---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 27 Nëntor 2024

Gazetat australiane të kohës kanë botuar dy shkrime mbi festimin e Ditës së Pavarësisë (Flamurit) nga komuniteti shqiptare atje, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqiptarët festojnë festën kombëtare (ditën e pavarësisë)

The Shepparton Advertiser, e martë, 4 dhjetor 1945, ballinë : 

Ishte dëshira e shqiptarëve që të identifikoheshin me bashkëqytetarët e tyre australianë, të mësonin gjuhën, zakonet e tyre dhe të bëheshin australianë të vërtetë, tha Kryetari i Lëvizjes se organizatës shqiptare të Victoria-s, z. Y. S. Birangi, kur të dielën u festua Festa Kombëtare e shqiptarëve.

Më herët, një kortezh patriotësh kishte marshuar nëpër rrugë, i udhëhequr nga grupi i Shepparton-it dhe me grupe që mbanin flamurin australian dhe shqiptar.

Duke lexuar një fjalim të z. Birangi, z. Hetem Sherifi u shpreh se shqiptarët ishin shumë mirënjohës për shtëpinë që u kishte dhënë Australia dhe autoriteteve të rrethit për mundësitë që u kishin dhënë. Ai shtoi se vendet e vogla si Shqipëria kishin vuajtur më keq se shumica gjatë rrugës. Shumë prej tyre kishin dhënë jetën në luftën kundër nazizmit.

Një apel nga z. J. Dobrani nga Shepparton East, për një ndihmë për spitalin Mooroopna mblodhi 50£. Festa përfundoi me këndimin e këngës së Flamurit të Kombit në gjuhën amtare.

Shqiptarët e Perth-it festojnë

The West Australian, e shtunë, 30 nëntor 1946, faqe n°6 : 

Anëtarët e komunitetit shqiptar në Australinë Perëndimore në Perth festuan të enjten Ditën e Pavarësisë Kombëtare me këngë dhe valle. Valltarët në foto janë Nako Sotir dhe Dhosi Vani, të cilët për këtë rast kanë veshur kostumin tradicional (mbi 700 vjeçar).

Dr. Nikollë Loka/

Ndër trevat shqiptare, Luma duket se ka qenë më me fat, pasi është më e studiuara në fushën e shkencave albanologjike: histori, gjuhësi, etnologji, folklor etj. Janë disa studiues të njohur që e kanë studuar gjërësisht këtë krahinë si Shefqet Hoxha, Nazif Dokle, Isa Halilaj, Fejzullah Xhabri, Xhavit Lashi etj. Por, Luma ka pas fatin të ketë një përfaqësues të denjë të kulturës kombëtare, studiuesin e apasionuar Prof. As. Dr. Shefqet Hoxha, Mësues i Popullit. Shefqet Hoxha është një studiues i shquar i disiplinave të Albanologjisë si: Dialektologji, Folklor, Etimologji, Leksikografi e Terminologji, Toponomi-Patronimi dhe Histori e arsimit shqip. Duke zënë fill me studimet për trevën e Lumës dhe Kukësin, studimet e tij përmbajnë kontribute të rëndësishme shkencore edhe për trevat fqinje: Dibër, Mirditë, Pukë, Tropojë e në plan më të gjërë për të gjitha studimet shqiptare.

Shefqeti është brezi i tretë i mësuesve të shqipes në Lumë, që dalin familja e tij. Të parët e Shefqetit, që nga viti 1740 kanë ushtruar profesionin e klerikut mysliman, pra ishin njerëz të dijes(shkolla në atë kohë ishte monopol i klerit). Stërgjyshi, Mulla Uka (Jakup Fejzë Hoxha) e pas tij, dy djemtë: Mulla Xhema (Xhemali Jakup Hoxha) dhe Mulla Jonuzi (Jonuz Jakup Hoxha) kishin kryer studimet e mesme fetare në një medrese të Prizrenit dhe të tre njihnin bazat e arabishtes dhe flisnin e shkruanin turqishten, ndërsa Xhema dhe Jonuzi patën mësuar të shkruanin edhe shqipen. Mulla Rrahmani (edhe ky djali i Mulla Ukës) qe klerik autodidakt. Dija në këtë familje intelektualësh në Bicaj të Lumës vinte si nevojë e vetë jetës dhe e angazhimit të tyre fetar.

I pari në Lumë, mësimin e shqipes e ka filluar Mulla Jonuz Hoxha, krahas lëndëve turqisht, jepte fshehtas gjuhën shqipe me alfabetin latin në shkollën turke të Bicajve, ku ishte mësues. Pas Mulla Jonuzit, veperimtarinë e tij e vijuan brezat pasardhës. Djemtë e kësaj shtëpie kanë një rol të rëndësishëm në shkollimin shqip në Lumë me Qamil Hoxhën, si përfaqësues shembullor i brezit të dytë të asaj familje arsimdashëse. Qamili mbaroi shkollën fillore në Bicaj, plotoren në Kolgecaj dhe Normalen në Elbasan. Qamili, veç shqipes njihte edhe frëngjishten e italishten, si dhe zotëronte bazat e arabishtes, turqishtes dhe sllavishtes. Në vitin 1927 ai hapi shkollën e parë shqipe në Zapod. Qamili pati punuar mësues në Zapod, Bicaj, Gjakovë (zëvendësdrejtor i Normales), Ploshtan dhe pak kohë në Gostil. Ai qe marrë me qëmtimin e visareve popullore; pat mbledhur një material të gjërë, të cilin pjesërisht bijtë e tij ia botuan. Disa nga punimet e tij ruhen në Arkivin e Universitetit të Harvardit në SHBA.

Pas Qamilit, traditën arsimore e vazhduan disa nga bijtë e tij, që përhapën dritën e diturisë anembanë Kukësit, deri në fshatrat më të largëta, duke nxjerrë breza të tërë nxënësish, që u bënë kuadro të devotshëm në shërbim të vendit. Por, nga fëmijët shumë arsimdashës të Qamil Hoxhës, Shefqeti vazhdoi në rrugën e tij të studimeve, duke u bërë personalitet shumë i njohur si mësues, metodist, drejtues në arsim, por edhe studiues shumë i aftë në shkencat albanologjike. Ai u rrit në mjedisin familjar, ku bashkëjetonin traditat më të mira të visit, pikëpamjet filozofiko-fetare të Islamit dhe dijet shkencore. Qamili, i apasionuar pas Fishtës dhe korifejëve të tjerë shkodranë, pa hyrë ende në shkollë i lexonte këngë nga “Lahuta e Malcis“ dhe e pati angazhuar djalin të mësonte përmendësh qindra vargje nga ajo kryevepër letrare. Në biliotekën e Qamilit ruheshin edhe veprat e Mjedës, Prenushit, Koliqit, Naimit, Çajupit, përkthime nga shumë autorë të huaj, si dhe libra të shumtë pedagogjikë e shkencorë. Mjedisi në mes të librave, e nxiti Shefqetin që në moshë fare të re të hynte në botën e dijes dhe nën ndikimin e të atit, shumë herët u angazhua në qëmtimin e trashëgimisë popullore.

Shkollën fillore djali i ri lumjan e mbaroi në vendlindje, shkollën unike e filloi në Kukës dhe e mbaroi në Bicaj me rezultate të shkëlqyera. Pastaj vazhdoi me bursë shteti shkollën e mesme pedagogjike në Peshkopi, me ato rezultate, por për arsye biografike nuk iu dha medalja e artë. Shefqeti filloi punë në shkollën 7-vjeçare Kukës dhe njëkohësisht vazhdoi studimet me korespondencë, fillimisht në Institutin Pedagogjik Dyvjeçar në Tiranë dhe pastaj në Fakultetin e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe të Universitetit të Tiranës.

Shefqet Hoxha ka kaluar të gjitha shkallët e mësimdhënies, mësues dhe drejtor në shkolla shtatë dhe tetëvjeçare, mësues dhe drejtor në shkollën e mesme, metodist dhe drejtor në Kabinetin Pedagogjik; pak kohë Inspektor Arsimi në Rreth dhe pedagog në Filialin e Kukësit. Te Shefqet Hoxha bashkohen më së miri pedagogu, metodisti dhe shkencëtari, prandaj gjatë gjithë jetës së tij aktive ai nuk i ndau detyrat si mësimdhënës dhe detyrat si kërkues shkencor, megjithëse të dy angazhimet kërkonin shumë mund dhe sakrifica.

Shefqet Hoxha e nisi punën shkencore si hulumtues i visareve popullore. Pasionin për folklorin ai e dëshmoi përmes bashkëpunimit të hershëm, që nga fillimi i viteve ’50 të shekullit XX me Institutin e Folklorit në Tiranë. Studiuesi i njohur kuksian i ka shkelur pëllëmbë për pëllëmbë fshatrat e Kukësit, duke hyrë në çdo familje, për të mbledhur visaret kombëtare: proverba, përralla, anekdoda, fjalë të rralla, doke e zakone të moçme, këngë të epikës historike dhe legjendare, ritual etj. Punimin i tij i parë shkencore ishte “Fejesa dhe martesa në Lumë“, pastaj botoi punimet “Lindja në Lumë“,“Toponimet e Fanit“ dhe “Në gjurmët e trojeve të Bogdanit“. Publikimi i këtyre punimeve, ndonëse me përmbajtje thellësisht shkencore dhe pa frymë ideologjike, do të bëheshin pas peripecishë të shumta. Në vitin 1980, Dhora Lloja, Drejtoresha e Institutit të Lartë Pedagogjik të Shkodrës do t’i kërkonte leje Komitetit të Partisë së Rrethit Kukës për botimin e dy punimeve shkencore të studiuesit Shefqet Hoxha ne Buletinin Shkencor të Institutit: Terminologjia e mullirit në të folmen e Lumës; Grimca etimologjike, pasi sipas saj “materialet paraqesin interes shkencor”. Po në këtë vit, Drejtori i Institutit të Kulturës Popullore, Alfdred Uçi, njofton Komitetin e Partisë të rrethit Kukës se “kohët e fundit ishte paraqitur për botim një përmbledhje me këngë popullore lirike të rrethit të Kukësit, përgatitur nga Shefqet Hoxha. Vëllimi është me mjaft interes…”.

Vetëm një studiues me vullnet të madh do të besonte aq fort në misionin e tij, pavarësisht pengesave dhe peripecive. Vepra studimore e Shefqet Hoxhës e pa dritën e botimit edhe në ato kushte të luftës së klasave. Kjo u arrit sepse institutet shkencore kishin etje për punime të tilla dhe me punonjësit që kishin në organikë nuk mund t’i realizonin projektet e tyre. Nga ana tjetër, pengesat që i viheshin Prof. Shefqetit ndryshonin nga koha në kohë, në varësi të zhvillimit të luftës së klasave në vend. Kështu, në vitin 1969 kishte mundur të botonte një përmbledhje folklorike me këngë popullore. Por, në vitet 1975-1981 i heqin të drejtën e botimit, të cilën e fiton vetëm në vitin 1982. Që t’i jepej përsëri ajo e drejtë kishte ndërhyrë Drejtori i Institutit të Kulturës Popullore Prof. Alfred Uçi, i cili kishte kërkuar pranë instancave të larta partiake që të botohen librat e Shefqet Hoxhës: “Lirikë popullore nga rrethi i Kukësit” dhe “Epikë legjendare nga rrethi i Kukësit”.

Shefqeti shpejt u bë mjaft i njohur dhe u emërua si pjesë e ekipit të studiuesve që do të zbatonin projekte të rëndësishme kombëtare. Në vitin 1968, studiuesi kuksian mori pjesë në Konferencën e Dytë të Studimeve Albanologjike, ku referoi temën “E folmja e Lumës dhe disa çështje rreth shtrirjes së nëndialektit verilindor të gegërishtes“. Me angazhimin e tij, po në këtë vit qe organizuar në Kukës një sesion përkujtimor kushtuar 90-vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, në fillim të qershorit të vitit 1968. Në këtë sesion ai paraqiti kumtesën “Dy lëvizje popullore në Lumë, para dhe pas Lidhjes Shqiptare të Prizrenit“. Tregues i vlerësimit të lartë ndaj tij është dhe pjesëmarrja si delegat në Kongresin e Drejtshkrimit të vitit 1972.

Deri në vitin 1991, veprimtaria e gjërë studimore e Prof. Shefqet Hoxhës i ngjante një ajsbergu, ku pjesa më e madhe ishte e panjohur dhe studiuesi erudit veç punonte, pa e pasur shumë të qartë nëse gjithë ajo punë kërkimore do ta gjente ndonjëherë dritën e botimit. Viti 1991 solli shpresa të mëdha në shoqërinë shqiptare dhe Shefqet Hoxha, krahas angazhimeve politike dhe shoqërore që i kërkonte koha, pati dhe angazhimeve studimore të ditës, pasi iu desh që të përgatiste për botim veprat e tij të deriatëhershme. Në librin “Shkrime e botime“, botuar në vitin 2014, ai sjell bibliografinë e plotë të veprimtarisë së tij studimore, e cila sot ëshjtë shtuar dhe përfshin 500 artikuj studimorë; autor i 70 libra studimorë dhe konkretisht: 5 nga fusha e Dialektologjisë; 11 nga fusha e Foklorit; 9 nga fusha e Etnologjisë; 3 nga fusha e Leksikografi-Treminologjisë; 3 nga fusha e Toponimisë; 5 nga Historia e shkollës dhe e arsimit; 20 nga fusha e historisë; 13 monografi dhe një libër me bibliografinë e veprave të tij.

Një kontribut aq i madh shkencor e ka lënë në hije kontributin e tij pedagogjik, por nuk duhet të harrojmë se Prof. Shefqeti ishte njëri nga mësuesit, metodistët dhe drejtuesit më të mirë të arsimit në sistemin parauniversitar në rang vendi;si një mësimdhënës që gjatë karrierës së tij i kaloi të gjitha shkallët e karrirerës profesionale, prej shkollës shtatë/tetëvjeçare deri në auditoret universitare.

Pas përfundimit të shkollës pedagogjike, Ministria e Arsimit e kishte emëruar Shefqet Hoxhën mësues në rrethin e KUkësit, ndërsa Seksioni i Arsimit, duke parë rezultatet e larta që kishte arritur në shkollë e emëroi mësues në ciklin e lartë të shkollës 7-vjeçare “Bajram Curri” të qytetit Kukës, që ishte dhe shkolla 7-vjeçare më e rëndësishme e rrethit, ku jepnin mësim arsimtarë mjaft të njohur e me përvojë: Vehbi Troshani, Zija Kukuqani, Persifoni Musa, Qemal Shehu etj. Dreejtori i shkollës Vehap Muja kishte përgatitje të lartë pedagogjike dhe ishte mjaft kërkues.

Pas atij viti punë, Shefqeti vazhdoi arsimin dyvjeçar në Tiranë me korespondencë dhe pastaj, pa u shkëputur nga puna, plotësoi arsimin pedagogjik katërvjeçar në degën Gjuhë dhe Letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës pa shkëputje nga puna(me korespondencë).

Pas shkollës së Kukësit, Shefqeti vazhdoi punën si mësues i ciklit të lartë në shkollën 7-vjeçare Bicaj. Meqenëse familja e tij nuk u fut në kooperativë njëkohësisht me të tjerët, në vitin shkollor 1958-1959 e kaluan mësues në shkollën 7 vjeçare Krumë, edhe ajo një shkollë e madhe. Qe kolegë me Kolec Topallin, që më vonë fitoi titullin Profesor Doktor dhe u bë Akademik; Maxhun Pekën që u bë ambassador në disa vende dhe më vonë Sekretar i Këshillit të Ministrave dhe përsëri Ambasador.

Vitin tjetër shkollor, pasi familja e Shefqetit më në fund hyri në kooperativë, ai u emërua mësues në shkollën 11-vjeçare Kukës, institucioni më i rëndësishëm arsimor në rreth, ku vazhdoi deri në vitin 1961, kur kreu shërbimin ushtarak në Korçë. Pas lirimit nga ushtria, do të rifillonte punën përsëri në gjimnaz, por pastaj ia ndryshuan emërimin në Inspektor në Seksionin e Arsimit, ku qëndroi një vit. Në vazhdim emërohet drejtor në shkollën 7-vjeçare Gostil. Nën drejtimin e tij shkolla e Gostilit qe renditur si njëra ndër më të dalluarat në rrethin e Kukësit. Në vlerësim të arritjeve, në janar të vitit 1968, Shefqeti emërohet drejtor i Gjimnazit të Kukësit, një funksion me mjaft peshë dhe shumë vlerësues, por e kishin larguar brenda atij viti për arsye politike dhe e kishin emëruar në Kabinetin Pedagogjik, ku kishte punuar deri në vitin 1975. Në Kabinetin Pedagogjik qëndroi për shtatë vjet rrjesht dhe gjatë kësaj periudhe mori pjesë në shumë seminare kualifikuese dhe veprimtari të ndryshme pedagogjike anembanë vendit. Në ato vite, Kabineti Pedagogjik i rrethit Kukës organizoi pesë konferenca pedagogjike. Shefqeti si specialist kishte shkruar disa artikuj dhe kishte përgatitur punime të ndryshme shkencore në lidhje me metodikën e mësimdhënies, zbatimin e programeve mësimore etj.

Në vitin 1968, u krijua në Kukës Qendra e Konsultimeve Universitare për mësuesit dhe punonjësit e tjerë që vazhdonin studimet e larta me korespondencë në degët e mësuesisë, e cila shpejt u shndërrua në filial të Institutit të Lartë Pedagogjik të Shkodrës, ku Shefqeti ishte njëri nga pedagogët e parë vendës, ligjërues në lëndët: Histori e Gjuhës shqipe; Gramatikë historike; Dialektologji, Sintaksë, Kulturë e gjuhës etj. Emërimi pedagog i Filialit e njohu dhe e miqësoi me pedagogë të shquar të atij Instituti: Vehbi Balën, Jup Kastratin, Tomorr Osmanin etj. Në vlerësim të aftësive të tij profesionale, Shefqeti qe zgjedhur delegat në Kongresin e Drejtshkrimit në vitin 1972.

Me gjithë arritjet e dukëshme në punë, në vitin 1975, si rezultat i forcimit të luftës së klasave, Shefqetin e largojnë nga Kabineti Pedagogjik dhe e emërojnë mësues në shkollën e mesme Bicaj, edhe kjo një shkollë e madhe, ku dha letërsi. Në atë shkollë jepnin mësim edhe disa arsimtarë të tjerë, të aftë profesionalisht si: Nazif Dokle, Zenel Bilali, Hamdi Gjana, Fatmira Domi etj. Në shtator të vitit 1977, me kërkesën e tij, Shefqeti emërohet në shkollën 8-vjeçare Përbreg, ku punoi pesë vjet.

Në vitin 1982, në kuadrin e punës që po bënin institucionet shkencore për të mbledhur pasuritë historike, etnologjike dhe folklorike të vendit, caktuan për çdo rreth nga një bashkëpunëtor të tyre, në mes të studiuesve më të afirmuar që e kishin dëshmuar veten. Kukësi qe me fat se në atë detyrë u emërua Shefqet Hoxha, të cilit iu krijua mundësia ta vazhdonte më me intensitet punën e tij shkencore që nuk e kishte ndërprerë për asnjë ditë të vetme.

Megjithë kontributin e madh që kishte dhënë, deri në vitin 1990, Shefqeti nuk ishte vlerësuar nga organet shtetërore dhe vetëm pas përmbysjes së sistemit komunist, kontributet e tij marrin vlerësimin e duhur. Mohimi padrejtësisht i vlerësimit të arritjeve të tij mori fund në vitin 1995, kur Presidenti I Republikës i akordoi titullin “Mësues i Popullit”, më të lartin që jepet në fushën e arsimit. Vite më vonë, Këshilli Bashkiak i Kukësit e ka shpallur “Qytetar nderi”. Në vitin 1996 Prof. Shefqeti mbrojti dizertacionin me tezën “E folmja e Rrafshit të Lumës” dhe mori gradën Doktor i Shkencave, ndërsa në vitin 2007, në vlerësim të kontributit të gjatë e mjaft të vlefshëm shkencor, Komisioni i Lartë i Kualifikimit Shkencor i jep Dr. Shefqet Hoxhës titullin Profesor i Asociuar. Prej atëherë kur e ka fituar atë titull e deri më sot, Prof. Shefqeti ka publikuar dhjetra studime e monografi, si dhe shumë e shumë artikuj shkencorë.

Edhe pse po hyn në vitin e 90-të të jetës, Prof. Shefqet Hoxha vazhdon të punojë me pasion e këmbëngulje mbi dorëshkrimet e tij, duke nxjerrë në vijimësi vepra të reja, të cilat i ka përgatitur ndër vite. Me dëshirën e madhe që ta kemi sa më gjatë në mesin nesh, i urojmë atij jetë të gjatë e të lumtur, edhe vepra të tjera me vlerë për shkencat tona albanologjike, ku ai e ka shënuar emrin e tij me germa të arta.

Dr. Luan Topçiu/

“…brezi që vjen do të na bekojë që kemi vendosur një gur themeli për ndërtesën që kemi ngritur…” Ibrahim Themo.

Dr. Ibrahim Themo është një nga figurat më të rëndësishme të historisë shqiptare dhe ballkanike, një personalitet që, fatkeqësisht, po lihet në harresë nga historiografia moderne. Për Themon dhe për bashkëkohësin e tij, Nikolla Naçon (i cili ndërroi jetë në vitin 1913), për këta veprimtarë të shquar të çështjes kombëtare, flitet shumë më pak sesa do të meritonte vepra e tyre. Duke qenë se Dr. Themo jetoi deri në vitin 1945, ai luajti një rol të rëndësishëm edhe në ngjarjet pas Pavarësisë.

Dr. Ibrahim Themo spikati si organizator, edukator dhe lider i shquar. Ai luajti një rol të pazëvendësueshëm në Rilindjen Kombëtare Shqiptare dhe në përpjekjet për pavarësinë e Shqipërisë, duke përfaqësuar lidhjen e fuqishme midis diasporës shqiptare dhe përpjekjeve të pandërprera për liri dhe pavarësi në atdhe. Përkushtimi i tij i palëkundur ndaj çështjes kombëtare la një trashëgimi të çmuar, duke ndihmuar në hedhjen e themeleve të një Shqipërie të lirë dhe të bashkuar.

Sqarojmë se ky artikull nuk synon të jetë një studim shkencor, por një homazh dhe një përshpirtje për jetën dhe veprën e këtij personaliteti kompleks në vigjilje të Ditës së Flamurit – 28 Nëntorit. Në nder të këtij patrioti të shquar, Lidhja e Shqiptarëve të Rumanisë (ALAR) ka vendosur, në vitin 2016, një bust të Dr. Ibrahim Themos në qytetin e Mexhidias.

Kontributet në Ballkan dhe përtej tij

Ibrahim Themo nuk është vetëm një figurë e rëndësishme në historinë shqiptare, por edhe një emër me ndikim në disa vende dhe popuj. Si intelektual i shquar, poliglot dhe njohës i thellë i disa gjuhëve dhe kulturave, si të atyre lindore ashtu edhe perëndimore, Dr. Themo u dallua edhe si një mjek i zoti, politikan reformator, si dijetar, publicist dhe senator i Parlamentit të Rumanisë. Ai ishte i njohur jo vetëm për aftësitë e tij profesionale, por edhe për aktet e pafundme të bamirësisë.

Si ideolog dhe reformator, ai kontribuoi në modernizimin e Turqisë dhe emancipimin e popujve të Ballkanit, duke qenë një lider i spikatur i shoqatave shqiptare në Rumani. Përkushtimi i tij ndaj drejtësisë, lirisë dhe emancipimit shoqëror e bëri Dr. Themon një shembull të intelektualit të angazhuar, që luftonte pa reshtur për përparimin e shoqërisë dhe mbrojtjen e të drejtave të popujve të shtypur.

Puna dhe vizioni i tij mbeten janë dhe sot aktuale Në një kohë kur personalitete të tilla rrezikojnë të bien në harresë, është detyra jonë të kujtojmë dhe të nderojmë kontributin e tyre të jashtëzakonshëm për kombin dhe përparimin njerëzor.

Rinia dhe Edukimi

Sipas të dhënave biografike, prindërit e Ibrahim Themos ishin me origjinë nga Mati, por më vonë u vendosën pranë liqenit të Ohrit, në Strugë, në Maqedoninë e Veriut, ku Themo lindi në mars të vitit 1865. Emri i tij i vërtetë ishte Ibrahim Ethemi. Arsimin fillor dhe një pjesë të arsimit të mesëm ai e kreu në qytetin e lindjes, ku mësoi gjuhët turke dhe arabe.

Më pas, Themo vijoi studimet në Shkollën Ushtarake të Mjekësisë në Stamboll, ku ra në kontakt me ide revolucionare dhe shkrime që kundërshtonin regjimin e sulltanit Abdul Hamidit të II. Ai përfundoi studimet në Fakultetin e Mjekësisë Ushtarake “Gühane,” duke u specializuar si mjek okulist. Pikërisht gjatë kësaj periudhe, ai themeloi organizatën revolucionare të njohur si “Xhonturqit.”

Aktiviteti politik dhe mjekësor

Pas diplomimit në vitin 1892, Themo filloi punën si mjek në spitalin Haydarpasha të Stambollit, ndërsa vijoi aktivitetin e tij revolucionar. Për shkak të bindjeve dhe veprimtarive të tij, ai u arrestua katër herë. Në vitin 1895, për të shmangur përndjekjet nga regjimi osman, me ndihmën e miqve të tij shqiptarë, Themo u strehua në Rumani, ku vazhdoi misionin e tij politik dhe profesional.

Në Rumani, ai ushtroi për një periudhë të shkurtër profesionin e mjekut okulist në spitalin “Colțea” të Bukureshtit dhe fitoi të drejtën për të praktikuar si mjek i lirë. Ai u bë gjithashtu shtetas rumun. Më vonë, u vendos në qytetin e Mexhidias pranë Detit të Zi, ku punoi si mjek zyrtar dhe vijoi aktivitetin në kuadër të organizatës “Xhonturqit.” Gjatë kësaj periudhe, ai botoi broshurën “Haraket” (Lëvizja) dhe periodikun “Sada‐yi Millet” (Zëri i Kombit).

Përndjekjet dhe përpjekjet për progres

Dr. Themo u përball me përpjekje të shumta për asgjësimin e tij fizik, si dhe me atentate nga agjentët e sulltanit, çka e detyroi të ndryshonte emrin në Ibrahim Themo. Megjithë persekutimet, ai vazhdoi të luftonte për idealet e tij patriotike dhe për përhapjen e ideve reformiste. Në vitin 1902, pas një dënimi me vdekje nga një gjykatë ushtarake turke, ai dha dorëheqjen nga pozicioni i tij në spitalin e Mexhidias dhe kaloi një vit në Paris, ku studioi praktikat më të përparuara të mjekësisë.

Pas kthimit në Rumani, në vitin 1903, Themo u emërua mjek në spitalin e Hârșovës, ku themeloi një shkollë për komunitetin vendas. Po në atë vit, ai u transferua në qytetin e Konstancës, ku vijoi të kontribuonte në shoqatat shqiptare dhe në jetën politike e shoqërore të diasporës. Dr. Themo ishte një nga promovuesit e idesë së bashkimit mes shqiptarëve, pavarësisht nga përkatësia fetare, krahinore apo gjendja shoqërore të akëcilit. Ai gjakonte një Shqipëri të bashkuar nën një gjuhë dhe nën të njëtat simbole, një Shqipëri moderne dhe europiane. Ai besonte në edukimin dhe qytetërimin e popullit shqiptar, idetë ilumiste të filozofëve francezë. Sipas Rilindasve të komunitetit shqiptar të Rumanisë, përpos kufijve dhe pavarësisë së shtetit shqiptar, duhet të krijohet një Shqipëri shpirtërore.

Përkushtimi për Edukimin dhe Kulturën Shqiptare

Në vitin 1906, Themo u zgjodh nënkryetar i shoqatës shqiptare “Bashkimi” në Konstancë, e cila organizonte aktivitete kulturore dhe kombëtare për të ruajtur identitetin shqiptar në diasporë. Me ndikimin e tij, Komuniteti Shqiptar i Dobruxhës diversifikoi aktivitetet kulturore dhe përgatiti një statut për Shoqërinë “Bashkimi” në vitin 1910, duke rritur organizimin dhe formalizimin e veprimtarive kombëtare. Një nga momentet më të rëndësishme të aktivitetit të tij ka qenë themelimi i shkollës shqipe “Drita.”

Shoqëria Kulturore Shqiptare “Drita” ishte themeluar në vitin 1884 në Konstancë. Në vitin 1905, me nismën dhe këmbënguljen e komunitetit shqiptar të qytetit bregdetar, u hap Shkolla Shqiptare “Drita,” kaq e nevojshme për ata që vinin nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia, të cilët nuk dinin të shkruanin dhe lexonin në gjuhën shqipe. Për këtë shkollë u krijua Komiteti i Pleqësisë, i përbërë nga 17 anëtarë, ku Dr. Themo ishte kryetar. Në një letër të botuar në revistën “Drita” në Sofje, shkruhej:

“Nën drejtimin e patriotit të shkëlqyer Ibrahim Themo, Peter Gherasim, Mircea dhe Zaharia Zamfir… me vështirësi të mëdha dhe me dashuri të madhe për atdhe kemi kapërcyer çdo pengesë… arritëm të themelonim një shkollë për të rritur, ku punëtorët dhe fëmijët mund të mësojnë në gjuhën e tyre. Vetëm shkolla dhe mësimi i gjuhës do të zhdukin të gjitha pengesat që kanë penguar shqiptarët të përparojnë… brezi që vjen do të na bekojë për këtë gur themeli që kemi vendosur”

Përveç gjuhës shqipe, në këtë shkollë mësohej edhe gjuha rumune, duke ndihmuar nxënësit të integroheshin në shoqërinë e vendit ku jetonin, ndërsa ruanin identitetin e tyre kombëtar.

Pjesëmarrja në Kuvendin e Bukureshtit

Në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912, një moment kyç ku dha një ndihmesë të çmuar edhe lëvizja e udhëhequr nga Ibrahim Themo. Ky komunitet ishte ndër më të rëndësishmit në diasporën shqiptare dhe ofroi mbështetje morale dhe financiare për realizimin e këtij akti madhor.

Kuvendi i parë që ka luajtur një rol të rëndësishëm për mbështetje ndaj Pavarësisë së Shqipërisë filloi më 5 nëntor 1912 në hotelin “Continental” të Bukureshtit. Mbledhjen e drejtoi Ismail Qemali. Rendi i ditës mund të mblidhet me këto fjalë: Si mund t’i bëhej ballë gjendjes kritike të Shqipërisë dhe çfarë masash duheshin marrë për të parandaluar armiqtë që të shkelnin të drejtat e kombit dhe të atdheut? Ismail Qemali foli mbi gjendjen kritike në të cilën ndodhej Shqipëria në ato çaste dhe propozoi masa konkrete për të mbrojtur të drejtat e kombit shqiptar.

Vendimet e mbledhjes së Bukureshtit patën një rëndësi të madhe për zgjidhjen e detyrave që shtronte momenti historik. Kolonia patriotike e shqiptarëve të Bukureshtit i dha Ismail Qemalit dhe shokëve të tij gjithë mbështetjen dhe përkrahjen që mundi. Në mbledhje, Ismail Qemali ngriti nevojën për një bashkim të shqiptarëve nga të gjitha krahinat dhe besimet për t’i dhënë fund njëherë e mirë dominimit të huaj.

Sipas kujtimeve të anëtarëve të komunitetit shqiptar të Rumanisë, Dr. Themo ka kontribuar thelbësisht në ndihmën financiare të organizimit Mbledhjes së Bukureshtit, por dhe përmes lidhjeve të afërta me qeveritarët rumunë. Përmes afërisë që pati me Ministrin e Jashtëm të Rumanisë (1912-1914) së asaj kohe Take Ionescu, siguroi që Qeveria e parë shqiptare të marrë dhe një shumë të hollash nga Rumania, që do të shërbenin si buxhet i parë i shtetit shqiptar. Në fakt, më 3 dhjetor 1912, Ibrahim Themo kryesoi një mbledhje të veçantë në Sallën Eforie në Bukuresht, ku shqiptarët e Bukureshtit festuan shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë. Dy vite më vonë, Themo mori pjesë në banketin me rastin e hyrjes së princit Wied në Durrës, të cilin e shihte me simpati, duke shpresuar se do të ndërtohej një Shqipëri Europiane, ku nderoi ata që u flijuan për lirinë e Shqipërisë dhe përçoi mesazhin e unitetit kombëtar.

Trashëgimia patriotike

Ibrahim Themo mbetet një figurë emblematike e komunitetit shqiptar të Rumanisë dhe një model frymëzimi për të gjithë ata që luftojnë për drejtësi dhe liri. Përkushtimi i tij i pashtershëm, idetë përparimtare dhe dashuria për popullin e tij përbëjnë një trashëgimi të vyer për historinë shqiptare dhe ballkanike.

Trashëgimia e Ibrahim Themo-s është një ndër trashëgimitë më të shquara të diasporës shqiptare në Rumani dhe jo vetëm. Veprimtaria e tij nuk u kufizua vetëm në ndihmën për pavarësinë e Shqipërisë, por gjithashtu ai e përdori ndikimin e tij për të siguruar të drejtat dhe arsimimin e shqiptarëve në Rumani. Përpjekjet e tij për të siguruar bursa dhe për të ndihmuar komunitetet shqiptare të integroheshin në shoqërinë rumune, pa humbur identitetin e tyre kombëtar, i dhanë një ndihmesë të madhe zhvillimit të një shoqërie të bashkuar dhe të barabartë.

Si pjesë e angazhimit të tij për mirëqenien e shqiptarëve, ai shpalli dhe botoi vepra që dëshmojnë pasionin e tij për arsimin, historinë dhe përpjekjet për një Shqipëri të pavarur dhe të zhvilluar. Kjo trashëgimi do të mbetet një model të vlefshëm sot dhe gjithë ditën, që të kujtojmë se si duhet të luftohet për kulturën, arsimimin dhe dinjitetin kombëtar.

Aktiviteti Politik dhe Diplomatik

Ibrahim Themo vazhdoi të luante një rol të rëndësishëm në çështjet kombëtare dhe ndërkombëtare. Ai ishte pjesë e delegacionit shqiptar që mori pjesë në Konferencën e Paqes në Paris (1919–1920), një ngjarje historike ku fuqitë aleate përcaktuan kufijtë e rinj të Europës pas Luftës së Parë Botërore. Dr. Themo punoi për të mbrojtur interesat e Shqipërisë, duke kërkuar një përcaktim të drejtë të kufijve të vendit dhe duke kontribuar në përpjekjet për njohjen ndërkombëtare të shtetit shqiptar. Aktiviteti i tij në këtë forum diplomatik dëshmoi përkushtimin e tij të vazhdueshëm ndaj kauzës kombëtare dhe të drejtave të shqiptarëve.

Ibrahim Themo vdiq në vitin 1945, por kontributi i tij dhe ndikimi i tij në jetën politike dhe kulturore të shqiptarëve në Rumani do të mbeten të gjalla. Dëshmia e tij për forcimin e lidhjeve midis shqiptarëve të diasporës dhe atdheut do të shërbejë gjithmonë si një udhërrëfyes për të ardhmen. Ai mbolli frymën e bashkëjetesës dhe mirëkupimin në rradhët e popullsisë multietnike të Dobruxhës, zonës në të cilën punoi dhe jetoi. Edhe sot ai mbetet një nga personalitet më të respektuara të kësaj krahine.

Bibliografia:

Shih për më tepër: revista Lavinia Gheorghe, “Albanica” nr 1/ dimër 2018/2019 “Albanezo‐românul Ibrahim Themo”; Lavinia Gheorghe, „Etnici turci şi tătari în administraţia şi viaţa politică a Constanţei după revenirea Dobrogei la Ro‐ mânia”, în Apulum, Alba Iulia, XLVII, 2010, p. 197–217; Idem, „Aspecte privind integrarea intelectuală a turcilor şi tătarilor din Dobrogea, în perioada 1878–1914”, în Din istoria tătari‐ lor. Contribuţii istoriografice, vol. 1, UDTTMR, Universitatea „Ovidius”, Constanța, 2010

Muzeul de Istorie Naţională şi Arheologie Constanţa, Depozitul de Istorie Medie–Modernă– Contemporană, fond Ibrahim Themo (în continuare, MINAC, fond Themo), inv. 6338. Stavro Skendi, The Albanian National Awakening 1828 – 1912, Princeton University Press, Princenton, New Jersey, 1967.

Tănase Bujduveanu, Ibrahim Themo, personalitate a lumii balcanice, Editura Ex Ponto, Constanţa, 2012, p. 22

Ibrahim Themo, Ittihat Ve Terakki, Medgidia, 1939.

Petru Vulcan, Albumul naţional al Dobrogei 1866–1877–1906, Tipografia Regală, București, 1906. 4 Stavro Stendi, op. cit.

Ismet Dermaku, „Școala albaneză «Lumina» de la Constanţa (1905 – 1912)”, în Anuarul Albanezul, nr. 403, Bucureşti, 1998, p. 66–69.

Stoica Lascu, „Crearea şi activitatea organizaţiilor judeţene Constanţa ale partidelor politice (1908–1916)”, în Comunicări de istorie a Dobrogei, nr. 2, Constanța, 1983, p. 187.

Atmosfera înflăcărată, discursul şi „excursia” sunt descrise, detaliat, în caietele amintite din MINAC, fond Themo, inv. 6338.

Gelcu Maksutovici, Istoria comunităţii albaneze din România, Ed. Kriterion, București, 1992.

Stoica Lascu, Independenţa Albaniei în percepţia opiniei publice româneşti (1912‐1913), Editura Cetatea de Scaun, Târgovişte, 2012,

MINAC, fond Themo, inv. 6338; Ibrahim Themo

Dr. Entela Komnino/

Në kohën kur punimi bëhej libër, një lajm krejt i shkencës së saktë e pa lidhje në dukje me retorikën, ngacmoi një nga konceptimet fillestare të punimit, që ishte quajtur “Kohët e Nolit”. Shkencëtarët deklaruan se arritën të konservojnë kohën në kristal, fakt që portalet e pakta që e botuan, e quajtën shumë të çuditshëm, që u bë dhe më shumë i tillë nën citimin shkencor-filozofik se koha e baraspeshës në natyrë kishte kaluar. Transformimi i kohës së kuptuar deri tani si cilësi shoqëruese, në një materie lëndë që ndalon (siç e kuptova unë zbulimin), më vjen gati paralel me një mendim të pastabilizuar në nisje të këtij projekti, kur Shqipëria në vitet e Nolit më perceptohej sikur përpiqej të aktivizonte me veprën publicistike një kohë në të cilën atdheu përmbahej. Në orvatjen për të kuptuar substancën e kontributit të Nolit, tërheqja nga ndjesi kapërcimesh cilësore të kohës së tij përfundonte në vorbulla përpjekjesh shpjegimi për faktin e dukshëm retorik të evokimit të Skënderbeut, ku Shqipëria dhe koha që e kishte ‘ruajtur’ atë si vend, gjallonin reciprokisht njëri – tjetrin. Rezistente ndaj turqve, për vete dhe më gjerë, ‘Shqipëria e Skënderbeut’ që thirrej në kushtet skajore të mbijetesës nga publicistika në përgjithësi, e ajo e Nolit në veçanti, në një gjuhë të planifikuar për zhdukje nga të tjerët, përcillte sa edhe pësonte reagimet për të dalë prej jermit të kufijve e të drejtës historike të pretendentëve mbi Shqipërinë reale. Kjo më krijonte dhe një situatë kuptimi jashtë veprës me protagonistët shqiptarë që duhej ta ‘gjenin’ vetë kohën dhe vendin e tyre e ‘ta mbushnin’ me veti për ta jetuar, që të ishin më pas publicistë, politikanë, shtetarë ashtu si dhe krijuan kishën ku mund të dorëzoheshin prift, madje dhe auditorin për të qenë të dëgjuar e ndoshta pak të lexuar. Vetëm një kohë me çpështjellime mund të bënte të mundur atë të pamundur të materies shqiptare, kur ora e Shqipërisë kurdisej sipas citimit të treguar të Bismarkut ‘vetëm si shprehje gjeografike‘, në Mesin e Dheut, në fakt. Por edhe sipas faktit tjetër, që, ndryshe autoritetit e largpamësisë së Abdyl Frashërit për një Shqipëri të vetme e të pavarur, ende është e mjegullt kërkesa drejtuar Europës kur ajo përpiqej të neutralizonte efektet që i jepnin dorë vendimmarrjeve turko-ruse në Ballkan sipas Traktatit të nënshkruar në Shën Stefan, afër Konstandinopojës që nuk thirrej ende Stamboll.

Gjetja e së vërtetës dhe të drejtës sipas folësit antik, vjen si një rregull i pamatshëm në kësi kohe e kushtesh, njëjtësisht me faktin që folësi rezulton dhe e vetmja e mundur, madje dhe ‘në këmbë’ të Shqipërisë-shtet-atdhe. Fenomeni krijues shqiptar në këto kushte është thirrur patetik në mënyrë të qëndrueshme, duke i dhënë përkundër ç’mund të ishte si i tillë edhe kuptim pozitiv, për ta ngecur përfundimisht tek vlerësimet me ‘gjithë’- gjithëpërfshirëse, të përgjithshme, gjithçka, përgjithësisht, por dhe të pakryera si megjithë…., megjithatë….., etj. Ndërsa Pathos-i i kësishfaqur është mëse i vërtetë, madje organik në kësi kohe krijimi, adresimi retorik, paraprakisht ndryshe nga të ngecurit tek pathetizmi, e qartëson si substancë atë që ia mundëson një autori edhe një realitet kësilloj për ta përshkruar duke e shkruar në kuptim të të tjerëve. Pathosi i një autori në përmbajtjen e vet skajshmërisht racionale1 (dhe jo vetëm nga raporti i tij me logosin dhe ethosin), sipas arsyeve të retorikës, bëhet pjesë e referencës realiste të lëndës krijuese, duke (u) ligjëruar përkundrejt çdo të mundshmeje të mundshme, si ndodhi dhe si përshkrim. Kapaciteti që e bën realist produktin emocional – mendor, rrjetëzohet në një diskutim racional të Nolit, në ndjekje të natyrës së veprës dhe përbërjes realizuese, ndërsa aksesi i retorikës edhe në këtë rast është organik për të kuptuar Nolin faktik.

Ylli Dosku/

Amerika ka qenë shembulli që ka frymëzuar gjithmonë popujt e shtetet. Amerika për Shqipërinë ka qenë absolute, e shenjtë dhe orientim shekullor. Sot më shumë se kurrë Shqipërisë i duhet shembulli amerikan i politikës, demokracisë dhe vlerave. Republikanët në Amerikë i fituan zgjedhjet në të tre shkallët vendimmarrëse: President, Senat, Kongres, pasi i shtruan problemet para votuesve, ashtu siç i ndjenin ata. Pa u fshehur, që të ruanin mos ekspozimin e kësaj apo asaj të vërtete. Mes familjes dhe gjinisë së tretë, zgjodhën në shumicë absolite familjen dhe kombin. Mes shpenzimeve të një qeverie të madhe dhe taksave të larta, amerikanët zgjodhën qeverinë e vogël dhe uljen e taksave… Në Shqipëri, opozita me njerëzit e saj përfaqësues, duhet të mësohen përditë, të thonë të vërtetën. Atë të vërtetë që shpesh herë lë qejf mbetje në ambasada dhe trupa diplomatike. Por, po nuk u tha e vërteta dhe e drejta për ditë me fakte e prova, kjo trupë kurrë nuk do të marrë mundimin për ta mësuar atë. Thuajuni shqiptarëve dhe ndërkombëtarëve të vërtetat e tmerrshme të rënies e kapjes së shtetit prej regjimit Rama, Çyrbja, Rraja, Gjoka, Bajret të cilët janë bashkë për të vjedhur vullnetet e votuesve me forcë, dhunë, presion e joshje. Tregojini delegacioneve ndërkombëtare, se personi që drejton dhe planifkon reformën në drejtësi, e ka të vëllanë, trafikant droge. Bëni me dije se zëvendëskryeministri i Ramës është në arrati bashkë me milionat që grabiti, i kërcënuar nga ai që ja dha këtë post që të heshtë. Tregoni se të paktën tre laboratorë droge ishin ne funksion të karteleve të drogës që furnizimin e lëndës së parë e merrnin në portin kombëtar të Durrësit. Tregojuni edhe atyre të huajve që Rama i blen me paratë e taksave tuaja, se në 10 vjet kanë ikur nga vendi aq shumë njerez sa as lufta nuk do ti largonte në këto përmasa apokaliptike. Shkoni tek njerëzit në fshatra e qytete për të zhbërë propagandën manipuluese të qeverisë. Shpjegoni në detaje në atë që do të bëni ndryshe…jepni alternativë dhe shpresë, besim dhe siguri. Shqiptarët kanë më shumë se kurrë nevojë për ndryshim. Donald Trump, nuk u rikthye në Shtëpinë e Bardhë se kishte radhën. Përkundrazi ishte në derë të burgut prej ditës që iku prej andej pas mandatit të parë. Trump u foli amerikanëve duke fituar besimin e tyre edhe në atë moment kur plumbi e fali në shtetin e Pensilvanisë. E vërteta dhe thjeshtësia krijon besimin që nuk ka forcë që ta zhbëjë.

See insights and ads

Create Ad

All reactions:

66