mbrojti me sukses disertacionin për gjuhën shqipe dhe, sigurisht, u kthye në vendbanimin e tij, Kishinjev. Por nuk I shkëputëm lidhjet tona miqësore, sigurisht me letra, deri sa u ndërprenë marrëdhëniet ndërmjet dy shteteve e vendeve tona. Ndërsa këto lidhje i rivendosëm pas vitit 1990, me letra e shkëmbimn librash të ndryshëm. Kështu, tani pata rastin të njihem më nga afër edhe me studimet e shumta në revistat shkencore, por dhe me disa libra, që ai kishte botuar, posaçërisht edhe për gjuhën shqipe. Shumicën e tyre unë i ruaj në biblilotekën time. Në të gjitha ato, spikat intersioI tij i veçantë për të mësuar fjalë e shprehje në gjuhën shqipe, për të gjetur kuptimin e shprehjeve e të fjalëve të rralla shqipe, deri dialektore etj.
3.
Nëpërmes letrave të shumta (gjithnjë në gjuhën letrare shqipe), që kam shëmbyer me albanologun M.A. Gabinskij, meraku më i madh i jetës së tij është se nuk arriti që të vinte një herë për ta vizituar Shqipërinë, pra vendin e gjujës së popullit, të të cilit o kishte kushtuar dhjetëra studime e botime. Shkaku ishte se nuk e lejonin mundësitë financiare, që ta realizonte vetë këtë gjë. Për të qenë i sinqertë me lexuesit, unë jam pikëlluar për këtë gjë dhe jo në një rast, pas vitit 1990 e në vazhdim, kam kërkuar pranë Akademisë sonë të Shkencave për ta ftuar atë që të merrte pjesë në ndonjë Konferencë shkencore, kushtuar gjuhësisë ose problemeve tjera abanologjike. Po kështu, jam intersuar që atij t’i dërgoheshin libra të ndryshëm studimorë, në gjuhën shqipe, pasi atij i mungonin dhe e kërkonte me dëshirë të madhe një gjë të tillë. Por, fatkeqësisht, përgjigja ka qenë e prerë, pra me ngritje supesh, se “nuk kemi mundësi financiare, që ta ftojmë atë, qoftë edhe për pak ditë, në Shqipëri”, “nuk o dërgojmë dot libra shqip” etj?!
Këto ditë, prof. Emil Lafe, gjuhëtar i njohur i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, më tregoi se kishte qenë bashkë më disa stidiues të tjerë shqiptarë në Pëtërburg. Ndër të tjerët, atje kishte takuar edhe albanologun, prof.dr. M.A.Gabinskij. Ai ishte gëzuar shujmë, që i takoi studiuesit tanë dhe interesuar për ecurinë e Shqipërisë në udhën demokratike, për studimet albanologjike te ne, por dhe për miq e të njohur të tij.
Në mbyllje të këtij shkrimi, duke u treguar plotësisht i panashëm (për shkak të njohjes dhe të lidhjeve të mia të mëvonshme miqësore me të), shtroj pyetjen: A është planifikuar të ftohet në Shqipëri, albanologu i shquar 80-vjeçar, M.A.Gabinskij, në festimet e 100-vjetorit të Pavarësisë? Dhe më tej: A është parashikuar që, me këtë rast, t’i bëhet ndonjë vlerësim punës së tij të përkushtuar 50-vjeçare edhe në fushën e studimeve shqiptare? Ndërsa, më në fund: A do t’i lexojnë e t’i vlerësojnë këto radhë të mia dashamirëse, persona a zyrtarë përgjegjës dhe të ngarkuar për këto veprimtari, që nuk përsëriten shpesh?
Tiranë, 9 nëntor 2012
Geraldine Appony, Mbretëresha e shqiptarëve, Tefta Tashko, Lola Gjoka, Marije Kraja, Dr. Sabiha Kasimati, Musine Kokalari, Drita Pelinku, Vace Zela, Margarita Xhepa, Luiza Laska, Roza Anagnosti, Prof. Rushen Golemi, Suzana Turku, Prof. Adelina Mazreku, Cezarina Daragjati dhe…/
Kuvendi i Shqipërisë, në një ceremoni të veçantë në sallën e veshur kuq e zi, nderoi dje kontributin e grave shqiptare në 100 vjet pavarësi, të cilat i dhanë nder dhe krenari kombit shqiptar. “Ne nderojmë brishtësinë, delikatesën, dinjitetin e gruas shqiptare, kësaj gruaje të lindur në ‘djepin e tragjedisë’ e të ‘dramës pa fund’, por që kurrë nuk u vyshk në freskinë e në fisnikërinë e saj njerëzore. Sot, nderojmë një pjesë të grave simbol të qëndresës e të forcës së gruas shqiptare, siç vetëm një grua shqiptare mund të jetë”, tha Kryetarja e Kuvendit. Topalli me motivacione të veçanta në shenjë mirënjohjeje dhe falënderimi për misionin e tyre, dhuroi botimin special të Kuvendit “Akte të themelimit të shtetit shqiptar”, duke nderuar një pjesë të grave simbol të qëndresës dhe të forcës së grave shqiptare, siç vetëm një grua shqiptare mund të jetë.
Tefta Tashko Koço
E para artiste lirike, e një Shqipërie që po përpiqej të dilte nga prapambetja dhe paragjykimet mesjetare. Me zërin e saj hyjnor, dëshirën dhe vullnetin që ky vend të rigjejë vokacionin e tij evropian, u bë pionierja e parë e promovimit të vlerave të muzikës shqiptare, e shpirtit artist të kombit tonë.
Lola Gjoka
E para pianiste shqiptare, e lindur, rritur dhe shkolluar në mërgim, por që zgjodhi të kthehej në atdhe ku ngriti nga asgjëja atë që më vonë do të bëhej shkolla e pianos, duke qenë edhe e para pianiste koncertiste në Shqipëri me një karrierë 50-vjeçare të pandërprerë.
Marije Kraja
Soprano lirike, pioniere e muzikës dhe arsimit muzikor në Shqipëri, e cila si pedagoge që në fillim të viteve ’30, formoi traditën dhe shkollën shqiptare të një interpretimi besnik të këngës popullore.
Dr. Sabiha Kasimati
E para biologe, shkencëtare në Shqipëri, me një aktivitet të dendur botimesh shkencore, ndër arsimtaret e para të institutit femëror “Nana Mretneshë”. Pushkatuar pa gjyq sëbashku me 21 intelektualë të tjerë në vitin 1951.
Musine Kokalari
Ndër të parat prozatore, publiciste, studiuese e psikologjisë dhe zakoneve popullore dhe sigurisht e para grua politikane në Shqipëri, me një kontribut të shquar si profesoreshë në institutin femëror “Nana Mretneshë”. Burgosur dhe internuar deri në fund të jetës së saj nga regjimi komunist.
Drita Pelinku
E para studente e artit dramatik në Shqipëri, regjisore, pedagoge e profesioniste e aktrimit, e cila numëron 110 role në skenë dhe kinema, shumë prej të cilave të paharrueshme e ende sot të freskëta.
Tinka Kurti
Aktore e teatrit dhe kinematografisë, e cila gjatë karrierës së saj, me mjeshtëri të rrallë ka interpretuar rolin e vajzës, nënës e gruas shqiptare, në tiparet e tyre kryesore: karakterin e fortë, njerëzor e tragjik në të njëjtën kohë. Teatri shqiptar në Malmo të Suedisë mban emrin e saj.
Margarita Xhepa
Aktore profesioniste, e cila me mjeshtërinë e aktrimit dhe sensibilitetin që përçon, të pandërprerë prej më shumë se 60 vjetësh në skenën shqiptare, është një ndër gratë me të cilat kinemaja shqiptare identifikohet.
Luiza Laska
Për kontributin e paçmuar e të pandërprerë në interpretimin me mjeshtëri si askush tjetër të karakterit e integritetit të gruas dhe nënës labe, duke u shndërruar krenarisht në “laben” e kinematografisë shqiptare.
Roza Anagnosti
Aktore e teatrit dhe kinematografisë, e cila me elegancën, finesën, feminilitetin dhe artin e saj më shumë se kushdo tjetër i dha figurës së gruas shqiptare forcën e delikatesën njëkohësisht.
Prof. Rushen Golemi
Ndër mjeket dhe kirurget e para shqiptare, autore tekstesh dhe artikujsh shkencorë, pedagoge e Fakultetit të Mjekësisë për disa dekada. Ndër të paktat deputete të Parlamentit shqiptar në zgjedhjet e para pas rënies së komunizmit në vitin ’91.
Suzana Turku
Figurë e shquar e muzikologjisë sonë, dirigjentja e parë shqiptare, e cila me korin “Pax Dei” sjell me mjeshtëri tingujt e paqes e të artit shqiptar e botëror në skenat tona.
Prof. Adelina Mazreku
E para kirurge onkologe shqiptare, me një kontribut të pazëvendësueshëm në sensibilizimin, parandalimin dhe mjekimin e tumoreve, si hartuese e programit kombëtar të luftës kundër kancerit.
Cezarina Daragjati
Ndër të parat piktore shqiptare, me një aktivitet të çmuar artistik në vaj, kryesisht në gjininë e peizazhit, portretit e natyrës së qetë.
Kristina Koljaka
Një ndër gratë më të shkolluara në një Shqipëri ende me shumicë analfabete, skulptorja e parë shqiptare, e vlerësuar me çmim që në vitin ’42 për punimet e saj nga Akademia e Arteve në Romë. Pedagoge pioniere e skulpturës në Institutin e Lartë të Arteve. 7 prej veprave më të mira të saj, pasurojnë sot fondin e Galerisë Kombëtare të Arteve në Tiranë.
Androniqi Zengo
E para piktore shqiptare profesioniste me arsim të lartë, e para grua që hapi ekspozitë punimesh personale, e para ikonografe shqiptare me një kontribut të pazëvendësueshëm në ruajtjen e trashëgimisë kulturore e shpirtërore të kombit të saj. Punimet e saj në vaj, janë sot një trashëgimi e vyer që ruhet në Galerinë Kombëtare të Arteve në Tiranë.
Nexhmije Pagarusha
E papërsëritshmja, “bilbili i Kosovës” sigurisht, por edhe bilbili i këngës shqiptare. Fjalët janë të tepërta…
Tereza Bianku
E para grua në biznes e filantrope e shquar që në shekullin 19, e cila drejtoi disa biznese tejet të suksesshme, duke arritur të jetë homologia shqiptare e Dhomës së Tregtisë së Venedikut. Gjatë veprimtarisë së saj për një çerek shekulli, financoi dhe ndërtoi shkolla e rrugë në qytetin e Shkodrës e rrethina, duke u bërë shembull i humanizmit e bamirësisë së gruas shqiptare.
Marie Shaqe Shiroka (Çoba)
Ndoshta e para grua shqiptare që ndoqi universitetin për shkenca politike në Firence që në fund të shekullit të 19. Sigurisht e para grua shqiptare promotore e lëvizjes feministe shqiptare që në vitin 1918, duke krijuar komitetin “Gruaja shqiptare” të përbërë nga gra të të gjitha besimeve fetare, i cili kishte për qëllim të ndihmonte luftëtaret shqiptare që po përballeshin me forcat sllave që përpiqeshin të pushtonin Shkodrën. Botuese e revistës “Gruja shqyptare” në vitin 1920, e para revistë e këtij lloji në Shqipëri. Dënuar nga regjimi komunist në moshë të thyer si kundërshtare aktive e tij.
Rajmonda Bulku
Është aktore, politikane, portret i hijshëm i ekranit tonë si pak të tjera, por sot nuk e vlerësojmë për këtë. Sot e vlerësojmë për një moment të jetës së saj dhe tonës pashmangshmërisht, në të cilën u bë “zëri” i të gjithave ne, i grave shqiptare, nënave dhe motrave, me thirrjen e saj njerëzore më 20 shkurt të ’91, për të ulur armët e për të ndalur vëllavrasjen për “idhuj të rreme”! Thirrja e saj, në emër të të gjithave ne, pavarësisht se ku ndodheshim fizikisht në atë moment… na çliroi! Hapi tjetër epokë! Faleminderit Rajmonda Bulku!
Geraldine Appony, Mbretëresha e shqiptarëve
Në emër të të gjitha grave të huaja, që për hir të dashurisë lanë vendin e tyre dhe lidhën fatin me këtë vend të mrekullueshëm, por të shumëvuajtur e që megjithëse prej tij morën vetëm vuajtje e padrejtësi, i dhuruan pafundësisht dashuri, lindën dhe rritën fëmijë patriotë, të cilët i mëkuan vetëm me atdhedashuri.
Vaçe Zela
“Zëri”, “tingulli” më i bukur i këngës, i melodisë shqipe, e cila talentit që bujarisht i fali Zoti, i shtoi pa kursim, pasionin, shpirtin e saj, në çdo kordë, në çdo notë. “Zëri” që hynte në çdo shtëpi, e ngrohte çdo zemër, me dashuri për “dashurinë”, me dashuri për jetën, me dashuri për atdheun, në një kohë të vështirë, kur atdheu kishte fare pak ose aspak për t’i ofruar asaj e secilit prej nesh! Të papërsëritshmes Vaçe Zela, me mirënjohje!
Nga Frank Shkreli/
Këtu në Shtetet e Bashkuara javën që vjen mbahen më në fund zgjedhjet për president, duke i dhënë fund kështu një fushate të gjatë dhe të lodhëshme por edhe shumë të shtrenjtë — një fushate gjatë së cilës janë debatuar dhe diskutuar çështje dhe probleme të ndryshme me të cilat përballet vendi, kryesisht ato ekonomike, buxhetore dhe financiare. Ndonëse punësimi, ekonomia dhe deficiti i buxhetit federal janë çështjet që preokupojnë më së shumëti zgjedhsit amerikanë. Por megjithse interesimi i elektoratit amerikan për politikën e jashtme është tepër i ulët, në krahasim me problemet e mbrendshme dhe ato të jetës së përditshme, debati i tretë dhe i fundit midis dy kandidatëve për president, Barak Obama dhe Mit Romni, u përqendrua kryesisht mbi vizionin e këtyre dy burrave mbi marrëdhënjet ndërkombëtare si dhe mbi rolin që Shtetet e Bashkuara të Amerikës duhet të luajnë në botë.
Ndër çështjet që u diskutuan dhe të cilat tani janë të një përparësie të rëndësishme të politikës së jashtme amerikane, ishin luftërat në Irak dhe Afganistan, programi i Iranit për prodhimin e armëve bërthamore, kërcënimet terroriste nga Lindja e Mesme, politika amerikane ndaj Kinës dhe Rusisë, si dhe roli i Shteteve të Bashkuara si supërfuqia e vetme në botë.
Gjatë debatit, siç ka bërë gjatë gjithë fushatës, kandidati republikan Mit Romni e cilësoi Presidentin Obama si të dobët dhe reagues ndaj situatave botërore dhe jo si udhëheqës i një superfuqie botërore. Ndërsa Presidenti Obama e karakterizoi Guvernatorin Romni si të papërgjegjshëm dhe oportunist në kritikat e tija, duke paralajmëruar se qëndrimi më agresiv i Z. Romni ndaj gjendjes në Siri dhe në Iran, mund të rrezikojë një luftë të re, ndërsa vendi po bën përpjekje për t’u tërhiqur nga Iraku dhe Afganistani. Z. Romni iu përgjigj akuzave të Presidentit Obama duke i thënë atij se ”sulmet kundër meje nuk janë një agjendë” e politikës së jashtëme, ndërkohë që Z. Obama tha se Amerika është më e sigurt se katër vjetë më parë. Ndërsa Z. Romni e uroi presidentin Obama për vrasjen e Osama bin Ladenit, ai iu përgjigj duke thënë se ”influenca e Amerikës nuk është në asnjë vend të botës më e madhe se ç’ishte katër vjetë më parë”.
Debati u ashpërsua midis dy kandidatëve kur Z. Romni kritikoi Z. Obama për atë që ai cilësoi si ”një turne botëror për të kërkuar falje” për ato që ka bërë Amerika, duke akuzuar presidentin Obama se ai e keqkupton rolin e Amerikës në historinë botërore kur thotë se Shtetet e Bashkuara u kanë “diktuar’’ vendeve të tjera. ”Amerika”, shtoi Zoti Romni ”nuk ka u ka diktuar vendeve të tjera, Amerika ka çliruar vendet e tjera nga diktatorë të ndryshëm.”
Debati mbi politikën e jashtme dhe rolin që duhet të luajnë Shtetet e Bashkuara në botë për katër vjetët e ardhëshëm do të marrë fund më 6 Nëntor. Por ama një gjë është tepër e qartë, se cilido prej këtyre dy kandidatëve që do të fitoj në zgjedhjet e javës që vjen — do e s’do — do të përballet me një mori problemesh ndërkombëtare, të cilat do të prekin jetën e përditshme të amerikanëve dhe të cilat do kërkojnë angazhimin e plotë të presidentit të ardhëshëm amerikan dhe të Shteteve të Bashkuara. Në arenën ndërkombëtare gjithëmonë dalin në shesh probleme të pa-parashikueshme dhe krijohen situata të papritshme, të cilat kërkojnë dhe nevojitin vëmendjen dhe ndërhyrjen e Shteteve të Bashkuara. Por ndër çështjet në krye të listës që do të kërkojnë, që në ditën e parë, vëmendjen e presidentit amerikan, cilido qoftë ai, Obama ose Romni, do të jetë natyrisht gjëndja në Afganistan dhe pyetja se ç’do të ndodhë në atë vend kur të tërhiqen forcat amerikane më 2014. Një çështje tjetër shqetsuese për Amerikën dhe për botën është programi bërthamor i Iranit dhe mundësia e një sulmi izraelit për të ndaluar Iranin që të prodhojë armë bëthamore. Çka ndodhi me të ashtuquajturën ‘pranverë arabe” dhe quo vadis Lindja e Mesme? Çështjet e tjera kanë të bëjnë me rivalitetet e reja dhe të vjetëra të Shteteve të Bashkuara me Kinën dhe Rusinë. Pyetja që po bëhet tani është nëse Rusia, me politikat e Putinit, është mike apo armike e Amerikës? Si duhet trajtuar Kina komuniste dhe roli i saj gjithnjë e më i madh në fushën ekonomike, politike dhe ushtarake, sidomos kur të merren parasyshë kërcënimet e fundit ndaj fqinjëve të saj në rajonin Aziatik dhe të Paqësorit, përfshirë Japoninë? Megjithë mbarimit e luftës së ftohët, si Rusia ashtu edhe Kina siç duket e kanë ndër mendë të vazhdojnë të kundërshtojnë influencën amerikane anë e mbanë botës, ndërkohë që regjimet në Moskë dhe Pekin, keqtrajtojnë dhe arrestojnë përkrahësit e të drejtave të njeriut dhe burgosin kundështarët politikë, ndërsa në të njëjtën kohë kanë shënuar rritje të dukshme të forcave të armatosura dhe atyre policore për të shtypur kundërshtarët politikë.
Por megjithë qëndrimet, që kandidatët për president Romni dhe Obama, pasqyruan dhe theksuan gjatë fushatës në lidhje me politikën e jashtme dhe rolin e Shteteve të Bashkuara në botë, qendrimet midis tyre, duke u bazuar sidomos në debatin e fundit që ata zhvilluan mbi politikën e jashtme, nuk dallojnë shumë nga njëri tjetri. Mund të dallojnë nga mënyra se si i paraqitën ata këto qendrime, por në substance mendimet e tyre janë pothuaj identike. Të dy kandidatët për president besojnë, siç tha edhe gazeta Washington Post se ”Vlerat politike dhe ekonomike të Amerikës duhet të triumfojnë në botë.”
Përputhja e qendrimeve ndodhë pjesërisht nga fakti se politika e jashtme e Shteteve të Bashkuara, sidomos në kohë krize, gëzon pothuaj gjithmonë përkrahjen e të dy partive kryesore politike në Amerikë, dhe në përpilimin e saj, mbi të gjitha, konsiderohet interesi kombëtar i vendit. Si e tillë, ajo është një politikë institucionale dhe jo partiake. Edhe këtë vit, dy kandidatët, përfaqsues të dy partive kryesore, mbi çështje të rëndësishme siç është Irani, janë në pajtim se Teherani nuk duhet lejuar të prodhojë armë bërthamore. Në lidhje me Afganistanin, të dy kandidatët janë dakord për tu tërhequr nga ai vend, megjithse Romni ka thënë se do të jetë më i ashpër se sa administrate e presdientit Obama në marrëdhënjet e Washingtonit me Rusinë dhe Kinën. Romni dhe Obama gjithashtu janë dakord për të mos ndërhyrë ushtarakisht në Siri dhe të dy thonë se ndërhyrja ushtarake në Iran do të ishte alternativa e fundit.
Në një artikull të nënshkruar nga katër ish-sekretarë shteti (Kondolisa Rajs, Xhejms Bejker, Xhorxh Shultz dhe Henri Kisinger) ,në përkrahje të Mit Romnit, shkruajnë se “Shtetet e Bashkuara mbeten fuqia më e madhe e botës, por mbi të gjitha Amerika vazhdon të jetë vendi më i pa-zëvëndsueshëm në botë – nga pikëpamja diplomatike, ushtarake dhe ekonomike.’’ Ata thonë se “Amerika është më e mirë kur ajo merr përsipër rolin udhëheqës në botë….. një Amerikë e cila mbetet shpresa e botës – e një bote në paqë, drejtësi dhe demokraci.’’
Shpresojmë që qoftë Barak Obama, qoftë Mit Romni, cilit do që populli amerikan t’i dorëzoj frenat e qeverisë më 6 Nëntor, të punojë për një Amerikë të fortë në fushën ekonomike, diplomatike dhe ushtarake, pasi një ‘’Amerikë e fortë do të thotë një botë në paqë.’’