FONDACIONI DOM SIMON FILIPAJ – NEW YORK

Të nderuar bashkëvendas dhe bashkatdhetarë;

Siç ju kemi njoftuar edhe më parë shumica e shqiptarëve të Amerikës nuk janë të kënaqur me projektin tuaj për ndërtimin e monumentit të Gjergj Kastriotit – Skënderbeu në qytetin tonë të dashur Ulqin. Ky projekt nuk ka asgjë të përbashkët me heroin tonë kombëtar. Aty përulet madhështia e tij që duket më shumë si një karikaturë se përmendore. Historia kombëtare dhe ndërkombëtare e cilëson trimin tonë si njërin prej heronjëve më të përmendur të Evropës Mesjetare. Në periudhën prej një çerek shekulli iu dhanë nderimet dhe shpërblimet më të larta të Evropës. Prandaj një vizatim i tillë për shtyllën kryesore (pontifex maximus) të historisë sonë kombëtare nënçmon heroizmin, lavdinë, nderin dhe dinjitetin e këtij kolosi të lirisë kombëtare dhe evropiane. Për më shumë se 5 shekuj e gjysmë ky çlirimtar (liberator) nderohet dhe përkujtohet nga kombi shqiptar dhe më gjerë. Edhe shqiptaro-amerikanët e nderojnë Skënderbeun në mënyrë të veçantë, duke ngritur monumente dhe lapidarë në shumë qytete të këtij vendi. Këto nderime u realizuan nga Imzot Noli, Konica dhe patriotët tjerë shqiptarë të Shteteve të Bashkuara.
Gjergj Kastrioti – Skënderbeu jo vetëm që është krye heroi i popullit tonë por për shqiptarët në Mal të Zi ai është njëherit symbol i cili përfaqëson identitetin e tyre kulturorë e kombëtar, prandaj këtu qëndron rëndësia e ngritjes së përmendores së tij në formen më dinjitoze dhe të merituar edhe në qytetin e lashtë Iliro-Arbëror të Ulqinit.
Këto ditë shumë organizata, shoqata, fonde dhe fondacione shqiparo-amerikane ranë dakord që të reagojnë kundër vendosjes së atij lapidari në qytetin tonë historik Ulqin.
Zotëri të nderuar që prej kohës që u bë publik ky projekt në rrjetet sociale kemi shkëmbyer mendime dhe opinione të ndryshme për këtë çështje. Të gjitha organizatat e lartpërmendura njëzëri janë kundër një skulpëture të tillë. Nëse është fjala për probleme financiare shoqatat e lartpërmendura i marrin përsipër të gjitha shpenzimet për një monument madhështor ashtu siç është në qytetet tjera kombëtare dhe ndërkombëtare. Ju lutem të gjithëve e në veçanti kryetarit të Komunës së Ulqinit zoti Genci Nimanbegut t’i marrë parasysh kërkesat tona.
Shoqërisht dhe vëllazërisht ju përshëndesin kryetarët e këtyre fondeve dhe fondacioneve, bashkë me ta edhe shumë shqiptarë të diasporës amerikane.

Të nënshkruarit:

Liga Qytetare Shqiptaro-Amerikane (AACL)
Agim Aliçkaj – Drejtor Ekzekutiv
Shoqata Ulqini
Xhemal Lanica – Kryetar
Shoqata Kraja
Venera Gjenashaj – Kryetar
Shoqata Atdhetare Malësia e Madhe
Senad Lulanaj – Kryetar
Shoqata Ana e Malit
Albert Salaj – Kryetar
Jehona e Malësisë
Agron Dedivanaj – Kryetar
Shoqata Plavë e Guci
Qazim Dedushaj – Kryetar
Fondacioni Humanitar Shqiptaro-Amerikan “Trojet Tona”
Zaim Hajdari – Kryetar
Fondacioni Dom Simon Filipaj
Tom Shkreli – Kryetar

Nikollë T. Lulgjuraj
Xheladin Zeneli
Gjekë Gjonlekaj
Cafo Boga
Esad Gjonbalaj
Valdet Çobaj

Nga Frank Shkreli

 Edhe amerikanët, përfshirë shqiptaro-amerikanët, duhet të zgjohen, në këtë ditë të Pavarësisë dhe të dëgjonë fjalët e Ronald Reaganit se, “Liria nuk është kurrë më larg se një brez nga zhdukja…” Gëzuar Ditën e Pavarësisë, Ditën e Lirisë e të Demokracisë!

Të nderuar miq! Ju uroj të gjithëve 4 Korrikun! Amerika sot po feston 249-vjetorin e Pavarësisë të lirisë e demokracisë — në përgatitje për të festuar vitin që vjen 250-vjetorin e shpalljes së Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara. Presidenti Ronald Reagan ka paralajmëruar bashkatdhetarët e tij kur ishte gjallë se “Liria nuk është kurrë më larg se një brez nga zhdukja”: “Freedom is never more than one generation away from extinction. We didn’t pass it to our children in the bloodstream. It must be fought for, protected, and handed on for them to do the

same, or one day we will spend our sunset years telling our children and our children’s children what it was once like in the United States where men were 

free.”  Sa me vend ky paralajmërim i Presidentit Ronald Reagan.

50-vjet më parë, si student i ardhur rishtas në këtë vend në Nju Jork, si refugjat politik jam përballuar me një frymë socialiste-komuniste në bankat e shkollës, një frymë që promovohej nga profesorët e mi. Merreni me mend, si student i arratisur nga komunizmi, i ardhur në Amerikë në vitin 1970 për të gëzuar lirinë e demokracinë amerikane, të dëgjoja lavde dhe merita të komunizmit e socializmit, si alternativa për demokracinë amerikane. Në atë kohë u mundova të shpjegoja përvojën time nën komunizëm me disa shkrime modeste dhe argument, të cilët qëndrojnë edhe sot e kësaj dite, si më poshtë. “Nuk e di nëse sot 50-vjet më vonë është një përputhje rasti apo një përsëritje e historisë.

Por për fat të keq, ja ku jemi sot, në 249-vjetorin (në prak të 250-vjetorit) të Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara — një kërcënim tjetër ndaj lirisë dhe demokracisë amerikane. Në qytetin më të madh të Amerikës në Nju Jork qëndrën kryesore të kapitalizmit dhe të financave në botë ngre kryet e shëmtuar një kandidat për kryetar bashkie që haptazi e deklaron veten socialist-demokrat, i cili fitoi zgjedhjet paraprake të Partisë Demokrate amerikane kohët e fundit duke promovuar qëndrime politike radikale që nëse fiton në zgjedhjet e përgjithshme në nëntor, politikat e tija të prononcuara, do të shkatërrojnë qytetin e Nju Jorkut, nga ai që e njohim sot. Kemi të bëjmë me një të ri 33-vjeçar i papërvojë politiko-ekonomike një djalosh i lindur në Ugandën e Idi Aminit — Kasapit të Ugandës — i quajtur Zohran Mamdani, “socialist-demokrat”, që disa e quajnë komunist e që është bërë shtetas amerikan vetëm 7 vite më parë. Siç duket një gënjeshtar i pa identitet, që sipas gazetës Nju Jork Tajms në të kaluarën, herë është deklaruar me origjinë indiane e herë si zezak e herë të tjera afrikano-amerikan. Faji, natyrisht, është i votuesve të Partisë Demokrate në Nju Jork që votuan për një socialist, plani i të cilit është të falimentojë, financiarisht, Nju Jorkun me politikat e tija socialisto-komuniste.

Edhe amerikanët, përfshirë shqiptaro-amerikanët, duhet të zgjohen, në këtë ditë të Pavarësisë dhe të dëgjojnë fjalët e Ronald Reaganit se, “Liria nuk është kurrë më larg se një brez nga zhdukja…”, Gëzuar Ditën e Pavarësisë, Ditën e Lirisë e të Demokracisë!

Frank Shkreli

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

“Kur jam hyrë në luftë kundër Serbisë kriminale, nuk kam menduar për veten time, por për lirinë, dinjitetin dhe të ardhmen e kombit tim, të cilit i përkas me nder, me gjak dhe me shpirt.” – Hashim Thaçi.

Kjo deklaratë e Hashim Thaçit nuk është vetëm një thënie emocionale apo personale, por është një pohim historik, një deklaratë me përmbajtje të thellë filozofike, politike dhe kombëtare, e cila mishëron gjithë motivin moral dhe shpirtëror të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Thaçi, si një nga arkitektët e luftës për çlirim dhe themeluesit e shtetësisë së Kosovës, flet jo si individ, por si zë i ndërgjegjes kombëtare në një nga periudhat më kritike të historisë moderne shqiptare.

I. Konteksti historik dhe politik i deklaratës

Pas një shekulli të represionit sistematik serb, Kosovës iu mohua e drejta për vetëvendosje, për gjuhë, arsim, ekonomi dhe përfaqësim politik. Regjimi serb i viteve 1990–1999, i udhëhequr nga Slobodan Milošević, imponoi një sistem apartheidi dhe shtypjeje brutale ndaj shqiptarëve të Kosovës. Në këtë kontekst, lufta e UÇK-së nuk ishte zgjedhje, por domosdoshmëri, dhe Hashim Thaçi u bë një nga figurat kyçe në artikulimin dhe ndërkombëtarizimin e kësaj lufte të drejtë.

II. Nga idealizmi në veprim – pa llogari për veten

Thaçi, duke u rreshtuar që në rininë e tij në lëvizjen ilegale dhe më vonë në themelimin e UÇK-së, asnjëherë nuk ka kërkuar privilegje personale. Përkundrazi, ai ka rrezikuar jetën në mënyrë të drejtpërdrejtë, ka qenë i ndjekur ndërkombëtarisht gjatë luftës, dhe në kohën kur në Prishtinë sundonte frika, ai ishte zëri i lirisë nga zonat e çliruara në Drenicë dhe Dukagjin. Udhëtimet e tij nëpër Evropë dhe takimet me diplomatë perëndimorë gjatë luftës dëshmojnë qartësisht angazhimin e tij për kombin, jo për veten.

III. Misioni i lirisë – Kombi përpara gjithçkaje

Për Hashim Thaçin dhe bashkëluftëtarët e tij, lufta për liri ishte një mision i shenjtë kombëtar, jo një kauzë e përkohshme apo interes personal. Ai nuk pranoi të jetë spektator në tragjedinë e kombit të tij, por lider dhe përfaqësues i vullnetit për rezistencë dhe liri. Vendosmëria për të çliruar Kosovën nga okupimi dhe krimet serbe u materializua me nënshkrimin e Marrëveshjes së Rambujesë në mars 1999, ku Thaçi mori përgjegjësinë historike për të përfaqësuar popullin shqiptar të Kosovës në një moment kritik për fatin e saj.

IV. Vërtetimi ndërkombëtar dhe paslufta – prej idealit në shtet

Lufta e drejtë e UÇK-së u njoh ndërkombëtarisht, me mbështetjen e fuqishme të SHBA-së dhe NATO-s, që ndërhynë për të ndalur gjenocidin serb. Thaçi pas luftës mori përgjegjësi shtetformuese si Kryeministër dhe më vonë si President i Republikës së Kosovës. Ai nuk e braktisi asnjëherë idealin e luftës, por e shndërroi atë në ndërtim të institucioneve demokratike, në konsolidim të shtetësisë dhe në afirmim ndërkombëtar të Kosovës.

V. Një jetë për kombin, jo për interesin personal

Deklarata “Nuk kam menduar për veten, por për lirinë dhe të ardhmen e kombit tim” është sinteza më e pastër e jetës dhe misionit historik të Hashim Thaçit. Ajo meriton të mbetet në ndërgjegjen kombëtare si dëshmi se liria e Kosovës u fitua me gjakun e atyre që nuk e deshën pushtetin për vete, por e kërkuan lirinë për popullin.

HASHIM THAÇI – I FOUGHT FOR FREEDOM, NOT FOR MYSELF: A TESTAMENT OF HISTORIC DEVOTION TO THE NATION

Written by: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

(Expert in Public Law)

“When I entered the war against criminal Serbia, I did not think of myself, but of the freedom, dignity, and future of my nation—to which I belong with honor, blood, and soul.”

– Hashim Thaçi

This powerful statement by Hashim Thaçi is not merely an emotional remark, but a historic testament—a declaration rich with political, philosophical, and national significance. Thaçi, one of the key architects of Kosovo’s liberation and statehood, speaks not as an individual, but as a voice of the national conscience in one of the most defining moments of modern Albanian history.

I. Historical and political context

Following decades of repression, Kosovo’s people were stripped of their fundamental rights under the brutal Serbian regime led by Slobodan Milošević. The 1990s were marked by systemic oppression and violence against Kosovo Albanians. In this context, the armed struggle led by the KLA was not a choice, but a necessity, and Hashim Thaçi emerged as a central figure in organizing and internationalizing the just cause of Kosovo’s freedom.

II. From idealism to action – beyond personal interest

Thaçi’s commitment began in his youth through underground activism, leading to the founding of the KLA. He risked his life repeatedly, was pursued by Serbian and international forces, and while fear reigned in Pristina, he became the voice of resistance from the liberated zones. His diplomatic missions in Europe during the war and negotiations in Rambouillet reflect a deep sense of duty to the nation—not self-interest.

III. A sacred mission – the nation above all

For Thaçi and his comrades, the fight was a sacred national mission, not a personal endeavor. He refused to be a bystander to the suffering of his people and instead became their leader and international representative. His courage to sign the Rambouillet Agreement in March 1999 was not a simple act of diplomacy—it was a moment of historic leadership and responsibility.

IV. International validation and post-war leadership

The KLA’s fight was recognized internationally, culminating in NATO’s intervention that stopped Serbia’s genocidal campaign. After the war, Thaçi assumed responsibilities of state-building—first as Prime Minister, later as President. He translated the ideals of war into democratic governance and international affirmation of Kosovo’s independence.

V.A life lived for the nation

Thaçi’s declaration stands as the clearest synthesis of a life devoted to the nation. His legacy is not built on personal ambition but on unwavering commitment to the freedom and dignity of his people. This should remain engraved in our collective memory as a reminder that Kosovo’s liberty was achieved through the sacrifice of those who sought freedom for the people, not power for themselves.

Zija Vukaj/

Qenia njerëzore ka pasur gjithmonë frikë nga errësira. Njeriu nuk është kafshë nate; nuk ka qenë kurrë, edhe pse përgjatë shekujve e ka zbutur pak a shumë natën dhe errësirën, ka mbetur një qenie dite, i siguruar nga drita, ndriçimi dhe ngjyrat e gjalla. Qysh në lashtësi poetët, duke ndjekur shembullin e Orfeut, i kanë kënduar natës “nënë e zotave dhe e njerëzve, zanafillë e të gjitha gjërave të krijuara”, por vdekatarët e zakonshëm kanë pasur prej saj shumë kohë frikë: frikë nga errësira e nga rreziqet që fshihen në të, frikë nga qeniet që jetojnë e veprojnë në errësirë, frikë nga kafshët dhe shpendët që e kanë trupin të mbuluar me lëkurë ose pupla me ngjyrën e errësisrës, frikë nga nata, burim ankthesh e humbjesh. Nuk është nevoja të kërkojmë arketipe për të kuptuar se këto frikëra vijnë nga larg, nga shumë larg, nga epokat kur njeriu nuk dinte akoma si ta adminstronte zjarrin dhe me të, dritën.

Përgjithësisht nuk i kam dhënë kurrë rëndësi idesë së një simbolizmi universal të ngjyrave, pavarësisht nga koha dhe hapësira e të gjitha qytetërimeve. Përkundrazi, kam nënvizuar gjithmonë aspektin ngushtësisht kulturor të problemeve që lidhen me ngjyrën e, për pasojë, pamundësinë e historianëve për të luajtur me epokat dhe hapësirat gjeografike. Megjithatë ekzistojnë- jam i detyruar t’i njoh- disa pika referimi kromatike që takohen pothuajse në të gjitha shoqëritë. Janë shembuj të paktë në numër: zjarri dhe gjaku për të kuqen, vegjetacioni për të gjelbrën, drita për të bardhën, nata për të zezën. Një natë e dyvlershme, madje e dykuptimtë, por gjithmonë dhe gjithkund shqetësuese e shkatërruese mbarsëse dhe inkurajuese.

Nuk do të nënvizohet kurrë mjaftueshëm deri në ç’pikë pasja dhe administrimi i zjarrit, duke filluar rreth 500 000 vjet para Krishtit, ka krijuar një kthesë themelore për historinë e njerëzimit. Është kontrolli i zjarrit nga ana e “Homo erectus-it”, që ka bërë dallimin e qenies njerëzore nga kafsha. I vënë nën zgjedhë, i zbutur, i prodhuar sipas vullnetit, zjarri jo vetëm ka shërbyer për të ngrohur njeriun, për të gatuar ushqimet e për të ndërtuar altarët e parë të tij, por ka përftuar mbi të gjitha, burimin e dritës. Frika e madhe nga errësirat ka filluar të fashitet e bashkë me të tmerri i natës dhe nga ajo çfarë lidhet me vendet e errëta apo nëntokësore. E zeza nuk ishte më krejtësisht e zezë.

Më vonë, duke filluar nga paleoliti i epërm, kur përdorimi i zjarrit ndryshon, bëhet edhe mundësi, për të bërë pigmente artificiale duke shkrumbuar bimë apo minerale. Më i lashti i këtyre pigmenteve me sa duket është e zeza e karbonit, e arritur përmes djegies së llojeve të ndryshme të drurit, lëvore, rrënjë, lëvozhga apo boçe. Sipas lëndës dhe të shkallës së shkrumbimit, ngyresa e të zezës së arritur është pak a shumë e ndritshme, pak a shumë e fortë. Veprime të ngjashme u lejuan artistëve të paleolitit të pasuronin paletën, të kufizuar deri në atë moment vetëm me ngjyrat e marra nga natyra. Në gamën e të zezave, këta artistë dinë tashmë të prodhojnë vetë pigmente e tyre dhe të ndryshojnë ngjyresat. Më vonë mësojnë të djegin kockën, fildishin e bririn e kaprojve për të arritur të zeza më të bukura. Pastaj përqendrohen mbi mineralet: të kruara, të thërrmuara, të oksiduara, të përziera me lëndë lidhëse, ata përdorin lëndë të reja ngjyrosëse, më të qëndrueshme dhe jo më të ndritshme. Për të zezat oksidi i manganezit ka prirje të zëvendësojë apo të përfshihet në karbonet bimorë. Është përdorur me shumicë në Lasco (Lascaux) rreth 15.000 vjet para Krishtit për të pikturuar pjesën më të madhe të kafshëve të bestiareve pjellore të shpellave, ku spikat demi i famshëm i zi. Por të zezat e karbonit jo për këtë u zhdukën. Kështu ndonja një mijë vjet më pas, në shpellën Niaux (Ariège), i famshmi “sallon i zi”, i shtrirë më shumë se 700 m nga hyrja, tregon piktura murale në një gjendje të shkëlqyer ruajtjeje që paraqesin tipa të ndryshëm kafshësh të zeza (bizonë, kuaj, stambekë, kaproj, madje edhe peshq) dhe pigmenti i përdorur është vetëm karboni i drurit, megjithëse këto piktura, më të vona se ato të Laskosë, janë të 12.000 apo të 13.000 vjet para Krishtit.

Përgjatë mijëvjeçarëve, skaleta e ngjyrave dhe numri i pigmenteve vazhdon të pasurohet.

Qytetërimi egjiptian prodhon një numër të madh dhe shumë janë të reja. Për sa i përket të zezave, gjithsesi oksidi i manganezit e sidomos e zeza e karbonit zënë gjithnjë vendin e parë. Edhe boja, e shpikur më parë, përdor të zezën e karbonit apo ajo e llambës (e zezë e tymtë) përzier me ujë që i shtohet ngjitësi shtazor ose goma arabike. Përsa u përket ngjyrave gri, deri atëherë praktikisht të panjohura, shfaqen në Egjipt, ku zënë një vend të rëndësishëm në pikturën e përmortshme. U ralizuan përmes një përzierjeje karboni bimor dhe të bardhës së plumbit.

Në disa rajone të Lindjes së Afërme këtyre materialeve të ndryshme u shtohet e zeza e bitumit, pigment shumë i fortë që shfaqet në tokat e pasura me naftë. Më në perëndim, në Greqi e në Romë, piktorët përdorin me bollëk të zezën e tymtë, sidomos për sipërfaqet e vogla dhe mxorën nga disa karbone ca të zeza të mahnitshme. Më e kërkuara ishte e zeza e hardhive, realizuar duke karbonizuar shermendet e hardhive shumë të thata që i japin ngjyrës një aspekt të thellë dhe reflekse të kaltëreme, sidomos të dashura për romanët. Natyrisht e zeza e fildishit ka famën e të qenit akoma më e bukur, por çmimi i saj i lartë e kufizon përdorimin e saj. Për sa u përket pastaj tokave natyralisht të zeza apo të errëta, të pasura me oksid manganezi, vazhdojnë t’u japin piktorëve pjesën më të madhe të pigmenteve në përdorim në gamën e të zezave dhe të ngjyrave errëta. Kushtojnë relativisht shtrenjtë, sepse shpesh vijnë nga larg (nga Spanja apo Galia, për shembull) dhe efektet kromatike që prodhojnë janë më të errëta se ato të të zezave bimore dhe të zezave të llambës.

Teknikat janë më pak të zhvilluara kur është fjala për ngjyrosjet. Megjithëse shfaqen shumë shpejt, bëhen një veprimtari shoqërore vetëm në neolit, kur njeriu bëhet sedentar dhe zhvillon në shkallë të madhe prodhimin e tekstilit. Ngjyrosja kërkon një njohje të specializuar: lëndët ngjyruese të nxjerra nga bimët apo nga kafshët nuk mund të përdoren më njëlloj, duhen veçuar, çliruar nga papastërtitë, duhen bërë kimikisht vepruese, pastaj duhen depërtuar në fibrat e endjeve e të tentohet të nguliten fort. Të gjitha këto veprime janë të gjata e të ndërlikuara. Është gama e të kuqeve (garancë, e kermeztë, mureks), në të cilat ngjyrosjet kanë arritur më parë se në të tjerat rezultatet më të mira. Dhe kështu ka qenë për disa mijëra vjeçarë. Përkundrazi, ngjyrosaj me të zezë ka qenë për shumë kohë një ushtrim i vështirë, së paku në Perëndim.

Nga Irena Dragoti/

Shpesh nga miqtë e mi jam akuzuar si njeriu që lexon kuturu pra si njeriu që ka frikë se mos” lëndojë” librat, autorët ndaj i lexon ata dhe kur nuk përputhen me shijen e saj. Deri diku e vërtetë mendoj, deri në takimin me vëllimin poetik “ Kundërpërfytyrim” të Natasha Lakos që më bindi se” qëllova në shenjë “.

E cilësuar, “Grande dame” e vargjeve shqiptare nga Robert Elsie, në një kohë kur ajo është në proçes precipitimi, me të takon elitën dhe origjinalitetin.

Shoqëria shqiptare në të cilën Lako ka kontribuar për shumë dekada, ka qenë tejet e privilegjuar duke e patur zëdhënëse të shpirtit të saj , përjetimeve dhe fazave të rritjes për veten e gruan shqiptare në veçanti. Lako kjo poeteshë elitare më ngjan me Varlenin e Komunës së Parisit për rolin e saj emancipues në poezinë e shoqërimë shqipe!

Si ndër poetet e para femër dhe ndër të parat guximtare në tempullin e poezisë moderne shqipe ajo vjen dekadë pas dekade me dimensione të tillë poetikë, që e shndërrojnë krijimtarinë e saj në një shkollë poetike! Si një zë emancipues dhe shpirtëror që tejkaloi konformizmin e letërsisë së kohës, Lako hodhi themelet e modernizmit në poezinë shqipe , duke formësuar tiparet më esenciale të tij.

Diku lexova se është quajtur një lloj “Safoje moderne e letërsisë shqipe” dhe leximi i vëllimit të saj poetik më bindi për këtë!

Në “ Kundërpërfytyrim” e them pa frikë se kam shijuar peshën e poetikës së saj “rebele”, por jo të nxituar!

Poezia e Natasha Lakos është si netët delikate në një ishull mesdhetar!

Sipas Bloom-it, që thotë se çdo poet i mirëfilltë përballet me “ankthin e ndikimit” ose më mirë të thuash sfidën për të krijuar një zë origjinal në prani të hijes së pararendësve të mëdhenj tek Natasha Lako, si një poete që jetonte në një shoqëri të dominuar nga ideologjia dhe patriarkati, qasja ndaj kësaj sfide nuk erdhi përmes revoltës, por me gjuhë të paqtë, introspektit dhe domethënies.

Në këtë sens, pa u përpjekur të “vrasë etërit letrarë” Ajo ndërtoi një univers poetik ndryshe, duke korrigjuar realitetin nga brenda. Natasha Lako sublimoi gjininë dhe guximin në krijimet e saj plot metafora, aliteracione, reteorika pa u vetdekoruar për përvojën që zotëron, por duke evidentuar e mjekuar atë krijim pas krijimi.

Psh tek poezia“INTERVISTË PËR PUTHJEN”më ndjekin reteorikat e saj, se pse puthja në qasjen e saj nuk është akt emocional, por kategori ekonomike, mall, borxh shpirtëror. Një puthje e ngarkuar me barrë shekullore, por që në duart e saj bëhet ikonë moderne e pabarazisë së ndjenjës.

Në këtë poezi Lako ironizon mënyrën burokratike të jetës ku edhe ndjesia intime e puthjes kthehet në “intervistë pune”.

Puthja si një mbetje mitike mijëravjeçare, mbart në vetvete si zjarrin e lashtë, ashtu edhe rrezikun e të dështuarit gjatë “intervistës”.

“…puthja ka ardhur pas pyjeve

të djegura e të përveluara nga zjarri…

Gjuha e poezive të saj përbën një univers më vete po aq sa një tendencë për të kërkuar risinë poetike.

Në poezinë “KËRKOHET URGJENTISHT NJË UNIVERS TJETËR”, ajo shkruan:

“Si t’ia bëj unë me diamantet e syve,

në këtë botë që po vjen.”

Kjo poezi manifestuese tregon qasjen e saj mbi pamjaftueshmërinë e universit që jetojmë, për të mbajtur shpirtin gjallë. Nga estetika autorja kalon në një revolucion simbolik!

“Edhe një çadër e vogël m’i ngatërron mendimet…” thotë autorja”

Vizioni i trupit, femrës, dhe dashurisë vjen si poetikë që nuk trembet nga shenjtët.

Në poezinë” VERSIONI I ROMEOS DHE ZHULIETËS” ajo thotë:

“…Nga ballkoni i gjinjve

do të dal për të vështruar,

Natën që dashnorin tim fsheh…

Diçka në këtë botë duhet korrigjuar

…ajo e shkruan këtë subjekt si akt korrigjimi feminist ndaj mitit të dashurisë romantike. Në vend të tragjedisë, kërkohet logjikë më e ëmbël, më pak romantike, më shumë e barabartë. Lako nuk e rrëzon mitin por rimerr një prej mitologjive më të mëdha dashurore dhe e vendos në një trup të përmbysur gruaje jo thjesht si përmbysje gjinore, por si rishkrim i kanunit. Lako më lejo të mendoj se ti ke lindur në Verona! Të lutem mos më kundërshto!

Në poezinë “MË KA DASHUR VËRTET”, ajo ndërton subjektin poetik si bashkëjetesë e qenësishme me natyrën, kafshët, me “sy të milingonave” për të thënë se kujtesa dhe dashuria nuk ndodhin vetëm në trupin njerëzor. Në stilin e Bloom, kjo poezi do të ishte një riformulim i së munguarës dhe arkitekturë e kujtesës!

E kaluara këtu nuk është nostalgji, por rindërtim i një dashurie që nuk ndodhi, sepse bota ende, nuk ishte ende në gjendje ta perceptojë.

Lako ndërton një mitologji të re femërore, psikologjike, politike dhe shpirtërore, pa përkëdhelur kënd, por duke ripërfytyruar dhe kjo është forca e saj më e madhe në këtë vëllim poetik.

Vjen me tematika sfiduese duke refuzuar abstraksionin e duke i dhënë dimesion mardhënieve njerëzore e trupit.

Në vëllimin”Kundërpërfytyrimi”, Natasha Lako refuzon një botë të ndërtuar mbi premisa patriarkale, duke ofruar një vizion alternativ, mbështetur mbi simfoninë e të pathënës. Orbita e Lakos është ende e panjohur për paraardhësit e saj dhe e paarritshme për pasardhëset e saj!

Poezia e saj vjen si psherëtima të Emily Dickinson brenda mureve të dhomës së saj duke shembur gjithë muret e botës letrare…

Në poezinë:”Mes pyllit” lakonizmi vjen tronditës. Feminiteti demitizohet përmes natyrës.

Pylli nuk është “vend i femrës”, por vend i maskilitetit të shuar, dhe rrëshira simbolizon gjakun që nuk bërtet.

Pylli i Lakos nuk është pylli rus por pylli i perëndimit!

“Halat, si qerpikët, nuk e bëjnë pyllin femër…”

“…pikonte rrëshirë.”

Në këtë poezi femërorja shkrihet me natyrën dhe rrëshira bëhet forma e vetme e komunikimit të heshtur.

Kjo është poezi e zërit të zhveshur nga çdo gjuhë epike.

Poezia”Letër kontinentale” më vjen si nga më metaforiket dhe ulëritëset në dendësi simbolesh. Ajo këndon për gjëra që nuk janë më, si pemë të verbra, gra pa qafë, shami që bartin historinë, shurdhëri qiellore, etj

“…Miq, kemi qenë shokë dhe pastaj kemi ikur në njerëz…”

Ky varg parë nga filli Bloomian është çasti kur poeti zbulon se njerëzimi është më i ulët se shoqëria njerëzore.

Kombinimi i elegjisë dhe groteskut e bën kaq të fuqishme këtë letër që i dërgohet gjithë kontinentit që ka humbur zërin.

Poezia”I shuajnë dritat zanat”mëvjen

si më ironikja dhe më teatralja në libër, duke më lënë në mendje vargun

“Pozat janë gjithmonë të pabesa.”

Lako, në këtë poezi, luhat konceptin e zanave duke ofruar panevojën e krijesave magjike. Kjo poezi më ngjan si keqlexim i epopesë kombëtare, dhe shndërrimit të zanave në figura të pavlera të feminitetit modern, në një realitet që e përjashton çudinë.

Natasha Lako, në këtë vëllim, nuk mendoj se tenton të përshkruajë botën por synon të kundërshtojë mënyrën si na e kanë ofruar atë.

Parë nga fryma e Harold Bloom, Lako nuk është pasardhëse e askujt, veç vetja, duke gdhendur fjalën në gurin e mungesës, duke e bërë atë të lëshojë dritë. Vjen si asteroid në letërsinë shqipe që devijon rrugën për një identitet të paimitueshëm e pangjashëm. Poezia e saj mban distancë kritike nga poezia përreth duke sjellë sfida të të menduarit tek lexuesit. Bart tension, gjuhë të shndritshme, duke sintetizuar stilin individual me atë tradicional! Poezia e Lakos vjen me emocionin misterioz të bukurisë se operetave të krishtlindjes!

Ajo ka transformuar traditën, duke krijuar poeten që ndryshoi botën e fjalës. Askush nuk mund të ketë qasje vetëm estetike ndaj krijimtarisë së Natasha Lakos pa patur atë filozofike e morale.

Poezia nuk është rikrijim i botës, por kundërshti ndaj asaj që na është ofruar si e vetmja mënyrë për ta jetuar atë.”

Natasha Lako e arrin plotësisht këtë me vëllimin e saj poetik duke mbetur dukesha e pafjalë e poezisë shqip!