Astrit Lulushi/

Pasi Kaligula u vra në vitin 41 nga kreu i gardës pretoriane, Cassius Chaerea u arrestua dhe u dënua me vdekje. Kërkesa për të vdekur mbi shpatën e tij iu pranua. Kjo ishte “hakmarrje e ëmbël” për ‘të.

Chaerea mund të shihet edhe si tradhtar edhe si hero. Ai e tradhtoi betimin për të mbrojtur Perandorin e Romës, por i dha fund sundimit të tiranisë. Chaerea njihej edhe si bashkëluftëtar i gjeneralit iliro romak Bato Deasitiati, para se ky të kalonte në anën e ilirëve në rebelimin e njohur si lufta e Batos kundër romakëve në vitet 6 – 9.

Përveç Chaereas, burimet romake nuk përshkruajnë sa komplotistë kishte, identitetin e tyre, sa u arrestuan dhe as dënimin e tyre kur u kapën. Komploti ishte me sa duket një nga shumë përpjekjet për të eliminuar perandorin Gaius (Caligula), djalin e Germanicus, dhe linjën e fundit të gjakut me Jul Çezarin.

Gaius ishte një personazh i ndërlikuar. Ndër incidentet më të famshme të mbretërimit të tij ndodhi, kur u përpoq ta bënte kalin e tij senator. Është ende mister pse në mënyrë progresive ai i largoi të gjithë rreth tij, duke përfshirë edhe truprojet.

Kaligula u bë perandor kur ishte 24 vjeç. Një falltar i kishte thënë në mënyrë alegorike se ai do të gjente vdekjen nga kali i tij – Kaligula u vra pas 4 vjetësh nga pretoriani Cassius Chaerea, të cilin e kishte përdorur si kal, duke i hypur në kurriz, kur ishte fëmijë.

Garda e tij gjermane ishte afër dhe me sa duket nuk ishte përfshirë në komplotin e vrasjes. Së bashku me pretorianët, ata kishin gjithashtu përgjegjësi për sigurinë perandorake, por për çfarëdo arsye, nuk ishin në gjendje ta mbronin Kaligulën ose gruan dhe vajzën e tij.

Megjithatë duket se garda gjermane ishte kapur në befasi. Ndoshta të zënë ngushtë nga dështimi, ata u lëshuan duke kërkuar vrasësit që përpiqeshin të fshiheshin. Kërkimi vazhdoi derisa pretorianët, të pa përfshirë në komplot, gjetën rastësisht Klaudin dhe e shpallën Perandor për të shmangur trazirat. Klaudi u bë i pari perandor romak i lindur jashtë Italisë, në Lyon, në vitin 10 pes. Ai ishte i çalë dhe deri diku shurdh, i papërfillshëm, dhe kjo e shpëtoi nga komplotistët. Kaligula kishte qenë nipi i tij.

Suetonius vëren se kur ishte i qetë dhe i ulur, Klaudi ishte një figurë e gjatë dhe me dinjitet. Kur ishte i zemëruar ose i stresuar, simptomat i përkeqsoheshin; belbëzonte, hutohej në fjalimin e tij, llomotiste dhe i rridhte hunda, kur ishte i emocionuar. Seneka thekson se zëri i Klaudit nuk i përkiste asnjë kafshe tokësore dhe se duart e tij ishin të dobëta.

Historianët pajtohen se kjo gjendje u përmirësua me ardhjen në fron. Vetë Klaudi thoshte se i kishte ekzagjeruar sëmundjet për për të shpëtuar jetën e tij. Ai i befasoi të gjithë, duke qëndruar si perandor i Romës për 13 vjet, derisa vdiq në vitin 54.

Garda pretoriane kishte anëtarë të tërhequr nga grupe etnike në të gjithë Perandorinë. Emrat e rojeve krijojnë pak konfuzion. Asnjë nuk përbëhej ekskluzivisht nga gjermanë. Perandorët i besonin Gardës së tyre gjermane më shumë se Pretoriane, sepse ajo nuk kishte lidhje keqdashëse politike ose familjare me fisnikërinë romake. Klaudi gjithashtu hapi rrugën që të tjerë gjeneralë romakë që kishin lindur në vende të huaja – përfshi ilirë – të bëheshin një ditë edhe perandorë.

Gjakmarrja ishte një nga plagët më të rënda në shtatine drobitur të përpjekjeve shqiptare për t’u ngritur, për të zënë vendin e merituar në radhën e vendeve dhe civilizimeve. Edhe pse ishte një nga zakonet kanunore të njohura dhe të praktikuara prej shumë kohësh për ligjësi dhe të drejtë, me ndryshimin e qasjeve dhe interesave, duhej shëruar kjo plagë, bashkë me të duhej denoncuar dhe dënuar të gjithë ata segmente, të cilët ishin të interesuar që përmes gjakmarrjes të mbanin shqiptarët të ndarë.

Ishte shumë i kushtueshëm çmimi që u desh të paguhej ndër shqiptarë gjakmarrja dhe ata që hidhnin gurin dhe fshihnin dorën, ata që fusnin ndasi dhe yshtnin hasmëri dhe hakmarrje, që ti linin shqiptarët jo vetëm të ndarë dhe në gjak, por edhe pa të drejtën për aspirata dhe ardhmëri.

Dhe do të vinte një burrë i urtë, një zemër e bardhë, dhe një vullnet i mirë, i cili me fjalën e tij do të vinte ballsam në plagën që lëngonte, do të pajtonte shtëpi e fise, do të ndalonte gjakderdhjen dhe do të lidhte në besë shqiptarët.

Ai ishte Anton Çetta, shkrimtari, studiuesi e profesori, ai që do të zinte një vend të rëndësishëm në historinë shqiptare ai personi që dha kontributin e pajtimin e gjaqeve.

Anton Çetta u lind më 3 janar 1920 në Gjakovë. Çetta shkollën fillore e kreu në vendlindje, kurse mësimet e mesme i vazhdoi në Tiranë e Korçë.

Po atë vit familja e tij u shpërngul për në Tiranë, ku ai ka kryer edhe shkollën fillore. Shkollën e mesme e ka kryer në Liceun e Korçës, ku asokohe studionte elita intelektuale e trojeve shqiptare. Më pas, ashtu sikur edhe shumë shqiptarë në atë kohë, ai shkoi për të kryer studimet në Itali.

Vite më pas, Çetta diplomoi për Gjuhë dhe kulturë romane në Universitetin e Beogradit, ku më vonë do të emërohej edhe si asistent i Gjuhës dhe letërsisë shqipe në Fakultetin e Filologjisë.

Gjatë kohës sa qëndronte në Beograd, Çetta mbildhte këngë tradicionale të gjuhës shqipe, kryesisht të anës së Dukagjinit. Por për shkak se këngët kishin karakter patriotik, Çetta ra në sy të regjimit serb, për çka edhe iu desh ta linte Beogradin.

Në vitin shkollor 1945-1946, meqë kishte arsim të lartë për kohën, punoi në Gjimnazin e Prizrenit. Gjatë atij viti udhëhoqi korin e shkollës, por njëherësh ishte edhe ndër anëtarët e para të rregullt të shoqërisë kulturore-artistike “Agimi” të Prizrenit e më vonë edhe kryetar i saj.

Në vjeshtën e vitit 1946 u regjistrua në Fakultetin Filologjik, Dega e Gjuhës Frënge, në Universitetit të Beogradit, në Serbi. Studimet i kreu në vitin 1950 ku edhe u emërua asistent në Seminarin e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe, që funksiononte në kuadër të Fakultetit Filologjik të Universitetit të Beogradit.

Në këtë detyrë punoi plot dhjetë vjet. Dy-tre vjet më vonë (1952-1953) së bashku me shefin e atëhershëm të Seminarit Shqiptar Vojislav Dançetoviq dhe me Kadri Halimin, etnograf, përgatiti, në tri vëllime, këngët më të njohura popullore të mbledhura në Kosovë dhe në Dukagjin.

Meqenëse në ato vëllime kishte botuar edhe këngë popullore për Spiro Kapedanin e Ramë Bllacën, pushteti serb iu kërcënua Antonit me burgosje, e kjo e shtyri ta braktisë Beogradin dhe të kthehet në Prishtinë, në vitin 1961, kohë kjo kur edhe në Prishtinë u hap Fakulteti Filozofik.

Në këtë fakultet ai emërohet mësimdhënës i gjuhës dhe letërsisë shqipe, ku ligjëron lëndën e letërsisë së vjetër.

Libri i parë iu botua më 1953. Vazhdoi të botojë libra e tekste të ndryshme për nevojat e shkollës shqipe dhe sidomos poezi për fëmijë. Anton Çetta botoi 16 libra me përmbledhje folklori dhe tradite gojore në trevat shqiptare të Kosovës, por edhe në të gjitha viset shqiptare të Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë. Nga viti 1968, ka qenë udhëheqës i Departamentit të Folklorit në Institutin Albanologjik të Prishtinës.

Pasi ishte kthyer në Prishtinë, Çetta vazhdoi të merrej me studimin e folklorit shqiptar, çka edhe ia mundësoi të vizitonte për së afërmi shumë krahina e familje shqiptare. Atë kohë, plot familje ishin në hasëm dhe të përçarë. Andaj Çeta konsiderohet si njeriu i duhur në kohë të duhur.

Në vitin 1990, Çetta themeloi “Komitetin për pajtimin e gjaqeve në Kosovë”, i cili për afro një dekadë pajtoi mijëra familje, dhe shpëtoi nga gjakmarrja shumë burra e djem shqiptarë.

Në vitet e 90-ta, tubimet për pajtimin e gjaqeve u bënë ngjarje të rëndësishme për shqiptarët, në të cilat merrin pjesë shumë njerëz. Madje, nga videot që janë ruajtur nga ajo kohë, thuhet se në një tubim në Verrat e Llukës (Deçan), morën pjesë rreth gjysmë milioni njerëz.

Me anë të këtij komiteti, Çetta dhe aktivistët e tjerë, promovuan faljen, tolerancën, rëndësinë e të qenurit të bashkuar dhe atdhedashurinë. Në këtë mënyrë, Çeta u bë personazh i nderuar për popullin shqiptar, por edhe frymëzim për shumë të rinj që e ndoqën në rrugëtimin e tij, duke u bërë pajtimtarë të gjaqeve.

Anton Çetta u nda nga jeta në vitin 1995 në Prishtinë, sot e 26 vjet më parë, dhe në ceremoninë e varrimit të tij morën pjesë mijëra njerëz nga Kosova. Përpos krijimtarisë me rreth 20 libra, Çeta la pas vetes shembullin e një intelektuali atdhetar, paqe e frymëzim për gjeneratat e ardhshme.

Megjithëse Çetta pajtoi e bashkoi shumë shqiptarë, vite më vonë, shtatorja e tij i “përçau” ata. Ideja për ta vendosur shtatoren e Anton Çettës në oborr të Institutit Albanologjik të Kosovës, i ndau shqiptarët në dy anë.

Njëra pjesë konsiderojnë se Çetta më shumë është meritor për pajtimin e gjaqeve sesa si studiues i folklorit, dhe sipas tyre, nuk ishte e aryseshme që shtatorja e tij të vendosej në Institut. Kurse pjesa tjetër e përkrahnin, duke thënë se “plaku i urtë” meriton edhe më shumë.

Megjithëse nuk u gjetë një vend për shtatoren e tij në Prishtinë, një bust i tij është vendosur në Rrëshen (Shqipëri). Po ashtu, Çeta ka marrë mirënjohje e çmime për kontributin e dhënë për shqiptarët, në mesin e të cilëve me Medaljen e Artë të Lidhjes së Prizrenit.

Po ashtu, për nder të tij është krijuar Medalja e Paqes dhe Pajtimit Anton Çetta, e cila u jepet banorëve të Kosovës dhe atyre jashtë saj, për kontributin e dhënë për pajtim mes njerëzve. Jeta dhe vepra e Çetës është jetësuar edhe nëpër libra e këngë.

Anton Çetta do të jetë në kujtesën e shqiptarëve si vullneti shpirtëror që erdhi për të ndalur gjakderdhjen dhe vëllavrasjen, për të paqtuar hakmarrjet dhe lidhur në besë gjithë ata që jetën dhe nderin e tyre e lidhnin me flamurin kombëtar, me interesat për bashkim.

Anton Çetta zgjati duart e faljes së gjakut duke e kthyer pajtimin në një erë të re ku hynin shqiptarët, të cilët fatkeqësisht i ndau mesvedi jo vetëm gjakmarrja, por edhe hasmi që ndërsente këtë përbindësh mesjetar, për ta patur më të lehtë për t’i mbajtur nën hyqëm shqiptarët dhe për t’i nënshtruar ata.

Përgatiti: Albert Vataj

Referencë dhe foto: https://observerkult.com/anton-cetta-intelektuali-qe…/

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

E para shoqëri e krijuar nga mërgata e shqiptarëve në SHBA, qendroi edhe në pararojë të grupimeve të tjera të diasporës. Në vendbanimin e Thanas Viso Mborjes në Buffalo, Nju-Jork, u mblodhën veprimtarë të spikatur të çështjes kombëtare, të mbrujtur me frymën patriotike, për t’i dhënë trajtë një shoqërie që do të angazhohej në mbrojtjen dhe promovimin e kulturës shqiptare.

Predikuesi i gjuhës shqipe, Petro Nini Luarasi, Thanas Viso Mborja, Mina Grameno, Thanas Floqi, Kol Rikashi, Pandi Lipi Kallanxhiu, Thimi Nuni Boçka, Pandi Mihal Furxhi, Dhimitraq Zisi Negovani, Vani Odo Karameta, Vani Vangjel, Thanas Halle dhe Mihallaq Kristaq Bimbli, ishin emigrantët korçarë që themeluan këtë shoqëri pionere në SHBA, përmes të cilës synohej edhe arritja e kohezionit në radhët e komunititet të gjerë të shqiptarëve të atjeshëm.

Veprimtaria e shoqërisë bazohej në një statut. Anëtarët e saj zhvilluan një sërë aktivitetesh dhe bashkëpunuan me intelektualë përtej Atlantikut, me qëllim inkurajimin e Zgjimit Kombëtar. Me t’u konsiliduar, “Malli i Mëmëdheut” u bashkua me një tjetër organizatë patriotike të rëndësishme, federatën “Vatra”.

#ArkivatFrymëzojnë

#ArkivatKujtojnë

#MalliiMëmëdheut

#AQSH

#FototekaAQSH

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 31 Dhjetor 2023

“Casa cité” ka botuar, të dielën e 16 shkurtit 1947, në faqen n°4, një shkrim me të dhëna të hollësishme asokohe mbi persekutimet dhe vrasjet fetare në Shqipëri nga regjimi komunist, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Komunizmi shktatërrues, i përpiluar nga doktrina e urrejtjes, mbulon me gjak vendet ku është vendosur

Persekutimi fetar në Shqipëri

Në Shqipëri, persekutimi vazhdon pa pushim ndaj çdo gjëje katolike, njerëz dhe vepra. Prifti i Tiranës u arrestua për fshehje të parave që synonin të siguronin nevojat e priftërinjve në nevojë. Në fakt, qeveria ka ndërprerë të gjitha subvencionet për klerin katolik, ndërkohë që vazhdon të mbështesë komunitetet myslimane dhe ortodokse. At Mehkalla, një jezuit, u burgos sepse kishte mbledhur fonde në favor të viktimave të përmbytjeve të tetorit të kaluar.

Një tjetër jezuit, At Mark Harapi është në burg sepse është vëllai i At Anton Harapit, françeskan, që u pushkatua pak muaj më parë. Prifti Gjon Pantalija, gjithashtu jezuit, u burgos për arsye të panjohura. Imzot Nikollë Deda, nga dioqeza e Sapës, është në burg për shkak të keqardhjes për fatin e vëllait të tij, një ish-kolonel, i cili vdiq në qeli si pasojë e torturave. At Thomas Laca, delegat i kryepeshkopatës së Shkodrës që nga vdekja e kryepeshkopit, u burgos pa ditur arsyen e arrestimit të tij. At Luigj Pici, i cili kishte guxuar të mbronte priftërinjtë Fausti dhe Dajani, të pafajshëm por të pushkatuar sepse ishin jezuitë, kishte ikur për të shmangur më të keqen, u zbulua dhe u dënua me vdekje.

Komunitetet katolike uniate të Elbasanit dhe të Korçës panë pastorët e tyre Papamihali dhe Trebicka të burgosen. Në Shkodër, tetorin e kaluar, u shuguruan tre priftërinj : disa ditë më vonë, njëri prej tyre u burgos dhe dy të tjerët u detyruan t’u bashkohen Forcave të Armatosura Shqiptare. Motrat Stigmatine të Shkodrës u dëbuan nga shtëpia e tyre. Priftërinjtë duhet të përmbahen nga çdo predikim, nga frika se mos i shohin fjalët e tyre të shtrembërohen dhe të burgosen. Madje, në vende të caktuara, pranë rrëfimtarit vendosej edhe roje, nga frika se mos keqpërdorej politikisht rrëfimi !

Shkurtimisht, rezultatet e këtij persekutimi janë si më poshtë :

·       3 priftërinj  françeskanë të vrarë në befasi gjatë lëvizjes partizane, 2 të tjerë të pushkatuar “ligjërisht” dhe disa në burg;

·       2 priftërinj jezuitë të pushkatuar dhe 5 në burg;

·       4 priftërinj shekullarë të vrarë dhe rreth dhjetë në burg;

·       1 seminarist i vrarë dhe disa në burg;

·       seminare, shkolla të ciklit të ulët të drejtuara nga besimtarë, çerdhe, të mbyllura;

·       fetarë e fetare të dëbuar nga institucionet e tyre dhe të privuar nga gjithçka;

·       shtypje e aksionit katolik dhe ndalim i klerit nga ushtrimi i çfarëdolloj veprimtarie jashtë kishave.

Në kujtim të profesorit tim dhe mijëra të tjerëve.

Bledi Filipi

Si sot tre vjet më parë u shua prof. dr. Mehmet Çeliku një ndër figurat më të spikatura të gjuhësisë shqiptare. Veprimtaria e tij shkencore-pedagogjike, shtrihet rreth një harku kohor 60-vjeçare. Tek ai gërshetohet shkencëtari i shquar dhe pedagogu i talentuar.

Bashkohësi i tij prof. Xhevat Llashi thekson:

“Mehmet Çeliku ishte dialektolog, leksikograf , morfolog dhe sintaksolog. E nisi punën si të gjithë punonjësit e e tjerë të breztit të tij për dialektologjinë, interes që e pati deri në fund të jetës.

Një njohës i mirë i shqipes dhe për këtë arsye qe mbrojtës i standardit të shqipes. Interesoj dhe për metodën e punës shkencore dhe ka një botim të posaçëm për të. ( Xh. Lloshi , 2023)

Rezultatet e punës së tij shkencore prof. dr. Mehmet Çeliku i vuri në shërbim të mësimdhënies, të cilën e ngriti në mënyrë cilësore, ndërsa kjo e fundit si një laborator i gjallë e pasuroi më tej atë me të dhëna të reja shkencore. (Karapinjalli, 2016:231)

Prof. dr. Mehmet Çeliku i takon brezit të dytë gjuhëtarëve shqiptarë, të cilët traditën gjuhësore të Kristoforidhit, Xhuvanit, Çabejt, Cipos, Domit, Rizës, Ajetit etj., e çuan më tej e duke e ngritur në nivele bashkëkohore.

Kontributi shkencor i prof. dr. Mehmet Çelikut shpaloset në disa fusha të gjuhësisë, si në: dialektologji, morfologji, sintaksë, kulturë gjuhe, sociolinguistikë, leksikologji etj. Ndërsa vitet e fundit profesori ia kushtoi fushës së sintaksës, e në mënyrë të veçantë, qasjes ndaj drejtimeve të reja e bashkëkohore në këtë fushë.

Në parathënien e vëllimit të parë të veprës së profesorit, prof. dr. Valter Memisha thekson: “ai nuk e shkëputi asnjë çast mësimdhënien nga veprimtaria shkencore, dy veprimtaritë kryesore të jetës së tij. Në Institutin e Gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë, identifikohej si punonjës shkencor dhe pedagog i jashtëm, kurse në Universitetin e Elbasanit si pedagog me kohë të plotë dhe punonjës shkencor.” (Çeliku, 2020:5)

Prof. dr. Mehmet Çeliku do të mbetet një personalitet dhe intelektual i shquar që i kushtoi tërë jetën e tij shkencës së gjuhësisë. Me prurjet e tij të shumta gjuhësore ai do të mbetet shembull i gjallë frymëzimi për të gjithë brezat e studentëve dhe studiuesve të gjuhës shqipe.